Dəmir adam (film, 2008)
Dəmir adam (ing. Iron Man) — Marvel Comics tərəfindən yaradılmış eyniadlı personajdan bəhs edən və 2008-ci ildə çəkilən Marvel Studios istehsalı super qəhrəman və fantastika filmi. "Dəmir adam" filmi Marvel Kinematoqrafiya Kainatının ilk filmidir. Filmin rejissoru Con Favro, ssenaristləri Mark Ferqu, Havk Ostbi, Art Markum və Mett Holloveydır. Filmin baş rollarında Robert Dauni, Terrens Hovard, Ceff Brices, Şon Toub və Qvinet Peltrou çıxış edir. Filmdə məşhur iş adamı və mühəndis Toni Starkın Dəmir adam zirehini hazırlaması və Dəmir adam adını alaraq superqəhrəman olmasından bəhs olunur.
| Dəmir adam | |
|---|---|
| Iron Man | |
| Janr | fantastika döyüş |
| Rejissor | Con Favro |
| Prodüser | Kevin Fayqi Avi Arad |
| Əsərin müəllifi | Sten Li Lari Liber Don Hek Cek Körbi |
| Ssenari müəllifi | Mark Ferqus Havk Ostbi Art Markum Mett Hollavey |
| Baş rollarda | Robert Dauni Terrens Hovard Ceff Brices Şon Toub Qvinet Peltrou |
| Operator | Mettyu Lubatik |
| Bəstəkar | Ramin Cavadi |
| İstehsalçı | Paramount Pictures1 Fairview Entertinement Marvel Studios |
| İlk baxış tarixi | 14 aprel 2008 (Sidney premyerası) 2 may 2008 (ABŞ) |
| Rəng | rəngli |
| Vaxt | 126 dəqiqə |
| Büdcə | 140 milyon $ |
| Gəlir | 585.174.222 $ |
| Ölkə | ABŞ |
| Dil | ingilis |
| İl | 2008 |
| Sonrakı film | Dəmir adam 2 |
| IMDb | ID 0371746 |
| Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg.html){kind=link}
Filmin çəkilməsi məsələsi 1990-cı ildən başlayaraq müxtəlif vaxtlarda Universal Pictures, 20th Century Fox və New Line Cinema tərəfindən gündəmə gətirilib. 2006-cı ildə Marvel Studios Dəmir adam haqqında filmin çəkilməsi hüquqlarına sahib olub. Marvel Studios filmin istehsalı ilə məşğul olub, Paramount Pictures1 isə filmin distribüteri olub. Filmin rejissoru Con Favro seçilib. O, filmin yetərincə naturalist alınması və filmi Nyu Yorkda çəkilən bir çox super qəhrəman filmindən fərqləndirmək üçün əsas çəkiliş yeri kimi ABŞ-ın şərq sahillərini deyil, Kaliforniyanı seçib. Filmdə oynayan aktyorlar öz xüsusi dialoqları yaratmaqda azad idilər, çünki hazırlıq işlərində əsas diqqət süjetə və hekayəyə yönəlmişdi. Filmdə istifadə olunan kauçuk və metal Dəmir adam zirehləri Stenli Vinston kompaniyası tərəfindən hazırlanıb və zirehin daha effektli görsənməsi üçün CGI kompüter qrafikindən istifadə olunub.
"Dəmir adam" filminin premyerası 2008-ci ilin 14 aprelində Avstraliyanın Sidney şəhərində baş tutub. 2 may 2008-ci ildə isə kinoteatrlarda film göstərilməyə başlayıb. Film tənqidçilərdən müsbət rəy alıb. Filmin büdcəsi 140 $ ABŞ dolları olsa da, əldə olunan gəlir 585 $ ABŞ dolları olub. Robert Dauni isə oynadığı Toni Stark rolu ilə böyük diqqət toplamışdır. Amerika Film İnsitututu "Dəmir adam" filmini 2008-ci ilin ən yaxşı 10 filmindən biri kimi göstərib. Filmin davam filmləri olan "Dəmir adam 2" 7 may 2010-cu ildə, "Dəmir adam 3" 3 may 2013-cü ildə ekrana buraxılıb.
