fbpx
Wikipedia

Sürrealizm

Avqust 30, 2021

Sürrealizm (fr. surrerealisme – realizmin fövqü) – XX əsrin bədii mədəniyyətində avanqard cərəyan. Avropa avanqardının sonuncu cərəyanı olan sürrealizm (1924-1940) simvolizmin, ekspressionizmin və dadaizmin təsiri altında təşəkkül tapmışdır. O, geniş miqyasda beynəlxalq vüsət tapmışdı. Bu cərəyan Ziqmund Freydin konsepsiyası, irrasionalizm və aloqizmə istinad edir və subyektivizmin qatı formalarının tərənnümçüsüdür. Ötən əsrin 20-ci illərində Fransada təşəkkül tapmışdır. Yazıçılardan G.Appoliner ("sürrealizm" terminini ilk dəfə o, işlətmişdir), L.Araqon, P.Elüar, R.Desnos və başqaları bu cərəyanın baniləri hesab olunurlar. Sürrealistlər instinktləri, xəstə əhvali-ruhiyyəni, sayıqlama, fantastik yuxuları, dəhşətli qarabasma və eybəcər röyaları bədii yaradıcılığın başlıca mənbəyi və estetik prinsipi sayırdılar. Sürrealizmə qəribəlik, irrosionallıq, standartlara cavab verməmək xarakterikdir. Bu dövrdə şair və rəssamlar müharibənin dəhşətlərindən təsirlənib şüurdankənar arzular dünyasına yönəlmişdilər. Bu cərəyanın müxtəlif növlərinin olmasına baxmayaraq, əsas məqsədi instiktin yaradıcı qüvvəsinin və şüurdan üstün olmasının azadlığıdır.Sürrealizmin banilərindən birinin fikrincə "ruhi xəstələr əsil sürrealistlərdir". Sürrealistlər dünyaya qarma-qarışıq hadisələr meydanı kimi baxır, hadisələr arasındakı məntiqi bağlılığı subyektiv assosiasiyalarla əvəz edirdilər. XX əsrin 30-cu illərində ədəbiyyatda sürrealizm tənəzzülə uğramış, L.Araqon, P.Elüar ondan uzaqlaşmışdılar. 1940-cı ildə sürrealizmin mərkəzi ABŞ olmuş, A.Breton, M.Düşan, S.Dali, İ.Tanki və b. sürrealistlər buraya köçmüşdülər.

Çox böyük ölçüdə Dr. Ziqmund Freydin (1856-1939) tezis və düşüncələri( şüurdan instinktə keçid üçün "azad assosiasiya" teoriyası) üzərinə qurulan sürrealizm, XX əsr içindəki ən məşhur və ən uzun ömrlü sənət axınlarından biridir. Cərəyan, Birinci dünya müharibəsi illərində psixiatriya sahəsində işləmiş və Freydin düşüncələriylə yaxından maraqlanmış olan Dr. Andre Breton tərəfindən sistemləşdirilmiş; ilk məlumatı (Le Premier Manifeste du Surrealisme), yenə onun tərəfindən 1924-də, bunu tamamlayıcı ikinci məlumatı isə (Le Second Manifeste du Surrealisme) 1930-cu ildə elan edilmişdir.

Fəlsəfi sahədə fransız filosofu Henri Berqsonun "intuitibizm" adlı düşüncə cərəyanı sürrealizmə təsir edib.O,ruhun ağıldan daha üstün olduğunu deyirdi. Bu cərəyan öz qarşısına insanın sosial, mənəvi, intellektual azadlığına nail olmağı qoymuşdu və həm də incəsənətin kommersiyalaşmasına qarşı çıxış edirdi.

İncəsənətin müxtəlif qolları ilə yanaşı 1919-cu ildən etibarən ədəbiyyatda; xüsusilə şeirdə təsirli olan sürrealizm, ən parlaq dövrünü 1924-1928 illəri arasında yaşamışdır. Sürrealizmin qurucusu və lideri Breton, digər sürrealistlerin bir qisimi kimi, köhnə bir dadaisttir. Sürrealistlərin sələfləri məntiqi inkar edən dadaistlər olmuşlar.

