fbpx
Wikipedia

Frans Kafka

Avqust 01, 2021

Frans Kafka (alm. Franz Kafka‎; d. 3 iyul 1883, Praqa, Avstriya-Macarıstan – ö. 3 iyun 1924, Kirlinq, Avstriya) — almandilli əşkinazi yəhudisi romançı və hekayə yazarı. XX əsr ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biridir. Realizm ilə fantastika elementlərini birləşdirdiyi əsərlərində əsasən tənha qalmış baş personajlar qəribə, sürrealistik vəziyyətlərlə və başa düşülməyən sosial-bürokratik qüvvələrlə üzləşirlər. Kafkanın əsərlərində yadlaşma, narahatlıq, günahkarlıq və absurdluq kimi elementlərlə qarşılaşmaq mümkündür. Ən tanınmış əsərləri "Çevrilmə" (alm. Die Verwandlung‎), "Məhkəmə" (alm. Der Process‎), "Qəsr" (alm. Das Schloss‎) və "Milenaya məktublar"(alm. Briefe an Milenas‎) hesab olunur. Onun əsərlərindəki situasiyaları təsvir etmək üçün ingilis dilinə "kafkavari" sözü daxil olmuşdur.

Frans Kafka
alm. Franz Kafka‎

Kafka 1906-cı ildə.
Doğum tarixi
Doğum yeri Praqa, Bohemiya, Avstriya-Macarıstan (indiki Çexiya Respublikası)
Vəfat tarixi (40 yaşında)
Vəfat yeri Kirlinq, Klosternoyburq, Aşağı Avstriya, Avstriya
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Avstriya, Çexoslovakiya
Milliyyəti əşkinazi yəhudisi
Atası Herman Kafka
Anası Yuliya Kafka
Təhsili Alman Karl-Ferdinand Universiteti, Praqa
Fəaliyyəti roman yazıçısı, təmsil yazıçısı, hekayə yazıçısı, aforizmlər müəllifi, gündəlik yazıçısı[d], tərcüməçi, vəkil, ssenarist, şair-vəkil[d], claims adjuster, nasir, yazıçı
Fəaliyyət illəri 1904-cü ildən
Əsərlərinin dili alman
İstiqamət modernizm
absurdizm
Janr modernizm, Belletristika, hekayə, Pritça, roman
Tanınmış əsərləri
Frans Kafka Vikimənbədə
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kafka Bohemiya krallığının (daha sonra Avstriya-Macarıstan imperiyasının tərkib hissəsi, indiki Çexiya Respublikası) paytaxtı Praqa şəhərində orta sinif almandilli yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. Vəkil təhsili almış, təhsilini başa çatdırdıqdan sonra sığorta şirkətində işə düzəlmişdir. Bu zaman boş zamanlarında yazmağa başlamışdır. Həyatı boyunca Kafka gərgin və formal münasibət bəslədiyi atası da daxil olmaqla ailəsi və yaxın dostlarına yüzlərlə məktub yazmışdır. Həyatında bir neçə qadın olsa da, heç vaxt evlənməmişdir. 1924-cü ildə 40 yaşında vərəm xəstəliyindən vəfat etmişdir.

Kafkanın sağlığında çox az əsəri çap olunmuşdur: hekayə kolleksiyaları "Düşünmək" ilə "Kənd həkimi" və fərdi hekayələri ədəbi jurnallarda nəşr olunmuş, lakin az ictimai diqqət almışdır. Kafka dostu Maks Broddan tamamlamadığı "Məhkəmə", "Qəsr" və "Amerika" romanlarını məhv etməyi xahiş etmiş, lakin Maks bunu rədd etmiş və Kafkanın ölümündən sonra əsərlərini çap etdirmişdir. Onun əsərləri XX əsr ədəbiyyatına – yazıçılarına, filosoflarına, sənətkarlarına və tənqidçilərinə böyük təsir göstərmişdir.

Həyatı

Ailəsi

 
Kafkanın valideynləri Herman (1852–1931) və Yuliya Kafka (1856–1934) 1913-cü ildə.

Kafka Avstriya-Macarıstan imperiyasının Praqa şəhərində Qədim şəhər meydanının yaxınlığında anadan olmuşdur. Ailəsi mənşəcə orta sinif əşkinazi yəhudisi idi. Atası Herman Kafka (1854–1931) Yakob Kafkanın dördüncü oğlu idi, Bohemiyanın cənubundakı Strakonitse yaxınlığında yerləşən və böyük yəhudi icmasının yaşadığı Çexiyanın Osek kəndində şoxet və ya dini qəssab idi. Herman Kafka ailəsini Praqaya gətirmişdi. Səyyar satış təmsilçisi kimi işlədikdən sonra hədiyyəlik mallar və paltar pərakəndəçisi olmuş və işə 15 nəfər götürmüşdü. Herman bu zaman şirkətinin loqosu üçün zağca təsvirindən (çex dilində kavka, lakin tələffüzü və tez-tez yazılan forması kafka) istifadə etməyə başlamışdır. Kafkanın anası Yuliya (1856–1934) Poderbradı şəhərində varlı tacir olan Yakob Levinin qızı idi və ərindən daha yaxşı təhsil almışdı.

Kafkanın valideynləri çox güman ki, İdiş dilindən təsirlənmiş alman dilində danışırdılar, bu dil təhqiramiz şəkildə Mauscheldeutsch adlandırılırdı. Lakin alman dili sosial cəhətdən böyük imkanlara sahib olduğundan valideynlər uşaqlarını Yuxarı alman dilində danışmağa təşviq etmişdilər. Herman və Yuliyanın 6 uşağı olmuşdur və Frans onların ən böyüyü idi. İki qardaşı Georq və Henrix Frans 7 yaşına çatana qədər ölmüşdürlər. Fransın üç bacısı olmuşdur: Qabriela ("Elli") (1889–1944), Valeriya ("Valli") (1890–1942) və Ottiliya ("Ottla") (1892–1943). Bütün bacıları İkinci dünya müharibəsi zamanı Holokostda ölmüşdürlər. Valli 1942-ci ildə Lodz gettosuna göndərilmiş, lakin bu, onun haqqında olan sonuncu sənəd olmuşdur. Ottla Fransın sevimli bacısı olmuşdur.

Herman bioqraf Stenli Kornqold tərəfindən "böyük, özünüdüşünən, təzyiq etməyi sevən biznesmen" kimi, Frans Kafka tərəfindən isə "gücdə, sağlamlıqda, səs tonunda, natiqlikdə, özünü məmnun etməkdə, dünyəvi hakimiyyətdə, dözümlülükdə, zehni vəziyyətdə [və] insan təbiəti haqqındakı biliklərdə əsl Kafka" kimi təsvir edilmişdir. İş günlərində hər iki valideyn evdə olmurdular, Yuliya Kafka hətta gündə 12 saat işləyirdi. Nəticədə, Frans Kafka uşaqlıqda böyük tənhalıq hiss etmişdir. Uşaqların tərbiyəsində əsasən mürəbbiyələr və xidmətçilər iştirak etmişdir. Kafkanın atası ilə olan problemli münasibəti əksini 100 səhifəlik "Atama məktub" əsərində tapmışdır. Bu əsərdə o, atasının avtoritet və ambisiyalı şəxsiyyətindən dərindən təsirlənməsindən şikayətlənmişdir. Atasından fərqli olaraq anası sakit və utancaq qadın idi. Kafkanın atasının dominant şəxsiyyətinin Kafkanın əsərlərində böyük təsir olmuşdur.

Kafka ailəsinin əvvəlcə onlarla yaşayan bir qız xidmətçisi vardı və ailə darısqal mənzildə yaşayırdı. Fransın otağı çox vaxt soyuq olurdu. 1913-cü ilin noyabrında ailə daha böyük mənzilə köçmüşdür, lakin Elli və Valli artıq evlənib birinci evdən köçmüşdülər. 1914-cü ilin avqustun əvvəlində Birinci dünya müharibəsinin başlamasından az sonra bacılar orduda olan ərləri ilə əlaqələrini itirmiş və buna görə də ikinci mənzilə ailənin yanına qayıtmışdırlar. Elli və Vallinin uşaqları vardı. Frans 31 yaşında Vallinin köhnə mənzilinə köçmüş və ilk dəfə təkbaşına yaşamağa başlamışdır.

Təhsili

 
Kafkanın təhsil aldığı gimnaziyanın yerləşdiyi Qoltz-Kinski sarayı.

Kafka 1889-1893-cü illərdə Fleyşmarktda (hazırda Masna küçəsi) yerləşən və oğlanlar üçün nəzərdə tutulmuş alman ibtidai məktəbinə getmişdir. Onun yəhudi təhsili 13 yaşında Bar Mitsvanın qeyd edilməsi ilə başa çatmışdır. Kafka sinaqoqa getməyi heç vaxt xoşlamamışdır və atası ilə ancaq ildə 4 dəfə ora gedirdi.

1893-cü ildə ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra ciddi təhsilin keçirildiyi dövlət gimnaziyası olan və Köhnə şəhər meydanındakı Qoltz-Kinski sarayında yerləşən Köhnə Şəhər Alman Gimnazsiyasına qəbul olunmuş və orta təhsilini burada almağa başlamışdır. Təhsil alman dilində aparılsa da, Kafka çex dilində də yazıb oxuyurdu. O, gimnaziyadakı təhsilini 8 il davam etdirmiş və yaxşı qiymətlər almışdır. Kafka çex dilində yaxşı danışdığından tez-tez alqışlansa da, Kafkanın özü heç vaxt çex dilində səlis danışdığını düşünməmişdir, buna baxmayaraq hətta alman dilində də çex aksenti ilə danışırdı. Matura imtahanlarını 1901-ci ildə vermişdir.

1901-ci ildə Praqada yerləşən Alman Karl-Ferdinand Universitetinə qəbul olunan Kafka kimya ixtisası üzrə təhsil almağa başlamış, lakin iki həftə sonra qərarını dəyişərək hüquq təhsili almağa başlamışdır. Bu sahə onun marağına səbəb olmasa da, qarşısına geniş iş imkanları açırdı, bu isə atasını məmnun edirdi. Bundan əlavə, hüquq uzunmüddətli təhsil tələb edirdi, bu isə Kafkaya alman dili və incəsənət tarixi dərslərinə qatılmaq şəraiti yaradırdı. O, Alman Tələbələrinin Oxu və Mühazirə Zalı (alm. Lese- und Redehalle der Deutschen Studenten‎) adlı tələbə klubuna qoşulmuşdu, bu klub ədəbi tədbirlər, oxular və digər fəaliyyətlərin təşkili ilə məşğul olurdu. Kafkanın dostları arasında fəlsəfə oxuyan Feliks Veltş, varşavalı ortodoks hasidik ailədən çıxmış aktyor Yitzçak Lovi və yazıçılar Oskar Baum ilə Frans Verfel vardı.

Universitetdəki ilk ilində Kafka həyatında ən yaxın dostu olmuş Maks Brodla tanış olmuşdur. Brod tezliklə müşahidə etmişdir ki, Kafka utancaq və azdanışan olsa da, dediklərinin çoxu dərin məna kəsb edirdi. Kafka həyatı boyunca çox həvəsli bir oxucu olmuşdur. Brodun təklifi ilə onlar Platonun "Protaqor" əsərini orijinal yunan dilində, öz təklifi ilə isə Qüstav Floberin "Sentimental təhsil" və "Müqəddəs Antoninin tamahı" əsərlərini fransız dilində oxumuşdular. Kafka Fyodor Dostoyevski, Qüstav Flober, Nikolay Qoqol, Frans Qrilparser və Heynrix von Kleisti "əsl qan qardaşı" olaraq adlandırmışdır. Bundan əlavə, Kafka Çex ədəbiyyatı ilə maraqlanmış, Yohann Volfqanq Götenin əsərlərinin vurğunu olmuşdur. Kafka 18 iyul 1906-cı ildə hüquq üzrə doktorantura dərəcəsi almışdır və bir il müddətinə məcburi surətdə pulsuz vətəndaş və cinayət məhkəmələrində hüquq katibi kimi fəaliyyət göstərmişdir.

İş fəaliyyəti

 
İşçilərin Qəza Sığortası İnstitutunun keçmiş binası.

1 noyabr 1907-ci ildə Kafka Assicurazioni Generali sığorta şirkətində işləməyə başlamışdır və buradakı işi bir ilə yaxın davam etmişdir. Bu dövrdəki məktublaşmaları Kafkanın iş saatlarından (08:00–18:00) narazı olduğunu göstərir. Belə ki, bu amil getdikcə onun üçün daha da çox əhəmiyyət kəsb edən yazılarına vaxt ayırması üçün böyük çətinlik törədirdi. Kafka 15 iyul 1908-ci ildə işdən istifa etmişdir. İki həftə sonra Bohemiya krallığındakı İşçilərin Qəza Sığortası İnstitutuna daxil olanda əsər yazmasına imkan verən yeni iş tapmışdır. İşi sənaye işçilərinə fərdi zərərlərdən ötrü ödənəcək kompensasiyanı müəyyənləşdirmək və araşdırmaqdan ibarət idi. Bu dövrdə iş təhlükəsizliyinə zəif diqqət yetirildiyindən barmaqları və ətrafları itirmək kimi qəzaların baş verməsi adi hal idi. Belə qəzalar xüsusilə tornaçı dəzgahı, əl burğulama maşını, yonucu dəzgahı, fırlanan mişar kimi avadanlıqlarla işləyərkən qeydə alınırdı.

İdarəçilik professoru Piter Druker Kafkanın İşçilərin Qəza Sığortası İnstitutunda işləyərkən qoruyucu şlemanı ixtira edən şəxs olduğuna inanır, lakin sahibkarının sənədlərində bu faktı dəstəkləyən heç bir dəlil yoxdur. Kafkanın atası oğlunun sığorta işini Brotberuf (hərfi tərcümədə çörək işi) – ancaq kommunal xərcləri ödəmək üçün görülən iş adlandırırdı, bu isə Kafkanın xoşuna gəlmirdi. Kafkanın vəzifəsini sürətlə artırmışdırlar: o artıq kompensasiya müraciətlərini qəbul edir və tədqiq edir, hesabatlar yazır, şirkətlərinin yüksək risk kateqoriyasında olduğunu düşünən biznesmenlərin müraciətlərinə baxırdı. Burada işlədiyi bir neçə il müddətində sığorta institutuna illik hesabatlar yazmışdır. Müdirləri Kafkanın hesabatlarından razı qalmışdırlar. Kafka işini adətən gündüz saat 2-də bitirirdi, buna görə də ədəbi yaradıcılıq üçün vaxt qalırdı. Kafkanın atası isə oğlunun ailənin mağazasını təhvil alacağını gözləyirdi. Növbəti illərdə Kafkanın xəstəliyi sığorta bürosunda işləməyə və ədəbi yaradıcılıqla məşğul olmasına mane oldu. İllər sonra Brod Kafka, Feliks və özünün də daxil olduğu bir qrup yazıçını bildirmək üçün "Yaxın Praqa dairəsi" (alm. Der enge Prager Kreis‎) terminini ortaya atdı.

1911-ci ilin sonunda Ellinin əri Karl Herman və Kafka Praqadakı ilk asbest fabrikinin şərikləri oldular. Prager Asbestwerke Hermann & Co. adı ilə tanınan şirkət Hermann Kafkanın verdiyi pulla qurulmuşdu. Kafka əvvəlcə işə pozitiv yanaşmış, vaxtının çoxunu biznesə həsr etmişdir, lakin daha sonra işin onun ədəbi yaradıcılığına mane olmasından xoşu gəlməmişdir. Bu dövrdə o, İdiş teatrının performansları ilə də maraqlanmışdır. İdiş teatr truppasının 1911-ci ilin oktyabrındakı çıxışını gördükdən sonra Kafka növbəti 6 ay boyunca özünü "İdiş dili və ədəbiyyatının içində tapmışdır". Bu maraq onun iudaizm tədqiqatlarının başlanğıc nöqtəsi idi. Bu dövrdə Kafka vegetarian olmuşdur. 1915-ci ildə Kafka Birinci dünya müharibəsində xidmət üçün orduya çağırılmışdır, lakin Kafkanın sığorta institutundakı işverənləri onun dövlət qulluğunda olduğunu əsaslandıraraq buna mane olmuşdurlar. Kafka orduya qatılmaq üçün yenə cəhd etmiş, lakin 1917-ci ildə ona vərəm diaqnozu qoyulduqdan orduya qəbul olunmamışdır. 1918-ci ildə sığorta institutu Kafkanı xəstəliyinə görə təqaüdə göndərmişdir. O dövrdə vərəmin müalicəsi olmadığından Kafka həyatının qalanını sanatoriumlarda keçirmişdir.

Şəxsi həyatı

Kafka heç vaxt evlənməmişdir. Broda görə Kafka güclü cinsi istəkdən "əzab çəkirdi" və Kafkanın bioqrafı Reyner Stax qeyd edir ki, onun həyatı "fasiləsiz qadınlaşdırma" ilə dolu idi və "cinsi müvəffəqiyyətsizlik"dən qorxurdu. Kafka yetkinlik həyatı boyunca fahişəxanalara getmiş və pornoqrafiya ilə maraqlanmışdır. Bundan əlavə, bir çox qadınla yaxınlıq etmişdir. 13 avqust 1912-ci ildə Kafka Brodun qohumu, Berlində bir diktafon şirkətinin təmsilçisi kimi işləyən Felisiya Bauer ilə tanış olmuşdur. Bir həftə sonra Brodun evində baş tutan görüşdən sonra Kafka gündəliyinə yazmışdır:

  Xanım FB. Mən 13 avqustda Brodun evinə çatanda o stolda otururdu. Onun kim olması mənim üçün maraqlı deyildi, amma onu bir dəfəyə götürməli idim. Məmnunsuzluq bəlli olan sümüklü, boş üz. Çılpaq boğaz. Üzərində bluza. Paltarı onun ev halına uyğun idi, lakin sən demə, o heç bir şey idi (onu belə yaxından müşahidə edəndə özümdən soyudum...) Demək olar ki, qırılmış burun. Sarı, bir az düz, görkəmsiz saç, güclü çənə. Oturanda ona ilk dəfə yaxından nəzər salmağa imkan tapdım, lakin oturana qədər artıq onun haqqında dəyişməz fikrim vardı.  
 
Frans Kafkanın münasibətdə olduğu qadınlardan biri Milena Yesenka.

Bundan qısa müddət sonra Frans Kafka bir gecədə "Hökm" hekayəsini yazmış, "Amerika" və "Çevrilmə" əsərləri üzərində işləməyə başlamışdır. Kafka və Felisiya Bauer növbəti beş ildə əsasən məktublaşmış, nadir hallarda görüşmüş və iki dəfə nişanlanmışdırlar. Kafkanın Felisiyaya yazdığı itməmiş məktubları "Felisiyaya məktublar" adı ilə nəşr olunmuşdur. Felisiyanın məktubları isə salamat qalmamışdır. Bioqraflar Stax və Ceyms Houesə görə təxminən 1920-ci ildə Kafka oteldə işləyən kasıb və savadsız otaq xidmətçisi Yuliya Voxriçek ilə nişanlanmışdır. Ev tutub toy tarixini müəyyənləşdirsə də, toy heç vaxt baş tutmamışdır. Kafkanın atası isə sionist inancları ilə əlaqədar olaraq Yuliyanı qəbul etmirdi. Bu dövrdə Kafka "Atama məktub" üzərində işləməyə başlamışdır. Planlaşdırılmış toy tarixindən öncə Kafka başqa bir qadınla görüşmüşdür. Həyatda qadınlara və seksə böyük ehtiyac duysa da, Kafkanın özünəinamı çox zəif idi, seksi çirkli hesab edirdi və bədəninə görə çox utanırdı.

Stax və Brod qeyd edirlər ki, Kafkanın Felisiya Baueri tanıdığı dövrdə onun Berlindən olan yəhudi rəfiqəsi Marqaret Bloxla da münasibəti vardı. Brod bildirir ki, Bloxun Kafkadan oğlu olsa da, Kafka heç vaxt bundan xəbər tutmamışdır. Adı məlum olmayan bu oğlan 1914 və ya 1915-ci ildə anadan olmuş, 1921-ci ildə Münhendə ölmüşdür. Lakin Kafkanın bioqrafı Peter-Andre Alt qeyd edir ki, Bloxun oğlu olsa da, Kafka onun atası deyildi, çünki cütlük heç vaxt intim münasibətdə olmamışdır. Stax isə iddia edir ki, Bloxun oğlu olsa da, Kafkanın onun atası olması ilə əlaqədar heç bir sübut yoxdur.

1917-ci ilin avqustunda Kafkaya vərəm diaqnozu qoyulmuş və Kafka Bohemiyanın Sürau kəndinə köçmüşdür. Burada bacısı Ottla yeznəsi Karl Hermanın fermasında işləyirdi. O, burada özünü rahat hiss etmiş, hətta burada keçirdiyi vaxtı həyatının ən gözəl dövrü hesab etmişdir. Çox güman ki, bu, onun burada məsuliyyətlərdən azad olması ilə əlaqədar idi. O, gündəliklər və oktavo tutmuşdur. Kafka bu kitablardakı qeydlərindən Zettel (kiçik kağız parçaları) üzərində 109 nömrələnmiş mətn parçası ayırmışdır. Onlar daha sonra "Sürau aforizmləri və ya Günah, ümid, əzab və düzgün yol haqqında fikirlər" (alm. Die Zürauer Aphorismen oder Betrachtungen über Sünde, Hoffnung, Leid und den wahren Weg‎) adı ilə nəşr edilmişdir.

1920-ci ildə Kafka çex yazıçı və jurnalist Milena Yesenka ilə münasibətdə olmağa başlamışdır. Ona yazdığı məktublar daha sonra "Milenaya məktublar" adı ilə çap olunmuşdur. 1923-cü ilin iyulunda Baltik dənizindəki Qral-Mürits kurortunda tətildə ikən ortodoks yəhudi ailəsindən çıxmış 25 yaşlı bağça müəlliməsi Dora Diamant ilə tanış olmuşdur. Ailəsinin yazıları üzərindəki təsirindən qurtulmaq ümidi ilə Kafka qısa müddətdə Berlinə köçmüş və Diamant ilə yaşamışdır. Diamant onun sevgilisi olmuş və Kafkanın Talmudla maraqlanmasına səbəb olmuşdur. Kafka dörd hekayə üzərində işləmişdi və onları "Aclıq sənətçisi" adı ilə nəşr etdirməyi planlaşdırmışdı.

Şəxsiyyəti

Kafka insanların onu zehni və fiziki cəhətdən iyrənc hesab edəcəyindən qorxurdu. Buna baxmayaraq Kafka ilə tanış olanlar onun sakit və əla davranış tutumuna, aydın sezilən intellektə, quru yumor hissinə malik olduğunu düşünür, ciddi görünüşünə baxmayaraq, onu yaraşıqlı hesab edirdilər. Brod Kafkanı Heynrix von Kleist ilə müqayisə etmişdir: hər iki yazıçı vəziyyətləri qüsursuz detallarla təsvir etmək qabiliyyətinə malik idi. Brodun fikrincə Kafka onun tanış olduğu ən əyləncəli adam idi. Kafka dostları ilə zarafatlaşmağı sevirdi, lakin çətin vəziyyətlərdə dostlarına yaxşı məsləhət də verə bilirdi. Broda görə Kafka həvəsli deklamasiyaçı idi: o, cümlələrini elə qurura bilirdi ki, onlar dinləyiciyə musiqi kimi səslənirdi. Brodun dediyinə görə Kafkanın əsas iki xüsusiyyəti "mütləq dürüstlük" (alm. absolute Wahrhaftigkeit‎) və "həssas vicdanlılıq" (alm. präzise Gewissenhaftigkeit‎) idi.

 
Frans Kafka 1917-ci ildə.

Kafka uşaq ikən idmana az maraq göstərsə də, daha sonra fiziki fəaliyyətlərə və oyunlara maraq göstərmişdir; yaxşı minici, üzgüçü və avarçəkən idi. Həftəsonlarında o və dostları uzun gəzintilərə çıxırdılar, onların çoxu Kafkanın özü tərəfindən planlaşdırılırdı. Digər maraq sahələrinə alternativ tibb, Montessori kimi müasir təhsil sistemləri və təyyarə ilə film kimi yeniliklər aid idi. Yazı onun üçün çox vacib idi: Kafka onu "ibadət forması" adlandırmışdı. Kafka səsə qarşı çox həssas adam idi, sakit yerdə yazmağa üstünlük verirdi.

Peres-Alvares Kafkanın şizoid şəxsiyyət pozuntusuna malik olduğunu iddia etmişdir. İddiaya görə onun üslubu ancaq "Çevrilmə" əsərində deyil, bir çox yazılarında orta səviyyəli şizoid xüsusiyyətlərini büruzə verir. Onun əzabını 21 iyun 1913-cü ildə gündəliyinə yazdığı bir başlıqda görmək olar:

  Başımın içində dəhşətli bir dünya var. Amma parçalara ayrılmadan özümü və onları necə azad etməli. Və içimdəki göz yaşını onlar min dəfə geri çəkdilər və ya dəfn etdilər. Mən bunun üçün burdayam, bu, mənə kifayət qədər aydındır.  

və "Sürau aforizmləri" № 50:

  İnsan içindəki sarsılmaz bir şeyə olan daimi güvəni olmadan yaşaya bilməz. Buna baxmayaraq, həm bu sarsılmaz şey, həm ona olan güvən ondan daim gizlənmiş ola bilər.  

Kafka heç vaxt evli olmamasına baxmayaraq, evliliyə və uşaq sahibi olmağa böyük hörmətlə yanaşmışdır. Onun bir neçə sevgilisi olmuşdur. Kafka güman ki, yemək pozuntusundan əziyyət çəkirdi. Münhen Lüdviq-Maksimilian Universitetinin psixiastrik klinikasının həkimi Manfred M.Fixter "yazıçı Frans Kafkanın qeyri-səciyyəvi nevrotik anoreksiyadan əziyyət çəkdiyini göstərən sübut" təqdim etmiş və onun ancaq depressiyada olduğunu deyil, "intihara meyilli" olduğunu da demişdir. Sander Qilman "Yəhudi pasient Frans Kafka" (1995) adlı kitabında "niyə bir yəhudi hipoxondrik və ya homoseksual hesab oluna bilər və Kafka yəhudi kişini anlamanın bu yollarının aspektlərini özündə və yazılarında necə əks etdirir" mövzusunu araşdırmışdır. Kafkanın ən azı bir dəfə (1912-ci ilin sonunda) intihara cəhd etdiyi hesab olunur.