Məzmun
Dahi, milyoner, pleyboy və atasından Stark Industries şirkətinin idarəsini alan Toni Stark dostu leytenant-polkovnik Ceyms Rouds ilə birlikdə düzəltdiyi "İerixon" raketlərini nümayiş etdirmək üçün Əfqanıstana səyahət edir. Əfqanıstanda çölün ortasından keçərkən terrorçular onun da olduğu nəqliyyat karvanına hücum edirlər və Toni öz şirkətinin istehsalı olan raketlərin biri tərəfindən yaralanır. On Halqa adlı bu terrorçu qruplaşma Tonini ələ keçirib bir mağaraya aparırlar. Onunla birlikdə mağarada dustaq olan alim Yinsen onun ürəyinə doğru irəliləyən şrapnel parçalarını dayandırmaq üçün sinəsinə elektromaqnit mexanizm yerləşdirir. On Halqanın lideri Raza Toni Starka onlara "İerixon" raketini düzəldəcəyi halda azadlıq təklif edir. Toni və Yinsen bu təklifi qəbul edir, amma Razanın sözünün üstündə durmayacağını bilirlər.
Stark və Yinsen gizli şəkildə qaçmaq planı qururlar. Stark həbsxanadan qaçmaq üçün dəmir zireh hazırlamaq qərarına gəlir. Əvvəlcə özü üçün yeni reaktor hazırlayır. Zireh demək olar ki, hazır olduğu bir vaxtda On Halqa onların məqsədini anlayır. Yinsen Stark zirehi geyinənə qədər terrorçuların fikrini yayındırmaq üçün özünü qurban verir. Stark hazırladığı zirehi geyinib terrorçuları məğlub edir, onların silah-sursatlarını məhv edir və mağaradan qaçır. Uçaraq bir səhraya düşür və zirehi parçalanır. Onu uzun müddət axtaran dostu Ceyms Rouds tapıb xilas edir və evə gətirir. Geri qayıdan Stark ictimaiyyətə şirkətinin bir daha silah istehsal etməyəcəyini bildirir. Starkın atasının keçmiş həmkarı və şirkətin meneceri Obadaya Steyn Starka bu qərarının şirkəti və atasının irsini məhv edəcəyini deyir. Stark evində zirehinin daha təkmilləşdirilmiş və gücləndirilmiş versiyasını hazırlayır. Mağarada istifadə etdiyi reaktoru sinəsindən çıxarıb daha güclü reaktor taxır. Starkın şəxsi katibəsi Pepper Pots köhnə reaktordan suvenir hazırlayıb və[ Starka hədiyyə edir. Steyn onun bu layihəsi haqqında məlumat istəyir, lakin Stark hər şeyi gizli saxlayır.
Bir xeyriyyə mərasiminə qatılan Stark müxbir Kristina Everhartdan son dövrlərdə şirkətinin istehsal etdiyi silahların On Halqaya göndərildiyini və silahlardan Yinsenin vətəni olan Qulmiraya hücum etmək məqsədi ilə istifadə olunduğunu öyrənir. Stark onu da öyrənir ki, Steyn şirkətin başına keçmək istəyir. Bundan hiddətlənən Stark yeni zirehini geyinərək Yinsenin vətəni Əfqanıstana uçur və onun kəndini xilas edir. ABŞ-a qayıdarkən ABŞ ordusuna məxsus iki F-22 Raptor tipli qırıcı təyyarə ona atəş açır. Qırıcı təyyarələr ona atəş açarkən Stark telefonla Roudsa atəş açdıqları hədəfin o olduğunu deyir. Bununla yanaşı, On Halqa Starkın zirehinin prototipinin səhradakı qalıqlarını tapır. Raza Steyn ilə görüş təşkil edir, lakin Steyn onu və qrupunu öldürüb zirehi ələ keçirir. Steyn bu qalıqlardan yeni zireh düzəltdirir. On Halqaya göndərilən digər silahlar haqqında məlumat almaq üçün Stark Pepper Potsu Steynin ofisinə göndərir və ondan şirkətin kompüter sistemini qırmasını istəyir. Pepper kəşf edir ki, Steyn On Halqanı silahla təchiz etmiş, onlara Starkı öldürməyi əmr etmiş, lakin sonra onlara xəyanət etmişdir. Pepper Steynin bu fəaliyyəti haqqında məlumat vermək üçün SHIELD cəsusu Fil Kolson ilə görüşür.
