fbpx
Wikipedia

Parlament

Avqust 10, 2021

Parlament (ing. parliament, fr. parlement, parler — "danışmaq" kəliməsindən) — hakimiyyət bölgüsü mövcud olan dövlətlərdə ali səlahiyyətli və qanunverici orqan. Bu gün dünyanın əksər ölkələrində parlament sistemi mövcuddur. Adları müxtəlif olsa da, parlamentlərin funksiyası bütün ölkələrdə oxşardır. Struktur etibarilə müasir parlamentlər bir və iki palatalı olur. Tarixdə 3 və 4 palatalı parlamentlərə də rast gəlinir (CAR, Fransa). Lakin bu tip parlamentlərin fəaliyyəti uzun sürməyib. Çünki çoxpalatalı sistem qanunun qəbul olunması prosesini uzadır, bürokratiya dərinləşir və operativlik azalır. Buna görə də 21-ci əsrdə parlamentlər maksimum 2 palatadan ibarətdir. Aşağı palata qanun layihəsini işləyib hazırlayır. Burada qəbul edilmiş qanun layihəsini yuxarı palata təsdiq etməlidir.

     Prezident rejimli respublikalar.      Parlamentar prezident respublikası      Yarı prezident sistemi.      Parlament respublikası      Parlamentli konstitusiyalı monarxiya (monarx şəxsi səlahiyyətlərə malik deyildir).      Qarışıq konstitusiyalı monarxiya (monarx şəxsi səlahiyyətlərə malikdir və əsasən parlament ondan asılıdır).      Mütləq monarxiyalar      Birpartiyalı Sistemlər.      İdarəçilik ilə əlaqədar olan konstitusiya qaydalarının ləğv edildiyi ölkələr. (Nümunə olaraq hərbi çevrilişdən sonra yaradılmış olan hərbi diktaturalar).      Yuxarıdakı sistemlərin heç birinə uyğun gəlməyən ölkələr
     İki palatalı parlamenti olan ölkələr     Bir palatalı parlamenti olan ölkələr     Parlamentsiz ölkələr

Tarix

İslandiya parlamenti tarixdə ilk qurum hesab edilir. Altinq (Ümumi yığıncaq) adlanan bu hakimiyyət orqanı 930-cu ildə yaradılıb. Qədim Romada ali dövlət orqanlarından biri isə Senat idi. Patrisi nəsillərinin ağsaqqalar şurası əsasında yaranmışdı (e.ə. təqr. 6 əsr); çar yanında dövlət şurasından ibarət idi. E.ə. 3–1 əsrlərdə Qədim Romada senatın vəzifələrinə qanun layihələrini əvvəlcədən nəzərdən keçirmək, hərbi işlərə, xarici siyasətə, maliyyə işlərinə, dövlət əmlakına və s. məsələlərə ali rəhbərlik daxil idi.

Müasir demokratiyanın və parlamentarizm ənənəsinin vətəni İngiltərə sayılır. Britaniya parlamenti dünyanın ən qədim parlamenti deyil, lakin birmənalı olaraq digər parlamentlər üçün örnək sayılır.

Qədim Türk dövlətlərində Qurultay

Tarixi mənbələrdən məlum olan ilk türk dövlətlərində isə qurultay mühüm dövlət işlərinin müzakirə edilib qərar verildiyi nümayəndəli məclisə deyilirdi. Hökmdarın ölümü, müharibə və digər milli təhlükələr zamanı toplanan qurultaylar böyük səlahiyyətlərə malik idi. Türk dövlət məclisləri barədə ilk məlumatlar Böyük Hun İmperiyasına, onun ən parlaq hökmdarı olan Mete xanın hakimiyyəti illərinə təsadüf edir. Hacettepe Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinin tarix bölümünün müəllimi doktor Mehmet Seyitdanlıoğlu "Qədim türklərdə dövlət məclisi: "toy" haqqında düşüncələr" adlı məqaləsində yazır ki, Mete xanın dövründə xaqanın başçılığı ilə ölkənin iqtisadi, siyasi, sosial, dini və hərbi məsələlərinin müzakirə edilib həll olunduğu böyük yığıncağın — toyun (qurultayın) çağırıldığı məlumdur.