Siyasi baxışı

Birinci dünya müharibəsindən öncə Kafka çex anarxist, antimilitarist və antiklerikalist Klub Mladých təşkilatının bir neçə görüşündə iştirak etmişdir. Kafka ilə eyni ibtidai və orta məktəbə getmiş Hüqo Berqman sonuncu akademik ildə (1900–1901) Kafka ilə münasibətlərinə xitam vermişdir, çünki "[Kafkanın] sosializmi ilə mənim sionizmin çox fərqli idi". "Frans sosialist oldu, mən isə 1898-ci ildə sionist oldum. Sionizm ilə sosializmin sintezi heç vaxt mövcud olmayıb". Berqman qeyd etmişdir ki, Kafka sosializmə olan dəstəyini göstərmək üçün qırmızı qərənfil taxırdı. Bir gündəlik başlığında Kafka anarxist filosof Pyotr Kropotkinin adını çəkmişdi: "Kropotkini unutmayın!".

 
Kafka 1923-cü ildə.

Kommunizm dövründə Kafkanın əsərləri Şərq blokadası sosializmi tərəfindən qızğın müzakirə olunmuşdur. Belə bir fikir var idi ki, o, parçalanan Avstriya-Macarıstan imperiyasının bürokratiyadakı əfəlliyini satirik şəkildə tənqid etmiş və sosializmin yüksəlişini təcəssüm etdimişdir. Bunu dəstəkləyən başqa bir amil Maksist yadlaşma təlimi idi. Ortodoks baxışına görə isə Kafkanın yadlaşma təsvirləri guya yadlaşmanı ortadan qaldıran cəmiyyət üçün uyğun deyildi. 1963-cü ildə Çexoslovakiyanın Liblitse kəndində Kafkanın səksən illiyi münasibətilə keçirilmiş tədbirdə Kafkanın bürokratiyanın təsvirindəki əhəmiyyəti dəyərləndirilmişdir. Kafkanın siyasi yazıçı olub-olmadığı hələ də mübahisə mövzusudur.

İudaizm və sionizm

Həmçinin bax: Frans Kafka və iudaizm

Kafka Praqada almandilli yəhudi kimi böyümüşdür. O, xüsusilə, Şərqi Avropa yəhudilərindən təsirlənmiş, Qərb yəhudilərində olmayan mənəvi həyat intensivliyi əldə etdiyini düşünmüşdür. Onun gündəlikləri idiş yazıçıların adları ilə doludur. Hələ iudaizm və yəhudilərdən uzaq durduğu illərdə: "Yəhudilərlə ortaq nə cəhətim var? Özümlə bağlı heç bir ortaq cəhətim yoxdur, mən gərək küncdə sakitcə dayanım və nəfəs ala bildiyimə görə şükür edim". Gənclik illərində Kafka özünü ateist elan etmişdir.

Houes iddia edir ki, Kafka öz yəhudiliyinin fərqində olsa da, əsərlərində bunu əks etdirməmiş, yəhudi personajlardan, səhnələrdən və mövzulardan qaçınmışdır. Ədəbi tənqidçi Harold Bluma görə isə Kafka öz yəhudi qanından narahat olsa da, tipik yəhudi yazıçı idi. Lotar Kan da eyni şəkildə bildirir: "Kafkanın oeuvre-sındakı yəhudi qanının varlığı şübhəsiz müzakirəolunmazdır". Kafkanın ilk tərcüməçilərindən biri Pavel Aysner qeyd etmişdir ki, "Məhkəmə" əsərində yəhudilik mövzusuna toxunmuşdur: "Baş qəhrəman Yosef K. (simvolik) alman (Rabensteyner), çex (Kullix) və yəhudi (Kaminer) tərəfindən həbs olunur. Müasir dövrdə cəmiyyətə yəhudilərin təlqin edildiyi kimi baş qəhrəman da "günahsız günahkar" mövqeyindədir, lakin onun yəhudi olduğuna dair sübut yoxdur".

Dan Miron "Fələstində kədər?!" adlı essesində Kafkanın sionizmlə olan əlaqəsindən söhbət açır: "Belə görünür ki, belə əlaqənin olduğunu və onun həyatında və ədəbi yaradıcılığında sionizmin aparıcı rol oynadığını iddia edənlər də, belə əlaqənin olduğunu və əhəmiyyətini inkar edənlər də yanılırlar. Həqiqət bu iki sadə görünən qütb arasında anlaşılmaz bir yerdə yerləşir". Kafka əvvəlcə Felisiya Bauer ilə, daha sonra isə Dora Diamant ilə Fələstinə köçməyi düşünmüşdür. O, Berlində yaşayarkən Brodun fələstinli dostu Pua Bat-Tovimi müəllim tutaraq ivritcə öyrənmiş, Berlində İudaizm Təhsili Kollecində (alm. Hochschule für die Wissenschaft des Judentums‎) rabbi Yulius Qrüntalın və rabbi Yulius Quttmanın dərslərində iştirak etmişdir.

 
Kafkanın Praqanın Yeni Yəhudi qəbiristanlığında yerləşən qəbri.

Livia Rotkirxen Kafkanı "dövrünün simvolik fiquru" adlandırmışdır. Onun müasirləri yəhudi, çex və alman mədəniyyətlərinə qarşı həssas olan yəhudi, çex və alman yazıçılar idi.

Kafka həyatının sonlarında Təl-Əvivdə yaşayan dostu Hüqo Berqmana açıqça göndərərək Fələstinə köçmək niyyətinin olduğunu bildirmişdir. Berqman Kafkanı qəbul etməkdən imtina etmişdir, çünki onun gənc uşaqları vardı və Kafkanın onları vərəmlə yoluxduracağından narahat idi.

Ölümü

1924-cü ilin martında Kafkanın səhhəti pisləşmiş, buna görə də o, Berlindən Praqaya qayıtmalı olmuşdur. Burada ailəsi, xüsusilə bacısı Ottla onun qayğısına qalmışdır. Kafka müalicə məqsədilə 10 apreldə Vyana yaxınlığında yerləşən Kirlinqdə həkim Hoffmanın sanatoriumuna getmiş və 3 iyun 1924-cü ildə burada vəfat etmişdir. Ölüm səbəbi aclıq idi: Kafkanın boğazının vəziyyəti ona rahat yemək yeməsinə mane olurdu və parenteral nutrisiya hələ mövcud olmadığından onu bəsləmək mümkün deyildi. Ölüm döşəyində ikən boğazının bağlanıb heç nə yeyə bilməməsindən əvvəl yazmağa başladığı "Aclıq sənətçisi" hekayəsi üzərində dəyişikliklər aparmışdır. Onu nəşi Praqaya gətirilmiş, 11 iyun 1924-cü ildə Praqanın Jijkov rayonunda Yeni Yəhudi qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Kafka həyatda ikən tanınmırdı, lakin o, məşhurluğu vacib hesab etmirdi. Ölümündən qısa müddət sonra məşhur olmuşdur. Kafkanın qəbirdaşı memar Leopold Ehrmann tərəfindən dizayn olunmuşdur.

Əsərləri

Həmçinin bax: Frans Kafka biblioqrafiyası

Milena Yesenkaya çex dilində yazdığı bir neçə məktubdan başqa Kafkanın bütün nəşr olunmuş əsərləri alman dilində yazılmışdır. Əsərlərinin çox azı onun sağlığında nəşr olunmuş və az ictimai diqqət almışdır.

Kafka romanlarının heç birini tamamlamamışdır və əsərlərinin 90%-ni yandırmışdır. Əsərlərinin çoxunu Berlində yaşayarkən Diamantın köməyi ilə məhv etmişdir. Yaradıcılığının ilk illərində Heynrix von Kleistdən təsirlənmişdir. Bauerə yazdığı məktubda onun əsərlərini ürküdücü adlandırmış, onu ailəsindən daha yaxın gördüyünü bildirmişdir.

Hekayələr

 
Frans Kafkanın atasına yazdığı məktubun birinci səhifəsi.

Kafkanın ilk nəşr olunmuş əsərləri 1908-ci ildə "Hyperion" jurnalında "Düşünmək" (alm. Betrachtung‎) adı ilə peyda olmuş 8 hekayə idi. 1904-cü ildə "Əziyyətin təsviri" (alm. Beschreibung eines Kampfes‎) hekayəsini yazmışdır; Kafka hekayəni 1905-ci ildə Broda göstərmiş, Brod isə onu yazmağa davam etməsinə və "Hyperion" jurnalına göndərməsinə razı salmışdır. Kafka Münhendə 1908-ci ildə bir fraqmenti, 1909-cu ilin yazında isə iki bölməni nəşr etdirmişdir.

Yaradıcılığında partlayışın baş verdiyi 22 sentyabr 1912 gecəsində Kafka "Hökm" (alm. Das Urteil‎) hekayəsini yazmış və onu Felisiya Bauerə həsr etmişdir. Brod qeyd etmişdir ki, baş qəhrəmanların adları (Qeorq Bendeman və Frieda Brandenfeld) və uydurma nişanları real həyatda Frans Kafka və Felisiya Bauerlə oxşarlıq təşkil edir. Hekayə Kafkanın inqilabi əsəri hesab olunur. Əsər oğul ilə onun nişanından sonra yeni vəziyyətlə üzləşən dominant ata arasındakı problemli münasibətdən bəhs edir. Kafka daha sonra hekayəni "bədənin və ruhun tam açılışı" və "düzgün doğumla təkamül etmiş, çirk və seliklə örtülmüş" hekayə kimi təsvir etmişdir. Hekayə əvvəlcə 1912-ci ildə Leypsiqdə nəşr olunmuş və "Xanım Felisiya Bauerə", sonrakı nəşrlərdə isə "F.-ə" həsr olunmuşdur.

1912-ci ildə Kafka "Çevrilmə" (alm. Die Verwandlung‎) hekayəsini yazmışdır. Hekayə 1915-ci ildə Leyspiqdə nəşr olunmuşdur. "Çevrilmə" Qreqor Zamza adlı kommivoyajörün səhər ungeheures Ungeziefer-a (Ungeziefer istənilməyən və çirkli heyvanlar üçün işlədilən termindir) – qorxunc zərərvericiyə çevrilməsindən bəhs edir. Tənqidçilər bu əsəri XX əsr uydurmasının "toxumluq işlərindən" biri adlandırırlar. Bir işgəncə və edam alətindən bəhs edən "Cəza koloniyası" (alm. In der Strafkolonie‎) hekayəsi 1914-cü ilin oktyabrında yazılmış, 1918-ci ildə yenidən redaktə edilmiş, 1919-cu ilin oktyabrında Leyspiqdə nəşr olunmuşdur. "Aclıq sənətçisi" (alm. Ein Hungerkünstler‎) adlı hekayəsi 1924-cü ildə "Die neue Rundschau" jurnalında çap olunmuşdur. Hekayə azalan marağa baxmayaraq sənətini davam etdirməyə və aclığından şübhə edən insanları fikrindən daşındırmağa çalışan sənətçidən bəhs edir. Son hekayəsi "Müğənni Jozefina" (alm. Josefine, die Sängerin oder Das Volk der Mäuse‎) də sənətçi ilə auditoriya arasındakı münasibətdən bəhs edir.

Romanlar

 
"Məhkəmə" romanının ilk nəşri (1925).

Kafka ilk romanını 1912-ci ildə yazmışdır; romanın birinci fəsli "Ocaqçı" (alm. Der Heizer‎) hekayəsidir. Kafka tamamlaya bilmədiyi bu əsərinə "İtmiş adam" (alm. Der Verschollene‎) adını qoysa da, Brod Kafkanın ölümündən sonra onu "Amerika" adı ilə nəşr etdirmişdir. Romanın ilham mənbəyi öncəki ildə İdiş teatrında keçirdiyi vaxtlar idi. O, öz irsinin fərqinə varmış və elə bir fikrə gəlib çıxmışdır ki, hər şəxsin içində irsi üçün doğuşdan təqdir yaşayır. Kafkanın digər əsərlərindən daha yumoristik və bir az realistik olan bu roman despot və hissedilməz sistemin protaqonisti qəribə vəziyyətlərə salmasından bəhs edir. Kafka romanı yazarkən Amerikaya mühacirət etmiş qohumlarının təcrübələrindən istifadə etmişdir. Roman Kafkanın optimist sonluqla bitən yeganə əsəri hesab olunur.

1914-cü ildə Kafka "Məhkəmə" (alm. Der Process‎) romanını yazmağa başlamışdır. Əsər bir şəxsin uzaq, əlçatmaz məhkəmə tərəfindən həbs edilib mühakimə edilməsindən bəhs edir. Şəxsin günahı nə özünə, nə də oxucuya məlumdur. Kafka romanı tamamlamasa da, son fəslini yazmışdır. Nobel mükafatı laureatı və Kafka təqaüdçüsü Elias Kanettiyə görə Felisiya romanın mərkəzində durur və Kafka bunun "onun hekayəsi" olduğunu demişdir. Kanetti Kafkanın Felisiyaya yazdığı məktublardan bəhs edən "Kafkanın digər məhkəməsi" adlı kitabında məktublarla roman arasındakı əlaqəyə toxunmuşdur. Miçiko Kakutani "The New York Times" üçün yazdığı tənqiddə bildirmişdir ki, Kafkanın məktublarında "öz uydurmasının işarələri var: hər dəqiqəyə eyni narahat diqqət; gücün dəyişkən balansları haqqında eyni paranoyak şüurlanma: eyni emosional boğulma atmosferası – təəccüblü şəkildə kifayət qədər xam canfəşanlıq və sevinc anları bir-birinə uyğun gəlir".

Gündəliyinə görə Kafka "Qəsr" (alm. Das Schloss‎) romanı üzərində işləməyə 11 iyun 1914-cü ildə qərar vermişdir, lakin romanı yazmağa 27 yanvar 1922-ci ilə qədər başlamamışdır. Protaqonist K. adlı yer ölçəndir (alm. landvermesser‎), o, naməlum səbəblər üzündən kəndi idarə edən Qəsrə daxil olmağa icazə ala bilmir. Kafkanın niyyəti o idi ki, Qəsr K.-ya ölüm döşəyində bildirir ki, "kənddə yaşamaq üçün hüquqi tələbnamə hələ ki, mövcud deyil, müəyyən köməkçi şərtlər nəzərə alınaraq, ona burada yaşamağa və işləməyə icazə verilir". Qaranlıq və sürrealist üslubda işlənmiş romanın əsas mövzuları yadlaşma, bürokratiya, şəxsin sistemə qarşı dayanarkən çəkdiyi sonsuz əziyyət, əldəedilməz məqsəd üçün aparılan boş və ümidsiz mübarizədir. Hartmut M. Rastalski tezisində deyir: "Arzular kimi onun mətnləri dəqiq "realistik" detalı absurdluqla, protaqonistlər üzərində diqqətli müşahidə və mühakiməni müəmmalı unutqanlıq və qayğısızlıqla birləşdirir".

Nəşrolunma tarixi

 
"Kənd həkimi" hekayə kolleksiyasının üzlüyü (1919).

Kafkanın hekayələri əvvəlcə ədəbi jurnallarda nəşr olunmuşdur. Onun ilk 8 hekayəsi 1908-ci ildə iki aydan bir buraxılan "Hyperion" jurnalının birinci sayında çap olunmuşdur. Frans Bley 1909-cu ildə iki dialoqu (daha sonra "Əziyyətin təsviri"nin bir hissəsi) nəşr etmişdir. Brodla İtaliyaya səyahət etdiyi zaman yazdığı "Breşiyada təyyarələr" (alm. Die Aeroplane in Brescia‎) hekayəsi 28 sentyabr 1909-cu ildə gündəlik "Bohemia" qəzetində peyda olmuşdur. 27 mart 1910-cu ildə daha sonra "Düşünmək" kitabına daxil olacaq bir neçə hekayəsi "Bohemia" qəzetinin Şərq nəşrində çap olunmuşdur. 1913-cü ildə Leypsiqdə Brod və nəşriyyatçı Kurt Volf "Arkadia" poeziyası üçün öz ədəbi illiklərinə "Hökm. Frans Kafka hekayəsi"ni (alm. Das Urteil. Eine Geschichte von Franz Kafka‎) daxil etmişdirlər. "Qanundan öncə" (alm. Vor dem Gesetz‎) hekayəsi 1915-ci ildə müstəqil yəhudi həftəliyi olan "Selbstwehr" qəzetinin yeni il buraxılışında çap olunmuşdur. Hekayə 1919-cu ildə "Kənd həkimi" hekayə kolleksiyasının hissəsi kimi yenidən çap olunmuş, "Məhkəmə" romanının bir hissəsi olmuşdur. Digər hekayələri müxtəlif nəşrlərdə çap olunmuşdur: Martin Buberin "Der Jude" jurnalı, "Prager Tagblatt" qəzeti, "Die neue Rundschau", "Genius" və "Prager Presse" jurnalları.

Kafkanın ilk nəşr olunmuş kitabı "Düşünmək" 1904-1912-ci illərdə yazdığı 18 hekayədən ibarət idi. Veymara edilən bir yay səyahəti zamanı Brod Kafka ilə Kurt Volfu tanış etmişdir. Kurt Volf kitabı 1912-ci ilin sonunda (lakin tarix kimi 1913-cü il göstərilib) Rowohlt Verlag nəşriyyatında nəşr etdirmişdir. Kafka kitabı Broda həsr etmiş ("Für M.B.") və ona verdiyi şəxsi nüsxəyə "Artıq burada nəşr edildiyinə görə əziz Maks üçün" sözlərini əlavə etmişdir.

Kafkanın "Çevrilmə" hekayəsi 1915-ci ilin oktyabrında aylıq ekspressionist "Die Weißen Blätter" jurnalında nəşr olunmuşdur. Digər hekayə kolleksiyası "Kənd həkimi" 1919-cu ildə Kurt Volf tərəfindən nəşr olunmuş və Kafkanın atasına həsr olunmuşdur. Kafka dörd hekayəsindən ibarət sonuncu hekayə kolleksiyasını "Aclıq sənətçisi" adı ilə nəşr etdirməyi planlaşdırsa da, kitab onun ölümündən sonra – 1924-cü ildə Verlag Die Schmiede nəşriyyatında çap olunmuşdur. 20 aprel 1924-cü ildə "Berliner Börsen-Courier" qəzeti Kafkanın Adalbert Ştifter haqqındakı essesini çap etmişdir.

Maks Brod

Kafka nəşr olunmuş və olunmamış əsərlərini dostu Maks Broda buraxmış və ondan ölümündən sonra bütün əsərlərini məhv etməsini istəmişdir. Kafka yazmışdır: "Əziz Maks, mənim son istəyim: Arxamca buraxdığım hər şey – gündəliklər, əlyazmalar, məktublar (özümki və digərlərinin), qaralamalar və s. oxunmamış yandırılsın". Maks bu xahişi yerinə yetirməkdən imtina etmiş, romanlarını və digər əsərlərini 1925-1935-ci illərdə nəşr etdirmişdir. 1939-cu ildə Fələstinə qaçarkən nəşr olunmamış bir çox kağızı özü ilə aparmışdır. Kafkanın sonuncu sevgilisi Dora Diamant (daha sonra Dimant-Lask) da onun arzusunu yerinə yetirməmiş, ondan gizlicə 20 dəftərini və 35 məktubunu saxlamışdır. Onlar 1933-cü ildə Gestapo tərəfindən müsadirə olunsa da, alimlər onları axtarmağa davam edir.

 
Frans Kafkanın ən yaxın dostu Maks Brod (1965). Brod Kafkanın əsərlərinin nəşr olunmasında böyük rol oynamışdır.

Kafkanın əsərləri Brod tərəfindən nəşr olunmağa başladıqdan sonra böyük diqqət çəkməyə və müsbət rəylər almağa başlamışdır. Brod Kafkanın dəftərlərini xronoloji sıra ilə düzməkdə çətinlik çəkmişdir. Problem o idi ki, Kafka tez-tez kitabın müxtəlif hissələrini müxtəlif vaxtlarda yazırdı; bəzən ortadan yazırdı, bəzən isə sondan. Brod Kafkanın tamamlanmamış əsərlərinin çoxunu çapa vermişdir. Məsələn, Kafka "Məhkəmə" romanının bəzi fəsillərini nömrələməmiş və tamamlamamışdır. Eyni şəkildə, "Qəsr" romanının bəzi cümlələrini tamamlamamış, bəzi hissələrini anlaşılmaz saxlamışdır. Brod fəsilləri yenidən qaydaya salmış, mətni redaktə etmiş, punktuasiyanı dəyişdirmişdir. "Məhkəmə" 1925-ci ildə Verlag Die Schmiede nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunmuşdur. Qalan iki roman Kurt Volf tərəfindən çap olunmuşdur: "Qəsr" (1926) və "Amerika" (1927). 1931-ci ildə Brod Kafkanın 1917-1924-cü ildə yazdığı hekayələri "Böyük Çin səddi" adı ilə nəşr etdirmişdir. Kitabı Gustav Kiepenheuer Verlag nəşriyyatı buraxmışdır. Brodun buraxdığı seriyalar adətən "Dəqiq nəşrlər" adlandırılır.

Müasir nəşrlər

1961-ci ildə Malkolm Pasli Kafkanın bir çox orijinal əlyazmasını Oksford Bodli kitabxanasına aparmaq hüququ əldə etmişdir. "Məhkəmə" romanının mətni hərracda satın alınmışdır və hazırda Almaniyanın Marbax-am-Nekkar şəhərində Alman Ədəbi Arxivlərində saxlanılır. Daha sonra Pasli Kafkanın romanlarını bərpa edən komandaya (Gerhard Neuman, Yost Şillemeit, Yürgen Born daxil olmaqla) komandaya başçılıq etmişdir; onlar S. Fischer Verlag nəşriyyatı tərəfindən yenidən nəşr olunmuşdur. Pasli "Qəsr" (1982) və "Məhkəmə" (1990) romanlarının, Yosy Şillemeit isə "Amerika" (1983) romanının redaktoru olmuşdur. Onlar "Həlledici nəşrlər" və ya "Fischer nəşrləri" adlandırılır.

Nəşrolunmamış kağızlar

Brod 1968-ci ildə vəfat etdikdən sonra sayının minlərlə olduğu təxmin edilən Kafkanın kağızlarını katibəsini Ester Hoffeyə buraxmışdır. O, bəzilərini satmış və ya nəşr etdirmiş, lakin çoxunu qızları Eva və Ruta buraxmışdır. Onlar isə kağızları çap etdirməkdən imtina etmişdirlər. 2008-ci ildə bacılar və İsrail Milli Kitabxanası arasında məhkəmə prosesi başlamışdır. İsrail Milli Kitabxanasının iddiasına görə Brod 1939-cu ildə Fələstinə mühacirət edəndə bu kağızlar İsrail xalqının mülkünə çevrilmişdir. Ester Hoffe "Məhkəmə" romanının orijinal əlyazmasını 1988-ci ildə 2 milyon $ qarşılığında Marbax-am-Nekkar şəhərində yerləşən Müasir Ədəbiyyat Muzeyinə (Almaniya Ədəbi Arxivi) satmışdır. Ancaq Eva 2012-ci ilə kimi həyatda qala bilmişdir. 2010-cu ildə Təl-Əvivdə keçirilmiş məhkəmədə kağızların nəşr olunması istənmiş, lakin məhkəmə prosesi davam etmişdir. Hoffe ailəsi kağızların onların şəxsi mülkiyyəti olduğunu iddia edir, Milli Kitabxana isə "onların yəhudi xalqına məxsus olan mədəni mülkiyyət" olduğunu bildirirdi. Milli Kitabxana bunu da bildirir ki, Brod kağızları onlara öz istəyi ilə miras qoymuşdur. Təl-Əviv Ailə Məhkəməsi 2012-ci ilin oktyabrında kağızların İsrail Milli Kitabxanasına aid olduğuna dair qərar qəbul etmişdir.

Tənqid

Tənqidi şərhlər

Şair Uisten Oden Kafkanı "XX əsrin Dantesi" adlandırmışdır. Romançı Vladimir Nabokov onu XX əsrin ən böyük yazıçılarından biri hesab etmişdir. Qabriel Qarsiya Markes Kafkanın "Çevrilmə" əsərini oxumaq ona "hər cür müxtəlif yolla yazmağın mümkünlüyü"nü göstərdiyini qeyd etmişdir. Kafkanın əsərlərindəki əsas mövzularından biri (ilk dəfə "Hökm" hekayəsində) ata-oğul münaqişəsidir: oğulu təhrik edən günahkarlıq hissi əzab və kompensasiya şəklində təzahür edir. Digər əsas mövzulara və arxetiplərə yadlaşma, fiziki və psixoloji qəddarlıq, dəhşətli tapşırıqda olan personajlar və mistik çevrilmədir.

Kafkanın stili ilk dəfə 1916-cı ildə "Berliner Beiträge" qəzetindən Oskar Valzel tərəfindən "Çevrilmə" və "Ocaqçı" əsərlərini dəyərləndirərkən Kleistə bənzədilmişdir. Kafkanın nəsr stilinin təbiəti müxtəlif şərhlərə səbəb olmuş və tənqidçilər onun yazı stilini müxtəlif ədəbi məktəblərə aid etmişdirlər. Misal üçün, marksistlər Kafkanın əsərlərini şərh etmək üzərində kəskin şəkildə mübahisə etmişdirlər. Bəziləri onu reallığı dəyişdirməkdə günahlandırmış, bəziləri isə onun kapitalizmi tənqid etdiyini hesab etmişdirlər. Əsərlərində ümumi məzmun daşıyan ümidsizlik və absurdluq ekzistensializmin simvolu kimi görünür. Kafkanın bəzi kitapları ekzistensializm hərəkatından təsirlənmişdir, lakin onun əsərlərinin çoxu eksperimental modernist janrla əlaqələndirilir. Kafka insanlarla bürokratiya arasında anlaşılmazlıqlar mövzusuna da deyinmişdir. Uillyam Burrou qeyd etmişdir ki, bu əsərlərində mübarizə, əzab, tənhalıq və münasibət ehtiyacı konsepsiyalarından istifadə olunmuşdur. Bəziləri, məsələn Tomas Mann, Kafkanın əsərlərini alleqorik hesab etmişdirlər: vəzifə, təbiət üçün metafizik, tanrı üçün.