Steynin alimləri Starkın düzəldə bildiyi reaktordan düzəldə bilmirlər. Buna görə Steyn Starkın evinə gedib onun sinəsindən reaktorunu götürür. Stark az qala öləcəkkən suvenir kimi saxladığı köhnə reaktor sayəsində sağ qalır. Potts və SHIELD cəsusları Steyni yaxalamaq üçün hərəkətə keçirlər, lakin Steyn yeni zirehini geyinərək onlara hücum edir. Stark onunla döyüşür, amma köhnə reaktor onun yeni zirehinin tam gücdə işləməsinə mane olur. Stark onu şirkət binasının təpəsində tələyə salır və Pottsa oradakı böyük reaktoru həddən artıq yükləməyi əmr edir. Yaranan böyük elektrik dalğası Steynin zirehini məhv edir və o ölür. Növbəti gün Toni Stark mətbuat konfransında "Dəmir adam" olduğunu təsdiqləyir.
Post-kredit səhnəsində SHIELD direktoru Nik Furi Starkın evinə gedir və ona Dəmir adamın "dünyadakı yeganə super qəhrəman olmadığını" deyir, onunla "Qisasçılar" təşəbbüsü haqqında müzakirə aparmaq istəyir.
Rollarda
- Robert Dauni Toni Stark / Dəmir adam rolunda.
- Milyoner, biznesmen, dahi ixtiraçı və pleyboy Toni Stark Stark Industries şirkətinin CEO-su və ABŞ ordusunun əsas silah təminatçısıdır. Filmin rejissoru Favro rol üçün yeni sima seçmək istəyib, sonda komiks seriyasının fanatı olan Robert Daunini seçmişdir, çünki o, aktyorun keçmişini hiss edib və bu, onu Daunini rol üçün seçməyə məcbur etmişdir: "Robertin həyatının ən pis və ən yaxşı məqamları ictimaiyyətdə görünüb. O, daxili sabitlik tapa bilərək karyerasındakı çətinliklərə qalib gələ bilib. Bu Toni Starkdır." Favro hiss etmişdi ki, Tonini "rəğbətli axmaq", amma həmçinin hekayəni həyacanverici təsvir edə biləcək. Robert Dauni filmin çəkiliş heyətində yer aldıqdan sonra ssenaridə bəzi dəyişikliklər edib. O, filmə ssenarinin əvvəlki versiyalarında öz əksini tapmayan ciddi yumor qavrayışını gətirmişdi.
- Terrens Hovard Leytenat-polkovnik Ceyms "Rodi" Rouds rolunda.
- Toni Starkın dostu olan Ceyms Rouds Toninin şirkəti ilə ABŞ Hava Donanması arasında əlaqələrə nəzarət edir. Favro bu rol üçün Terrensi seçmişdi, çünki düşünmüşdü ki, filmin davam filmində o, Müharibə maşını rolunu oynaya biləcək. Terrens bu rola hazırlaşmaq üçün ilk öncə 2007-ci ilin 16 martında Nils Hava Bazasını ziyarət edib, burada pilotlarla yemək yeyib, HH-60 Pave Havk və F-22 Raptors qırıcı təyyarələrini izləyib. Rouds personajı komiksdə Toni Stark ilə qarşılaşdıqdan sonra bir az "dəcəl" olsa da, Rouds Toni Starkın macəralarının yararlı olub-olmamasına əmin deyil. Hovard deyir: "Rouds tamamilə Toni Starkın yaşadığı həyattadan diksinmişdir, lakin bir nöqtədə ağlına batmışdı ki, bəlkə bu başqa yol ola bilər. Kimin həyatı doğru yol üzərində qurulub: ciddi hərb həyatı yoxsa müstəqil həyat?". Terrens Hovard və atası Dəmir adam seriyasının fanatları idilər, çünki Hovard uşaq ikən Dəmir adam seriyalarında yer alan Ceyms Rouds (Müharibə maşını) personajı azsaylı qaradərili superqəhrəmanlardan biri idi. O, həmçinin "Sirli elm" filmindən sonra Robert Dauninin də fanatına çevrilmişdi: hər ikisi də filmin çəkilişlərində iştirak ediblər.
- Ceff Brices Obadaya Steyn rolunda.
- Starkın uzun müddət özünə dost bildiyi, amma daha sonra şirkəti ələ keçirmək üçün özünə zireh düzəldib Toni ilə döyüşən Obadaya filmin mənfi personajıdır. Brices Dəmir adam seriyasını uşaq yaşlarından oxuyub, Favronun realistik və müasir yanaşmasını bəyənib. Brices bu rolu oynamaq üçün saçını kəsib, hətta saqqal buraxıb. Brices Google-də Avriya kitabı (ing. Book of Obadiah) haqqında axtarış apardıqda təəccüblənmişdir: bu kitabda qiyamət əsas mövzu idi və bu, bir növ Obadaya Steyn personajını təcəssüm etdirirdi. Filmdə əsas diqqəti Stark personajında saxlamaq üçün Bricesin çəkildiyi bir çox epizod kəsildi.
