Bürokratiya (fr.Bureau, idarə və yun.kratos – hakimiyyət) — bürokratiya, hakim təbəqə. Fransızcada büro kəlməsi ilə latıncadakı kratos – hakimiyyət, cəmiyyətin təşkilinin elə bir formasıdır ki, onun üçün hakimiyyət orqanlarının kütlələrdən ayrılması, təşkilatın özünün fəaliyyətinin qayda və vəzifələrinin onun rəhbər vəsiləsinin mövqelərinin saxlanılması və möhkəmləndirilməsi məqsədlərinə tabe edilməsi səciyyəvidir.
Tarixi
Bürokratiya terminini ilk dəfə 1745-ci ildə fransız iqtisadçısı V. de Qurne (1712–59) işlətmişdir. Bürokratiya ilk əvvəl dövlət idarəetmə sistemində meydana gəlmişdir. 20-ci əsrdə bürokratik aparat sənaye müəssisələrində, siyasi partiyalarda, həmkarlar ittifaqlarında, təhsil idarələrində yayılaraq, hər bir iri təşkilatın ayrılmaz elementinə çevrildi. Kütləvi şüurda və siyasi publisistikada Bürokratiyaya, bir qayda olaraq, yalnız formalizm, səriştəsizlik korrupsiya kimi neqativ cəhətlər aid edilir. Sosiologiya və politologiyada bürokratik idarəetmənin həm pozitiv, həm də neqativ tərəfləri nəzərdən keçirilir. Bürokratiya fenomeninin nəzəri təhlilinə 19-cu əsrin ortalarından başlanılmışdır. Fransada dövlət idarəetmə sistemininin təkamülünü təsvir edən A. de Tokvil “köhnə qayda” dövrü ilə 1789-cu il inqilabından sonrakı dövrün inzibati idarələri arasındakı varisliliyi göstərmişdir. Tokvil cəmiyyətin hakim təbəqəsi olan dövlət məmurlarını feodal aristokratiyasını əvəz edən yekcins qrup kimi səciyyələn dirmişdir.
Nəzəriyyələr
K. Marks Bürokratiyanı kapitalist cəmiyyətində hakim sinfin – burjuaziyanın aləti kimi nəzərdən keçirmiş, lakin müəyyən şəraitdə dövlət aparatının sinfi maraqlardan asılı olmayaraq hərəkət etməsini mümkün saymışdır (məs., Bonapart dikt turası dövründə). M.Veber Bürokratiyanın klassik nəzəriyyəsini işləmiş və bürokratik təşkilatın patrimonial və rasional tiplərini fərqləndirmişdir. Qədim Şərq dövlətlərində və Avropanın mütləq monarxiyalarında pat rimonial Bürokratiya mövcud idi. Bu tip Bürokratiyanı məmurların kifayət qədər ixtisaslaş maması, onların səlahiyyətlərinin dəqiq bölün məməsi, tutduqları dövlət vəzifələri nimənimsəməyə meyilli olmaları fərqləndirirdi. Belə idarəetmə tipinin müəyyənedici əlaməti hakimiyyət münasibətlərinin şəxsiyyətdən asılı olması, hakimin əmrləri nin istənilən formal qaydalardan üstün tutulmasıdır. 19 əsrin 2-ci yarısında Qərbi Avropa dövlətlərində yeni tipli inzibati struktur – rasional Bürokratiya təşəkkül tapmağa başladı. Bu tip struktur üçün formal-hüquqi başlanğıcın üstünlüyü sə ciyyəvidir. Veberə görə, rasional Bürokratiya inkişaf etmiş sənaye cəmiyyətində ən effektiv idarəetmə formasıdır. İnzibati məsələlərin həllində bürokratik aparatdan istifadə ən yüksək dəqiqliyə, ardıcıllığa, intizama nail olmağa imkan verir. Bürokratiyanın Veber analizi təşkilatların sosiologiyası çərçivəsində tamamlanmış, bürokratik idarəetmənin ən yüksək effektivliyi tezisinə yenidən baxılmışdır. Məs., R.K. Merton hesab edirdi ki, hər hansı bürokratik aparatın işi onun idarəetmə fəaliyyətinin effektivliyinin aşağı düşməsinə gətirib çıxaran əlavə fəsadlarla müşayiət olunur. M. Krozyeyə görə, bürokratik iyerarxiyanın müxtəlif səviyyələrində idarəedici personal öz qrup maraqlarından çıxış edərək informasiyanı təhrif edir. Bu səbəbdən təşkilat rəhbərliyinin inzibati personal üzərində nəzarəti labüd olaraq məhdudlaşır. Bürokratik idarəetmənin effektivliyi təşkilati qaydalarda nəzərdə tutulmayan vəziyyət yarandıqda da aşağı düşür. Siyasət sosiologiyasında partiyalarda və digər siyasi birliklərdə idarəetmə aparatının formalaşmasının tədqiq olunması cəhdləri göstərilmişdir.