 
"Çevrilmə" əsərinin Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş versiyasının üzlüyü.

Jil Delöz və Feliks Qvattariyə görə Kafkanın əsərlərindəki yadlaşma və işgəncə mövzuları tənqidçilər tərəfindən həddindən çox vurğulanıb. Onlar hesab etmişdirlər ki, Kafkanın əsərləri daha təmkinli, təxribatçı və ürəkaçandır. Onlar bunu da qeyd etmişdirlər ki, personajların mənasız mübarizəsinə diqqət yetirərək Kafkanı oxumaq onun yumor oyununu üzə çıxarır; Kafka öz problemləri haqqında lazımınca şərh vermir, ancaq insanların problemlərə necə düşdüyünü göstərir. Kafka əsərlərində bədxah, absurd dünyalar yaratmışdır. Kafka öz əsərlərinin ilkin versiyalarını dostlarına oxumuşdur və bütün diqqətini yumoristik nəsrin üzərinə verirdi. Yazıçı Milan Kundera bildirmişdir ki, Kafkanın sürreal yumoru Dostoyevskinin cinayətə görə cəzalandırılmış personajlarının təqdimatının əksi ola bilər. Kafkanın əsərlərində cinayət baş verməməsinə baxmayaraq, personaj cəzalandırılır. Kundera inanır ki, Kafkanın bu xarakteristik situasiyaları onun patriarxal ailədə böyüməsindən və totalitar dövlətdə yaşamasından irəli gəlir.

Kafkanın hüquqi arxa planının təsirini və uydurmasında qanunun rolunu aydınlaşdırmaq üçün cəhdlər edilmişdir. Bir çox şərhə görə qanun və qanunauyğunluq əsərlərində vacib yer tutur. Belə ki, əsərlərində qanun sistemi tez-tez despot şəkildə təqdim olunur. Kafkanın əsərlərində qanunun anonim, başadüşülməz gücləri təmsil etdiyi hesab edilir. Onlar fərddən gizlidir, lakin sistemin günahsız qurbanları olan insanların həyatlarını idarə edirlər. Bu absurdist şərhi dəstəkləyən tənqidçilər Kafkanın özünü absurd kainatla münaqişədə olduğunu təsvir etdiyi misalları istinad kimi gətirirlər. Məsələn, Kafka gündəliyində yazır:

  Dörd divar arasında sıxışıb qalmış mən özümü xarici ölkədə dustaq olmuş immiqrant kimi tapdım;... mən öz ailəmi əcnəbi və dərkedilməz adətləri, qaydaları və dilləri olan yadlar şəklində gördüm;... baxmayaraq ki, istəmədim, onlar məni öz qəribə adətlərində iştirak etməyə məcbur etdilər;... mən müqavimət göstərə bilməzdim.  

Buna baxmayaraq, Ceyms Houes bildirir ki, Kafkanın "Məhkəmə" əsərindəki məhkəmə araşdırması təsvirlərinin çoxu (onların metafizik, absurd, karıxdırıcı və kabus kimi görünmələri) dövrünün Almaniya və Avstriya cinayət proseslərinin doğru və məlumatlı təsvirlərinə əsaslanır. Sığorta şirkətində işləməsinə baxmayaraq təcrübəli vəkil kimi Kafka "dövrünün leqal debatlarından dərindən tanış" idi.

Tərcümələr

Frans Kafkanın "Məhkəmə" romanı Qanun nəşriyyatı, "Amerika" romanı isə Bakı Kitab Klubu tərəfindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək buraxılmışdır. "Çevrilmə" novellası, atasına ("Atama məktub" adı ilə) və Milenaya yazdığı məktublar ("Milenaya məktublar" adı ilə) da Qanun nəşriyyatı tərəfindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. Şərq-Qərb nəşriyyatı Kafkanın "Qəsr" romanı və 5 novellasını ("Çevrilmə", "Kənd həkimi", "Akademiya üçün hesabat", "Müğənni Jozefina", "Balaca qadın") "Frans Kafka. Seçilmiş əsərləri" adı ilə buraxmışdır. Bundan əlavə, Qanun nəşriyyatı "Hökm" və "Çevrilmə" novellalarını, pritçalarından nümunələri, gündəliklərindən və çex jurnalisti Qustav Yanouxla söhbətlərindən parçaları "Vəsiyyət" adı ilə buraxmışdır. 2017-ci ildə İdiot Yayın Evi Kafkanın "Cəza koloniyası" əsərini Azərbaycan dilinə tərcümə edərək nəşr etmişdir.

İrs

Ədəbi və mədəni təsiri

 
Frans Kafkanın 130 illiyi münasibətilə 3 iyul 2013-cü ildə təqdim olunmuş dudl.

Digər məşhurlardan fərqli olaraq Kafkanın adı başqaları tərəfindən nadir hallarda çəkilir. Bunun əvəzinə, onun baxış bucağı və fikirləri qeyd edilir. Professor, ədəbi tənqidçi və yazıçı Şimon Sendbenk Xorxe Luis Borxes, Alber Kamü, Ejen İonesko, Con Maksvell Kutzee və Jan Pol Sartr kimi yazıçıların Kafkadan təsirləndiyini bildirmişdir. "Financial Times" qəzeti Kafkanın Joze Saramaqoya təsir etdiyini bildirmiş, yazıçı və redaktor Al Silverman isə Cerom Selincerin Kafkanın əsərlərini oxumağı sevdiyini qeyd etmişdir. 1999-cu ildə 99 müəllif, elmi işçi və ədəbi tənqidçidən ibarət komitet Kafkanın "Məhkəmə" və "Qəsr" romanlarını XX əsr almandilli ədəbiyyatının ən görkəmli 2-ci və 9-cu romanları olaraq göstərmişdir. Sendbenk qeyd edir ki, Kafka bütün dünyada tanınmasına baxmayaraq, onun qəribə stili hələ də önə çəkilməyib. Binqemton Universitetində alman dili və müqayisəli ədəbiyyat professoru olan və Kafkanın əsərlərini öyrənən Nil Kristian Peycs deyir ki, Kafkanın təsiri ədəbiyyat sərhədlərini aşır, təsviri incəsənət, musiqi və populyar mədəniyyət sahələrinə nüfuz edir. Alman və yəhudi ədəbiyyatı professoru Harri Steynhauer XX əsrdə ədəbiyyat cəmiyyətinə Kafkadan daha güclü təsir etmiş yazıçının olmadığını bildirmişdir. Brod bir gün XX əsrin "Kafka əsri" adlanacağını demişdir.

Mişel-Andre Bossi Kafkanın qətiyyən sarsılmaz və sonsuz bürokratik kainat yaratdığını qeyd etmişdir. Kafka hüquqi və elmi terminlərlə dolu qərib üslubda yazmışdır. Ciddi kainatının həmçinin uzaqgörən yumoru vardı: "Guya rasional olan dünyanın köklərindəki məntiqsizlik". Kafkanın personajları tələyə düşür, başları qarışır, günahlandırılır, cəhdləri nəticəsiz qalır və onların qeyri-real dünyasını başa düşə bilmirlər. Postkafka uydurmasının, xüsusilə elmi fantastikanın böyük qismi Kafka kainatının mövzularını və qaydalarını izləyir. Bu, Corc Oruell və Rey Bredberi kimi müəlliflərin əsərlərində görülə bilər.

Aşağıda Kafkanın təsiri ilə yaradılmış əsərlərə misallar verilmişdir:

Başlıq İl Media Qeydlər İst.
"Kafkanın dostu" 1962 qısa hekayə Nobel mükafatı laureatı İsaak Başevis-Zinger tərəfindən. Frans Kafkanı tanıdığını deyən Jak adlı idiş aktyor haqqındadır; hekayəyə görə Jak Kon deyirdi ki, Kafka yəhudi folklorundan əfsanəvi varlıq Qolemə inanırdı.
Məhkəmə 1962 film filmin rejissoru Orson Uells demişdir: "İstədiyinizi deyin, amma Məhkəmə mənim ən böyük işimdir, hətta Vətəndaş Keyndən belə".
Qarpız adam 1970 film qismən "Çevrilmə" romanından ilham alınıb: ağ fanatik qaradərili adam kimi oyanır.
Sinif münasibətləri 1984 film "Amerika" romanının film adaptasiyası. Rejissoru Ştrau-Yuye cütlüyü idi.
Kafka-Fragmente, Op. 24 1985 musiqi macar bəstəkar Dyörd Kurtaq tərəfindən skripka və soprano üçün bəstələnib, Kafkanın məktub və gündəliklərindəki fraqmentlərdən istifadə olunub.
Kafkanın penisi 1986 oyun Alan Bennett tərəfindən. Kafka, atası Herman və Brodun ruhları ingilis sığorta katibinin və arvadinin evinə gəlib çıxırlar.
Kafka 1991 film Baş rolda Ceremi Ayrons oynayır; ssenaristi Lem Dobbs, rejissoru Steven Soderberqdir. Kafka yoxa çıxmış tələbə yoldaşlarından birinin axtarışından çıxır.
Qəsr 1992 opera Aribert Rayman tərəfindən bəstələnmiş opera. Librettosunun Kafkanın "Qəsr" romanı və onun Maks Brod tərəfindən dramatizasiyası əsasında yazıb. İlk dəfə 2 sentyabr 1992-ci ildə Mixael Boderin rejissorluğu ilə Alman Opera Teatrında tamaşaya qoyulub.
Frans Kafkanın bu möhtəşəm həyatı 1993 film BBC Scotland üçün istehsal olunmuş və Oskar mükafatına layiq görülmüş qısametrajlı komediya filmi. Rejissoru və ssenaristi Piter Kapaldidir. Kafka rolunu Riçard Qrant canlandırır.
Bad Mojo 1996 video oyun bir qədər "Çevrilmə" əsərindən təsirlənib. Oyunda Frans və Rocer Zammz adlı personajlar var.
Cəza koloniyasında 2000 opera Filip Qlass tərəfindən
Kafka sahildə 2002 roman Yaponiya yazıçısı Haruki Murakami tərəfindən. "The New York Times" tərəfindən 2005-ci ilin ən yaxşı 10 kitabından biri seçilib, 2006-cı ildə Dünya Fentezi Mükafatını qazanıb.
Kafkanın məhkəməsi 2005 opera dan bəstəkar Poul Ruders tərəfindən. Kafkanın həyatı və romanına əsaslanıb; ilk dəfə 2005-ci ildə tamaşaya qoyulub, daha sonra CD şəklində buraxılıb.
Kafkanın şorbası 2005 kitab Mark Krik tərəfindən. Məşhur yazıçının stilində yazılmış kulinariya kitabıdır.
Kafkanı təqdim etmək 2007 qrafik roman Robert Kramb və David Zeyn Mayrovits tərəfindən. Kafkanın həyatından və əsərlərindən götürülmüş səhnələrdən və mətnlərdən ibarətdir.
A Country Doctor 2007 anime filmi Koci Yamamura tərəfindən
"Kafkavari" 2010 teleserial "Çətinliyə baş vurmaq" serialının 3-cü mövsümünün Piter Qould və Corc Mastras tərəfindən yazılmış seriyası. Cessi Pinkman qrup terapiya görüşündə camaşırxanadakı yeni iş yerini cansıxıcı və qatı adlandırır, "bürokratiya"ya bənzədir. Pinkman öz bosundan şikayətlənir, iş yeri sahibinin heç kim tərəfindən görülmədiyi, lakin hər kəsin ondan qorxduğunu bildirir. Qrup lideri "Kafkavari kimi səslənir" cavabını verir.
Myuzikal Kafka 2011 radio tamaşa BBC Radio 3 tərəfindən "Həftənin oyunu" verilişi çərçivəsində hazırlanmışdır. Frans Kafka David Tennant tərəfindən canlandırılmışdır.
Sound Interpretations Dedication To Franz Kafka 2012 musiqi HAZE Netlabel "Sound Interpretations — Dedication To Franz Kafka" adlı musiqi buraxmışdır. Bu buraxılışda musiqiçilər yenə Kafkanın ədəbi irsi haqqında düşünürlər.
Google Doodle 2013 internet mədəniyyəti Google 2013-cü ildə Kafkanın 130 illiyi münasibətilə papaq geyinmiş və qapı açan tarakanın təsvir olunduğu dudl hazırlamışdır.
Çevrilmə 2013 rəqs Royal Ballet şirkəti tərəfindən Edvard Uotson ilə hazırlanıb.
Kafka kafesi 2014 opera ispan bəstəkar Fransisko Koll tərəfindən bəstələnən, librettosu Meredit Oaks tərəfindən yazılan, Kafkanın mətnlərindən təsirlənən opera.

Kafkavari

 
Kafkanın "Çevrilmə" əsəri "Famous Fantastic Mysteries" elmi fantastika jurnalının 1953-cü il iyun buraxılışında yenidən çap olunmuşdur.

"Kafkavari" termini Kafkanın əsərlərini (əsasən "Məhkəmə" və "Çevrilmə" əsərləri) xatırladan vəziyyət və konsepsiyaları təsvir etmək üçün istifadə olunur. Əsas bənzərlik insanları məğlub edən bürokratiya, mənasızlıq, disorientasiya və köməksizlik hissi oyadan sürreal, kabus kimi mühitdir. Kafkavari qurmada yer alan personajlar labirint kimi qarışıq olan situasiyalardan qaça bilmirlər. Kafkavari elementlər tez-tez ekzistensialist əsərlərdə peyda olur, lakin termin artıq ədəbiyyat hüdudlarını açmış, real həyatda qəribə, başadüşülməz, qarışıq, məntiqsiz vəziyyətlər və hadisələri bildirmək üçün istifadə edilməyə başlamışdır.

Bir çox film və televiziya əsəri Kafkavari stildə çəkilmişdir. Bu stil xüsusilə antiutopik elmi fantastikada rast gəlinir. Bu janrda olduğu hesab edilən əsərlər sırasına Patrik Bokanovskinin 1982-ci il istehsalı "Mələk" filmi, Terri Gilyamın 1985-ci il istehsalı "Braziliya" filmi və 1998-ci il istehsalı neonuar "Qaranlıq şəhər" filmi aid edilir. Başqa janrlarda olub Kafkavari stildə olan filmlər isə "İcarədar" (1976) və "Barton Fink" (1991) filmləridir. "Məhbus" və "Alaqaranlıq zona" teleserialları isə Kafkavari stildə olan teleseriallar hesab olunur.

Ümumi və çox geniş istifadəsinə baxmayaraq Kafka tədqiqatçıları terminin düzgün şəkildə istifadə edilmədiyini bildirirlər. Daha doğrusu, müəllif Ben Markus "Atlantika" adlı əsərində Co Fasslerin "Kafkavari olmaq nə deməkdir" əsərindən yararlanaraq deyir: "Kafkanın tipik xüsusiyyətləri dilin təsiredici istifadəsi, fentezi ilə reallıq arasında qalan qurma və ümidsizliklə mübarizə duyğusudur".

Xatirəsi

Frans Kafkanın doğulduğu binaya 1966-cı ildə Karel Hladik və Yan Kapliçki tərəfindən dizayn olunmuş xatirə lövhəsi quraşdırılmışdır. Praqa şəhərində Quadrio ticarət mərkəzinin yaxınlığında 11 metr hündürlüyündə və 42 fırlanan paneldən ibarət Frans Kafkanın başı adlı heykəl quraşdırılmışdır. Heykəlin müəllifi David Çernidir. 2003-cü ildə isə Praqa şəhərinin qədim Yəhudi kvartalında Duşni (Müqəddəs Ruh) küçəsində müəllifi Yaroslav Rona olan Frans Kafka heykəli quraşdırılmışdır.

Praqada Kafka və onun əsərlərinə həsr olunmuş Frans Kafka muzeyi fəaliyyət göstərir. İlk Kafka sərgisi 1999-cu ildə Barselonada açılmış, 2002-03-cü illərdə Nyu-Yorkdakı Yəhudi muzeyinə transfer edilmişdir. 2005-ci ilin yayında Praqada indiki muzey açılmışdır. Muzeydə bir çox Frans Kafka kitabları, eləcə də, orijinal məktublar, gündəliklər və rəsmlər sərgilənir. Muzeyin kitab mağazasında ziyarətçilər Kafkanın istənilən əsərini satın ala bilərlər.

2001-ci ildə Frans Kafka Cəmiyyəti və Praqa şəhəri tərəfindən Frans Kafka mükafatı adlı illik ədəbiyyat mükafatı təsis edilmişdir. Mükafat "mədəni, milli, nitqi və dini tolerantlığa humanist yanaşma və töhfəyə görə, ekzistensialist, vədəsiz xarakterə görə, ümumi insanı inandırıcılığına görə və bizim dövr haqqında fikirləri çatdırmaq qabiliyyətinə görə" təqdim edilir. Seçki komissiyasının üzvləri və alıcılar dünyanın istənilən ölkəsindən ola bilərlər, lakin yaşayan müəlliflərin çex dilində ən azı bir əsəri olmalıdır. Qalib oktyabrın sonunda – Çexiya Dövlət Bayramında Praqanın Qədim şəhər zalında 10.000 ABŞ dolları, diplom və bürünc kiçik heykəlciklə mükafatlandırılır.

1998-ci ildə San-Dieqo Dövlət Universiteti tərəfindən Kafka layihəsi başladılmışdır. Layihənin məqsədi Kafkanın son yazılarını tapıb üzə çıxarmaqdır.

Həmçinin bax

Qeydlər

  1. Almanca tələffüz: [fʁants ˈkafkaː]; Çexcə tələffüz: [ˈfrants ˈkafka]; çex dilində bəzən Frantişek Kafka (Çexcə tələffüz: [ˈfrancɪʃɛk ˈkafka]) deyilir.
  2. Bəzi mənbələr Kafkanın məzun olduğu ayı iyun (Murrey), bəziləri iyul (Brod) olaraq göstərir.

İstinadlar

  1. ↑ Koelb, 2010. səh. 12
  2. Czech Embassy, 2012
  3. Kafka F. The Metamorphosis: The Translation, Backgrounds and Contexts, Criticism / S. Corngold — 1 — W. W. Norton & Company, 1996. — P. 213. — ISBN 978-0-393-96797-5
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q905"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18916287"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1282208"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18916411"></a>
  4. Spindler, William (1993). "Magical Realism: A Typology" (PDF). Forum for Modern Language Studies. XXIX (1): 90–93. doi:10.1093/fmls/XXIX.1.75.
  5. Frans Kafka Encyclopædia Britannica Online ensiklopediyasında
  6. ↑ Steinhauer, 1983. səh. 390–408
  7. ↑ Gilman, 2005. səh. 20–21
  8. Northey, 1997. səh. 8–10
  9. Kohoutikriz, 2011
  10. Brod, 1960. səh. 3–5
  11. Northey, 1997. səh. 92
  12. Gray, 2005. səh. 147–148
  13. Hamalian, 1974. səh. 3
  14. Kafka, Franz (2009). The Metamorphosis. 1230 Avenue of Americas: Simon and Schuster Paperbacks. ix. ISBN 978-1-4165-9968-5.
  15. Corngold, 1972. səh. xii, 11
  16. ↑ Kafka-Franz, Father, 2012
  17. Brod, 1960. səh. 9
  18. ↑ Brod, 1960. səh. 15–16
  19. Brod, 1960. səh. 19–20
  20. Brod, 1960. səh. 15, 17, 22–23
  21. Stach, 2005. səh. 390–391, 462–463
  22. Stach, 2005. səh. 13
  23. Brod, 1960. səh. 26–27
  24. ↑ Hawes, 2008. səh. 29
  25. ↑ Sayer, 1996. səh. 164–210
  26. Kempf, 2005. səh. 159–160
  27. Corngold, 2004. səh. xii
  28. Diamant, 2003. səh. 36–38
  29. Brod, 1960. səh. 40–41
  30. ↑ Gray, 2005. səh. 179
  31. Stach, 2005. səh. 43–70
  32. Brod, 1960. səh. 40
  33. ↑ Brod, 1960. səh. 14
  34. Brod, 1966. səh. 53–54
  35. Stach, 2005. səh. 362
  36. Gray, 2005. səh. 74, 273
  37. Brod, 1960. səh. 51, 122–124
  38. Stach, 2005. səh. 80–83
  39. Murray, 2004. səh. 62
  40. Brod, 1960. səh. 78
  41. Karl, 1991. səh. 210
  42. Glen, 2007. səh. 23–66
  43. Corngold et al., 2009. səh. 28
  44. Drucker, 2002. səh. 24
  45. Corngold et al., 2009. səh. 250–254
  46. Stach, 2005. səh. 26–30
  47. Brod, 1960. səh. 81–84
  48. Stach, 2005. səh. 23–25
  49. Stach, 2005. səh. 25–27
  50. Spector, 2000. səh. 17
  51. Keren, 1993. səh. 3
  52. Stach, 2005. səh. 34–39
  53. Koelb, 2010. səh. 32
  54. Stach, 2005. səh. 56–58
  55. Brod, 1960. səh. 29, 73–75, 109–110, 206
  56. Brod, 1960. səh. 154
  57. Corngold, 2011. səh. 339–343
  58. ↑ Hawes, 2008. səh. 186
  59. Stach, 2005. səh. 44, 207
  60. Hawes, 2008. səh. 186, 191
  61. ↑ European Graduate School, 2012
  62. Stach, 2005. səh. 43
  63. ↑ Banville, 2011
  64. Köhler, 2012
  65. ↑ Stach, 2005. səh. 1
  66. Seubert, 2012
  67. Brod, 1960. səh. 196–197
  68. Hawes, 2008. səh. 129, 198–199
  69. Murray, 2004. səh. 276–279
  70. Stach, 2005. səh. 379–389
  71. Brod, 1960. səh. 240–242
  72. S. Fischer, 2012
  73. Alt, 2005. səh. 303
  74. Hawes, 2008. səh. 180–181
  75. Stach, 2005. səh. 1, 379–389, 434–436
  76. Apel, 2012. səh. 28
  77. ↑ Brod, 1966. səh. 389
  78. Hempel, 2002
  79. Janouch, 1971. səh. 14, 17
  80. ↑ Fichter, 1987. səh. 367–377
  81. Repertory, 2005
  82. Brod, 1966. səh. 41
  83. Brod, 1966. səh. 42
  84. Brod, 1966. səh. 97
  85. ↑ Brod, 1966. səh. 49
  86. Brod, 1960. səh. 47
  87. Brod, 1966. səh. 90
  88. Brod, 1966. səh. 92
  89. ↑ Brod, 1960. səh. 214
  90. Brod, 1960. səh. 156
  91. Pérez-Álvarez, 2003. səh. 181–194
  92. Miller, 1984. səh. 242–306
  93. McElroy, 1985. səh. 217–232
  94. Project Gutenberg, 2012
  95. Gray, 1973. səh. 196
  96. Brod, 1960. səh. 139–140
  97. Fichter, 1988. səh. 231–238
  98. Gilman, 1995, back cover
  99. Brod, 1960. səh. 128
  100. Brod, 1960. səh. 86
  101. ↑ Lib.com, 2008
  102. Bergman, 1969. səh. 8
  103. ↑ Bruce, 2007. səh. 17
  104. Preece, 2001. səh. 131
  105. Hughes, 1986. səh. 248–249
  106. Bathrick, 1995. səh. 67–70
  107. ↑ Socialist Worker, 2007
  108. History Guide, 2006
  109. ↑ Haaretz, 2008
  110. ↑ Kafka-Franz, 2012
  111. Gilman, 2005. səh. 31
  112. Connolly, 2008
  113. Harper's, 2008
  114. Hawes, 2008. səh. 119–126
  115. Bloom, 1994. səh. 428
  116. Kahn, Hook, 1993. səh. 191
  117. ↑ Rothkirchen, 2005. səh. 23
  118. Tal, Josef. Tonspur – Auf Der Suche Nach Dem Klang Des Lebens. Berlin: Henschel, 2005. pp. 43–44
  119. Brod, 1960. səh. 196
  120. Bloom, 2011
  121. Believer, 2006
  122. Brod, 1960. səh. 209–211
  123. Brod, 1960. səh. 211
  124. F. Kafka, New Jewish Cemetery, Prague: Marsyas 1991, p.56
  125. ↑ New York Times, 2010
  126. Stach, 2005. səh. 2
  127. Murray, 2004. səh. 367
  128. Furst, 1992. səh. 84
  129. Pawel, 1985. səh. 160–163
  130. ↑ Brod, 1966. səh. 388
  131. Brod, 1966114f
  132. Ernst, 2010
  133. Hawes, 2008. səh. 159, 192
  134. Stach, 2005. səh. 113
  135. Brod, 1960. səh. 129
  136. Brod, 1966. səh. 113
  137. Sokel, 1956. səh. 203–214
  138. Luke, 1951. səh. 232–245
  139. Dodd, 1994. səh. 165–168
  140. Gray, 2005. səh. 131
  141. Horstkotte, 2009
  142. Brod, 1960. səh. 113
  143. Brod, 1960. səh. 128, 135, 218
  144. Koelb, 2010. səh. 34
  145. Sussman, 1979. səh. 72–94
  146. Brod, 1960. səh. 137
  147. Stach, 2005. səh. 108–115, 147, 139, 232
  148. ↑ Kakutani, 1988
  149. Boyd, 2004. səh. 139
  150. Rastalsky, 1997. səh. 1
  151. ↑ Itk, 2008
  152. Brod, 1966. səh. 94
  153. Brod, 1966. səh. 61
  154. Brod, 1966. səh. 110
  155. ↑ European Graduate School, Articles, 2012
  156. Brod, 1966. səh. 115
  157. Leiter, 1958. səh. 337–347
  158. Krolop, 1994. səh. 103
  159. Kafka, 1988, publisher's notes
  160. McCarthy, 2009
  161. Butler, 2011. səh. 3–8
  162. ↑ Kafka Project SDSU, 2012
  163. Contijoch, 2000
  164. Kafka, 2009. səh. xxvii
  165. ↑ Diamant, 2003. səh. 144
  166. Classe, 2000. səh. 749
  167. Jewish Heritage, 2012
  168. ↑ Kafka, 1998, publisher's notes
  169. O'Neill, 2004. səh. 681
  170. Adler, 1995
  171. Oxford Kafka Research Centre, 2012
  172. Guardian, 2010
  173. Buehrer, 2011
  174. NPR, 2012
  175. ↑ Lerman, 2010
  176. Rudoren, Noveck, 2012
  177. Bloom, 2002. səh. 206
  178. Durantaye, 2007. səh. 315–317
  179. Paris Review, 2012
  180. ↑ Gale Research Inc., 1979. səh. 288–311
  181. ↑ Bossy, 2001. səh. 100
  182. Furst, 1992. səh. 83
  183. Sokel, 2001. səh. 102–109
  184. Burrows, 2011
  185. Panichas, 2004. səh. 83–107
  186. Gray, 1973. səh. 3
  187. Kavanagh, 1972. səh. 242–253
  188. Rahn, 2011
  189. Kundera, 1988. səh. 82–99
  190. Glen, 2007
  191. ↑ Banakar, 2010
  192. ↑ Glen, 2011. səh. 47–94
  193. Hawes, 2008. səh. 216–218
  194. Preece, 2001. səh. 15–31
  195. Hawes, 2008. səh. 212–214
  196. Ziolkowski, 2003. səh. 224
  197. Qanun, 2013
  198. Bakı KK, 2017
  199. Qanun, 2017
  200. Qanun, m1
  201. Qanun, m2
  202. Şərqqərb, 2006
  203. Qanun, 2016
  204. İdiot, 2017
  205. Hawes, 2008. səh. 4
  206. ↑ Sandbank, 1992. səh. 441–443
  207. Financial Times, 2009
  208. Silverman, 1986. səh. 129–130
  209. LiteraturHaus, 1999
  210. Coker, 2012
  211. Singer, 1970. səh. 311
  212. ↑ Adams, 2002. səh. 140–157
  213. Welles Net, 1962
  214. Elsaesser, 2004. səh. 117
  215. Opera Today, 2010
  216. Times Literary Supplement, 2005
  217. Writer's Institute, 1992
  218. Herbort, 1992
  219. New York Times, 1993
  220. Dembo, 1996. səh. 106
  221. Glass, 2001
  222. Updike, 2005
  223. Ruders, 2005
  224. Milner, 2005
  225. BBC, 2012
  226. HAZE, 2012
  227. Bury, 2013
  228. Rizzulo, 2013
  229. Jeal, 2014
  230. Aizenberg, 1986. səh. 11–19
  231. Strelka, 1984. səh. 434–444
  232. Palmer, 2004. səh. 159–192
  233. O'Connor, 1987
  234. Los Angeles Times, 2009
  235. "The Essence of 'Kafkaesque'". The New York Times. 29 December 1991.
  236. Fassler, Joe. "What It Really Means to Be 'Kafkaesque'".
  237. Kafka Museum, 2005
  238. ↑ Kafka Society, 2011