İngiltərədə Parlamentin yaradılması

1253-cü ildə Roma Papası IV Innocent kral III Henry-ə kiçik oğlu Edmund üçün Siciliya krallığının taxt-tacını almağı təklif edir. Bunun əvəzində Papa olduqca böyük məbləğdə pul istəyib, lakin ingilis aristokratları bu məbləğin astronomik olduğunu hesab edərək, bu planı bəyənməyiblər. Aristokratlar İngiltərə arasında böyük məsafədə olan Siciliyanın işğal planını ağılsızlıq sayırdılar. Buna baxmayarq Henry baronlardan pul istəməkdə təkidli olub. Lakin baronlar (yəni torpaq mülkünə sahib aristokratlar) krala rədd cavabı veriblər. İxtilaf da beləcə yetişib və artıq 1256-cı ildə III Henry-nin populyarlığından əsər-əlamət qalmamışdı.

1258-ci ildə kral əlverişsiz vəziyyətə düşdü. Baronlar krala mütəmadi olaraq pul verməkdən boğaza yığılmışdılar, çünki o, verdiyi vədləri yerinə yetirmirdi. Üstəlik, həmin il məhsul son dərəcə aşağı olmuşdu, əhali kəskin dərəcədə kasıblaşmışdı, günahı da hamı havada yox, kralda və zadəgan zümrədə görürdü. Henry, Kral Şurası üzvlərini vəziyyəti müzakirə etməyə çağırdı, onun vassalları isə Westminster-dəki yığıncağa Montfort (Səlib yürüşlərinin iştirakçısı, müzəffər sərkərdə Simon de Montfort, 6-cı Leicester qrafı) başda olmaqla əllərində qılınc, yaraqlanaraq döyüşə tam hazır vəziyyətdə gəldilər. Vassalar kraldan hakimiyyət səlahiyyətlərinin baronlara və ruhanilərə ötürülməsini, dövləti sağalda bilən, əyrilikləri aradan qaldıran qanunlar qəbul etməsini tələb etdilər. Bu, kralın xoşuna gəlmədi, lakin onun çıxış yolu yox idi. Qərara alındı ki, o, krallıqda islahatların aparılması üçün komissiyanın yaradılmasına icazə verəcək. Komissiya 24 baron və ruhanidən təşkil olunmalı idi. Onlardan yarısını kral, qalan yarısını isə baronların özləri seçməli idi. Detalları müzakirə etmək üçün Oxford-da toplaşmaq qərara alındı. Məhz bu görüş və həmin görüşdə qəbul edilmiş və "Oxford müddəaları" adı ilə tarixə düşmüş qərarlar Britaniyada parlament demokratiyasının başlanğıcı sayılır.

Oxford müddəaları

Oxford danışıqlarının hər bir iştirakçısı "Tanrının şərəfinə, kralın qulluğunda və xalqın rifahı üçün" krallıqda islahatlara dəstək verəcəyinə təntənəli şəkildə and içdi.

İslahatlar qısaca olaraq aşağıdakı bəndləri nəzərdə tuturdu:

  • Hər bir qraflıqdan dörd azad torpaq mülkədarı (İngiltərədə Orta Əsrlərdə sadiq xidmətə görə torpaq verilən cəngavərlər belə adlandırılırdılar) seçilərək kral administrasiyasının yol verdiyi bütün pozuntu hallarını parlamentin mühakiməsinə verəcəklər.
  • Hər qraflığın azad mülkədarları hər il qanunun yerinə yetirilməsinə cavabdehlik edən şerif seçəcəklər.
  • Bütün şeriflər, xəzinədarlar və hakimlər hər il çəkdikləri xərclər barədə parlament qarşısında hesabat verməlidirlər.
  • Parlament ildə üç dəfə toplaşmalıdır: fevralın əvvəlində, iyunda və oktyabrda.

Şübhəsiz, Orta Əsrlər üçün bu, tamamilə inqilabi fikirlər idi. Nəticədə kralın oğlu, gələcəkdə kral olacaq I Edward böyük bir qoşun yığmağa nail olur və 1265 ildə Evesham döyüşündə de Monfortun qüvvələrini darmadağın edir. Kral hakimiyyəti tam həcmdə bərpa olundu, öz dövrünü xeyli qabaqlamış inqilabi islahatlar isə unuduldu.