19-cu əsrin axırları – 20-ci əsrin əvvəllərində siyasi partiyaların bürokratlaşması prosesini M.Y. Os - troqorski və R. Mixels təhlil etmişlər. Ostroqorskiyə görə, partiyada bürokratik aparatın meydana gəlməsi ilə təşkilati struktur üzərin də nəzarət funksionerlərin əlinə keçir, partiyanın sıravi üzvləri isə idarəetmədə iştirakdan kənarlaşdırılırlar. Mixelsə görə, partiyaların bürokratlaşması nəticəsində hakimiyyət proqram məqsədlərinin həyata keçirilməsinə deyil, öz rəhbər mövqeyini və bununla bağlı üstünlükləri saxlamağa canatan partiya məmurlarının əlində cəmləşir. S. Lipset təşkilat daxilində hakimiyyətin bölüşdürülməsinin bütün cəmiyyət çərçivəsində status fərqlərinin bölüşdürülməsi ilə əlaqəsini Amerika həmkarlar ittifaqlarının timsalında göstərmişdir. Lipsetə görə, oliqarxiya meyilləri funksionerlər ilə sıravi üzvlərin sosial statusları arasında olduğu həmkarlar ittifaqlarında daha bariz şəkildə üzə çıxır. P. Burdye bürokratik aparat ilə ona başçılıq edən siyasi lider arasında qarşılıqlı münasibətləri nəzərdən keçirərək, aparatın maraqlarının təşkilat üzvlərinin əksəriyyətinin maraqlarından üstün olmasına gətirib çıxaran sosial şəraiti müəyyənləşdirmişdir.
Müasir düşüncələr
20-ci əsrin sonu – 21-ci əsrin əvvəllərində sosiologiya və politologiyada göstərilir ki, ictimai nəzarət olmadıqda bürokratik aparat müstəqil siyasi qüvvəyə çevrilə bilir. Bu tendensiyanın qarşısını almaq üçün təmsilçi demokratiya institutları əsas mexanizm hesab edilir.
bürokratiya, bureau, idarə, kratos, hakimiyyət, bürokratiya, hakim, təbəqə, fransızcada, büro, kəlməsi, ilə, latıncadakı, kratos, hakimiyyət, cəmiyyətin, təşkilinin, elə, formasıdır, onun, üçün, hakimiyyət, orqanlarının, kütlələrdən, ayrılması, təşkilatın, özü. Burokratiya fr Bureau idare ve yun kratos hakimiyyet burokratiya hakim tebeqe Fransizcada buro kelmesi ile latincadaki kratos hakimiyyet cemiyyetin teskilinin ele bir formasidir ki onun ucun hakimiyyet orqanlarinin kutlelerden ayrilmasi teskilatin ozunun fealiyyetinin qayda ve vezifelerinin onun rehber vesilesinin movqelerinin saxlanilmasi ve mohkemlendirilmesi meqsedlerine tabe edilmesi seciyyevidir 1 Mundericat 1 Tarixi 2 Nezeriyyeler 3 Muasir dusunceler 4 IstinadlarTarixi RedakteBurokratiya terminini ilk defe 1745 ci ilde fransiz iqtisadcisi V de Qurne 1712 59 isletmisdir Burokratiya ilk evvel dovlet idareetme sisteminde meydana gelmisdir 20 ci esrde burokratik aparat senaye muessiselerinde siyasi partiyalarda hemkarlar ittifaqlarinda tehsil idarelerinde yayilaraq her bir iri teskilatin ayrilmaz elementine cevrildi Kutlevi suurda ve siyasi publisistikada Burokratiyaya bir qayda olaraq yalniz formalizm seristesizlik korrupsiya kimi neqativ cehetler aid edilir Sosiologiya ve politologiyada burokratik idareetmenin hem pozitiv hem de neqativ terefleri nezerden kecirilir Burokratiya fenomeninin nezeri tehliline 19 cu esrin ortalarindan baslanilmisdir Fransada dovlet idareetme sistemininin tekamulunu tesvir eden A de Tokvil kohne qayda dovru ile 1789 cu il inqilabindan sonraki dovrun inzibati idareleri arasindaki varisliliyi gostermisdir Tokvil cemiyyetin hakim tebeqesi olan dovlet memurlarini feodal aristokratiyasini evez eden yekcins qrup kimi seciyyelen dirmisdir Nezeriyyeler RedakteK Marks Burokratiyani kapitalist cemiyyetinde hakim sinfin burjuaziyanin aleti kimi nezerden kecirmis lakin mueyyen seraitde dovlet aparatinin sinfi maraqlardan asili olmayaraq hereket etmesini mumkun saymisdir mes Bonapart dikt turasi dovrunde M Veber Burokratiyanin klassik nezeriyyesini