Sürrealist cərəyanının Belçikadakı ən önəmlii nümayəndəsi olan René Magritte (1898-1967) ağıl ilə xəyal arasındakı xətti yox edən şəkillər yaratdı. Ayaqları qadın, üstü balıq bir supərisi; əyik Pizza Qülləsini dəstək olan bir quş tükü təəccüblü tablolarında iştirak edən maraqlı görünüşlərdəndir. 1920-ci ildən başlayaraq, Sürrealistlərlə əlaqə yaradan İspan rəssamı Ruan Miro (1893-1983) gözlənilməz formalar və rənglər istifadə etdi. Şəkillərində iştirak edən qadın, quş, ulduz kimi özünə xas formalardakı motivlərlə xəyali görünüşlər yaratdı. Bu sehrləndirən motivlərlə bir dünya qurdu. Sürrealizm cərəyanı ilə qaynaşan, Salvador Dalinin (1904-1989) xatirələrindən və xülyalarından ilhamlanaraq yaratdığı şəkillərində əriyib axan saatlar, gövdəsində siyirtmələr daşıyan insanlar, boşluqda uçan əşyalar iştirak edir. Onun "Yanan zürafə", "Vətəndaş müharibəsi", "Payız hanniballığı" əsərlərini göstərmək olar.

Fransa sürrealizminin banisi (Paris) və əsas yaradıcılarından biri Andre Breton olub və o ətrafına F. Supo, Paul Eluard, Qala Eluard, Benjamin Peret, Rene Crevel, Robert Desnos, Marcel Duchamp, Andre Masson və digərləri toplayır.

1924-cü ildə onlar özlərinin ilk "Surrealist Manifesto" adlı kitabını nəşr etdirirlər. Breton təsdiqləyirdi ki, bu cərəyan arzu və reallıq arasındakı ziddiyəti həll etməlidir.Bretonun səylərinə baxmayaraq,sürrealistlər fikir birliyinə gəlmədilər.Onlar həmişə mübahisə edir,bir-birini günahlandırır və onlarla razılaşmayanları sıralarından çıxarırdılar.

1920-ci illərdə keçirilən əsas sərgilər: • 1925 – "Sürrealist rəsm" (La Peinture Surrealiste) – Paris, Gallerie Pierre-də keçirilən ilk Surrealist sərgi. Masson, Man Ray, Klee, Miró və digərlərinin əsərləri nümayiş olunur. 1926, 26 mart – "Sürrealist Qalereya" (Galerie Surréaliste) sərgisi Man Ray-in əsərləri ilə açıldı.

Sürrealizm forma zənginliyi və geniş yanaşması ilə fərqlənərək kubizm və abstrakt incəsənət anlayışını asanlaşdırdı və onun metod və texnikası dünyanın bir çox yazıçı və rəssamlarının yaradıcılıqlarına təsir etdi.

Sürrealizm və ədəbiyyat

- Sürrealist ədəbiyyatının nümunələri:

1. Crevel – "Cənab Bıçaq, xanım Çəngəl" (Mr. Knife Miss Fork) (1931),

2. Aragon – Irene's Cunt (1927),

3. Breton Sur la route de San Romano (1948),

4. Peret – "Donuzlara ölüm" (Death to the Pigs) (1929)

5. Artaud' – Le Pese-Nerfs (1926).

Sürrealist filmlər

• Entr'acte – René Clair (1924)

• La Coquille et le clergyman -Germaine Dulac, ssenari- Antonin Artaud (1927)

• L'Étoile de mer – Man Ray (1928)

• Əndəlüs köpəyi – Luis Bunyuel və Salvador Dali (1929)

• L' Âge d'or – Luis Bunyuel və Salvador Dali (1930)

• Le Sang d'un po te – Jean Cocteau (1930)