Fransada Parlamentin yaradılması

Fransada ilk parlament tipli qurum 1278-ci ildə təşkil edilmiş Paris parlamentidir. 15-ci əsrdə Tuluza, Marsel kimi böyük şəhərlərin də öz parlamentləri meydana çıxır. Sonrakı əsrlərdə müxtəlif adda qanunverici orqanlar ortaya çıxsa da, müasir formalı Fransa parlamenti 1789-cu il Böyük Fransa İnqilabından sonra ortaya çıxıb. Hazırda 2 palatadan (Senat və Milli Məclis) ibarət olan parlamentin fəaliyyəti 1958-ci il konstitusiyası ilə tənzimlənir.

Almaniyada Parlamentin yaradılması

Almaniyada parlament 1871-ci il konstitusiyası ilə təsbit edilmiş Reyxstaq idi. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Almaniyanın parçalanması parlamentin də fəaliyyətinə mənfi təsir edib. Bundestaqa ilk seçkilər 1949-cu ildə baş tutub. Parlamentin yuxarı palatası Bundesrat adlanır və 69 üzvü var.

Rusiyada Parlamentin yaradılması

Rusiyada isə ilk parlament 1907-ci ildə fəaliyyətə başlayıb. 1917-ci ildə fevral inqilabından sonra Duma buraxılır. Sovet dövründə bu funksiyanı SSRİ Ali Soveti həyata keçirir. Bununla yanaşı, hər müttəfiq respublikanın özünün də ayrıca ali soveti fəaliyyət göstərib. 1993-cü ildə konstitusiya islahatından sonra Rusiyada Duma bərpa olunur. Eyni zamanda yuxarı palata sayılan Federasiya Şurası da təsis edilir. Hər iki palata birlikdə Rusiya Federasiyasının Federal Məclisi adlanır.

Azərbaycanda Parlamentin yaradılması

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və onun Parlamenti çox çətin və mürəkkəb bir tarixi dövrdə meydana gəlmişdi. Rusiyada baş vermiş 1917-ci il fevral inqilabından sonra Zaqafqaziya Dövlət Dumasına seçilmiş deputatlardan ibarət Zaqafqaziyanın idarəsi üzrə xüsusi komitə, noyabrda isə Zaqafqaziya Komissariatı yaradılır. Zaqafqaziyadan Rusiyanın Müəssisələr Məclisinə seçilmiş və bolşeviklərin oktyabr çevrilişindən sonra orada iştirak edə bilməyən nümayəndələr 1918-ci il fevralın 14-də Zaqafqaziya Seymini yaradırlar.

 
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin ilk iclası

Zaqafqaziya Seymi dağıldıqdan bir gün sonra, mayın 27-də Azərbaycanın istiqlaliyyətini elan etmək və ilk Azərbaycan hökuməti yaratmaq üçün Seymin 44 nəfər müsəlman nümayəndələri Tiflisdə toplanır və Azərbaycanın idarə olunmasını öz üzərinə götürmək qərarına gələrək özlərini Azərbaycanın Milli Şurası elan edirlər. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Azərbaycan Milli Şurasının sədri seçilir.

1918-ci il may ayının 28-də Azərbaycan Milli Şurası Həsən bəy Ağayevin sədrliyi ilə Azərbaycanın istiqlaliyyəti haqqında bəyannaməni qəbul edir.

1918-ci il iyunun 16-da Azərbaycan Milli Şurası və hökuməti Tiflisdən Gəncəyə köçür.

1918-ci il sentyabrın 15-də Bakı Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən azad olunur. Sentyabrın 17-də F.X.Xoyski hökuməti Gəncədən Bakıya köçür. Bakı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin paytaxtı elan olunur. 1918-ci il iyunun 17-də Gəncədə öz fəaliyyətini dayandırmış Azərbaycan Milli Şurası həmin il noyabrın 16-da öz işini yenidən bərpa edir. Bu iclasda F.X.Xoyskinin müraciəti ilə Milli Şura Müəssisələr Məclisini çağırmaq üçün görülməli olan işləri öz öhdəsinə götürür. Noyabrın 19-da Milli Şuranın Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin sədrliyi ilə keçən iclasında qeyd olunurdu ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası Azərbaycan ərazisində yaşayan bütün millətləri təmsil etməlidir.