- Şon Toub Yinsen rolunda.
- Yinsen Stark əsir ikən onun sinəsinə elektromaqnit mexanizm yerləşdirib həyatını xilas edib, ona ilk Dəmir adam zirehinin hazırlanmasında kömək edib.
- Qvinet Peltrou Virciniya "Pepper" Potts rolunda.
- Pepper Potts Toni Starkın şəxsi katibəsi və sevgilisidir. Peltrou Marvel Comics-dən xahiş etmişdi ki, personajı dərindən analiz etmək üçün ona komikslər göndərsinlər. Peltrou personajı ağıllı və məntiqli hesab etmişdi. Aktrisa bir dəfə demişdi ki, o, filmdə "açıq-aydın olmayan seksual faktlar"ı sevir. Favro Potts ilə Toni Stark arasındakı münasibətləri 1940-cı illərin komediyası ilə sintez etmək istəmişdi.
Bundan əlavə, Faran Tair On Halqanın lideri Raza rolunda, Lesli Bibb "Vanity Fair" müxbiri Kristina Everhart və Klark Qreqq SHIELD cəsusu Fil Kolson rolunda çıxış edib. Pol Bettani isə Stark tərəfindən yaradılmış JARVIS adlı süni intellekti səsləndirib. Uil Liman açılış səhnəsində kadr arxası səslərlə məşğul olub. Post-kredits səhnəsində SHIELD direktoru Nik Furini Samuel Leroy Cekson canlandırıb. Bundan başqa Sten Li Starkın tədbirində Hyu Hefner, Con Favro Starkın cangüdəni Heppi Hoqan, film üçün gitara musiqisi də bəstələyən Tom Morello terorçu və Cim Kreymer özü kimi filmdə görünüblər. Qostfeys Killanın Starkın Dubayda olduğu qısa səhnədə yer alsa da, bu səhnə daha sonra kəsilib.
İstehsal
İstehsaldan öncəki dövr
—New Line Cinema-nın təxirə salınmış filmindən.
1990-cı ilin aprelində Universal Pictures bir Dəmir adam filmi çəkmək hüququ əldə edir. Stüard Qordona kiçik büdcəli Dəmir adam filminin çəkilməsi işi tapşırılir, amma 1996-cı ilin fevralında Dəmir adam filmi çəkmək hüququna 20th Century Fox yiyələnir. 1997-ci ilin yanvarında Nikolas Keyc, 1998-ci ilin sentyabrında Tom Kruz filmin baş rolunda oynamaq istədiyini ifadə edir. Ceff Vintar və Sten Li film üçün ssenari yazırlar. Vintar ssenaridə Dəmir adamın mənşəyinə yeni istiqamət verir, filmin baş antiqəhrəmanı kimi MODOK-u nəzərdə tutur. 20th Century Fox istehsal prezidenti Tom Rotman belə filmin çəkilməsinə razılıq verir. 1999-cu ilin mayında Cefri Keynə Li və Vintarın ssenarisini yenidən işləmək tapşırılır. Həmin ilin oktyabr ayında Kventin Tarantino filmin rejissoru olur. Amma 1999-cu ilin dekabr ayında 20th Century Fox filmin çəkiliş hüquqlarını New Line Cinema kino şirkətinə satılır. Vintar və Linin ssenrasini yaxşı yazılsa da, 20th Century Fox bu qərarının səbəbi kimi Marvel super qəhrəmanları ilə bağlı xeyli layihələrinin olduğunu, "hamısının üzərində işləyə bilməyəcəklərini" göstərir. 2000-ci ilin iyulunda Ted Elliot, Terri Rossio və Tim Makkinlis New Line Cinema üçün yeni Dəmir adam filmi ssenarisi yazmağa başlayırlar. Makkinli filmdə Nik Furinin kameo görüntüsünün olmasını istəmişdir. 2001-ci ilin iyununda New Line Cinema Dəmir adam personajının fanatı Coss Uidon ilə filmin rejissoru olması üçün danışıqlara başlayır. 2002-ci ilin dekabrında Makkinlis filmin ssenarisini tamamlayır. 2004-cü ilin dekabrında New Line Cinema filmin 2006-cı ildə tamamlanmasına və rejissorunun Nik Kassavetis olmasına qərar verir. Filmin ssenariləri Alfred Qou, Devid Heyter və Mils Miller tərəfindən təkmilləşdirilir. Filmin ssenarisində Dəmir adamın Müharibə maşını olmuş atası Hovard Starka qarşı mübarizə aparması nəzərdə tutulmuşdu.