islemis ve burokratik teskilatin patrimonial ve rasional tiplerini ferqlendirmisdir Qedim Serq dovletlerinde ve Avropanin mutleq monarxiyalarinda pat rimonial Burokratiya movcud idi Bu tip Burokratiyani memurlarin kifayet qeder ixtisaslas mamasi onlarin selahiyyetlerinin deqiq bolun memesi tutduqlari dovlet vezifeleri nimenimsemeye meyilli olmalari ferqlendirirdi Bele idareetme tipinin mueyyenedici elameti hakimiyyet munasibetlerinin sexsiyyetden asili olmasi hakimin emrleri nin istenilen formal qaydalardan ustun tutulmasidir 19 esrin 2 ci yarisinda Qerbi Avropa dovletlerinde yeni tipli inzibati struktur rasional Burokratiya tesekkul tapmaga basladi Bu tip struktur ucun formal huquqi baslangicin ustunluyu se ciyyevidir Vebere gore rasional Burokratiya inkisaf etmis senaye cemiyyetinde en effektiv idareetme formasidir Inzibati meselelerin hellinde burokratik aparatdan istifade en yuksek deqiqliye ardicilliga intizama nail olmaga imkan verir Burokratiyanin Veber analizi teskilatlarin sosiologiyasi cercivesinde tamamlanmis burokratik idareetmenin en yuksek effektivliyi tezisine yeniden baxilmisdir Mes R K Merton hesab edirdi ki her hansi burokratik aparatin isi onun idareetme fealiyyetinin effektivliyinin asagi dusmesine getirib cixaran elave fesadlarla musayiet olunur M Krozyeye gore burokratik iyerarxiyanin muxtelif seviyyelerinde idareedici personal oz qrup maraqlarindan cixis ederek informasiyani tehrif edir Bu sebebden teskilat rehberliyinin inzibati personal uzerinde nezareti labud olaraq mehdudlasir Burokratik idareetmenin effektivliyi teskilati qaydalarda nezerde tutulmayan veziyyet yarandiqda da asagi dusur Siyaset sosiologiyasinda partiyalarda ve diger siyasi birliklerde idareetme aparatinin formalasmasinin tedqiq olunmasi cehdleri gosterilmisdir 19 cu esrin axirlari 20 ci esrin evvellerinde siyasi partiyalarin burokratlasmasi prosesini M Y Os troqorski ve R Mixels tehlil etmisler Ostroqorskiye gore partiyada burokratik aparatin meydana gelmesi ile teskilati struktur uzerin de nezaret funksionerlerin eline kecir partiyanin siravi uzvleri ise idareetmede istirakdan kenarlasdirilirlar Mixelse gore partiyalarin burokratlasmasi neticesinde hakimiyyet proqram meqsedlerinin heyata kecirilmesine deyil oz rehber movqeyini ve bununla bagli ustunlukleri saxlamaga canatan partiya memurlarinin elinde cemlesir S Lipset teskilat daxilinde hakimiyyetin bolusdurulmesinin butun cemiyyet cercivesinde status ferqlerinin bolusdurulmesi ile elaqesini Amerika hemkarlar ittifaqlarinin timsalinda gostermisdir Lipsete gore oliqarxiya meyilleri funksionerler ile siravi uzvlerin sosial statuslari arasinda oldugu hemkarlar ittifaqlarinda daha bariz sekilde uze cixir P Burdye burokratik aparat ile ona basciliq eden siyasi lider arasinda qarsiliqli munasibetleri nezerden kecirerek aparatin maraqlarinin teskilat uzvlerinin ekseriyyetinin maraqlarindan ustun olmasina getirib cixaran sosial seraiti mueyyenlesdirmisdir Muasir dusunceler Redakte20 ci esrin sonu 21 ci esrin evvellerinde sosiologiya ve politologiyada gosterilir ki ictimai nezaret olmadiqda burokratik aparat musteqil siyasi quvveye cevrile bilir Bu tendensiyanin qarsisini almaq ucun temsilci demokratiya institutlari esas mexanizm hesab edilir 2 Istinadlar Redakte Adile Nezerova Felsefe terminlerinin izahli lugeti Burokratiya Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde V cild Baki 2009 Seh 154 Menbe https az wikipedia org w index php title Burokratiya amp oldid 4873609, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