 
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvləri

Beləliklə, hər 24 min nəfərdən bir nümayəndə hesabı ilə müsəlmanlar 80, ermənilər 21, ruslar 10, almanlar 1, yəhudilər 1 nümayəndə olmaqla Azərbaycan Parlamentini 120 nəfərdən ibarət formalaşdırmaq qərara alınır. Bu məslə ilə bağlı Milli Şuranın qəbul etdiyi qanunda göstərilirdi ki, azlıqda qalan millətlərin bütün nümayəndələri olacaq. Müsəlmanlardan isə 44 Milli Şura üzvü ümumi səsvermə yolu ilə seçildikləri üçün yeni Parlamentə üzv daxil olurlar. Qanunda Azərbaycanın ayrı-ayrı şəhər və qəzaları üzrə əlavə göndəriləcək nümayəndələrin sayı da müəyyən edilmişdir.

Parlament cəmi 17 ay fəaliyyət göstərib. Bu dövr ərzində 145 iclas keçirib. İlk iclas 1918-ci il dekabrın 7-də, sonuncu isə 1920-ci il aprelin 27-də olub.

Fəaliyyət müddətində Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin müzakirəsinə 270-dən çox qanun layihəsi çıxarılıb ki, onlardan da 230-u təsdiq edilib. Azərbaycan parlamenti tarixə Şərqdə ilk parlament kimi düşüb.

Sovet dövründə isə ölkəmizdə parlament funksiyasını Azərbaycan SSR-in Ali Soveti həyata keçirib. Sovet dövründə və müstəqilliyin ilk illərində Ali Sovet adlanan parlament 1995-ci ildən etibarən Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi adlanır. Qanunverici hakimiyyət funksiyasını yerinə yetirən Milli Məclisə ilk seçkilər 1995-ci ilin noyabrn 12-də keçirilib. Bu dövlət qurumuna seçkilər hər 5 ildən bir keçirilir.

Həmiçinin bax

Xarici keçidlər

  • № 20 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin ilk toplantısı
  • №21 Azərbacan Xalq Cümhuriyyətinin parlamenti
  • №22 Azərbacan Xalq Cümhuriyyətinin parlamenti

İstinadlar

  1. https://www.researchgate.net/publication/285015774_Eski_Turklerde_Devlet_Meclisi_Toy_Uzerine_Dusunceler
  2. https://www.bbc.com/azeri/international-45965258
  3. http://supremecourt.gov.az/static/view/146
  4. http://www.meclis.gov.az/