Mənbələr

  • Alt, Peter-André (2005). Franz Kafka: Der ewige Sohn. Eine Biographie (German). München: Verlag C.H. Beck. ISBN 978-3-406-53441-6.
  • Bathrick, David (1995). The Powers of Speech: The Politics of Culture in the GDR. Lincoln: University of Nebraska Press.
  • Bergman, Hugo (1969). Memories of Franz Kafka in Franz Kafka Exhibition (Catalogue) (PDF). Library: The Jewish National and University Library.
  • Bloom, Harold (2003). Franz Kafka. Bloom's Major Short Story Writers. New York: Chelsea House Publishers. ISBN 978-0-7910-6822-9.
  • Bloom, Harold (Spring 2011). "Franz Kafka's Zionism". Midstream. 57 (2).-left
  • Bloom, Harold (2002). Genius: A Mosaic of One Hundred Exemplary Creative Minds. New York: Warner Books. ISBN 978-0-446-52717-0.
  • Bloom, Harold (1994). The Western Canon: The Books and School of the Ages. New York: Riverhead Books, Penguin Group. ISBN 978-1-57322-514-4.
  • Bossy, Michel-André-left (2001). Artists, Writers, and Musicians: An Encyclopedia of People Who Changed the World. Westport, Connecticut: Oryx Press. ISBN 978-1-57356-154-9.
  • Boyd, Ian R. (2004). Dogmatics Among the Ruins: German Expressionism and the Enlightenment. Bern: Peter Lang AG. ISBN 978-3-03910-147-4.
  • Brod, Max (1966). Über Franz Kafka (German). Hamburg: S. Fischer Verlag.
  • Bruce, Iris (2007). Kafka and Cultural Zionism — Dates in Palestine. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-22190-4.
  • Classe, Olive (2000). Encyclopedia of Literary Translation into English, Vol. 1. Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers. ISBN 978-1-884964-36-7.
  • Contijoch, Francesc Miralles (2000). Franz Kafka (Spanish). Barcelona: Oceano Grupo Editorial, S.A. ISBN 978-84-494-1811-2.
  • Corngold, Stanley (1972). Introduction to The Metamorphosis. New York: Bantam Classics. ISBN 978-0-553-21369-0.
  • Corngold, Stanley (1973). The Commentator's Despair. Port Washington, New York: Kennikat Press. ISBN 978-0-8046-9017-1.
  • Corngold, Stanley (2004). Lambent Traces: Franz Kafka. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11816-1.
  • Corngold, Stanley (2009). Franz Kafka: The Office Writings. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12680-7.
  • Diamant, Kathi (2003). Kafka's Last Love: The Mystery of Dora Diamant. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-01551-1.
  • Engel, Manfred; Auerochs, Bernd (2010). Kafka-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung (German). Metzler: Stuttgart, Weimar. ISBN 978-3-476-02167-0.
  • Elsaesser, Thomas (2004). The Last Great American Picture Show. Amsterdam: Amsterdam University Press. ISBN 978-90-5356-493-6.
  • Furst, Lillian R. (1992). Through the Lens of the Reader: Explorations of European Narrative. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-0808-7. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Gale Research Inc. (1979). Twentieth-Century Literary Criticism: Excerpts from Criticism of the Works of Novelists, Poets, Playwrights, Short Story Writers, & Other Creative Writers Who Died Between 1900 & 1999. Farmington Hills, Michigan: Gale Cengage Learning. ISBN 978-0-8103-0176-4.
  • Gray, Richard T. (2005). A Franz Kafka Encyclopedia. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-30375-3.
  • Hamalian, Leo (1974). Franz Kafka: A Collection of Criticism. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-025702-3.
  • Hawes, James (2008). Why You Should Read Kafka Before You Waste Your Life. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-37651-2.
  • Janouch, Gustav (1971). Conversations with Kafka (2). New York: New Directions Books. ISBN 978-0-8112-0071-4. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kafka, Franz (1948). The Penal Colony: Stories and Short Pieces (1987). New York: Schocken Books. ISBN 978-0-8052-3198-4.
  • Kafka, Franz (1954). Dearest Father. Stories and Other Writings. New York: Schocken Books.
  • Kafka, Franz (1996). The Metamorphosis and Other Stories. New York: Barnes & Noble. ISBN 978-1-56619-969-8.
  • Kahn, Lothar; Hook, Donald D. (1993). Between Two Worlds: a cultural history of German-Jewish writers. Ames, Iowa: Iowa State University Press. ISBN 978-0-8138-1233-5.
  • Karl, Frederick R. (1991). Franz Kafka: Representative Man. Boston: Ticknor & Fields. ISBN 978-0-395-56143-0.
  • Koelb, Clayton (2010). Kafka: A Guide for the Perplexed. Chippenham, Wiltshire: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-9579-2.
  • Miller, Alice (1984). Thou Shalt Not Be Aware:Society's Betrayal of the Child. New York: Farrar, Straus, Giroux. ISBN 978-0-9567982-1-3.
  • Northey, Anthony (1997). Mišpoche Franze Kafky (Czech). Prague: Nakladatelství Primus. ISBN 978-80-85625-45-5.
  • O'Neill, Patrick M. (2004). Great World Writers: Twentieth Century. Tarrytown, New York: Marshal Cavendish. ISBN 978-0-7614-7477-7.
  • Palmer, R. Barton (2004). Joel and Ethan Coen. Urbana, Illinois: University of Illinois Press. ISBN 0-252-07185-9.
  • Pawel, Ernst (1985). The Nightmare of Reason: A Life of Franz Kafka. New York: Vintage Books. ISBN 978-0-374-52335-0.
  • Preece, Julian (2001). The Cambridge Companion to Kafka. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66391-5.
  • Rothkirchen, Livia (2005). The Jews of Bohemia and Moravia: facing the Holocaust. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-3952-4.
  • Silverman, Al, ed. (1986). The Book of the Month: Sixty Years of Books in American Life. Boston: Little, Brown. ISBN 0-316-10119-2.
  • Singer, Isaac Bashevis (1970). A Friend of Kafka, and Other Stories. New York: Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-15880-4.
  • Sokel, Walter H. (2001). The Myth of Power and the Self: Essays on Franz Kafka. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-2608-4.
  • Spector, Scott (2000). Prague Territories: National Conflict and Cultural Innovation in Franz Kafka's Fin de Siècle. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-23692-9.
  • Sussman, Henry (1979). Franz Kafka: Geometrician of Metaphor. Madison, Wisconsin: Coda Press. ISBN 978-0-930956-02-8.
  • Ziolkowski, Theodore (2003). The Mirror of Justice: Literary Reflections of Legal Crisis. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11470-5.

Jurnallar

  • Adams, Jeffrey (Summer 2002). "Orson Welles's "The Trial:" Film Noir and the Kafkaesque". College Literature, Literature and the Visual Arts. West Chester, Pennsylvania. 29 (3). JSTOR 25112662.
  • Aizenberg, Edna (July–December 1986). "Kafkaesque Strategy and Anti-Peronist Ideology Martinez Estrada's Stories as Socially Symbolic Acts". Latin American Literary Review. Chicago. 14 (28). JSTOR 20119426.
  • Banakar, Reza (Fall 2010). "In Search of Heimat: A Note on Franz Kafka's Concept of Law". Law and Literature. Berkeley, California. 22 (2). doi:10.2139/ssrn.1574870. SSRN 1574870.
  • Butler, Judith (3 March 2011). "Who Owns Kafka". London Review of Books. London. 33 (5). İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Corngold, Stanley (Fall 2011). "Kafkas Spätstil/Kafka's Late Style: Introduction". Monatshefte. Madison, Wisconsin. 103 (3). doi:10.1353/mon.2011.0069.
  • Dembo, Arinn (June 1996). "Twilight of the Cockroaches: Bad Mojo Evokes Kafka So Well It'll Turn Your Stomach". Computer Gaming World. New York (143).
  • Dodd, W. J. (1994). "Kafka and Dostoyevsky: The Shaping of Influence". Comparative Literature Studies. State College, Pennsylvania. 31 (2). JSTOR 40246931.
  • Fichter, Manfred M. (May 1987). "The Anorexia Nervosa of Franz Kafka". International Journal of Eating Disorders. Washington, D.C.: American Psychological Association. 6 (3): 367. doi:10.1002/1098-108X(198705)6:3<367::AID-EAT2260060306>3.0.CO;2-W.
  • Fichter, Manfred M. (July 1988). "Franz Kafka's anorexia nervosa". Fortschritte der Neurologie · Psychiatrie (German). Munich: Psychiatrische Klinik der Universität München. 56 (7): 231–8. doi:10.1055/s-2007-1001787. PMID 3061914.
  • Fort, Jeff (March 2006). "The Man Who Could Not Disappear". The Believer. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Glen, Patrick J. (2007). "The Deconstruction and Reification of Law in Franz Kafka's Before the Law and The Trial" (PDF). Southern California Interdisciplinary Law Journal. Los Angeles: University of Southern California. 17 (23). 2012-09-16 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Glen, Patrick J. (2011). "Franz Kafka, Lawrence Joseph, and the Possibilities of Jurisprudential Literature" (PDF). Southern California Interdisciplinary Law Journal. Los Angeles: University of Southern California. 21 (47). İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Horton, Scott (19 August 2008). "In Pursuit of Kafka's Porn Cache: Six questions for James Hawes". Harper's Magazine. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Hughes, Kenneth (Summer 1986). "Franz Kafka: An Anthology of Marxist Criticism". Monatshefte. Madison, Wisconsin. 78 (2). JSTOR 30159253.
  • Kavanagh, Thomas M. (Spring 1972). "Kafka's "The Trial": The Semiotics of the Absurd". Novel: A Forum on Fiction. Durham, North Carolina: Duke University Press. 5 (3). doi:10.2307/1345282. JSTOR 1345282.
  • Kempf, Franz R. (Summer 2005). "Franz Kafkas Sprachen: "... in einem Stockwerk des innern babylonischen Turmes. .."". Shofar: an Interdisciplinary Journal of Jewish Studies. West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. 23 (4): 159. doi:10.1353/sho.2005.0155.
  • Keren, Michael (1993). "The 'Prague Circle' and the Challenge of Nationalism". History of European Ideas. Oxford: Pergamon Press. 16 (1–3): 3. doi:10.1016/S0191-6599(05)80096-8.
  • Kundera, Milan (Winter 1988). "Kafka's World". The Wilson Quarterly. Washington, D.C.: The Woodrow Wilson International Center for Scholars. 12 (5). JSTOR 40257735.
  • Lawson, Richard H. (May 1960). "Ungeheueres Ungeziefer in Kafka's "Die Verwandlung"". The German Quarterly. Cherry Hill, New Jersey: American Association of Teachers of German. 33 (3). JSTOR 402242.
  • Leiter, Louis H. (1958). "A Problem in Analysis: Franz Kafka's 'A Country Doctor'". The Journal of Aesthetics and Art Criticism. Philadelphia: American Society for Aesthetics. 16 (3). doi:10.2307/427381.
  • Luke, F. D. (April 1951). "Kafka's "Die Verwandlung"". The Modern Language Review. Cambridge. 46 (2). doi:10.2307/3718565. JSTOR 3718565.
  • McElroy, Bernard (Summer 1985). "The Art of Projective Thinking: Franz Kafka and the Paranoid Vision". Modern Fiction Studies. Cambridge. 31 (2): 217. doi:10.1353/mfs.0.0042.
  • Panichas, George A. (Spring–Fall 2004). "Kafka's Afflicted Vision: A Literary-Theological Critique". Humanitas. Bowie, Maryland: National Humanities Institute. 17 (1–2).
  • Pérez-Álvarez, Marino (2003). "The Schizoid Personality of Our Time". International Journal of Psychology and Psychological Therapy. Almería, Spain. 3 (2).
  • Rhine, Marjorie E. (Winter 1989). "Untangling Kafka's Knotty Texts: The Translator's Prerogative?". Monatshefte. Madison, Wisconsin. 81 (4). JSTOR 30166262.
  • Sayer, Derek (1996). "The Language of Nationality and the Nationality of Language: Prague 1780–1920 – Czech Republic History". Past and Present. Oxford. 153 (1): 164. doi:10.1093/past/153.1.164. OCLC 394557.
  • Sandbank, Shimon (1992). "After Kafka: The Influence of Kafka's Fiction". Penn State University Press. Oxford. 29 (4). JSTOR 40246852.
  • Sokel, Walter H. (April–May 1956). "Kafka's "Metamorphosis": Rebellion and Punishment". Monatshefte. Madison, Wisconsin. 48 (4). JSTOR 30166165.
  • Steinhauer, Harry (Autumn 1983). "Franz Kafka: A World Built on a Lie". The Antioch Review. Yellow Springs, Ohio. 41 (4): 390. doi:10.2307/4611280. JSTOR 4611280.
  • Strelka, Joseph P. (Winter 1984). "Kafkaesque Elements in Kafka's Novels and in Contemporary Narrative Prose". Comparative Literature Studies. State College, Pennsylvania. 21 (4). JSTOR 40246504.
  • Updike, John (24 January 2005). "Subconscious Tunnels: Haruki Murakami's dreamlike new novel". The New Yorker. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.

Qəzetlər

  • Adler, Jeremy (13 October 1995). "Stepping into Kafka's Head". New York Times Literary Supplement. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.  (abunə tələb olunur)
  • Apel, Friedman (28 August 2012). "Der Weg in die Ewigkeit führt abwärts / Roland Reuß kramt in Kafkas Zürauer Zetteln". Frankfurter Allgemeine Zeitung (German).
  • Banville, John (14 January 2011). "Franz Kafka's other trial / An allegory of the fallen man's predicament, or an expression of guilt at a tormented love affair?". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Batuman, Elif (22 September 2010). "Kafka's Last Trial". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Buehrer, Jack (9 March 2011). "Battle for Kafka legacy drags on". The Prague Post. 2011-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Burrows, William (22 December 2011). "Winter read: The Castle by Franz Kafka". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Connolly, Kate (14 August 2008). "Porn claims outrage German Kafka scholars". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Glass, Philip (10 June 2001). "Adapting the Horrors of a Kafka Story To Suit Glass's Music". Los Angeles Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Herbort, Heinz Josef (11 September 1992). "Franz Kafkas Roman "Das Schloß" als Musiktheater: Aribert Reimanns sechste Oper in Berlin uraufgeführt: Rundtanz um den Tabernakel der Bürokratie". Die Zeit (German). səh. 23. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Jeal, Erica (18 March 2014). "The Commission/Café Kafka, Royal Opera/Opera North/Aldeburgh Music – review". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kakutani, Michiko (2 April 1988). "Books of the Times; Kafka's Kafkaesque Love Letters". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kenley-Letts, Ruth (1993). "Franz Kafka's "It's a Wonderful Life" (1993)". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kirsch, Adam (2 January 2009). "America, 'Amerika'". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Lerman, Antony (22 July 2010). "The Kafka legacy: who owns Jewish heritage?". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • McCarthy, Rory (24 October 2009). "Israel's National Library adds a final twist to Franz Kafka's Trial". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • McLellan, Dennis (15 January 2009). "Patrick McGoohan dies at 80; TV's 'Secret Agent' and 'Prisoner'". Los Angeles Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Metcalfe, Anna (5 December 2009). "Small Talk: José Saramago". Financial Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.  (abunə tələb olunur)
  • O'Connor, John J. (4 June 1987). "McGoohan a Spy on 31". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Rizzulo, Rachel (23 September 2013). "The Royal Ballet's production of The Metamorphosis with Edward Watson in New York". bachtrack. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Rudoren, Jodi; Noveck, Myra (14 October 2012). "Woman Must Relinquish Kafka Papers, Judge Says". The New York Times. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Tran, Mark (19 July 2010). "Lawyers Open Cache of Unpublished Kafka Manuscripts". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.

Onlayn mənbələr

  • Bury, Liz (3 July 2013). "Franz Kafka's Metamorphosis becomes Google doodle". The Guardian. London. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Coker, Rachel (4 January 2012). "Kafka expert links teaching, research". State University of New York — Binghamton. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Ernst, Nathan (2010). . The Modernismm Lab. Yale University. 21 May 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Frenkel, Sheera (30 May 2012). "Kafka's Final Absurdist Tale Plays Out in Tel Aviv". NPR. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Ghosh, Pothik (13 March 2009). "A Note on Kafka and the Question of Revolutionary Subjectivity". Hindu College – Delhi University via Radical Notes. 2010-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Horstkotte, Silke (2009). "Kunst und Künstlerverständnis in Kafkas "Josefine, die Sängering oder Das Volk der Mäuse"" (German). University of Leipzig. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kafka, Franz (2012). "Franz Kafka Letter to his Father". Kafka-Franz. 13 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Keynes, Laura (August 2005). . Times Literary Supplement. 19 February 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Köhler, Manfred (2012). "Franz Kafka und Felice Bauer" (German). Protemion. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Kreis, Steven (28 February 2006). "Franz Kafka, 1883–1924". History Guide. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Milner, Catherine (27 August 2005). "If Kafka made the dinner ..." The Telegraph. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Miron, Dan (24 November 2008). "Sadness in Palestine". Haaretz. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Ozorio, Anne (18 November 2010). "György Kurtág — Kafka Fragments, London". Opera Today. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Prinsky, Norman (2002). . Augusta State University. 11 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Rahn, Josh (2011). "Existentialism". Online Literature. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Rastalsky, Hartmut M. (1997). "The Referential Kafka". University of Michigan. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Samuelson, Arthur. . Jewish Heritage. 5 May 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • Seubert, Harald. "Bauer, Felice" (German). Kulturportal-west-ost.eu. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017. Knochiges leeres Gesicht, das seine Leere offen trug. Freier Hals. Überworfene Bluse ... Fast zerbrochene Nase. Blondes, etwas steifes, reizloses Haar, starkes Kinn.
  • Stone, Peter H. "Gabriel Garcia Marquez, The Art of Fiction No. 69". The Paris Review. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Allegory". The Guardian. London. 4 April 1930. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Disappearing Act". American Repertory Theatre. 2005. 25 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Drama on BBC Radio 3, Kafka the Musical". BBC. 2012. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka" (Czech). The Research Library of South Bohemia in České Budějovice. 2011. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka – Articles". European Graduate School. 2012. 2012-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka – Biography". European Graduate School. 2012. 2012-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka and libertarian socialism". Libertarian-Socialism. 14 December 2008. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • . Franz Kafka Museum. 2005. 2012-08-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "The Franz Kafka Prize". Franz Kafka Society. 2011. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka: Tagebücher 1910–1923 – Kapitel 5". Der Spiegel (German). Project Gutenberg — Spiegel Online. 21 June 1913. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017. Die ungeheure Welt, die ich im Kopfe habe. Aber wie mich befreien und sie befreien, ohne zu zerreißen. Und tausendmal lieber zerreißen, als in mir sie zurückhalten oder begraben. Dazu bin ich ja hier, das ist mir ganz klar.
  • "Franz Kafka Writing". Kafka-Franz. 2011. 20 December 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Franz Kafka: writing of the system's despair and alienation". Socialist Worker Online. 17 March 2007. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Faksimiles der Kafka-Drucke zu Lebzeiten (Zeitschriften und Zeitungen)" (German). ITK Institut für Textkritik. 2008. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • (German). S. Fischer Verlag. 2017-09-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Kafka". New York State Writer's Institute. State University of New York. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Lothar Hempel". Atlegerhardsen. 2002. 17 July 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Musils 'Mann ohne Eigenschaften' ist "wichtigster Roman des Jahrhunderts"" (German). LiteraturHaus. 1999. 21 February 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Orson Welles on The Trial (BBC interview)". Welles Net. 1962. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Oxford Kafka Research Centre". University of Oxford. 2012. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Poul Ruders Biography – 06/2005". Poul Ruders. June 2005. 2012-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Solving a Literary Mystery". Kafka Project, San Diego State University. 2012. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • . HAZE Netlabel. 2012. 9 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • "Who is citizen? Guide to Czech citizenship in 1918–1949". Embassy of the Czech Republic in Tel Aviv. 25 October 2012. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2017.
  • . Qanun Nəşriyyatı. Azərbaycan. 2017-06-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • "Amerika. İtmiş düşmüşlər". Bakı Kitab Klubu. Azərbaycan. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • . Qanun. Azərbaycan. 2017-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • . Qanun. Azərbaycan. 2017-09-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • . Qanun. Azərbaycan. 2017-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • "Frans Kafka. Seçilmiş əsərləri". Şərq-Qərb. Azərbaycan. 2006. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • . Qanun. Azərbaycan. 2017-09-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2017.
  • . Minion.az. Azərbaycan. 2018-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 yanvar 2018.

Ədəbiyyat

  • Baruffi, Alessandro (2016). The Tales of Franz Kafka: English Translation with Original Text in German. Philadelphia, PA: LiteraryJoint Press. ISBN 978-1-329-82109-5.
  • Begley, Louis (2008). The Tremendous World I Have Inside My Head, Franz Kafka: A Biographical Essay. New York: Atlas & Co. ISBN 978-1-934633-06-9.
  • Calasso, Roberto (2005). K. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-1-4000-4189-3.
  • Citati, Pietro (1987). Kafka. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-394-56840-9.
  • Coots, Steve (2002). Franz Kafka (Beginner's Guide). London: Hodder & Stoughton. ISBN 978-0-340-84648-3.
  • Corngold, Stanley; Wagner, Benno (2011). Franz Kafka: The Ghosts in the Machine. Evanston, Illinois: Northwestern University Press. ISBN 978-0-8101-2769-2.
  • Corngold, Stanley; Gross, Ruth V. (2011). Kafka for the Twenty-First Century. New York: Camden House. ISBN 978-1-57113-482-0.
  • Crumb, Robert and Mairowitz, David Zane. (2007). Kafka. Seattle: Fantagraphics. ISBN 9781560978060.
  • Czech, Danuta (1992). Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz (Polish). Oświęcim: Wydawn.
  • Deleuze, Gilles; Guattari, Félix (1986). Kafka: Toward a Minor Literature (Theory and History of Literature, Vol 30). Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-1515-5.
  • Engel, Manfred; Robertson, Ritchie (2010). Kafka und die kleine Prosa der Moderne / Kafka and Short Modernist Prose. Oxford Kafka Studies I (German və English). Königshausen & Neumann: Würzburg. ISBN 978-3-8260-4029-0.
  • Engel, Manfred; Robertson, Ritchie (2012). Kafka, Prag und der Erste Weltkrieg / Kafka, Prague and the First World War. Oxford Kafka Studies II (German və English). Königshausen & Neumann: Würzburg. ISBN 978-3-8260-4849-4.
  • Engel, Manfred; Robertson, Ritchie (2014). Kafka und die Religion in der Moderne / Kafka, Religion, and Modernity. Oxford Kafka Studies III (German və English). Königshausen & Neumann: Würzburg. ISBN 978-3-8260-5451-8.
  • Glatzer, Nahum Norbert (1986). The Loves of Franz Kafka. New York: Schocken Books. ISBN 978-0-8052-4001-6.
  • Gray, Ronald (1962). Kafka: A Collection of Critical Essays. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. ISBN 1-199-77830-3.
  • Greenberg, Martin (1968). The Terror of Art: Kafka and Modern Literature. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-08415-9.
  • Hayman, Ronald (2001). K, a Biography of Kafka. London: Phoenix Press. ISBN 978-1-84212-415-4.
  • Heller, Paul (1989). Franz Kafka: Wissenschaft und Wissenschaftskritik (German). Tübingen: Stauffenburg. ISBN 978-3-923721-40-5.
  • Kafka, Franz; Brod, Max (1988). The Diaries, 1910–1923. New York: Schocken Books. ISBN 0-8052-0906-9.
  • Kopić, Mario (1995). "Franz Kafka and Nationalism". Erewhon. An International Quarterly. Amsterdam: EX-YU PEN Amsterdam. 2 (2).
  • Lundberg, Phillip (2011). Essential Kafka, Rendezvous with Otherness / 9 Stories & 3 novel excerpts. Authorhouse. ISBN 978-1-4389-9021-7.
  • Major, Michael (2011). Kafka ... for our time. San Diego, CA: Harcourt Publishing. ISBN 978-0-9567982-1-3.
  • Suchoff, David (2012). Kafka's Jewish Languages: the Hidden Openness of Tradition. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-4371-0.
  • Thiher, Allen (2012). Franz Kafka: A Study of the Short Fiction. Twayne's Studies in Short Fiction, No. 12. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8057-8323-0.