Sürrealist musiqi

1920-ci illərdə bir çox incəsənət insanları kimi bəstəkarlar da Sürrealizmin təsirinə düşmüşdülər. Onlardan Bohuslav Martinů, André Souris və Edgard Varèse misal çəkmək olar. Fransız qrupu Les Six-in üzvü Germaine Tailleferre Surrealizmin təsiri ilə 1948 Ballet Paris-Magie də daxil olmaqla bir neçə əsər yazdı. Tailleferre həm də Claude Marci-nin şerlərinə gözəl pop musiqilər bəstələyirdi. Surrealizm özünü jazz və blyuz musiqilərinin improvizasiyasında da göstərirdi. 1976-ci ildə Dünya Sürrealist Sərgisində musiqiçi Honeyboy Edwards çıxış edirdi.

Qızıl dövr

1930-cu illər Sürrealizm cərəyanının ən uğurlu illərindən hesab olunur - Dalí və Magritte Sürrealizm məktəbinin ən gözəl əsərlərini yaradırlar. Dalí qrupa 1929-cu ildə qoşulur və 1930-1935-ci illərdə vizual üslubun yaranmasında böyük rolu olur. 1931 – Magritte-in "Kosmosun səsi" (Voice of Space), Yves Tanguy- Promontory Palace (Palais promontoire) Dalí- "Vaxtın Möhkəmliyi" (The Persistence of Memory)

İkinci dünya müharibəsi bütün Avropada qarışıqlığa səbəb olduğu kimi, Faşizm və Nasizmə nifrət edən rəssamların əksəriyyəti də Şimali Amerikaya üz tutur. Nyu-York Siti artıq Sürrealist ideyalarla aşıb-daşırdı. Amerikalı rəssamlardan Arshile Gorky, Jackson Pollock, Robert Motherwell və Roberto Matta misal göstərmək olar. Surrealizm Amerika incəsənətinin, hətta Pop mədəniyyətinin inkişafında xüsusi rol oynayıb. 1941-də Breton ABŞ-a gedir və orada Max Ernst, Marcel Duchamp, və Amerikalı rəssam David Hare ilə birgə VVV jurnalını nəşr edirlər. Salvador Dali də 1940-48-ci illərdə ABŞ-da yaşayıb-yaradır.

Xarici keçidlər

[1][ölü keçid]