Avqust 10, 2021
parlament, parliament, parlement, parler, danışmaq, kəliməsindən, hakimiyyət, bölgüsü, mövcud, olan, dövlətlərdə, səlahiyyətli, qanunverici, orqan, gün, dünyanın, əksər, ölkələrində, parlament, sistemi, mövcuddur, adları, müxtəlif, olsa, parlamentlərin, funksi. Parlament ing parliament fr parlement parler danismaq kelimesinden hakimiyyet bolgusu movcud olan dovletlerde ali selahiyyetli ve qanunverici orqan Bu gun dunyanin ekser olkelerinde parlament sistemi movcuddur Adlari muxtelif olsa da parlamentlerin funksiyasi butun olkelerde oxsardir Struktur etibarile muasir parlamentler bir ve iki palatali olur Tarixde 3 ve 4 palatali parlamentlere de rast gelinir CAR Fransa Lakin bu tip parlamentlerin fealiyyeti uzun surmeyib Cunki coxpalatali sistem qanunun qebul olunmasi prosesini uzadir burokratiya derinlesir ve operativlik azalir Buna gore de 21 ci esrde parlamentler maksimum 2 palatadan ibaretdir Asagi palata qanun layihesini isleyib hazirlayir Burada qebul edilmis qanun layihesini yuxari palata tesdiq etmelidir Prezident rejimli respublikalar Parlamentar prezident respublikasi Yari prezident sistemi Parlament respublikasi Parlamentli konstitusiyali monarxiya monarx sexsi selahiyyetlere malik deyildir Qarisiq konstitusiyali monarxiya monarx sexsi selahiyyetlere malikdir ve esasen parlament ondan asilidir Mutleq monarxiyalar Birpartiyali Sistemler Idarecilik ile elaqedar olan konstitusiya qaydalarinin legv edildiyi olkeler Numune olaraq herbi cevrilisden sonra yaradilmis olan herbi diktaturalar Yuxaridaki sistemlerin hec birine uygun gelmeyen olkeler Iki palatali parlamenti olan olkeler Bir palatali parlamenti olan olkeler Parlamentsiz olkeler Mundericat 1 Tarix 1 1 Qedim Turk dovletlerinde Qurultay 1 2 Ingilterede Parlamentin yaradilmasi 1 3 Fransada Parlamentin yaradilmasi 1 4 Almaniyada Parlamentin yaradilmasi 1 5 Rusiyada Parlamentin yaradilmasi 1 6 Azerbaycanda Parlamentin yaradilmasi 2 Hemicinin bax 3 Xarici kecidler 4 IstinadlarTarix RedakteIslandiya parlamenti tarixde ilk qurum hesab edilir Altinq Umumi yigincaq adlanan bu hakimiyyet orqani 930 cu ilde yaradilib Qedim Romada ali dovlet orqanlarindan biri ise Senat idi Patrisi nesillerinin agsaqqalar surasi esasinda yaranmisdi e e teqr 6 esr car yaninda dovlet surasindan ibaret idi E e 3 1 esrlerde Qedim Romada senatin vezifelerine qanun layihelerini evvelceden nezerden kecirmek herbi islere xarici siyasete maliyye islerine dovlet emlakina ve s meselelere ali rehberlik daxil idi Muasir demokratiyanin ve parlamentarizm enenesinin veteni Ingiltere sayilir Britaniya parlamenti dunyanin en qedim parlamenti deyil lakin birmenali olaraq diger parlamentler ucun ornek sayilir Qedim Turk dovletlerinde Qurultay Redakte Tarixi menbelerden melum olan ilk turk dovletlerinde ise qurultay muhum dovlet islerinin muzakire edilib qerar verildiyi numayendeli meclise deyilirdi Hokmdarin olumu muharibe ve diger milli tehlukeler zamani toplanan qurultaylar boyuk selahiyyetlere malik idi Turk dovlet meclisleri barede ilk melumatlar Boyuk Hun Imperiyasina onun en parlaq hokmdari olan Mete xanin hakimiyyeti illerine tesaduf edir Hacettepe Universitetinin edebiyyat fakultesinin tarix bolumunun muellimi doktor Mehmet Seyitdanlioglu Qedim turklerde dovlet meclisi toy haqqinda dusunceler 1 adli meqalesinde yazir ki Mete xanin dovrunde xaqanin basciligi ile olkenin iqtisadi siyasi sosial dini ve herbi meselelerinin muzakire edilib hell olundugu boyuk yigincagin toyun qurultayin cagirildigi melumdur Ingilterede Parlamentin yaradilmasi Redakte 1253 cu ilde Roma Papasi IV Innocent kral III Henry e kicik oglu Edmund ucun Siciliya kralliginin taxt tacini almagi teklif edir Bunun evezinde Papa olduqca boyuk meblegde pul isteyib lakin ingilis aristokratlari bu meblegin astronomik oldugunu hesab ederek bu plani beyenmeyibler Aristokratlar Ingiltere arasinda boyuk mesafede olan Siciliyanin isgal planini agilsizliq sayirdilar Buna baxmayarq Henry baronlardan pul istemekde tekidli olub Lakin baronlar yeni