Jurnallar

  • Danta, Chris (April 2008). "Sarah's Laughter: Kafka's Abraham". Modernism/modernity. Baltimore, MD. 15 (2): 343–359. doi:10.1353/mod.2008.0048.  (abunə tələb olunur)
  • Jirsa, Tomáš (2015). "Reading Kafka Visually: Gothic Ornament and the Motion of Writing in Kafka's Der Process". Central Europe. London. 13 (1–2): 36–50. doi:10.1080/14790963.2015.1107322.
  • Kopić, Mario (2004). . Odjek. 2013-10-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 dekabr 2017.
  • McGee, Kyle. "Fear and Trembling in the Penal Colony". Kafka Project.
  • Ryan, Michael P. (1999). "Samsa and Samsara: Suffering, Death and Rebirth in The Metamorphosis". German Quarterly. Durham, NC. 72 (2): 133–152. doi:10.2307/408369.

Xarici keçidlər

 
   

Vikianbarda Frans Kafka ilə əlaqəli mediafayllar var.

 
   

Vikimənbədə Frans Kafka ilə əlaqəli məlumatlar var.

 
   

Vikisitatda Frans Kafka ilə əlaqəli məlumatlar var.

  • Frans Kafka Encyclopædia Britannica Online ensiklopediyasında
  • Kafka Amerika Cəmiyyəti
  • Frans Kafka tərəfindən və haqqında ədəbiyyat Almaniya Milli Kitabxanası kataloqunda
  • Kafka tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
  • Frans Kafka İnternet Abstrakt Uydurma Verilənlər Bazasında
  • Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Frans Kafka İnternet arxivində
  • Frans Kafka  (ing.) Internet Movie Database saytında
  • Frans Kafka tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)  
  • Oksford Kafka Araşdırma Mərkəzi – beynəlxalq Kafka tədqiqatı haqqında məlumat
  • Kafkanın tərcümə olunmuş məktublarından parçalar 1910–1923
  • DMOZ-da Frans Kafka
  • Frans Kafka albomu
  • Frans Kafkanın səyahəti, Kafkanın yaşadığı və işlədiyi yerlərin şəkilləri
  • Felisiyaya məktublar Archive.org-da
  • Praqada Frans Kafka Cəmiyyəti və Nəşriyyat Evi