Avqust 30, 2021
sürrealizm, surrerealisme, realizmin, fövqü, əsrin, bədii, mədəniyyətində, avanqard, cərəyan, avropa, avanqardının, sonuncu, cərəyanı, olan, sürrealizm, 1924, 1940, simvolizmin, ekspressionizmin, dadaizmin, təsiri, altında, təşəkkül, tapmışdır, geniş, miqyasda. Surrealizm fr surrerealisme realizmin fovqu XX esrin bedii medeniyyetinde avanqard cereyan Avropa avanqardinin sonuncu cereyani olan surrealizm 1924 1940 simvolizmin ekspressionizmin ve dadaizmin tesiri altinda tesekkul tapmisdir O genis miqyasda beynelxalq vuset tapmisdi Bu cereyan Ziqmund Freydin konsepsiyasi irrasionalizm ve aloqizme istinad edir ve subyektivizmin qati formalarinin terennumcusudur Oten esrin 20 ci illerinde Fransada tesekkul tapmisdir Yazicilardan G Appoliner surrealizm terminini ilk defe o isletmisdir L Araqon P Eluar R Desnos ve basqalari bu cereyanin banileri hesab olunurlar Surrealistler instinktleri xeste ehvali ruhiyyeni sayiqlama fantastik yuxulari dehsetli qarabasma ve eybecer royalari bedii yaradiciligin baslica menbeyi ve estetik prinsipi sayirdilar Surrealizme qeribelik irrosionalliq standartlara cavab vermemek xarakterikdir Bu dovrde sair ve ressamlar muharibenin dehsetlerinden tesirlenib suurdankenar arzular dunyasina yonelmisdiler Bu cereyanin muxtelif novlerinin olmasina baxmayaraq esas meqsedi instiktin yaradici quvvesinin ve suurdan ustun olmasinin azadligidir Surrealizmin banilerinden birinin fikrince ruhi xesteler esil surrealistlerdir Surrealistler dunyaya qarma qarisiq hadiseler meydani kimi baxir hadiseler arasindaki mentiqi bagliligi subyektiv assosiasiyalarla evez edirdiler XX esrin 30 cu illerinde edebiyyatda surrealizm tenezzule ugramis L Araqon P Eluar ondan uzaqlasmisdilar 1940 ci ilde surrealizmin merkezi ABS olmus A Breton M Dusan S Dali I Tanki ve b surrealistler buraya kocmusduler Cox boyuk olcude Dr Ziqmund Freydin 1856 1939 tezis ve dusunceleri suurdan instinkte kecid ucun azad assosiasiya teoriyasi uzerine qurulan surrealizm XX esr icindeki en meshur ve en uzun omrlu senet axinlarindan biridir Cereyan Birinci dunya muharibesi illerinde psixiatriya sahesinde islemis ve Freydin dusunceleriyle yaxindan maraqlanmis olan Dr Andre Breton terefinden sistemlesdirilmis ilk melumati Le Premier Manifeste du Surrealisme yene onun terefinden 1924 de bunu tamamlayici ikinci melumati ise Le Second Manifeste du Surrealisme 1930 cu ilde elan edilmisdir Felsefi sahede fransiz filosofu Henri Berqsonun intuitibizm adli dusunce cereyani surrealizme tesir edib O ruhun agildan daha ustun oldugunu deyirdi Bu cereyan oz qarsisina insanin sosial menevi intellektual azadligina nail olmagi qoymusdu ve hem de incesenetin kommersiyalasmasina qarsi cixis edirdi Incesenetin muxtelif qollari ile yanasi 1919 cu ilden etibaren edebiyyatda xususile seirde tesirli olan surrealizm en parlaq dovrunu 1924 1928 illeri arasinda yasamisdir Surrealizmin qurucusu ve lideri Breton diger surrealistlerin bir qisimi kimi kohne bir dadaisttir Surrealistlerin selefleri mentiqi inkar eden dadaistler olmuslar Surrealist cereyaninin Belcikadaki en onemlii numayendesi olan Rene Magritte 1898 1967 agil ile xeyal arasindaki xetti yox eden sekiller yaratdi Ayaqlari qadin ustu baliq bir superisi eyik Pizza Qullesini destek olan bir qus tuku teeccublu tablolarinda istirak eden maraqli gorunuslerdendir 1920 ci ilden baslayaraq Surrealistlerle elaqe yaradan Ispan ressami Ruan Miro 1893 1983 gozlenilmez formalar ve rengler istifade etdi Sekillerinde istirak eden qadin qus ulduz kimi ozune xas formalardaki motivlerle xeyali gorunusler yaratdi Bu sehrlendiren motivlerle bir dunya qurdu Surrealizm cereyani ile qaynasan Salvador Dalinin 1904 1989 xatirelerinden ve