torpaq mulkune sahib aristokratlar krala redd cavabi veribler Ixtilaf da belece yetisib ve artiq 1256 ci ilde III Henry nin populyarligindan eser elamet qalmamisdi Boyuk Britaniya Icmalar palatasi 1258 ci ilde kral elverissiz veziyyete dusdu Baronlar krala mutemadi olaraq pul vermekden bogaza yigilmisdilar cunki o verdiyi vedleri yerine yetirmirdi Ustelik hemin il mehsul son derece asagi olmusdu ehali keskin derecede kasiblasmisdi gunahi da hami havada yox kralda ve zadegan zumrede gorurdu Henry Kral Surasi uzvlerini veziyyeti muzakire etmeye cagirdi onun vassallari ise Westminster deki yigincaga Montfort Selib yuruslerinin istirakcisi muzeffer serkerde Simon de Montfort 6 ci Leicester qrafi basda olmaqla ellerinde qilinc yaraqlanaraq doyuse tam hazir veziyyetde geldiler Vassalar kraldan hakimiyyet selahiyyetlerinin baronlara ve ruhanilere oturulmesini dovleti sagalda bilen eyrilikleri aradan qaldiran qanunlar qebul etmesini teleb etdiler Bu kralin xosuna gelmedi lakin onun cixis yolu yox idi Qerara alindi ki o kralliqda islahatlarin aparilmasi ucun komissiyanin yaradilmasina icaze verecek Komissiya 24 baron ve ruhaniden teskil olunmali idi Onlardan yarisini kral qalan yarisini ise baronlarin ozleri secmeli idi Detallari muzakire etmek ucun Oxford da toplasmaq qerara alindi Mehz bu gorus ve hemin gorusde qebul edilmis ve Oxford muddealari adi ile tarixe dusmus qerarlar Britaniyada parlament demokratiyasinin baslangici sayilir Oxford muddealariOxford danisiqlarinin her bir istirakcisi Tanrinin serefine kralin qullugunda ve xalqin rifahi ucun kralliqda islahatlara destek vereceyine tenteneli sekilde and icdi Islahatlar qisaca olaraq asagidaki bendleri nezerde tuturdu Her bir qrafliqdan dord azad torpaq mulkedari Ingilterede Orta Esrlerde sadiq xidmete gore torpaq verilen cengaverler bele adlandirilirdilar secilerek kral administrasiyasinin yol verdiyi butun pozuntu hallarini parlamentin muhakimesine verecekler Her qrafligin azad mulkedarlari her il qanunun yerine yetirilmesine cavabdehlik eden serif sececekler Butun serifler xezinedarlar ve hakimler her il cekdikleri xercler barede parlament qarsisinda hesabat vermelidirler Parlament ilde uc defe toplasmalidir fevralin evvelinde iyunda ve oktyabrda Subhesiz Orta Esrler ucun bu tamamile inqilabi fikirler idi Neticede kralin oglu gelecekde kral olacaq I Edward boyuk bir qosun yigmaga nail olur ve 1265 ilde Evesham doyusunde de Monfortun quvvelerini darmadagin edir Kral hakimiyyeti tam hecmde berpa olundu oz dovrunu xeyli qabaqlamis inqilabi islahatlar ise unuduldu 2 Fransada Parlamentin yaradilmasi Redakte Fransada ilk parlament tipli qurum 1278 ci ilde teskil edilmis Paris parlamentidir 15 ci esrde Tuluza Marsel kimi boyuk seherlerin de oz parlamentleri meydana cixir Sonraki esrlerde muxtelif adda qanunverici orqanlar ortaya cixsa da muasir formali Fransa parlamenti 1789 cu il Boyuk Fransa Inqilabindan sonra ortaya cixib Hazirda 2 palatadan Senat ve Milli Meclis ibaret olan parlamentin fealiyyeti 1958 ci il konstitusiyasi ile tenzimlenir Almaniyada Parlamentin yaradilmasi Redakte Almaniyada parlament 1871 ci il konstitusiyasi ile tesbit edilmis Reyxstaq idi Ikinci Dunya Muharibesinden sonra Almaniyanin parcalanmasi parlamentin de fealiyyetine menfi tesir edib Bundestaqa ilk seckiler 1949 cu ilde bas tutub Parlamentin yuxari palatasi Bundesrat adlanir ve 69 uzvu var Rusiyada Parlamentin yaradilmasi Redakte Rusiyada ise ilk parlament 1907 ci ilde fealiyyete baslayib 1917 ci ilde fevral inqilabindan sonra Duma buraxilir Sovet dovrunde bu funksiyani SSRI Ali Soveti heyata kecirir Bununla yanasi her muttefiq respublikanin ozunun de ayrica ali soveti fealiyyet gosterib 1993 cu ilde konstitusiya islahatindan sonra Rusiyada Duma berpa olunur Eyni zamanda yuxari palata sayilan Federasiya Surasi da tesis edilir Her iki palata birlikde Rusiya Federasiyasinin Federal Meclisi adlanir Azerbaycanda Parlamentin yaradilmasi Redakte Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ve onun Parlamenti