Avqust 01, 2021
frans, kafka, franz, kafka, iyul, 1883, praqa, avstriya, macarıstan, iyun, 1924, kirlinq, avstriya, almandilli, əşkinazi, yəhudisi, romançı, hekayə, yazarı, əsr, ədəbiyyatının, görkəmli, nümayəndələrindən, biridir, realizm, ilə, fantastika, elementlərini, birl. Frans Kafka a alm Franz Kafka d 3 iyul 1883 Praqa Avstriya Macaristan o 3 iyun 1924 Kirlinq Avstriya almandilli eskinazi yehudisi romanci ve hekaye yazari XX esr edebiyyatinin gorkemli numayendelerinden biridir Realizm ile fantastika elementlerini birlesdirdiyi 4 eserlerinde esasen tenha qalmis bas personajlar qeribe surrealistik veziyyetlerle ve basa dusulmeyen sosial burokratik quvvelerle uzlesirler Kafkanin eserlerinde yadlasma narahatliq gunahkarliq ve absurdluq kimi elementlerle qarsilasmaq mumkundur 5 En taninmis eserleri Cevrilme alm Die Verwandlung Mehkeme alm Der Process Qesr alm Das Schloss ve Milenaya mektublar alm Briefe an Milenas hesab olunur Onun eserlerindeki situasiyalari tesvir etmek ucun ingilis diline kafkavari sozu daxil olmusdur 6 Frans Kafkaalm Franz Kafka Kafka 1906 ci ilde Dogum tarixi 3 iyul 1883Dogum yeri Praqa Bohemiya Avstriya Macaristan indiki Cexiya Respublikasi Vefat tarixi 3 iyun 1924 40 yasinda Vefat yeri Kirlinq Klosternoyburq Asagi Avstriya AvstriyaDefn yeri Yeni Yehudi qebiristanligi 3 Frans Kafkanin qebri d Vetendasligi Avstriya Cexoslovakiya 1 2 Milliyyeti eskinazi yehudisiAtasi Herman KafkaAnasi Yuliya KafkaTehsili Alman Karl Ferdinand Universiteti PraqaFealiyyeti roman yazicisi temsil yazicisi hekaye yazicisi aforizmler muellifi gundelik yazicisi d tercumeci vekil ssenarist sair vekil d claims adjuster nasir yaziciFealiyyet illeri 1904 cu ildenEserlerinin dili almanIstiqamet modernizmabsurdizmJanr modernizm Belletristika hekaye Pritca romanTaninmis eserleri alm Die Verwandlung Cevrilme alm Der Process Mehkeme alm Das Urteil Hokm alm Das Schloss Qesr alm Betrachtung Dusunmek alm Ein Hungerkunstler Acliq senetcisi alm Briefe an Felice Felisiyaya mektublar Frans Kafka Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarKafka Bohemiya kralliginin daha sonra Avstriya Macaristan imperiyasinin terkib hissesi indiki Cexiya Respublikasi paytaxti Praqa seherinde orta sinif almandilli yehudi ailesinde anadan olmusdur Vekil tehsili almis tehsilini basa catdirdiqdan sonra sigorta sirketinde ise duzelmisdir Bu zaman bos zamanlarinda yazmaga baslamisdir Heyati boyunca Kafka gergin ve formal munasibet beslediyi atasi da daxil olmaqla ailesi ve yaxin dostlarina yuzlerle mektub yazmisdir Heyatinda bir nece qadin olsa da hec vaxt evlenmemisdir 1924 cu ilde 40 yasinda verem xesteliyinden vefat etmisdir Kafkanin sagliginda cox az eseri cap olunmusdur hekaye kolleksiyalari Dusunmek ile Kend hekimi ve ferdi hekayeleri edebi jurnallarda nesr olunmus lakin az ictimai diqqet almisdir Kafka dostu Maks Broddan tamamlamadigi Mehkeme Qesr ve Amerika romanlarini mehv etmeyi xahis etmis lakin Maks bunu redd etmis ve Kafkanin olumunden sonra eserlerini cap etdirmisdir Onun eserleri XX esr edebiyyatina yazicilarina filosoflarina senetkarlarina ve tenqidcilerine boyuk tesir gostermisdir Mundericat 1 Heyati 1 1 Ailesi 1 2 Tehsili 1 3 Is fealiyyeti 1 4 Sexsi heyati 1 5 Sexsiyyeti 1 6 Siyasi baxisi 1 7 Iudaizm ve sionizm 1 8 Olumu 2 Eserleri 2 1 Hekayeler 2 2 Romanlar 2 3 Nesrolunma tarixi 2 3 1 Maks Brod 2 3 2 Muasir nesrler 2 3 3 Nesrolunmamis kagizlar 3 Tenqid 3 1 Tenqidi serhler 3 2 Tercumeler 4 Irs 4 1 Edebi ve medeni tesiri 4 2 Kafkavari 4 3 Xatiresi 5 Hemcinin bax 6 Qeydler 7 Istinadlar 7 1 Menbeler 8 Edebiyyat 9 Xarici kecidlerHeyati RedakteAilesi Redakte Kafkanin valideynleri Herman 1852 1931 ve Yuliya Kafka 1856 1934 1913 cu ilde Kafka Avstriya Macaristan imperiyasinin Praqa seherinde Qedim seher meydaninin yaxinliginda anadan olmusdur Ailesi mensece orta sinif eskinazi yehudisi idi Atasi Herman Kafka 1854 1931 Yakob Kafkanin dorduncu oglu idi 7 8 Bohemiyanin cenubundaki Strakonitse yaxinliginda yerlesen ve boyuk yehudi icmasinin yasadigi Cexiyanin Osek kendinde soxet ve ya dini qessab idi 9 Herman Kafka ailesini Praqaya getirmisdi Seyyar satis temsilcisi kimi isledikden sonra hediyyelik mallar ve paltar perakendecisi olmus ve ise 15 nefer goturmusdu Herman bu zaman sirketinin loqosu ucun zagca tesvirinden cex dilinde kavka lakin teleffuzu ve tez tez yazilan formasi kafka istifade etmeye baslamisdir 10 Kafkanin anasi Yuliya 1856 1934 Poderbradi seherinde varli tacir olan Yakob Levinin qizi idi 11 ve erinden daha yaxsi tehsil almisdi 7 Kafkanin valideynleri cox guman ki Idis dilinden tesirlenmis alman dilinde danisirdilar bu dil tehqiramiz sekilde Mauscheldeutsch adlandirilirdi Lakin alman dili sosial cehetden boyuk imkanlara sahib oldugundan valideynler usaqlarini Yuxari alman dilinde danismaga tesviq etmisdiler 12 Herman ve Yuliyanin 6 usagi olmusdur ve Frans onlarin en boyuyu idi 13 Iki qardasi Georq ve Henrix Frans 7 yasina catana qeder olmusdurler Fransin uc bacisi olmusdur Qabriela Elli 1889 1944 Valeriya Valli 1890 1942 ve Ottiliya Ottla 1892 1943 Butun bacilari Ikinci dunya muharibesi zamani Holokostda olmusdurler Valli 1942 ci ilde Lodz gettosuna gonderilmis lakin bu onun haqqinda olan sonuncu sened olmusdur Ottla Fransin sevimli bacisi olmusdur 14 Herman bioqraf Stenli Kornqold terefinden boyuk ozunudusunen tezyiq etmeyi seven biznesmen kimi 15 Frans Kafka terefinden ise gucde saglamliqda ses tonunda natiqlikde ozunu memnun etmekde dunyevi hakimiyyetde dozumlulukde zehni veziyyetde ve insan tebieti haqqindaki biliklerde esl Kafka kimi tesvir edilmisdir 16 Is gunlerinde her iki valideyn evde olmurdular Yuliya Kafka hetta gunde 12 saat isleyirdi Neticede Frans Kafka usaqliqda boyuk tenhaliq hiss etmisdir 17 Usaqlarin terbiyesinde esasen murebbiyeler ve xidmetciler istirak etmisdir Kafkanin atasi ile olan problemli munasibeti eksini 100 sehifelik Atama mektub eserinde tapmisdir Bu eserde o atasinin avtoritet ve ambisiyali sexsiyyetinden derinden tesirlenmesinden sikayetlenmisdir 18 Atasindan ferqli olaraq anasi sakit ve utancaq qadin idi 19 Kafkanin atasinin dominant sexsiyyetinin Kafkanin eserlerinde boyuk tesir olmusdur 20 Kafka ailesinin evvelce onlarla yasayan bir qiz xidmetcisi vardi ve aile darisqal menzilde yasayirdi Fransin otagi cox vaxt soyuq olurdu 1913 cu ilin noyabrinda aile daha boyuk menzile kocmusdur lakin Elli ve Valli artiq evlenib birinci evden kocmusduler 1914 cu ilin avqustun evvelinde Birinci dunya muharibesinin baslamasindan az sonra bacilar orduda olan erleri ile elaqelerini itirmis ve buna gore de ikinci menzile ailenin yanina qayitmisdirlar Elli ve Vallinin usaqlari vardi Frans 31 yasinda Vallinin kohne menziline kocmus ve ilk defe tekbasina yasamaga baslamisdir 21 Tehsili Redakte Kafkanin tehsil aldigi gimnaziyanin yerlesdiyi Qoltz Kinski sarayi Kafka 1889 1893 cu illerde Fleysmarktda hazirda Masna kucesi yerlesen ve oglanlar ucun nezerde tutulmus alman ibtidai mektebine getmisdir Onun yehudi tehsili 13 yasinda Bar Mitsvanin qeyd edilmesi ile basa catmisdir Kafka sinaqoqa getmeyi hec vaxt xoslamamisdir ve atasi ile ancaq ilde 4 defe ora gedirdi 16 22 23 1893 cu ilde ibtidai mektebi bitirdikden sonra ciddi tehsilin kecirildiyi dovlet gimnaziyasi olan ve Kohne seher meydanindaki Qoltz Kinski sarayinda yerlesen Kohne Seher Alman Gimnazsiyasina qebul olunmus ve orta tehsilini burada almaga baslamisdir Tehsil alman dilinde aparilsa da Kafka cex dilinde de yazib oxuyurdu 24 25 O gimnaziyadaki tehsilini 8 il davam etdirmis ve yaxsi qiymetler almisdir 26 Kafka cex dilinde yaxsi danisdigindan tez tez alqislansa da Kafkanin ozu hec vaxt cex dilinde selis danisdigini dusunmemisdir buna baxmayaraq hetta alman dilinde de cex aksenti ile danisirdi 1 25 Matura imtahanlarini 1901 ci ilde vermisdir 27 1901 ci ilde Praqada yerlesen Alman Karl Ferdinand Universitetine qebul olunan Kafka kimya ixtisasi uzre tehsil almaga baslamis lakin iki hefte sonra qerarini deyiserek huquq tehsili almaga baslamisdir 28 Bu sahe onun maragina sebeb olmasa da qarsisina genis is imkanlari acirdi bu ise atasini memnun edirdi Bundan elave huquq uzunmuddetli tehsil teleb edirdi bu ise Kafkaya alman dili ve incesenet tarixi derslerine qatilmaq seraiti yaradirdi 29 O Alman Telebelerinin Oxu ve Muhazire Zali alm Lese und Redehalle der Deutschen Studenten adli telebe klubuna qosulmusdu bu klub edebi tedbirler oxular ve diger fealiyyetlerin teskili ile mesgul olurdu 30 Kafkanin dostlari arasinda felsefe oxuyan Feliks Velts varsavali ortodoks hasidik aileden cixmis aktyor Yitzcak Lovi ve yazicilar Oskar Baum ile Frans Verfel vardi 31 Universitetdeki ilk ilinde Kafka heyatinda en yaxin dostu olmus Maks Brodla tanis olmusdur 30 Brod tezlikle musahide etmisdir ki Kafka utancaq ve azdanisan olsa da dediklerinin coxu derin mena kesb edirdi 32 Kafka heyati boyunca cox hevesli bir oxucu olmusdur 33 Brodun teklifi ile onlar Platonun Protaqor eserini orijinal yunan dilinde oz teklifi ile ise Qustav Floberin Sentimental tehsil ve Muqeddes Antoninin tamahi eserlerini fransiz dilinde oxumusdular 34 Kafka Fyodor Dostoyevski Qustav Flober Nikolay Qoqol Frans Qrilparser 35 ve Heynrix von Kleisti esl qan qardasi olaraq adlandirmisdir 36 Bundan elave Kafka Cex edebiyyati ile maraqlanmis 24 25 Yohann Volfqanq Gotenin eserlerinin vurgunu olmusdur 37 38 Kafka 18 iyul 1906 ci ilde huquq uzre doktorantura derecesi almisdir b ve bir il muddetine mecburi suretde pulsuz vetendas ve cinayet mehkemelerinde huquq katibi kimi fealiyyet gostermisdir 6 Is fealiyyeti Redakte Iscilerin Qeza Sigortasi Institutunun kecmis binasi 1 noyabr 1907 ci ilde Kafka Assicurazioni Generali sigorta sirketinde islemeye baslamisdir ve buradaki isi bir ile yaxin davam etmisdir Bu dovrdeki mektublasmalari Kafkanin is saatlarindan 08 00 18 00 41 42 narazi oldugunu gosterir Bele ki bu amil getdikce onun ucun daha da cox ehemiyyet kesb eden yazilarina vaxt ayirmasi ucun boyuk cetinlik toredirdi Kafka 15 iyul 1908 ci ilde isden istifa etmisdir Iki hefte sonra Bohemiya kralligindaki Iscilerin Qeza Sigortasi Institutuna daxil olanda eser yazmasina imkan veren yeni is tapmisdir Isi senaye iscilerine ferdi zererlerden otru odenecek kompensasiyani mueyyenlesdirmek ve arasdirmaqdan ibaret idi Bu dovrde is tehlukesizliyine zeif diqqet yetirildiyinden barmaqlari ve etraflari itirmek kimi qezalarin bas vermesi adi hal idi Bele qezalar xususile tornaci dezgahi el burgulama masini yonucu dezgahi firlanan misar kimi avadanliqlarla isleyerken qeyde alinirdi 43 Idarecilik professoru Piter Druker Kafkanin Iscilerin Qeza Sigortasi Institutunda isleyerken qoruyucu slemani ixtira eden sexs olduguna inanir lakin sahibkarinin senedlerinde bu fakti destekleyen hec bir delil yoxdur 44 45 Kafkanin atasi oglunun sigorta isini Brotberuf herfi tercumede corek isi ancaq kommunal xercleri odemek ucun gorulen is adlandirirdi bu ise Kafkanin xosuna gelmirdi Kafkanin vezifesini suretle artirmisdirlar o artiq kompensasiya muracietlerini qebul edir ve tedqiq edir hesabatlar yazir sirketlerinin yuksek risk kateqoriyasinda oldugunu dusunen biznesmenlerin muracietlerine baxirdi 46 Burada islediyi bir nece il muddetinde sigorta institutuna illik hesabatlar yazmisdir Mudirleri Kafkanin hesabatlarindan razi qalmisdirlar 47 Kafka isini adeten gunduz saat 2 de bitirirdi buna gore de edebi yaradiciliq ucun vaxt qalirdi 48 Kafkanin atasi ise oglunun ailenin magazasini tehvil alacagini gozleyirdi 49 Novbeti illerde Kafkanin xesteliyi sigorta burosunda islemeye ve edebi yaradiciliqla mesgul olmasina mane oldu Iller sonra Brod Kafka Feliks ve ozunun de daxil oldugu bir qrup yazicini bildirmek ucun Yaxin Praqa dairesi alm Der enge Prager Kreis terminini ortaya atdi 50 51 1911 ci ilin sonunda Ellinin eri Karl Herman ve Kafka Praqadaki ilk asbest fabrikinin serikleri oldular Prager Asbestwerke Hermann amp Co adi ile taninan sirket Hermann Kafkanin verdiyi pulla qurulmusdu Kafka evvelce ise pozitiv yanasmis vaxtinin coxunu biznese hesr etmisdir lakin daha sonra isin onun edebi yaradiciligina mane olmasindan xosu gelmemisdir 52 Bu dovrde o Idis teatrinin performanslari ile de maraqlanmisdir Idis teatr truppasinin 1911 ci ilin oktyabrindaki cixisini gordukden sonra Kafka novbeti 6 ay boyunca ozunu Idis dili ve edebiyyatinin icinde tapmisdir 53 Bu maraq onun iudaizm tedqiqatlarinin baslangic noqtesi idi 54 Bu dovrde Kafka vegetarian olmusdur 55 1915 ci ilde Kafka Birinci dunya muharibesinde xidmet ucun orduya cagirilmisdir lakin Kafkanin sigorta institutundaki isverenleri onun dovlet qullugunda oldugunu esaslandiraraq buna mane olmusdurlar Kafka orduya qatilmaq ucun yene cehd etmis lakin 1917 ci ilde ona verem diaqnozu qoyulduqdan orduya qebul olunmamisdir 56 57 1918 ci ilde sigorta institutu Kafkani xesteliyine gore teqaude gondermisdir O dovrde veremin mualicesi olmadigindan Kafka heyatinin qalanini sanatoriumlarda kecirmisdir 6 Sexsi heyati Redakte Kafka hec vaxt evlenmemisdir Broda gore Kafka guclu cinsi istekden ezab cekirdi 58 ve Kafkanin bioqrafi Reyner Stax qeyd edir ki onun heyati fasilesiz qadinlasdirma ile dolu idi ve cinsi muveffeqiyyetsizlik den qorxurdu 59 Kafka yetkinlik heyati boyunca fahisexanalara getmis 60 61 62 ve pornoqrafiya ile maraqlanmisdir 58 Bundan elave bir cox qadinla yaxinliq etmisdir 13 avqust 1912 ci ilde Kafka Brodun qohumu Berlinde bir diktafon sirketinin temsilcisi kimi isleyen Felisiya Bauer ile tanis olmusdur Bir hefte sonra Brodun evinde bas tutan gorusden sonra Kafka gundeliyine yazmisdir Xanim FB Men 13 avqustda Brodun evine catanda o stolda otururdu Onun kim olmasi menim ucun maraqli deyildi amma onu bir defeye goturmeli idim Memnunsuzluq belli olan sumuklu bos uz Cilpaq bogaz Uzerinde bluza Paltari onun ev halina uygun idi lakin sen deme o hec bir sey idi onu bele yaxindan musahide edende ozumden soyudum Demek olar ki qirilmis burun Sari bir az duz gorkemsiz sac guclu cene Oturanda ona ilk defe yaxindan nezer salmaga imkan tapdim lakin oturana qeder artiq onun haqqinda deyismez fikrim vardi 63 64 Frans Kafkanin munasibetde oldugu qadinlardan biri Milena Yesenka Bundan qisa muddet sonra Frans Kafka bir gecede Hokm hekayesini yazmis Amerika ve Cevrilme eserleri uzerinde islemeye baslamisdir Kafka ve Felisiya Bauer novbeti bes ilde esasen mektublasmis nadir hallarda gorusmus ve iki defe nisanlanmisdirlar 65 Kafkanin Felisiyaya yazdigi itmemis mektublari Felisiyaya mektublar adi ile nesr olunmusdur Felisiyanin mektublari ise salamat qalmamisdir 63 66 67 Bioqraflar Stax ve Ceyms Houese gore texminen 1920 ci ilde Kafka otelde isleyen kasib ve savadsiz otaq xidmetcisi Yuliya Voxricek ile nisanlanmisdir 65 68 Ev tutub toy tarixini mueyyenlesdirse de toy hec vaxt bas tutmamisdir Kafkanin atasi ise sionist inanclari ile elaqedar olaraq Yuliyani qebul etmirdi Bu dovrde Kafka Atama mektub uzerinde islemeye baslamisdir Planlasdirilmis toy tarixinden once Kafka basqa bir qadinla gorusmusdur 69 Heyatda qadinlara ve sekse boyuk ehtiyac duysa da Kafkanin ozuneinami cox zeif idi seksi cirkli hesab edirdi ve bedenine gore cox utanirdi 6 Stax ve Brod qeyd edirler ki Kafkanin Felisiya Baueri tanidigi dovrde onun Berlinden olan yehudi refiqesi Marqaret Bloxla da munasibeti vardi 70 Brod bildirir ki Bloxun Kafkadan oglu olsa da Kafka hec vaxt bundan xeber tutmamisdir Adi melum olmayan bu oglan 1914 ve ya 1915 ci ilde anadan olmus 1921 ci ilde Munhende olmusdur 71 72 Lakin Kafkanin bioqrafi Peter Andre Alt qeyd edir ki Bloxun oglu olsa da Kafka onun atasi deyildi cunki cutluk hec vaxt intim munasibetde olmamisdir 73 74 Stax ise iddia edir ki Bloxun oglu olsa da Kafkanin onun atasi olmasi ile elaqedar hec bir subut yoxdur 75 1917 ci ilin avqustunda Kafkaya verem diaqnozu qoyulmus ve Kafka Bohemiyanin Surau kendine kocmusdur Burada bacisi Ottla yeznesi Karl Hermanin fermasinda isleyirdi O burada ozunu rahat hiss etmis hetta burada kecirdiyi vaxti heyatinin en gozel dovru hesab etmisdir Cox guman ki bu onun burada mesuliyyetlerden azad olmasi ile elaqedar idi O gundelikler ve oktavo tutmusdur Kafka bu kitablardaki qeydlerinden Zettel kicik kagiz parcalari uzerinde 109 nomrelenmis metn parcasi ayirmisdir Onlar daha sonra Surau aforizmleri ve ya Gunah umid ezab ve duzgun yol haqqinda fikirler alm Die Zurauer Aphorismen oder Betrachtungen uber Sunde Hoffnung Leid und den wahren Weg adi ile nesr edilmisdir 76 1920 ci ilde Kafka cex yazici ve jurnalist Milena Yesenka ile munasibetde olmaga baslamisdir Ona yazdigi mektublar daha sonra Milenaya mektublar adi ile cap olunmusdur 77 1923 cu ilin iyulunda Baltik denizindeki Qral Murits kurortunda tetilde iken ortodoks yehudi ailesinden cixmis 25 yasli bagca muellimesi Dora Diamant ile tanis olmusdur Ailesinin yazilari uzerindeki tesirinden qurtulmaq umidi ile Kafka qisa muddetde Berline kocmus ve Diamant ile yasamisdir Diamant onun sevgilisi olmus ve Kafkanin Talmudla maraqlanmasina sebeb olmusdur 78 Kafka dord hekaye uzerinde islemisdi ve onlari Acliq senetcisi adi ile nesr etdirmeyi planlasdirmisdi 77 Sexsiyyeti Redakte Kafka insanlarin onu zehni ve fiziki cehetden iyrenc hesab edeceyinden qorxurdu Buna baxmayaraq Kafka ile tanis olanlar onun sakit ve ela davranis tutumuna aydin sezilen intellekte quru yumor hissine malik oldugunu dusunur ciddi gorunusune baxmayaraq onu yarasiqli hesab edirdiler 79 80 81 Brod Kafkani Heynrix von Kleist ile muqayise etmisdir her iki yazici veziyyetleri qusursuz detallarla tesvir etmek qabiliyyetine malik idi 82 Brodun fikrince Kafka onun tanis oldugu en eylenceli adam idi Kafka dostlari ile zarafatlasmagi sevirdi lakin cetin veziyyetlerde dostlarina yaxsi meslehet de vere bilirdi 83 Broda gore Kafka hevesli deklamasiyaci idi o cumlelerini ele qurura bilirdi ki onlar dinleyiciye musiqi kimi seslenirdi 84 Brodun dediyine gore Kafkanin esas iki xususiyyeti mutleq durustluk alm absolute Wahrhaftigkeit ve hessas vicdanliliq alm prazise Gewissenhaftigkeit idi 85 86 Frans Kafka 1917 ci ilde Kafka usaq iken idmana az maraq gosterse de daha sonra fiziki fealiyyetlere ve oyunlara maraq gostermisdir 33 yaxsi minici uzgucu ve avarceken idi 85 Heftesonlarinda o ve dostlari uzun gezintilere cixirdilar onlarin coxu Kafkanin ozu terefinden planlasdirilirdi 87 Diger maraq sahelerine alternativ tibb Montessori kimi muasir tehsil sistemleri 85 ve teyyare ile film kimi yenilikler aid idi 88 Yazi onun ucun cox vacib idi Kafka onu ibadet formasi adlandirmisdi 89 Kafka sese qarsi cox hessas adam idi sakit yerde yazmaga ustunluk verirdi 90 Peres Alvares Kafkanin sizoid sexsiyyet pozuntusuna malik oldugunu iddia etmisdir 91 Iddiaya gore onun uslubu ancaq Cevrilme eserinde deyil bir cox yazilarinda orta seviyyeli sizoid xususiyyetlerini buruze verir 92 Onun ezabini 21 iyun 1913 cu ilde gundeliyine yazdigi bir basliqda gormek olar 93 Basimin icinde dehsetli bir dunya var Amma parcalara ayrilmadan ozumu ve onlari nece azad etmeli Ve icimdeki goz yasini onlar min defe geri cekdiler ve ya defn etdiler Men bunun ucun burdayam bu mene kifayet qeder aydindir 94 ve Surau aforizmleri 50 Insan icindeki sarsilmaz bir seye olan daimi guveni olmadan yasaya bilmez Buna baxmayaraq hem bu sarsilmaz sey hem ona olan guven ondan daim gizlenmis ola biler 95 Kafka hec vaxt evli olmamasina baxmayaraq evliliye ve usaq sahibi olmaga boyuk hormetle yanasmisdir Onun bir nece sevgilisi olmusdur 96 Kafka guman ki yemek pozuntusundan eziyyet cekirdi Munhen Ludviq Maksimilian Universitetinin psixiastrik klinikasinin hekimi Manfred M Fixter yazici Frans Kafkanin qeyri seciyyevi nevrotik anoreksiyadan eziyyet cekdiyini gosteren subut teqdim etmis 97 ve onun ancaq depressiyada oldugunu deyil intihara meyilli oldugunu da demisdir 80 Sander Qilman Yehudi pasient Frans Kafka 1995 adli kitabinda niye bir yehudi hipoxondrik ve ya homoseksual hesab oluna biler ve Kafka yehudi kisini anlamanin bu yollarinin aspektlerini ozunde ve yazilarinda nece eks etdirir movzusunu arasdirmisdir 98 Kafkanin en azi bir defe 1912 ci ilin sonunda intihara cehd etdiyi hesab olunur 99 Siyasi baxisi Redakte Birinci dunya muharibesinden once 100 Kafka cex anarxist antimilitarist ve antiklerikalist Klub Mladych teskilatinin bir nece gorusunde istirak etmisdir 101 Kafka ile eyni ibtidai ve orta mektebe getmis Huqo Berqman sonuncu akademik ilde 1900 1901 Kafka ile munasibetlerine xitam vermisdir cunki Kafkanin sosializmi ile menim sionizmin cox ferqli idi 102 103 Frans sosialist oldu men ise 1898 ci ilde sionist oldum Sionizm ile sosializmin sintezi hec vaxt movcud olmayib 103 Berqman qeyd etmisdir ki Kafka sosializme olan desteyini gostermek ucun qirmizi qerenfil taxirdi 103 Bir gundelik basliginda Kafka anarxist filosof Pyotr Kropotkinin adini cekmisdi Kropotkini unutmayin 104 Kafka 1923 cu ilde Kommunizm dovrunde Kafkanin eserleri Serq blokadasi sosializmi terefinden qizgin muzakire olunmusdur Bele bir fikir var idi ki o parcalanan Avstriya Macaristan imperiyasinin burokratiyadaki efelliyini satirik sekilde tenqid etmis ve sosializmin yukselisini tecessum etdimisdir 105 Bunu destekleyen basqa bir amil Maksist yadlasma telimi idi Ortodoks baxisina gore ise Kafkanin yadlasma tesvirleri guya yadlasmani ortadan qaldiran cemiyyet ucun uygun deyildi 1963 cu ilde Cexoslovakiyanin Liblitse kendinde Kafkanin seksen illiyi munasibetile kecirilmis tedbirde Kafkanin burokratiyanin tesvirindeki ehemiyyeti deyerlendirilmisdir 106 Kafkanin siyasi yazici olub olmadigi hele de mubahise movzusudur 107 Iudaizm ve sionizm Redakte Hemcinin bax Frans Kafka ve iudaizm Kafka Praqada almandilli yehudi kimi boyumusdur 108 O xususile Serqi Avropa yehudilerinden tesirlenmis Qerb yehudilerinde olmayan menevi heyat intensivliyi elde etdiyini dusunmusdur Onun gundelikleri idis yazicilarin adlari ile doludur 109 Hele iudaizm ve yehudilerden uzaq durdugu illerde Yehudilerle ortaq ne cehetim var Ozumle bagli hec bir ortaq cehetim yoxdur men gerek kuncde sakitce dayanim ve nefes ala bildiyime gore sukur edim 110 Genclik illerinde Kafka ozunu ateist elan etmisdir 111 Houes iddia edir ki Kafka oz yehudiliyinin ferqinde olsa da eserlerinde bunu eks etdirmemis yehudi personajlardan sehnelerden ve movzulardan qacinmisdir 112 113 114 Edebi tenqidci Harold Bluma gore ise Kafka oz yehudi qanindan narahat olsa da tipik yehudi yazici idi 115 Lotar Kan da eyni sekilde bildirir Kafkanin oeuvre sindaki yehudi qaninin varligi subhesiz muzakireolunmazdir 116 Kafkanin ilk tercumecilerinden biri Pavel Aysner qeyd etmisdir ki Mehkeme eserinde yehudilik movzusuna toxunmusdur Bas qehreman Yosef K simvolik alman Rabensteyner cex Kullix ve yehudi Kaminer terefinden hebs olunur Muasir dovrde cemiyyete yehudilerin telqin edildiyi kimi bas qehreman da gunahsiz gunahkar movqeyindedir lakin onun yehudi olduguna dair subut yoxdur 117 Dan Miron Felestinde keder adli essesinde Kafkanin sionizmle olan elaqesinden sohbet acir Bele gorunur ki bele elaqenin oldugunu ve onun heyatinda ve edebi yaradiciliginda sionizmin aparici rol oynadigini iddia edenler de bele elaqenin oldugunu ve ehemiyyetini inkar edenler de yanilirlar Heqiqet bu iki sade gorunen qutb arasinda anlasilmaz bir yerde yerlesir 109 Kafka evvelce Felisiya Bauer ile daha sonra ise Dora Diamant ile Felestine kocmeyi dusunmusdur O Berlinde yasayarken Brodun felestinli dostu Pua Bat Tovimi muellim tutaraq ivritce oyrenmis 109 Berlinde Iudaizm Tehsili Kollecinde alm Hochschule fur die Wissenschaft des Judentums rabbi Yulius Qruntalin 118 ve rabbi Yulius Quttmanin derslerinde istirak etmisdir 119 Kafkanin Praqanin Yeni Yehudi qebiristanliginda yerlesen qebri Livia Rotkirxen Kafkani dovrunun simvolik fiquru adlandirmisdir 117 Onun muasirleri yehudi cex ve alman medeniyyetlerine qarsi hessas olan yehudi cex ve alman yazicilar idi 117 Kafka heyatinin sonlarinda Tel Evivde yasayan dostu Huqo Berqmana aciqca gondererek Felestine kocmek niyyetinin oldugunu bildirmisdir Berqman Kafkani qebul etmekden imtina etmisdir cunki onun genc usaqlari vardi ve Kafkanin onlari veremle yoluxduracagindan narahat idi 120 Olumu Redakte 1924 cu ilin martinda Kafkanin sehheti pislesmis buna gore de o Berlinden Praqaya qayitmali olmusdur 65 Burada ailesi xususile bacisi Ottla onun qaygisina qalmisdir Kafka mualice meqsedile 10 aprelde Vyana yaxinliginda yerlesen Kirlinqde hekim Hoffmanin sanatoriumuna getmis 77 ve 3 iyun 1924 cu ilde burada vefat etmisdir Olum sebebi acliq idi Kafkanin bogazinin veziyyeti ona rahat yemek yemesine mane olurdu ve parenteral nutrisiya hele movcud olmadigindan onu beslemek mumkun deyildi 121 122 Olum doseyinde iken bogazinin baglanib hec ne yeye bilmemesinden evvel yazmaga basladigi Acliq senetcisi hekayesi uzerinde deyisiklikler aparmisdir 123 Onu nesi Praqaya getirilmis 11 iyun 1924 cu ilde Praqanin Jijkov rayonunda Yeni Yehudi qebiristanliginda defn olunmusdur 61 Kafka heyatda iken taninmirdi lakin o meshurlugu vacib hesab etmirdi Olumunden qisa muddet sonra meshur olmusdur 89 Kafkanin qebirdasi memar Leopold Ehrmann terefinden dizayn olunmusdur 124 Eserleri RedakteHemcinin bax Frans Kafka biblioqrafiyasi Milena Yesenkaya cex dilinde yazdigi bir nece mektubdan basqa Kafkanin butun nesr olunmus eserleri alman dilinde yazilmisdir Eserlerinin cox azi onun sagliginda nesr olunmus ve az ictimai diqqet almisdir Kafka romanlarinin hec birini tamamlamamisdir ve eserlerinin 90 ni yandirmisdir 125 126 Eserlerinin coxunu Berlinde yasayarken Diamantin komeyi ile mehv etmisdir 127 Yaradiciliginin ilk illerinde Heynrix von Kleistden tesirlenmisdir Bauere yazdigi mektubda onun eserlerini urkuducu adlandirmis onu ailesinden daha yaxin gorduyunu bildirmisdir 128 Hekayeler Redakte Frans Kafkanin atasina yazdigi mektubun birinci sehifesi Kafkanin ilk nesr olunmus eserleri 1908 ci ilde Hyperion jurnalinda Dusunmek alm Betrachtung adi ile peyda olmus 8 hekaye idi 1904 cu ilde Eziyyetin tesviri alm Beschreibung eines Kampfes hekayesini yazmisdir Kafka hekayeni 1905 ci ilde Broda gostermis Brod ise onu yazmaga davam etmesine ve Hyperion jurnalina gondermesine razi salmisdir Kafka Munhende 1908 ci ilde bir fraqmenti 129 1909 cu ilin yazinda ise iki bolmeni nesr etdirmisdir 130 Yaradiciliginda partlayisin bas verdiyi 22 sentyabr 1912 gecesinde Kafka Hokm alm Das Urteil hekayesini yazmis ve onu Felisiya Bauere hesr etmisdir 131 Brod qeyd etmisdir ki bas qehremanlarin adlari Qeorq Bendeman ve Frieda Brandenfeld ve uydurma nisanlari real heyatda Frans Kafka ve Felisiya Bauerle oxsarliq teskil edir Hekaye Kafkanin inqilabi eseri hesab olunur Eser ogul ile onun nisanindan sonra yeni veziyyetle uzlesen dominant ata arasindaki problemli munasibetden behs edir 132 133 Kafka daha sonra hekayeni bedenin ve ruhun tam acilisi 134 ve duzgun dogumla tekamul etmis cirk ve selikle ortulmus hekaye kimi tesvir etmisdir 135 Hekaye evvelce 1912 ci ilde Leypsiqde nesr olunmus ve Xanim Felisiya Bauere sonraki nesrlerde ise F e hesr olunmusdur 77 1912 ci ilde Kafka Cevrilme alm Die Verwandlung 136 hekayesini yazmisdir Hekaye 1915 ci ilde Leyspiqde nesr olunmusdur Cevrilme Qreqor Zamza adli kommivoyajorun seher ungeheures Ungeziefer a Ungeziefer istenilmeyen ve cirkli heyvanlar ucun isledilen termindir qorxunc zerervericiye cevrilmesinden behs edir Tenqidciler bu eseri XX esr uydurmasinin toxumluq islerinden biri adlandirirlar 137 138 139 Bir isgence ve edam aletinden behs eden Ceza koloniyasi alm In der Strafkolonie hekayesi 1914 cu ilin oktyabrinda yazilmis 77 1918 ci ilde yeniden redakte edilmis 1919 cu ilin oktyabrinda Leyspiqde nesr olunmusdur Acliq senetcisi alm Ein Hungerkunstler adli hekayesi 1924 cu ilde Die neue Rundschau jurnalinda cap olunmusdur Hekaye azalan maraga baxmayaraq senetini davam etdirmeye ve acligindan subhe eden insanlari fikrinden dasindirmaga calisan senetciden behs edir 140 Son hekayesi Mugenni Jozefina alm Josefine die Sangerin oder Das Volk der Mause de senetci ile auditoriya arasindaki munasibetden behs edir 141 Romanlar Redakte Mehkeme romaninin ilk nesri 1925 Kafka ilk romanini 1912 ci ilde yazmisdir 