xulyalarindan ilhamlanaraq yaratdigi sekillerinde eriyib axan saatlar govdesinde siyirtmeler dasiyan insanlar bosluqda ucan esyalar istirak edir Onun Yanan zurafe Vetendas muharibesi Payiz hanniballigi eserlerini gostermek olar Fransa surrealizminin banisi Paris ve esas yaradicilarindan biri Andre Breton olub ve o etrafina F Supo Paul Eluard Qala Eluard Benjamin Peret Rene Crevel Robert Desnos Marcel Duchamp Andre Masson ve digerleri toplayir 1924 cu ilde onlar ozlerinin ilk Surrealist Manifesto adli kitabini nesr etdirirler Breton tesdiqleyirdi ki bu cereyan arzu ve realliq arasindaki ziddiyeti hell etmelidir Bretonun seylerine baxmayaraq surrealistler fikir birliyine gelmediler Onlar hemise mubahise edir bir birini gunahlandirir ve onlarla razilasmayanlari siralarindan cixarirdilar 1920 ci illerde kecirilen esas sergiler 1925 Surrealist resm La Peinture Surrealiste Paris Gallerie Pierre de kecirilen ilk Surrealist sergi Masson Man Ray Klee Miro ve digerlerinin eserleri numayis olunur 1926 26 mart Surrealist Qalereya Galerie Surrealiste sergisi Man Ray in eserleri ile acildi Surrealizm forma zenginliyi ve genis yanasmasi ile ferqlenerek kubizm ve abstrakt incesenet anlayisini asanlasdirdi ve onun metod ve texnikasi dunyanin bir cox yazici ve ressamlarinin yaradiciliqlarina tesir etdi Mundericat 1 Surrealizm ve edebiyyat 2 Surrealist filmler 3 Surrealist musiqi 4 Qizil dovr 5 Xarici kecidlerSurrealizm ve edebiyyat Redakte Surrealist edebiyyatinin numuneleri 1 Crevel Cenab Bicaq xanim Cengel Mr Knife Miss Fork 1931 2 Aragon Irene s Cunt 1927 3 Breton Sur la route de San Romano 1948 4 Peret Donuzlara olum Death to the Pigs 1929 5 Artaud Le Pese Nerfs 1926 Surrealist filmler Redakte Entr acte Rene Clair 1924 La Coquille et le clergyman Germaine Dulac ssenari Antonin Artaud 1927 L Etoile de mer Man Ray 1928 Endelus kopeyi Luis Bunyuel ve Salvador Dali 1929 L Age d or Luis Bunyuel ve Salvador Dali 1930 Le Sang d un po te Jean Cocteau 1930 Surrealist musiqi Redakte1920 ci illerde bir cox incesenet insanlari kimi bestekarlar da Surrealizmin tesirine dusmusduler Onlardan Bohuslav Martinu Andre Souris ve Edgard Varese misal cekmek olar Fransiz qrupu Les Six in uzvu Germaine Tailleferre Surrealizmin tesiri ile 1948 Ballet Paris Magie de daxil olmaqla bir nece eser yazdi Tailleferre hem de Claude Marci nin serlerine gozel pop musiqiler besteleyirdi Surrealizm ozunu jazz ve blyuz musiqilerinin improvizasiyasinda da gosterirdi 1976 ci ilde Dunya Surrealist Sergisinde musiqici Honeyboy Edwards cixis edirdi Qizil dovr Redakte1930 cu iller Surrealizm cereyaninin en ugurlu illerinden hesab olunur Dali ve Magritte Surrealizm mektebinin en gozel eserlerini yaradirlar Dali qrupa 1929 cu ilde qosulur ve 1930 1935 ci illerde vizual uslubun yaranmasinda boyuk rolu olur 1931 Magritte in Kosmosun sesi Voice of Space Yves Tanguy Promontory Palace Palais promontoire Dali Vaxtin Mohkemliyi The Persistence of Memory Ikinci dunya muharibesi butun Avropada qarisiqliga sebeb oldugu kimi Fasizm ve Nasizme nifret eden ressamlarin ekseriyyeti de Simali Amerikaya uz tutur Nyu York Siti artiq Surrealist ideyalarla asib dasirdi Amerikali ressamlardan Arshile Gorky Jackson Pollock Robert Motherwell ve Roberto Matta misal gostermek olar Surrealizm Amerika incesenetinin hetta Pop medeniyyetinin inkisafinda xususi rol oynayib 1941 de Breton ABS a gedir ve orada Max Ernst Marcel Duchamp ve Amerikali ressam David Hare ile birge VVV jurnalini nesr edirler Salvador Dali de 1940 48 ci illerde ABS da yasayib yaradir Xarici kecidler Redakte 1 olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Surrealizm amp oldid 5743294, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.