cox cetin ve murekkeb bir tarixi dovrde meydana gelmisdi Rusiyada bas vermis 1917 ci il fevral inqilabindan sonra Zaqafqaziya Dovlet Dumasina secilmis deputatlardan ibaret Zaqafqaziyanin idaresi uzre xususi komite noyabrda ise Zaqafqaziya Komissariati yaradilir Zaqafqaziyadan Rusiyanin Muessiseler Meclisine secilmis ve bolseviklerin oktyabr cevrilisinden sonra orada istirak ede bilmeyen numayendeler 1918 ci il fevralin 14 de Zaqafqaziya Seymini yaradirlar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin ilk iclasi Zaqafqaziya Seymi dagildiqdan bir gun sonra mayin 27 de Azerbaycanin istiqlaliyyetini elan etmek ve ilk Azerbaycan hokumeti yaratmaq ucun Seymin 44 nefer muselman numayendeleri Tiflisde toplanir ve Azerbaycanin idare olunmasini oz uzerine goturmek qerarina gelerek ozlerini Azerbaycanin Milli Surasi elan edirler Mehemmed Emin Resulzade Azerbaycan Milli Surasinin sedri secilir 1918 ci il may ayinin 28 de Azerbaycan Milli Surasi Hesen bey Agayevin sedrliyi ile Azerbaycanin istiqlaliyyeti haqqinda beyannameni qebul edir 1918 ci il iyunun 16 da Azerbaycan Milli Surasi ve hokumeti Tiflisden Genceye kocur 1918 ci il sentyabrin 15 de Baki Qafqaz Islam Ordusu terefinden azad olunur Sentyabrin 17 de F X Xoyski hokumeti Genceden Bakiya kocur Baki Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin paytaxti elan olunur 1918 ci il iyunun 17 de Gencede oz fealiyyetini dayandirmis Azerbaycan Milli Surasi hemin il noyabrin 16 da oz isini yeniden berpa edir Bu iclasda F X Xoyskinin muracieti ile Milli Sura Muessiseler Meclisini cagirmaq ucun gorulmeli olan isleri oz ohdesine goturur Noyabrin 19 da Milli Suranin Mehemmed Emin Resulzadenin sedrliyi ile kecen iclasinda qeyd olunurdu ki Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli Surasi Azerbaycan erazisinde yasayan butun milletleri temsil etmelidir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin uzvleri Belelikle her 24 min neferden bir numayende hesabi ile muselmanlar 80 ermeniler 21 ruslar 10 almanlar 1 yehudiler 1 numayende olmaqla Azerbaycan Parlamentini 120 neferden ibaret formalasdirmaq qerara alinir Bu mesle ile bagli Milli Suranin qebul etdiyi qanunda gosterilirdi ki azliqda qalan milletlerin butun numayendeleri olacaq Muselmanlardan ise 44 Milli Sura uzvu umumi sesverme yolu ile secildikleri ucun yeni Parlamente uzv daxil olurlar Qanunda Azerbaycanin ayri ayri seher ve qezalari uzre elave gonderilecek numayendelerin sayi da mueyyen edilmisdir Parlament cemi 17 ay fealiyyet gosterib Bu dovr erzinde 145 iclas kecirib Ilk iclas 1918 ci il dekabrin 7 de sonuncu ise 1920 ci il aprelin 27 de olub 3 Fealiyyet muddetinde Azerbaycan Cumhuriyyeti Parlamentinin muzakiresine 270 den cox qanun layihesi cixarilib ki onlardan da 230 u tesdiq edilib Azerbaycan parlamenti tarixe Serqde ilk parlament kimi dusub Sovet dovrunde ise olkemizde parlament funksiyasini Azerbaycan SSR in Ali Soveti heyata kecirib Sovet dovrunde ve musteqilliyin ilk illerinde Ali Sovet adlanan parlament 1995 ci ilden etibaren Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi adlanir Qanunverici hakimiyyet funksiyasini yerine yetiren Milli Meclise ilk seckiler 1995 ci ilin noyabrn 12 de kecirilib Bu dovlet qurumuna seckiler her 5 ilden bir kecirilir 4 Hemicinin bax RedakteDunya parlamentlerinin siyahisi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamenti Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi Senat Boyuk Azadliqlar XartiyasiXarici kecidler Redakte 20 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti parlamentinin ilk toplantisi 21 Azerbacan Xalq Cumhuriyyetinin parlamenti 22 Azerbacan Xalq Cumhuriyyetinin parlamentiIstinadlar Redakte https www researchgate net publication 285015774 Eski Turklerde Devlet Meclisi Toy Uzerine Dusunceler https www bbc com azeri international 45965258 http supremecourt gov az static view 146 http www meclis gov az Menbe https az wikipedia org w index php title Parlament amp oldid 6023212, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.