142 romanin birinci fesli Ocaqci alm Der Heizer hekayesidir Kafka tamamlaya bilmediyi bu eserine Itmis adam alm Der Verschollene adini qoysa da Brod Kafkanin olumunden sonra onu Amerika adi ile nesr etdirmisdir 143 Romanin ilham menbeyi onceki ilde Idis teatrinda kecirdiyi vaxtlar idi O oz irsinin ferqine varmis ve ele bir fikre gelib cixmisdir ki her sexsin icinde irsi ucun dogusdan teqdir yasayir 144 Kafkanin diger eserlerinden daha yumoristik ve bir az realistik olan bu roman despot ve hissedilmez sistemin protaqonisti qeribe veziyyetlere salmasindan behs edir 145 Kafka romani yazarken Amerikaya muhaciret etmis qohumlarinin tecrubelerinden istifade etmisdir Roman Kafkanin optimist sonluqla biten yegane eseri hesab olunur 146 1914 cu ilde Kafka Mehkeme alm Der Process romanini yazmaga baslamisdir 130 Eser bir sexsin uzaq elcatmaz mehkeme terefinden hebs edilib muhakime edilmesinden behs edir Sexsin gunahi ne ozune ne de oxucuya melumdur Kafka romani tamamlamasa da son feslini yazmisdir Nobel mukafati laureati ve Kafka teqaudcusu Elias Kanettiye gore Felisiya romanin merkezinde durur ve Kafka bunun onun hekayesi oldugunu demisdir 147 148 Kanetti Kafkanin Felisiyaya yazdigi mektublardan behs eden Kafkanin diger mehkemesi adli kitabinda mektublarla roman arasindaki elaqeye toxunmusdur 148 Miciko Kakutani The New York Times ucun yazdigi tenqidde bildirmisdir ki Kafkanin mektublarinda oz uydurmasinin isareleri var her deqiqeye eyni narahat diqqet gucun deyisken balanslari haqqinda eyni paranoyak suurlanma eyni emosional bogulma atmosferasi teeccublu sekilde kifayet qeder xam canfesanliq ve sevinc anlari bir birine uygun gelir 148 Gundeliyine gore Kafka Qesr alm Das Schloss romani uzerinde islemeye 11 iyun 1914 cu ilde qerar vermisdir lakin romani yazmaga 27 yanvar 1922 ci ile qeder baslamamisdir 130 Protaqonist K adli yer olcendir alm landvermesser o namelum sebebler uzunden kendi idare eden Qesre daxil olmaga icaze ala bilmir Kafkanin niyyeti o idi ki Qesr K ya olum doseyinde bildirir ki kendde yasamaq ucun huquqi telebname hele ki movcud deyil mueyyen komekci sertler nezere alinaraq ona burada yasamaga ve islemeye icaze verilir 149 Qaranliq ve surrealist uslubda islenmis romanin esas movzulari yadlasma burokratiya sexsin sisteme qarsi dayanarken cekdiyi sonsuz eziyyet eldeedilmez meqsed ucun aparilan bos ve umidsiz mubarizedir Hartmut M Rastalski tezisinde deyir Arzular kimi onun metnleri deqiq realistik detali absurdluqla protaqonistler uzerinde diqqetli musahide ve muhakimeni muemmali unutqanliq ve qaygisizliqla birlesdirir 150 Nesrolunma tarixi Redakte Kend hekimi hekaye kolleksiyasinin uzluyu 1919 Kafkanin hekayeleri evvelce edebi jurnallarda nesr olunmusdur Onun ilk 8 hekayesi 1908 ci ilde iki aydan bir buraxilan Hyperion jurnalinin birinci sayinda cap olunmusdur 151 Frans Bley 1909 cu ilde iki dialoqu daha sonra Eziyyetin tesviri nin bir hissesi nesr etmisdir 151 Brodla Italiyaya seyahet etdiyi zaman yazdigi Bresiyada teyyareler alm Die Aeroplane in Brescia hekayesi 28 sentyabr 1909 cu ilde gundelik Bohemia qezetinde peyda olmusdur 151 152 27 mart 1910 cu ilde daha sonra Dusunmek kitabina daxil olacaq bir nece hekayesi Bohemia qezetinin Serq nesrinde cap olunmusdur 151 153 1913 cu ilde Leypsiqde Brod ve nesriyyatci Kurt Volf Arkadia poeziyasi ucun oz edebi illiklerine Hokm Frans Kafka hekayesi ni alm Das Urteil Eine Geschichte von Franz Kafka daxil etmisdirler Qanundan once alm Vor dem Gesetz hekayesi 1915 ci ilde musteqil yehudi hefteliyi olan Selbstwehr qezetinin yeni il buraxilisinda cap olunmusdur Hekaye 1919 cu ilde Kend hekimi hekaye kolleksiyasinin hissesi kimi yeniden cap olunmus Mehkeme romaninin bir hissesi olmusdur Diger hekayeleri muxtelif nesrlerde cap olunmusdur Martin Buberin Der Jude jurnali Prager Tagblatt qezeti Die neue Rundschau Genius ve Prager Presse jurnallari 151 Kafkanin ilk nesr olunmus kitabi Dusunmek 1904 1912 ci illerde yazdigi 18 hekayeden ibaret idi Veymara edilen bir yay seyaheti zamani Brod Kafka ile Kurt Volfu tanis etmisdir 154 Kurt Volf kitabi 1912 ci ilin sonunda lakin tarix kimi 1913 cu il gosterilib Rowohlt Verlag nesriyyatinda nesr etdirmisdir 155 Kafka kitabi Broda hesr etmis Fur M B ve ona verdiyi sexsi nusxeye Artiq burada nesr edildiyine gore eziz Maks ucun sozlerini elave etmisdir 156 Kafkanin Cevrilme hekayesi 1915 ci ilin oktyabrinda ayliq ekspressionist Die Weissen Blatter jurnalinda nesr olunmusdur 155 Diger hekaye kolleksiyasi Kend hekimi 1919 cu ilde Kurt Volf terefinden nesr olunmus 155 ve Kafkanin atasina hesr olunmusdur 157 Kafka dord hekayesinden ibaret sonuncu hekaye kolleksiyasini Acliq senetcisi adi ile nesr etdirmeyi planlasdirsa da kitab onun olumunden sonra 1924 cu ilde Verlag Die Schmiede nesriyyatinda cap olunmusdur 20 aprel 1924 cu ilde Berliner Borsen Courier qezeti Kafkanin Adalbert Stifter haqqindaki essesini cap etmisdir 158 Maks Brod Redakte Kafka nesr olunmus ve olunmamis eserlerini dostu Maks Broda buraxmis ve ondan olumunden sonra butun eserlerini mehv etmesini istemisdir Kafka yazmisdir Eziz Maks menim son isteyim Arxamca buraxdigim her sey gundelikler elyazmalar mektublar ozumki ve digerlerinin qaralamalar ve s oxunmamis yandirilsin 159 160 Maks bu xahisi yerine yetirmekden imtina etmis romanlarini ve diger eserlerini 1925 1935 ci illerde nesr etdirmisdir 1939 cu ilde Felestine qacarken nesr olunmamis bir cox kagizi ozu ile aparmisdir 161 Kafkanin sonuncu sevgilisi Dora Diamant daha sonra Dimant Lask da onun arzusunu yerine yetirmemis ondan gizlice 20 defterini ve 35 mektubunu saxlamisdir Onlar 1933 cu ilde Gestapo terefinden musadire olunsa da alimler onlari axtarmaga davam edir 162 Frans Kafkanin en yaxin dostu Maks Brod 1965 Brod Kafkanin eserlerinin nesr olunmasinda boyuk rol oynamisdir Kafkanin eserleri Brod terefinden nesr olunmaga basladiqdan sonra 163 boyuk diqqet cekmeye ve musbet reyler almaga baslamisdir Brod Kafkanin defterlerini xronoloji sira ile duzmekde cetinlik cekmisdir Problem o idi ki Kafka tez tez kitabin muxtelif hisselerini muxtelif vaxtlarda yazirdi bezen ortadan yazirdi bezen ise sondan 164 165 Brod Kafkanin tamamlanmamis eserlerinin coxunu capa vermisdir Meselen Kafka Mehkeme romaninin bezi fesillerini nomrelememis ve tamamlamamisdir Eyni sekilde Qesr romaninin bezi cumlelerini tamamlamamis bezi hisselerini anlasilmaz saxlamisdir 165 Brod fesilleri yeniden qaydaya salmis metni redakte etmis punktuasiyani deyisdirmisdir Mehkeme 1925 ci ilde Verlag Die Schmiede nesriyyati terefinden nesr olunmusdur Qalan iki roman Kurt Volf terefinden cap olunmusdur Qesr 1926 ve Amerika 1927 1931 ci ilde Brod Kafkanin 1917 1924 cu ilde yazdigi hekayeleri Boyuk Cin seddi adi ile nesr etdirmisdir Kitabi Gustav Kiepenheuer Verlag nesriyyati buraxmisdir Brodun buraxdigi seriyalar adeten Deqiq nesrler adlandirilir 166 Muasir nesrler Redakte 1961 ci ilde Malkolm Pasli Kafkanin bir cox orijinal elyazmasini Oksford Bodli kitabxanasina aparmaq huququ elde etmisdir 167 168 Mehkeme romaninin metni herracda satin alinmisdir ve hazirda Almaniyanin Marbax am Nekkar seherinde Alman Edebi Arxivlerinde saxlanilir 168 169 Daha sonra Pasli Kafkanin romanlarini berpa eden komandaya Gerhard Neuman Yost Sillemeit Yurgen Born daxil olmaqla komandaya basciliq etmisdir onlar S Fischer Verlag nesriyyati terefinden yeniden nesr olunmusdur 170 Pasli Qesr 1982 ve Mehkeme 1990 romanlarinin Yosy Sillemeit ise Amerika 1983 romaninin redaktoru olmusdur Onlar Helledici nesrler ve ya Fischer nesrleri adlandirilir 171 Nesrolunmamis kagizlar Redakte Brod 1968 ci ilde vefat etdikden sonra sayinin minlerle oldugu texmin edilen Kafkanin kagizlarini katibesini Ester Hoffeye buraxmisdir 172 O bezilerini satmis ve ya nesr etdirmis lakin coxunu qizlari Eva ve Ruta buraxmisdir Onlar ise kagizlari cap etdirmekden imtina etmisdirler 2008 ci ilde bacilar ve Israil Milli Kitabxanasi arasinda mehkeme prosesi baslamisdir Israil Milli Kitabxanasinin iddiasina gore Brod 1939 cu ilde Felestine muhaciret edende bu kagizlar Israil xalqinin mulkune cevrilmisdir Ester Hoffe Mehkeme romaninin orijinal elyazmasini 1988 ci ilde 2 milyon qarsiliginda Marbax am Nekkar seherinde yerlesen Muasir Edebiyyat Muzeyine Almaniya Edebi Arxivi satmisdir 125 173 Ancaq Eva 2012 ci ile kimi heyatda qala bilmisdir 174 2010 cu ilde Tel Evivde kecirilmis mehkemede kagizlarin nesr olunmasi istenmis lakin mehkeme prosesi davam etmisdir 175 Hoffe ailesi kagizlarin onlarin sexsi mulkiyyeti oldugunu iddia edir Milli Kitabxana ise onlarin yehudi xalqina mexsus olan medeni mulkiyyet oldugunu bildirirdi 175 Milli Kitabxana bunu da bildirir ki Brod kagizlari onlara oz isteyi ile miras qoymusdur Tel Eviv Aile Mehkemesi 2012 ci ilin oktyabrinda kagizlarin Israil Milli Kitabxanasina aid olduguna dair qerar qebul etmisdir 176 Tenqid RedakteTenqidi serhler Redakte Sair Uisten Oden Kafkani XX esrin Dantesi adlandirmisdir 177 Romanci Vladimir Nabokov onu XX esrin en boyuk yazicilarindan biri hesab etmisdir 178 Qabriel Qarsiya Markes Kafkanin Cevrilme eserini oxumaq ona her cur muxtelif yolla yazmagin mumkunluyu nu gosterdiyini qeyd etmisdir 110 179 Kafkanin eserlerindeki esas movzularindan biri ilk defe Hokm hekayesinde 180 ata ogul munaqisesidir ogulu tehrik eden gunahkarliq hissi ezab ve kompensasiya seklinde tezahur edir 18 180 Diger esas movzulara ve arxetiplere yadlasma fiziki ve psixoloji qeddarliq dehsetli tapsiriqda olan personajlar ve mistik cevrilmedir 181 Kafkanin stili ilk defe 1916 ci ilde Berliner Beitrage qezetinden Oskar Valzel terefinden Cevrilme ve Ocaqci eserlerini deyerlendirerken Kleiste benzedilmisdir 182 Kafkanin nesr stilinin tebieti muxtelif serhlere sebeb olmus ve tenqidciler onun yazi stilini muxtelif edebi mekteblere aid etmisdirler 107 Misal ucun marksistler Kafkanin eserlerini serh etmek uzerinde keskin sekilde mubahise etmisdirler 101 107 Bezileri onu realligi deyisdirmekde gunahlandirmis bezileri ise onun kapitalizmi tenqid etdiyini hesab etmisdirler 107 Eserlerinde umumi mezmun dasiyan umidsizlik ve absurdluq ekzistensializmin simvolu kimi gorunur 183 Kafkanin bezi kitaplari ekzistensializm herekatindan tesirlenmisdir lakin onun eserlerinin coxu eksperimental modernist janrla elaqelendirilir Kafka insanlarla burokratiya arasinda anlasilmazliqlar movzusuna da deyinmisdir Uillyam Burrou qeyd etmisdir ki bu eserlerinde mubarize ezab tenhaliq ve munasibet ehtiyaci konsepsiyalarindan istifade olunmusdur 184 Bezileri meselen Tomas Mann Kafkanin eserlerini alleqorik hesab etmisdirler vezife tebiet ucun metafizik tanri ucun 185 186 Cevrilme eserinin Azerbaycan diline tercume olunmus versiyasinin uzluyu Jil Deloz ve Feliks Qvattariye gore Kafkanin eserlerindeki yadlasma ve isgence movzulari tenqidciler terefinden heddinden cox vurgulanib Onlar hesab etmisdirler ki Kafkanin eserleri daha temkinli texribatci ve urekacandir Onlar bunu da qeyd etmisdirler ki personajlarin menasiz mubarizesine diqqet yetirerek Kafkani oxumaq onun yumor oyununu uze cixarir Kafka oz problemleri haqqinda laziminca serh vermir ancaq insanlarin problemlere nece dusduyunu gosterir Kafka eserlerinde bedxah absurd dunyalar yaratmisdir 187 188 Kafka oz eserlerinin ilkin versiyalarini dostlarina oxumusdur ve butun diqqetini yumoristik nesrin uzerine verirdi Yazici Milan Kundera bildirmisdir ki Kafkanin surreal yumoru Dostoyevskinin cinayete gore cezalandirilmis personajlarinin teqdimatinin eksi ola biler Kafkanin eserlerinde cinayet bas vermemesine baxmayaraq personaj cezalandirilir Kundera inanir ki Kafkanin bu xarakteristik situasiyalari onun patriarxal ailede boyumesinden ve totalitar dovletde yasamasindan ireli gelir 189 Kafkanin huquqi arxa planinin tesirini ve uydurmasinda qanunun rolunu aydinlasdirmaq ucun cehdler edilmisdir 190 191 Bir cox serhe gore qanun ve qanunauygunluq eserlerinde vacib yer tutur 192 Bele ki eserlerinde qanun sistemi tez tez despot sekilde teqdim olunur 193 Kafkanin eserlerinde qanunun anonim basadusulmez gucleri temsil etdiyi hesab edilir Onlar ferdden gizlidir lakin sistemin gunahsiz qurbanlari olan insanlarin heyatlarini idare edirler 192 Bu absurdist serhi destekleyen tenqidciler Kafkanin ozunu absurd kainatla munaqisede oldugunu tesvir etdiyi misallari istinad kimi getirirler Meselen Kafka gundeliyinde yazir Dord divar arasinda sixisib qalmis men ozumu xarici olkede dustaq olmus immiqrant kimi tapdim men oz ailemi ecnebi ve derkedilmez adetleri qaydalari ve dilleri olan yadlar seklinde gordum baxmayaraq ki istemedim onlar meni oz qeribe adetlerinde istirak etmeye mecbur etdiler men muqavimet gostere bilmezdim 194 Buna baxmayaraq Ceyms Houes bildirir ki Kafkanin Mehkeme eserindeki mehkeme arasdirmasi tesvirlerinin coxu onlarin metafizik absurd karixdirici ve kabus kimi gorunmeleri dovrunun Almaniya ve Avstriya cinayet proseslerinin dogru ve melumatli tesvirlerine esaslanir 195 Sigorta sirketinde islemesine baxmayaraq tecrubeli vekil kimi Kafka dovrunun leqal debatlarindan derinden tanis idi 191 196 Tercumeler Redakte Frans Kafkanin Mehkeme romani Qanun nesriyyati 197 Amerika romani ise Baki Kitab Klubu terefinden Azerbaycan diline tercume edilerek buraxilmisdir 198 Cevrilme novellasi 199 atasina Atama mektub adi ile 200 ve Milenaya yazdigi mektublar Milenaya mektublar adi ile 201 da Qanun nesriyyati terefinden Azerbaycan diline tercume edilmisdir Serq Qerb nesriyyati Kafkanin Qesr romani ve 5 novellasini Cevrilme Kend hekimi Akademiya ucun hesabat Mugenni Jozefina Balaca qadin Frans Kafka Secilmis eserleri adi ile buraxmisdir 202 Bundan elave Qanun nesriyyati Hokm ve Cevrilme novellalarini pritcalarindan numuneleri gundeliklerinden ve cex jurnalisti Qustav Yanouxla sohbetlerinden parcalari Vesiyyet adi ile buraxmisdir 203 2017 ci ilde Idiot Yayin Evi Kafkanin Ceza koloniyasi eserini Azerbaycan diline tercume ederek nesr etmisdir 204 Irs RedakteEdebi ve medeni tesiri Redakte Frans Kafkanin 130 illiyi munasibetile 3 iyul 2013 cu ilde teqdim olunmus dudl Diger meshurlardan ferqli olaraq Kafkanin adi basqalari terefinden nadir hallarda cekilir Bunun evezine onun baxis bucagi ve fikirleri qeyd edilir 205 Professor edebi tenqidci ve yazici Simon Sendbenk Xorxe Luis Borxes Alber Kamu Ejen Ionesko Con Maksvell Kutzee ve Jan Pol Sartr kimi yazicilarin Kafkadan tesirlendiyini bildirmisdir 206 Financial Times qezeti Kafkanin Joze Saramaqoya tesir etdiyini bildirmis 207 yazici ve redaktor Al Silverman ise Cerom Selincerin Kafkanin eserlerini oxumagi sevdiyini qeyd etmisdir 208 1999 cu ilde 99 muellif elmi isci ve edebi tenqidciden ibaret komitet Kafkanin Mehkeme ve Qesr romanlarini XX esr almandilli edebiyyatinin en gorkemli 2 ci ve 9 cu romanlari olaraq gostermisdir 209 Sendbenk qeyd edir ki Kafka butun dunyada taninmasina baxmayaraq onun qeribe stili hele de one cekilmeyib 206 Binqemton Universitetinde alman dili ve muqayiseli edebiyyat professoru olan ve Kafkanin eserlerini oyrenen Nil Kristian Peycs deyir ki Kafkanin tesiri edebiyyat serhedlerini asir tesviri incesenet musiqi ve populyar medeniyyet sahelerine nufuz edir 210 Alman ve yehudi edebiyyati professoru Harri Steynhauer XX esrde edebiyyat cemiyyetine Kafkadan daha guclu tesir etmis yazicinin olmadigini bildirmisdir 6 Brod bir gun XX esrin Kafka esri adlanacagini demisdir 6 Misel Andre Bossi Kafkanin qetiyyen sarsilmaz ve sonsuz burokratik kainat yaratdigini qeyd etmisdir Kafka huquqi ve elmi terminlerle dolu qerib uslubda yazmisdir Ciddi kainatinin hemcinin uzaqgoren yumoru vardi Guya rasional olan dunyanin koklerindeki mentiqsizlik 181 Kafkanin personajlari teleye dusur baslari qarisir gunahlandirilir cehdleri neticesiz qalir ve onlarin qeyri real dunyasini basa duse bilmirler Postkafka uydurmasinin xususile elmi fantastikanin boyuk qismi Kafka kainatinin movzularini ve qaydalarini izleyir Bu Corc Oruell ve Rey Bredberi kimi muelliflerin eserlerinde gorule biler 181 Asagida Kafkanin tesiri ile yaradilmis eserlere misallar verilmisdir Basliq Il Media Qeydler Ist Kafkanin dostu 1962 qisa hekaye Nobel mukafati laureati Isaak Basevis Zinger terefinden Frans Kafkani tanidigini deyen Jak adli idis aktyor haqqindadir hekayeye gore Jak Kon deyirdi ki Kafka yehudi folklorundan efsanevi varliq Qoleme inanirdi 211 Mehkeme 1962 film filmin rejissoru Orson Uells demisdir Istediyinizi deyin amma Mehkeme menim en boyuk isimdir hetta Vetendas Keynden bele 212 213 Qarpiz adam 1970 film qismen Cevrilme romanindan ilham alinib ag fanatik qaraderili adam kimi oyanir 214 Sinif munasibetleri 1984 film Amerika romaninin film adaptasiyasi Rejissoru Strau Yuye cutluyu idi Kafka Fragmente Op 24 1985 musiqi macar bestekar Dyord Kurtaq terefinden skripka ve soprano ucun bestelenib Kafkanin mektub ve gundeliklerindeki fraqmentlerden istifade olunub 215 Kafkanin penisi 1986 oyun Alan Bennett terefinden Kafka atasi Herman ve Brodun ruhlari ingilis sigorta katibinin ve arvadinin evine gelib cixirlar 216 Kafka 1991 film Bas rolda Ceremi Ayrons oynayir ssenaristi Lem Dobbs rejissoru Steven Soderberqdir Kafka yoxa cixmis telebe yoldaslarindan birinin axtarisindan cixir 217 Qesr 1992 opera Aribert Rayman terefinden bestelenmis opera Librettosunun Kafkanin Qesr romani ve onun Maks Brod terefinden dramatizasiyasi esasinda yazib Ilk defe 2 sentyabr 1992 ci ilde Mixael Boderin rejissorlugu ile Alman Opera Teatrinda tamasaya qoyulub 218 Frans Kafkanin bu mohtesem heyati 1993 film BBC Scotland ucun istehsal olunmus ve Oskar mukafatina layiq gorulmus qisametrajli komediya filmi Rejissoru ve ssenaristi Piter Kapaldidir Kafka rolunu Ricard Qrant canlandirir 219 Bad Mojo 1996 video oyun bir qeder Cevrilme eserinden tesirlenib Oyunda Frans ve Rocer Zammz adli personajlar var 220 Ceza koloniyasinda 2000 opera Filip Qlass terefinden 221 Kafka sahilde 2002 roman Yaponiya yazicisi Haruki Murakami terefinden The New York Times terefinden 2005 ci ilin en yaxsi 10 kitabindan biri secilib 2006 ci ilde Dunya Fentezi Mukafatini qazanib 222 Kafkanin mehkemesi 2005 opera dan bestekar Poul Ruders terefinden Kafkanin heyati ve romanina esaslanib ilk defe 2005 ci ilde tamasaya qoyulub daha sonra CD seklinde buraxilib 223 Kafkanin sorbasi 2005 kitab Mark Krik terefinden Meshur yazicinin stilinde yazilmis kulinariya kitabidir 224 Kafkani teqdim etmek 2007 qrafik roman Robert Kramb ve David Zeyn Mayrovits terefinden Kafkanin heyatindan ve eserlerinden goturulmus sehnelerden ve metnlerden ibaretdir A Country Doctor 2007 anime filmi Koci Yamamura terefinden Kafkavari 2010 teleserial Cetinliye bas vurmaq serialinin 3 cu movsumunun Piter Qould ve Corc Mastras terefinden yazilmis seriyasi Cessi Pinkman qrup terapiya gorusunde camasirxanadaki yeni is yerini cansixici ve qati adlandirir burokratiya ya benzedir Pinkman oz bosundan sikayetlenir is yeri sahibinin hec kim terefinden gorulmediyi lakin her kesin ondan qorxdugunu bildirir Qrup lideri Kafkavari kimi seslenir cavabini verir Myuzikal Kafka 2011 radio tamasa BBC Radio 3 terefinden Heftenin oyunu verilisi cercivesinde hazirlanmisdir Frans Kafka David Tennant terefinden canlandirilmisdir 225 Sound Interpretations Dedication To Franz Kafka 2012 musiqi HAZE Netlabel Sound Interpretations Dedication To Franz Kafka adli musiqi buraxmisdir Bu buraxilisda musiqiciler yene Kafkanin edebi irsi haqqinda dusunurler 226 Google Doodle 2013 internet medeniyyeti Google 2013 cu ilde Kafkanin 130 illiyi munasibetile papaq geyinmis ve qapi acan tarakanin tesvir olundugu dudl hazirlamisdir 227 Cevrilme 2013 reqs Royal Ballet sirketi terefinden Edvard Uotson ile hazirlanib 228 Kafka kafesi 2014 opera ispan bestekar Fransisko Koll terefinden bestelenen librettosu Meredit Oaks terefinden yazilan Kafkanin metnlerinden tesirlenen opera 229 Kafkavari Redakte Kafkanin Cevrilme eseri Famous Fantastic Mysteries elmi fantastika jurnalinin 1953 cu il iyun buraxilisinda yeniden cap olunmusdur Kafkavari termini Kafkanin eserlerini esasen Mehkeme ve Cevrilme eserleri xatirladan veziyyet ve konsepsiyalari tesvir etmek ucun istifade olunur Esas benzerlik insanlari meglub eden burokratiya menasizliq disorientasiya ve komeksizlik hissi oyadan surreal kabus kimi muhitdir Kafkavari qurmada yer alan personajlar labirint kimi qarisiq olan situasiyalardan qaca bilmirler Kafkavari elementler tez tez ekzistensialist eserlerde peyda olur lakin termin artiq edebiyyat hududlarini acmis real heyatda qeribe basadusulmez qarisiq mentiqsiz veziyyetler ve hadiseleri bildirmek ucun istifade edilmeye baslamisdir 6 212 230 231 Bir cox film ve televiziya eseri Kafkavari stilde cekilmisdir Bu stil xususile antiutopik elmi fantastikada rast gelinir Bu janrda oldugu hesab edilen eserler sirasina Patrik Bokanovskinin 1982 ci il istehsali Melek filmi Terri Gilyamin 1985 ci il istehsali Braziliya filmi ve 1998 ci il istehsali neonuar Qaranliq seher filmi aid edilir Basqa janrlarda olub Kafkavari stilde olan filmler ise Icaredar 1976 ve Barton Fink 1991 filmleridir 232 Mehbus ve Alaqaranliq zona teleseriallari ise Kafkavari stilde olan teleseriallar hesab olunur 233 234 Umumi ve cox genis istifadesine baxmayaraq Kafka tedqiqatcilari terminin duzgun sekilde istifade edilmediyini bildirirler 235 Daha dogrusu muellif Ben Markus Atlantika adli eserinde Co Fasslerin Kafkavari olmaq ne demekdir eserinden yararlanaraq deyir Kafkanin tipik xususiyyetleri dilin tesiredici istifadesi fentezi ile realliq arasinda qalan qurma ve umidsizlikle mubarize duygusudur 236 Xatiresi Redakte Frans Kafkanin basi Praqa Frans Kafkanin doguldugu binaya 1966 ci ilde Karel Hladik ve Yan Kaplicki terefinden dizayn olunmus xatire lovhesi qurasdirilmisdir Praqa seherinde Quadrio ticaret merkezinin yaxinliginda 11 metr hundurluyunde ve 42 firlanan panelden ibaret Frans Kafkanin basi adli heykel qurasdirilmisdir Heykelin muellifi David Cernidir 2003 cu ilde ise Praqa seherinin qedim Yehudi kvartalinda Dusni Muqeddes Ruh kucesinde muellifi Yaroslav Rona olan Frans Kafka heykeli qurasdirilmisdir Praqada Kafka ve onun eserlerine hesr olunmus Frans Kafka muzeyi fealiyyet gosterir Ilk Kafka sergisi 1999 cu ilde Barselonada acilmis 2002 03 cu illerde Nyu Yorkdaki Yehudi muzeyine transfer edilmisdir 2005 ci ilin yayinda Praqada indiki muzey acilmisdir Muzeyde bir cox Frans Kafka kitablari elece de orijinal mektublar gundelikler ve resmler sergilenir Muzeyin kitab magazasinda ziyaretciler Kafkanin istenilen eserini satin ala bilerler 237 2001 ci ilde Frans Kafka Cemiyyeti ve Praqa seheri terefinden Frans Kafka mukafati adli illik edebiyyat mukafati tesis edilmisdir Mukafat medeni milli nitqi ve dini tolerantliga humanist yanasma ve tohfeye gore ekzistensialist vedesiz xaraktere gore umumi insani inandiriciligina gore ve bizim dovr haqqinda fikirleri catdirmaq qabiliyyetine gore teqdim edilir 238 Secki komissiyasinin uzvleri ve alicilar dunyanin istenilen olkesinden ola bilerler lakin yasayan muelliflerin cex dilinde en azi bir eseri olmalidir 238 Qalib oktyabrin sonunda Cexiya Dovlet Bayraminda Praqanin Qedim seher zalinda 10 000 ABS dollari diplom ve burunc kicik heykelcikle mukafatlandirilir 238 1998 ci ilde San Dieqo Dovlet Universiteti terefinden Kafka layihesi basladilmisdir Layihenin meqsedi Kafkanin son yazilarini tapib uze cixarmaqdir 162 Hemcinin bax Redakte3412 Kafka asteroid Frans Kafkanin basi David Cerninin muellifi oldugu heykel Oskar Pollak Frans Kafka muzeyi Apache Kafka aciq kodlu platforma Qeydler Redakte Almanca teleffuz fʁants ˈkafkaː Cexce teleffuz ˈfrants ˈkafka cex dilinde bezen Frantisek Kafka Cexce teleffuz ˈfrancɪʃɛk ˈkafka deyilir Bezi menbeler Kafkanin mezun oldugu ayi iyun Murrey bezileri iyul Brod olaraq gosterir 39 40 Istinadlar Redakte 1 2 Koelb 2010 seh 12 Czech Embassy 2012 Kafka F The Metamorphosis The Translation Backgrounds and Contexts Criticism S Corngold 1 W W Norton amp Company 1996 P 213 ISBN 978 0 393 96797 5 lt a href https wikidata org wiki Track Q905 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q18916287 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1282208 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q18916411 gt lt a gt Spindler William 1993 Magical Realism A Typology PDF Forum for Modern Language Studies XXIX 1 90 93 doi 10 1093 fmls XXIX 1 75 Frans Kafka Encyclopaedia Britannica Online ensiklopediyasinda 1 2 3 4 5 6 7 Steinhauer 1983 seh 390 408 1 2 Gilman 2005 seh 20 21 Northey 1997 seh 8 10 Kohoutikriz 2011 Brod 1960 seh 3 5 Northey 1997 seh 92 Gray 2005 seh 147 148 Hamalian 1974 seh 3 Kafka Franz 2009 The Metamorphosis 1230 Avenue of Americas Simon and Schuster Paperbacks ix ISBN 978 1 4165 9968 5 Corngold 1972 seh xii 11 1 2 Kafka Franz Father 2012 Brod 1960 seh 9 1 2 Brod 1960 seh 15 16 Brod 1960 seh 19 20 Brod 1960 seh 15 17 22 23 Stach 2005 seh 390 391 462 463 Stach 2005 seh 13 Brod 1960 seh 26 27 1 2 Hawes 2008 seh 29 1 2 3 Sayer 1996 seh 164 210 Kempf 2005 seh 159 160 Corngold 2004 seh xii Diamant 2003 seh 36 38 Brod 1960 seh 40 41 1 2 Gray 2005 seh 179 Stach 2005 seh 43 70 Brod 1960 seh 40 1 2 Brod 1960 seh 14 Brod 1966 seh 53 54 Stach 2005 seh 362 Gray 2005 seh 74 273 Brod 1960 seh 51 122 124 Stach 2005 seh 80 83 Murray 2004 seh 62 Brod 1960 seh 78 Karl 1991 seh 210 Glen 2007 seh 23 66 Corngold et al 2009 seh 28 Drucker 2002 seh 24 Corngold et al 2009 seh 250 254 Stach 2005 seh 26 30 Brod 1960 seh 81 84 Stach 2005 seh 23 25 Stach 2005 seh 25 27 Spector 2000 seh 17 Keren 1993 seh 3 Stach 2005 seh 34 39 Koelb 2010 seh 32 Stach 2005 seh 56 58 Brod 1960 seh 29 73 75 109 110 206 Brod 1960 seh 154 Corngold 2011 seh 339 343 1 2 Hawes 2008 seh 186 Stach 2005 seh 44 207 Hawes 2008 seh 186 191 1 2 European Graduate School 2012 Stach 2005 seh 43 1 2 Banville 2011 Kohler 2012 1 2 3 Stach 2005 seh 1 Seubert 2012 Brod 1960 seh 196 197 Hawes 2008 seh 129 198 199 Murray 2004 seh 276 279 Stach 2005 seh 379 389 Brod 1960 seh 240 242 S Fischer 2012 Alt 2005 seh 303 Hawes 2008 seh 180 181 Stach 2005 seh 1 379 389 434 436 Apel 2012 seh 28 1 2 3 4 5 Brod 1966 seh 389 Hempel 2002 Janouch 1971 seh 14 17 1 2 Fichter 1987 seh 367 377 Repertory 2005 Brod 1966 seh 41 Brod 1966 seh 42 Brod 1966 seh 97 1 2 3 Brod 1966 seh 49 Brod 1960 seh 47 Brod 1966 seh 90 Brod 1966 seh 92 1 2 Brod 1960 seh 214 Brod 1960 seh 156 Perez Alvarez 2003 seh 181 194 Miller 1984 seh 242 306 McElroy 1985 seh 217 232 Project Gutenberg 2012 Gray 1973 seh 196 Brod 1960 seh 139 140 Fichter 1988 seh 231 238 Gilman 1995 back cover Brod 1960 seh 128 Brod 1960 seh 86 1 2 Lib com 2008 Bergman 1969 seh 8 1 2 3 Bruce 2007 seh 17 Preece 2001 seh 131 Hughes 1986 seh 248 249 Bathrick 1995 seh 67 70 1 2 3 4 Socialist Worker 2007 History Guide 2006 1 2 3 Haaretz 2008 1 2 Kafka Franz 2012 Gilman 2005 seh 31 Connolly 2008 Harper s 2008 Hawes 2008 seh 119 126 Bloom 1994 seh 428 Kahn Hook 1993 seh 191 1 2 3 Rothkirchen 2005 seh 23 Tal Josef Tonspur Auf Der Suche Nach Dem Klang Des Lebens Berlin Henschel 2005 pp 43 44 Brod 1960 seh 196 Bloom 2011 Believer 2006 Brod 1960 seh 209 211 Brod 1960 seh 211 F Kafka New Jewish Cemetery Prague Marsyas 1991 p 56 1 2 New York Times 2010 Stach 2005 seh 2 Murray 2004 seh 367 Furst 1992 seh 84 Pawel 1985 seh 160 163 1 2 3 Brod 1966 seh 388 Brod 1966114f Ernst 2010 Hawes 2008 seh 159 192 Stach 2005 seh 113 Brod 1960 seh 129 Brod 1966 seh 113 Sokel 1956 seh 203 214 Luke 1951 seh 232 245 Dodd 1994 seh 165 168 Gray 2005 seh 131 Horstkotte 2009 Brod 1960 seh 113 Brod 1960 seh 128 135 218 Koelb 2010 seh 34 Sussman 1979 seh 72 94 Brod 1960 seh 137 Stach 2005 seh 108 115 147 139 232 1 2 3 Kakutani 1988 Boyd 2004 seh 139 Rastalsky 1997 seh 1 1 2 3 4 5 Itk 2008 Brod 1966 seh 94 Brod 1966 seh 61 Brod 1966 seh 110 1 2 3 European Graduate School Articles 2012 Brod 1966 seh 115 Leiter 1958 seh 337 347 Krolop 1994 seh 103 Kafka 1988 publisher s notes McCarthy 2009 Butler 2011 seh 3 8 1 2 Kafka Project SDSU 2012 Contijoch 2000 Kafka 2009 seh xxvii 1 2 Diamant 2003 seh 144 Classe 2000 seh 749 Jewish Heritage 2012 1 2 Kafka 1998 publisher s notes O Neill 2004 seh 681 Adler 1995 Oxford Kafka Research Centre 2012 Guardian 2010 Buehrer 2011 NPR 2012 1 2 Lerman 2010 Rudoren Noveck 2012 Bloom 2002 seh 206 Durantaye 2007 seh 315 317 Paris Review 2012 1 2 Gale Research Inc 1979 seh 288 311 1 2 3 Bossy 2001 seh 100 Furst 1992 seh 83 Sokel 2001 seh 102 109 Burrows 2011 Panichas 2004 seh 83 107 Gray 1973 seh 3 Kavanagh 1972 seh 242 253 Rahn 2011 Kundera 1988 seh 82 99 Glen 2007 1 2 Banakar 2010 1 2 Glen 2011 seh 47 94 Hawes 2008 seh 216 218 Preece 2001 seh 15 31 Hawes 2008 seh 212 214 Ziolkowski 2003 seh 224 Qanun 2013 Baki KK 2017 Qanun 2017 Qanun m1 Qanun m2 Serqqerb 2006 Qanun 2016 Idiot 2017 Hawes 2008 seh 4 1 2 Sandbank 1992 seh 441 443 Financial Times 2009 Silverman 1986 seh 129 130 LiteraturHaus 1999 Coker 2012 Singer 1970 seh 311 1 2 Adams 2002 seh 140 157 Welles Net 1962 Elsaesser 2004 seh 117 Opera Today 2010 Times Literary Supplement 2005 Writer s Institute 1992 Herbort 1992 New York Times 1993 Dembo 1996 seh 106 Glass 2001 Updike 2005 Ruders 2005 Milner 2005 BBC 2012 HAZE 2012 Bury 2013 Rizzulo 2013 Jeal 2014 Aizenberg 1986 seh 11 19 Strelka 1984 seh 434 444 Palmer 2004 seh 159 192 O Connor 1987 Los Angeles Times 2009 The Essence of Kafkaesque The New York Times 29 December 1991 Fassler Joe What It Really Means to Be Kafkaesque Kafka Museum 2005 1 2 3 Kafka Society 2011 Menbeler Redakte Alt Peter Andre 2005 Franz Kafka Der ewige Sohn Eine Biographie German Munchen Verlag C H Beck ISBN 978 3 406 53441 6 Bathrick David 1995 The Powers of Speech The Politics of Culture in the GDR Lincoln University of Nebraska Press Bergman Hugo 1969 Memories of Franz Kafka in Franz Kafka Exhibition Catalogue PDF Library The Jewish National and University Library Bloom Harold 2003 Franz Kafka Bloom s Major Short Story Writers New York Chelsea House Publishers ISBN 978 0 7910 6822 9 Bloom Harold Spring 2011 Franz Kafka s Zionism Midstream 57 2 leftBloom Harold 2002 Genius A Mosaic of One Hundred Exemplary Creative Minds New York Warner Books ISBN 978 0 446 52717 0 Bloom Harold 1994 The Western Canon The Books and School of the Ages New York Riverhead Books Penguin Group ISBN 978 1 57322 514 4 Bossy Michel Andre left 2001 Artists Writers and Musicians An Encyclopedia of People Who Changed the World Westport Connecticut Oryx Press ISBN 978 1 57356 154 9 Boyd Ian R 2004 Dogmatics Among the Ruins German Expressionism and the Enlightenment Bern Peter Lang AG ISBN 978 3 03910 147 4 Brod Max 1960 Franz Kafka A Biography New York Schocken Books ISBN 978 0 8052 0047 8 Brod Max 1966 Uber Franz Kafka German Hamburg S Fischer Verlag Bruce Iris 2007 Kafka and Cultural Zionism Dates in Palestine Madison Wisconsin University of Wisconsin Press ISBN 978 0 299 22190 4 Classe Olive 2000 Encyclopedia of Literary Translation into English Vol 1 Chicago Fitzroy Dearborn Publishers ISBN 978 1 884964 36 7 Contijoch Francesc Miralles 2000 Franz Kafka Spanish Barcelona Oceano Grupo Editorial S A ISBN 978 84 494 1811 2 Corngold Stanley 1972 Introduction to The Metamorphosis New York Bantam Classics ISBN 978 0 553 21369 0 Corngold Stanley 1973 The Commentator s Despair Port Washington New York Kennikat Press ISBN 978 0 8046 9017 1 Corngold Stanley 2004 Lambent Traces Franz Kafka Princeton New Jersey Princeton University Press ISBN 978 0 691 11816 1 Corngold Stanley 2009 Franz Kafka The Office Writings Princeton New Jersey Princeton University Press ISBN 978 0 691 12680 7 Diamant Kathi 2003 Kafka s Last Love The Mystery of Dora Diamant New York Basic Books ISBN 978 0 465 01551 1 Drucker Peter 2002 Managing in the Next Society 2007 Oxford Elsevier ISBN 978 0 7506 8505 4 Engel Manfred Auerochs Bernd 2010 Kafka Handbuch Leben Werk Wirkung German Metzler Stuttgart Weimar ISBN 978 3 476 02167 0 Elsaesser Thomas 2004 The Last Great American Picture Show Amsterdam Amsterdam University Press ISBN 978 90 5356 493 6 Furst Lillian R 1992 Through the Lens of the Reader Explorations of European Narrative SUNY Press ISBN 978 0 7914 0808 7 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Gale Research Inc 1979 Twentieth Century Literary Criticism Excerpts from Criticism of the Works of Novelists Poets Playwrights Short Story Writers amp Other Creative Writers Who Died Between 1900 amp 1999 Farmington Hills Michigan Gale Cengage Learning ISBN 978 0 8103 0176 4 Gilman Sander 1995 Franz Kafka the Jewish Patient New York Routledge ISBN 978 0 415 91391 1 Gilman Sander 2005 Franz Kafka London Reaktion Books ISBN 978 1 881872 64 1 Gray Richard T 2005 A Franz Kafka Encyclopedia Westport Connecticut Greenwood Press ISBN 978 0 313 30375 3 Gray Ronald 1973 Franz Kafka Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 0 521 20007 3 Hamalian Leo 1974 Franz Kafka A Collection of Criticism New York McGraw Hill ISBN 978 0 07 025702 3 Hawes James 2008 Why You Should Read Kafka Before You Waste Your Life New York St Martin s Press ISBN 978 0 312 37651 2 Janouch Gustav 1971 Conversations with Kafka 2 New York New Directions Books ISBN 978 0 8112 0071 4 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kafka Franz 1948 The Penal Colony Stories and Short Pieces 1987 New York Schocken Books ISBN 978 0 8052 3198 4 Kafka Franz 1954 Dearest Father Stories and Other Writings New York Schocken Books Kafka Franz 1988 The Castle New York Schocken Books ISBN 978 0 8052 0872 6 Kafka Franz 1996 The Metamorphosis and Other Stories New York Barnes amp Noble ISBN 978 1 56619 969 8 Kafka Franz 1998 The Trial New York Schocken Books ISBN 978 0 8052 0999 0 Kafka Franz 2009 The Trial Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 923829 3 Kahn Lothar Hook Donald D 1993 Between Two Worlds a cultural history of German Jewish writers Ames Iowa Iowa State University Press ISBN 978 0 8138 1233 5 Karl Frederick R 1991 Franz Kafka Representative Man Boston Ticknor amp Fields ISBN 978 0 395 56143 0 Koelb Clayton 2010 Kafka A Guide for the Perplexed Chippenham Wiltshire Continuum International Publishing Group ISBN 978 0 8264 9579 2 Krolop Kurt 1994 Kafka und Prag German Prague Goethe Institut ISBN 978 3 11 014062 0 Miller Alice 1984 Thou Shalt Not Be Aware Society s Betrayal of the Child New York Farrar Straus Giroux ISBN 978 0 9567982 1 3 Murray Nicholas 2004 Kafka New Haven Connecticut Yale University Press ISBN 978 0 300 10631 2 Newmark Peter 1991 About Translation Wiltshire England Cromwell Press ISBN 978 1 85359 117 4 Northey Anthony 1997 Mispoche Franze Kafky Czech Prague Nakladatelstvi Primus ISBN 978 80 85625 45 5 O Neill Patrick M 2004 Great World Writers Twentieth Century Tarrytown New York Marshal Cavendish ISBN 978 0 7614 7477 7 Palmer R Barton 2004 Joel and Ethan Coen Urbana Illinois University of Illinois Press ISBN 0 252 07185 9 Pawel Ernst 1985 The Nightmare of Reason A Life of Franz Kafka New York Vintage Books ISBN 978 0 374 52335 0 Preece Julian 2001 The Cambridge Companion to Kafka Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 0 521 66391 5 Rothkirchen Livia 2005 The Jews of Bohemia and Moravia facing the Holocaust Lincoln Nebraska University of Nebraska Press ISBN 978 0 8032 3952 4 Silverman Al ed 1986 The Book of the Month Sixty Years of Books in American Life Boston Little Brown ISBN 0 316 10119 2 Singer Isaac Bashevis 1970 A Friend of Kafka and Other Stories New York Farrar Straus and Giroux ISBN 978 0 374 15880 4 Sokel Walter H 2001 The Myth of Power and the Self Essays on Franz Kafka Detroit Wayne State University Press ISBN 978 0 8143 2608 4 Spector Scott 2000 Prague Territories National Conflict and Cultural Innovation in Franz Kafka s Fin de Siecle Berkeley University of California Press ISBN 978 0 520 23692 9 Stach Reiner 2005 Kafka The Decisive Years New York Harcourt ISBN 978 0 15 100752 3 Sussman Henry 1979 Franz Kafka Geometrician of Metaphor Madison Wisconsin Coda Press ISBN 978 0 930956 02 8 Ziolkowski Theodore 2003 The Mirror of Justice Literary Reflections of Legal Crisis Princeton New Jersey Princeton University Press ISBN 978 0 691 11470 5 Jurnallar Adams Jeffrey Summer 2002 Orson Welles s The Trial Film Noir and the Kafkaesque College Literature Literature and the Visual Arts West Chester Pennsylvania 29 3 JSTOR 25112662 Aizenberg Edna July December 1986 Kafkaesque Strategy and Anti Peronist Ideology Martinez Estrada s Stories as Socially Symbolic Acts Latin American Literary Review Chicago 14 28 JSTOR 20119426 Banakar Reza Fall 2010 In Search of Heimat A Note on Franz Kafka s Concept of Law Law and Literature Berkeley California 22 2 doi 10 2139 ssrn 1574870 SSRN 1574870 Butler Judith 3 March 2011 Who Owns Kafka London Review of Books London 33 5 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Corngold Stanley Fall 2011 Kafkas Spatstil Kafka s Late Style Introduction Monatshefte Madison Wisconsin 103 3 doi 10 1353 mon 2011 0069 Dembo Arinn June 1996 Twilight of the Cockroaches Bad Mojo Evokes Kafka So Well It ll Turn Your Stomach Computer Gaming World New York 143 Dodd W J 1994 Kafka and Dostoyevsky The Shaping of Influence Comparative Literature Studies State College Pennsylvania 31 2 JSTOR 40246931 Durantaye Leland de la 2007 Kafka s Reality and Nabokov s Fantasy On Dwarves Saints Beetles Symbolism and Genius PDF Comparative Literature 59 4 315 doi 10 1215 59 4 315 Archived from the original on 25 May 2010 http isites harvard edu fs docs icb topic772297 files Kafka 20and 20Nabokov pdfFichter Manfred M May 1987 The Anorexia Nervosa of Franz Kafka International Journal of Eating Disorders Washington D C American Psychological Association 6 3 367 doi 10 1002 1098 108X 198705 6 3 lt 367 AID EAT2260060306 gt 3 0 CO 2 W Fichter Manfred M July 1988 Franz Kafka s anorexia nervosa Fortschritte der Neurologie Psychiatrie German Munich Psychiatrische Klinik der Universitat Munchen 56 7 231 8 doi 10 1055 s 2007 1001787 PMID 3061914 Fort Jeff March 2006 The Man Who Could Not Disappear The Believer Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Glen Patrick J 2007 The Deconstruction and Reification of Law in Franz Kafka s Before the Law and The Trial PDF Southern California Interdisciplinary Law Journal Los Angeles University of Southern California 17 23 2012 09 16 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Glen Patrick J 2011 Franz Kafka Lawrence Joseph and the Possibilities of Jurisprudential Literature PDF Southern California Interdisciplinary Law Journal Los Angeles University of Southern California 21 47 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Horton Scott 19 August 2008 In Pursuit of Kafka s Porn Cache Six questions for James Hawes Harper s Magazine Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Hughes Kenneth Summer 1986 Franz Kafka An Anthology of Marxist Criticism Monatshefte Madison Wisconsin 78 2 JSTOR 30159253 Kavanagh Thomas M Spring 1972 Kafka s The Trial The Semiotics of the Absurd Novel A Forum on Fiction Durham North Carolina Duke University Press 5 3 doi 10 2307 1345282 JSTOR 1345282 Kempf Franz R Summer 2005 Franz Kafkas Sprachen in einem Stockwerk des innern babylonischen Turmes Shofar an Interdisciplinary Journal of Jewish Studies West Lafayette Indiana Purdue University Press 23 4 159 doi 10 1353 sho 2005 0155 Keren Michael 1993 The Prague Circle and the Challenge of Nationalism History of European Ideas Oxford Pergamon Press 16 1 3 3 doi 10 1016 S0191 6599 05 80096 8 Kundera Milan Winter 1988 Kafka s World The Wilson Quarterly Washington D C The Woodrow Wilson International Center for Scholars 12 5 JSTOR 40257735 Lawson Richard H May 1960 Ungeheueres Ungeziefer in Kafka s Die Verwandlung The German Quarterly Cherry Hill New Jersey American Association of Teachers of German 33 3 JSTOR 402242 Leiter Louis H 1958 A Problem in Analysis Franz Kafka s A Country Doctor The Journal of Aesthetics and Art Criticism Philadelphia American Society for Aesthetics 16 3 doi 10 2307 427381 Luke F D April 1951 Kafka s Die Verwandlung The Modern Language Review Cambridge 46 2 doi 10 2307 3718565 JSTOR 3718565 McElroy Bernard Summer 1985 The Art of Projective Thinking Franz Kafka and the Paranoid Vision Modern Fiction Studies Cambridge 31 2 217 doi 10 1353 mfs 0 0042 Panichas George A Spring Fall 2004 Kafka s Afflicted Vision A Literary Theological Critique Humanitas Bowie Maryland National Humanities Institute 17 1 2 Perez Alvarez Marino 2003 The Schizoid Personality of Our Time International Journal of Psychology and Psychological Therapy Almeria Spain 3 2 Rhine Marjorie E Winter 1989 Untangling Kafka s Knotty Texts The Translator s Prerogative Monatshefte Madison Wisconsin 81 4 JSTOR 30166262 Sayer Derek 1996 The Language of Nationality and the Nationality of Language Prague 1780 1920 Czech Republic History Past and Present Oxford 153 1 164 doi 10 1093 past 153 1 164 OCLC 394557 Sandbank Shimon 1992 After Kafka The Influence of Kafka s Fiction Penn State University Press Oxford 29 4 JSTOR 40246852 Sokel Walter H April May 1956 Kafka s Metamorphosis Rebellion and Punishment Monatshefte Madison Wisconsin 48 4 JSTOR 30166165 Steinhauer Harry Autumn 1983 Franz Kafka A World Built on a Lie The Antioch Review Yellow Springs Ohio 41 4 390 doi 10 2307 4611280 JSTOR 4611280 Strelka Joseph P Winter 1984 Kafkaesque Elements in Kafka s Novels and in Contemporary Narrative Prose Comparative Literature Studies State College Pennsylvania 21 4 JSTOR 40246504 Updike John 24 January 2005 Subconscious Tunnels Haruki Murakami s dreamlike new novel The New Yorker Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Qezetler Adler Jeremy 13 October 1995 Stepping into Kafka s Head New York Times Literary Supplement Istifade tarixi 30 noyabr 2017 abune teleb olunur Apel Friedman 28 August 2012 Der Weg in die Ewigkeit fuhrt abwarts Roland Reuss kramt in Kafkas Zurauer Zetteln Frankfurter Allgemeine Zeitung German Banville John 14 January 2011 Franz Kafka s other trial An allegory of the fallen man s predicament or an expression of guilt at a tormented love affair The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Batuman Elif 22 September 2010 Kafka s Last Trial The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Buehrer Jack 9 March 2011 Battle for Kafka legacy drags on The Prague Post 2011 06 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Burrows William 22 December 2011 Winter read The Castle by Franz Kafka The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Connolly Kate 14 August 2008 Porn claims outrage German Kafka scholars The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Glass Philip 10 June 2001 Adapting the Horrors of a Kafka Story To Suit Glass s Music Los Angeles Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Herbort Heinz Josef 11 September 1992 Franz Kafkas Roman Das Schloss als Musiktheater Aribert Reimanns sechste Oper in Berlin uraufgefuhrt Rundtanz um den Tabernakel der Burokratie Die Zeit German seh 23 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Jeal Erica 18 March 2014 The Commission Cafe Kafka Royal Opera Opera North Aldeburgh Music review The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kakutani Michiko 2 April 1988 Books of the Times Kafka s Kafkaesque Love Letters The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kenley Letts Ruth 1993 Franz Kafka s It s a Wonderful Life 1993 The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kirsch Adam 2 January 2009 America Amerika The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Lerman Antony 22 July 2010 The Kafka legacy who owns Jewish heritage The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 McCarthy Rory 24 October 2009 Israel s National Library adds a final twist to Franz Kafka s Trial The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 McLellan Dennis 15 January 2009 Patrick McGoohan dies at 80 TV s Secret Agent and Prisoner Los Angeles Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Metcalfe Anna 5 December 2009 Small Talk Jose Saramago Financial Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 abune teleb olunur O Connor John J 4 June 1987 McGoohan a Spy on 31 The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Rizzulo Rachel 23 September 2013 The Royal Ballet s production of The Metamorphosis with Edward Watson in New York bachtrack Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Rudoren Jodi Noveck Myra 14 October 2012 Woman Must Relinquish Kafka Papers Judge Says The New York Times Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Tran Mark 19 July 2010 Lawyers Open Cache of Unpublished Kafka Manuscripts The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Onlayn menbeler Bury Liz 3 July 2013 Franz Kafka s Metamorphosis becomes Google doodle The Guardian London Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Coker Rachel 4 January 2012 Kafka expert links teaching research State University of New York Binghamton Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Ernst Nathan 2010 The Judgement The Modernismm Lab Yale University 21 May 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Frenkel Sheera 30 May 2012 Kafka s Final Absurdist Tale Plays Out in Tel Aviv NPR Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Ghosh Pothik 13 March 2009 A Note on Kafka and the Question of Revolutionary Subjectivity Hindu College Delhi University via Radical Notes 2010 10 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Horstkotte Silke 2009 Kunst und Kunstlerverstandnis in Kafkas Josefine die Sangering oder Das Volk der Mause German University of Leipzig Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kafka Franz 2012 Franz Kafka Letter to his Father Kafka Franz 13 July 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Keynes Laura August 2005 Kafka s Dick Times Literary Supplement 19 February 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kohler Manfred 2012 Franz Kafka und Felice Bauer German Protemion Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kreis Steven 28 February 2006 Franz Kafka 1883 1924 History Guide Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Milner Catherine 27 August 2005 If Kafka made the dinner The Telegraph Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Miron Dan 24 November 2008 Sadness in Palestine Haaretz Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Ozorio Anne 18 November 2010 Gyorgy Kurtag Kafka Fragments London Opera Today Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Prinsky Norman 2002 Humn 2002 World Humanities II Notes and Questions on Franz Kafka s The Metamorphosis The Transformation Augusta State University 11 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Rahn Josh 2011 Existentialism Online Literature Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Rastalsky Hartmut M 1997 The Referential Kafka University of Michigan Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Samuelson Arthur A Kafka for the 21st Century Jewish Heritage 5 May 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Seubert Harald Bauer Felice German Kulturportal west ost eu Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Knochiges leeres Gesicht das seine Leere offen trug Freier Hals Uberworfene Bluse Fast zerbrochene Nase Blondes etwas steifes reizloses Haar starkes Kinn Stone Peter H Gabriel Garcia Marquez The Art of Fiction No 69 The Paris Review Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Allegory The Guardian London 4 April 1930 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Disappearing Act American Repertory Theatre 2005 25 July 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Drama on BBC Radio 3 Kafka the Musical BBC 2012 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka Czech The Research Library of South Bohemia in Ceske Budejovice 2011 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka Articles European Graduate School 2012 2012 10 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka Biography European Graduate School 2012 2012 09 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka and libertarian socialism Libertarian Socialism 14 December 2008 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka Museum Franz Kafka Museum 2005 2012 08 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 The Franz Kafka Prize Franz Kafka Society 2011 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka Tagebucher 1910 1923 Kapitel 5 Der Spiegel German Project Gutenberg Spiegel Online 21 June 1913 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Die ungeheure Welt die ich im Kopfe habe Aber wie mich befreien und sie befreien ohne zu zerreissen Und tausendmal lieber zerreissen als in mir sie zuruckhalten oder begraben Dazu bin ich ja hier das ist mir ganz klar Franz Kafka Writing Kafka Franz 2011 20 December 2010 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Franz Kafka writing of the system s despair and alienation Socialist Worker Online 17 March 2007 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Faksimiles der Kafka Drucke zu Lebzeiten Zeitschriften und Zeitungen German ITK Institut fur Textkritik 2008 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Grete Bloch German S Fischer Verlag 2017 09 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Kafka New York State Writer s Institute State University of New York Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Lothar Hempel Atlegerhardsen 2002 17 July 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Musils Mann ohne Eigenschaften ist wichtigster Roman des Jahrhunderts German LiteraturHaus 1999 21 February 2009 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Orson Welles on The Trial BBC interview Welles Net 1962 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Oxford Kafka Research Centre University of Oxford 2012 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Poul Ruders Biography 06 2005 Poul Ruders June 2005 2012 02 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Solving a Literary Mystery Kafka Project San Diego State University 2012 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Sound Interpretations Dedication To Franz Kafka HAZE Netlabel 2012 9 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Who is citizen Guide to Czech citizenship in 1918 1949 Embassy of the Czech Republic in Tel Aviv 25 October 2012 Istifade tarixi 30 noyabr 2017 Mehkeme Qanun Nesriyyati Azerbaycan 2017 06 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Amerika Itmis dusmusler Baki Kitab Klubu Azerbaycan Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Cevrilme Qanun Azerbaycan 2017 06 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Atama mektub Qanun Azerbaycan 2017 09 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Milenaya mektublar Qanun Azerbaycan 2017 10 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Frans Kafka Secilmis eserleri Serq Qerb Azerbaycan 2006 Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Vesiyyet Qanun Azerbaycan 2017 09 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 dekabr 2017 Frans Kafkanin Ceza Koloniyasi adli kitabi nesr olunub Minion az Azerbaycan 2018 02 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 yanvar 2018 Edebiyyat RedakteBaruffi Alessandro 2016 The Tales of Franz Kafka English Translation with Original Text in German Philadelphia PA LiteraryJoint Press ISBN 978 1 329 82109 5 Begley Louis 2008 The Tremendous World I Have Inside My Head Franz Kafka A Biographical Essay New York Atlas amp Co ISBN 978 1 934633 06 9 Calasso Roberto 2005 K New York Alfred A Knopf ISBN 978 1 4000 4189 3 Citati Pietro 1987 Kafka New York Alfred A Knopf ISBN 978 0 394 56840 9 Coots Steve 2002 Franz Kafka Beginner s Guide London Hodder amp Stoughton ISBN 978 0 340 84648 3 Corngold Stanley Wagner Benno 2011 Franz Kafka The Ghosts in the Machine Evanston Illinois Northwestern University Press ISBN 978 0 8101 2769 2 Corngold Stanley Gross Ruth V 2011 Kafka for the Twenty First Century New York Camden House ISBN 978 1 57113 482 0 Crumb Robert and Mairowitz David Zane 2007 Kafka Seattle Fantagraphics ISBN 9781560978060 Czech Danuta 1992 Kalendarz wydarzen w KL Auschwitz Polish Oswiecim Wydawn Deleuze Gilles Guattari Felix 1986 Kafka Toward a Minor Literature Theory and History of Literature Vol 30 Minneapolis University of Minnesota Press ISBN 978 0 8166 1515 5 Engel Manfred Robertson Ritchie 2010 Kafka und die kleine Prosa der Moderne Kafka and Short Modernist Prose Oxford Kafka Studies I German ve English Konigshausen amp Neumann Wurzburg ISBN 978 3 8260 4029 0 Engel Manfred Robertson Ritchie 2012 Kafka Prag und der Erste Weltkrieg Kafka Prague and the First World War Oxford Kafka Studies II German ve English Konigshausen amp Neumann Wurzburg ISBN 978 3 8260 4849 4 Engel Manfred Robertson Ritchie 2014 Kafka und die Religion in der Moderne Kafka Religion and Modernity Oxford Kafka Studies III German ve English Konigshausen amp Neumann Wurzburg ISBN 978 3 8260 5451 8 Glatzer Nahum Norbert 1986 The Loves of Franz Kafka New York Schocken Books ISBN 978 0 8052 4001 6 Gray Ronald 1962 Kafka A Collection of Critical Essays Englewood Cliffs NJ Prentice Hall ISBN 1 199 77830 3 Greenberg Martin 1968 The Terror of Art Kafka and Modern Literature New York Basic Books ISBN 978 0 465 08415 9 Hayman Ronald 2001 K a Biography of Kafka London Phoenix Press ISBN 978 1 84212 415 4 Heller Paul 1989 Franz Kafka Wissenschaft und Wissenschaftskritik German Tubingen Stauffenburg ISBN 978 3 923721 40 5 Kafka Franz Brod Max 1988 The Diaries 1910 1923 New York Schocken Books ISBN 0 8052 0906 9 Kopic Mario 1995 Franz Kafka and Nationalism Erewhon An International Quarterly Amsterdam EX YU PEN Amsterdam 2 2 Lundberg Phillip 2011 Essential Kafka Rendezvous with Otherness 9 Stories amp 3 novel excerpts Authorhouse ISBN 978 1 4389 9021 7 Major Michael 2011 Kafka for our time San Diego CA Harcourt Publishing ISBN 978 0 9567982 1 3 Suchoff David 2012 Kafka s Jewish Languages the Hidden Openness of Tradition Philadelphia University of Pennsylvania Press ISBN 978 0 8122 4371 0 Thiher Allen 2012 Franz Kafka A Study of the Short Fiction Twayne s Studies in Short Fiction No 12 Philadelphia University of Pennsylvania Press ISBN 978 0 8057 8323 0 Jurnallar Danta Chris April 2008 Sarah s Laughter Kafka s Abraham Modernism modernity Baltimore MD 15 2 343 359 doi 10 1353 mod 2008 0048 abune teleb olunur Jirsa Tomas 2015 Reading Kafka Visually Gothic Ornament and the Motion of Writing in Kafka s Der Process Central Europe London 13 1 2 36 50 doi 10 1080 14790963 2015 1107322 Kopic Mario 2004 Kafka and nationalism Odjek 2013 10 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 dekabr 2017 McGee Kyle Fear and Trembling in the Penal Colony Kafka Project Ryan Michael P 1999 Samsa and Samsara Suffering Death and Rebirth in The Metamorphosis German Quarterly Durham NC 72 2 133 152 doi 10 2307 408369 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Frans Kafka ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede Frans Kafka ile elaqeli melumatlar var Vikisitatda Frans Kafka ile elaqeli melumatlar var Frans Kafka Encyclopaedia Britannica Online ensiklopediyasinda Kafka Amerika Cemiyyeti Frans Kafka terefinden ve haqqinda edebiyyat Almaniya Milli Kitabxanasi kataloqunda Kafka terefinden eserler Qutenberq layihesinde Frans Kafka Internet Abstrakt Uydurma Verilenler Bazasinda Eserleri ve ya muellifi oldugu isler Frans Kafka Internet arxivinde Frans Kafka ing Internet Movie Database saytinda Frans Kafka terefinden eserler LibriVox da aciq audi kitablar Oksford Kafka Arasdirma Merkezi beynelxalq Kafka tedqiqati haqqinda melumat Kafkanin tercume olunmus mektublarindan parcalar 1910 1923 DMOZ da Frans Kafka Frans Kafka albomu Frans Kafkanin seyaheti Kafkanin yasadigi ve islediyi yerlerin sekilleri Felisiyaya mektublar Archive org da Praqada Frans Kafka Cemiyyeti ve Nesriyyat EviMenbe https az wikipedia org w index php title Frans Kafka amp oldid 5980337, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.