Filmin çəkilişi bağlı nəticəsiz qalan iki ilin ardından New Line Cinema Nik Kassavetis ilə yaşanan fikir ayrılığı üzündən filmin çəkiliş hüquqlarını Marvel Studios-a qaytarır. 2005-ci ilin noyabrında Marvel Studios film üzərində yenidən işləməyə başlayır və Dəmir adam personajından bəhs edəcək ilk filmin çəkiləcəyini açıqlayır. Filmin prodüserlərindən biri Ceremi Latçman deyir: "Biz təxminən 30-a yaxın yazıçı ilə görüşmüşdük".
Çəkilişlərə hazırlıq
2006-cı ilin aprelində Con Favro filmin rejissoru təyin olunmuşdur. Favro Marvel prodüseri Avi Arad ilə birlikdə başqa filmi üzərində işləmək istəmişdi. Onlar daha əvvəl "Daredevil" filmi üzərində birlikdə işləmişdilər. Favro bu işi əldə etməsini pəhrizlə qeyd etmiş və bir neçə funt arıqlamışdır. Direktor Ceyms Bond personajından və "Robot-polis" filmindən ilham alaraq "Dəmir adam" filmində siyasəsi ambisiyalı "casus filmi" yaratmağa imkan tapmışdır. Con Favro öz filmin çəkilişləri zamanı "Betmen başlayır" filmindən ilham aldığını qeyd etmişdir. Favro istəyirdi ki, filmdə dünyanın fikirləşdiyindən daha qarışıq olduğunu öyrənən yetkin insandan bəhs olunsun. Orijinal komiksdə Dəmir adamın mənşəyi Vyetnam müharibəsi ilə əlaqəli olsa da, Favro bunu Əfqanıstan müharibəsi ilə əvəz etmişdir, çünki filmi "köhnələşdirmək" istəməmişdir. Art Markum və Mett Hollovay film üçün ssenari yazmağa başlamışdırlar. Eyni zamanda Mark Ferqus və Havk Ostbi başqa ssenari yazmışdırlar. Sonda Favro hər iki qrupun yazdığı ssenarilər əsasında ortaq ssenari çıxartmış, Con Avqust isə yekun ssenarini təkmilləşdirmişdir. Con Favro həm də ssenarinin tərtib edilməsi üçün bəzi komiksçilərdən — Mark Millar, Brayan Maykl Bendis, Co Keseda, Tom Brivut, Aksel Alonso və Ralf Makçiodan dəstək almışdır. Favro film çəkilişlərinin başlanmasına qədər SpaceX-in qurucusu İlon Mask ilə görüşmüşdür. Dauni demişdi ki, İlon bir növ "Toni"dir.
Film üçün baş düşmən seçmək çətin idi. Favro daha çox Mandarin variantı üzərində dayanırdı, amma Mark Milların məsləhətindən sonra daha realistik bir şey tapmaq istəmişdir. Favro davam filmlərində Mandarin personajına yer vermək qərarına gəlmişdir. Con Favro Mandarini "Üzüklərin hökmdarı"ndakı Souron və ya "Ulduz müharibələri"ndəki Palpatin personajı ilə müqayisə edirdi. Favro Dəmir adamın böyük və güclü bir düşmənlə üzləşməsini istəyirdi. Buna görə də Bricesin filmin aktyor heyətinə qatılmasından sonra filmin baş düşmənin Obadaya Sten olması qərarlaşdırılmışdır. Əslində isə Obadaya Sten personajı davam filmləri üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ssenarinin ilkin variantında hətta baş düşmən kimi Qırmızı dinamo göstərilmişdi. Favro filmdə Marvel Studiosun gələcək filmləri haqqında bəzi detallara yer verməyi vacib hesab etmişdir. Məsələn, filmin bir səhnəsində Starkın emalatxanasında Kapitan Amerikanın qalxanını görmək mümkündür, bu, 2011-ci ildə çəkiləcək "Birinci qisasçı" filminə bir istinad idi. Bundan başqa, filmdə Dəmir adamın vuruşduğu iki qırıcı təyyarə "Whiplash 1" və "Whiplash 2" adlanırdı və bu rejissorun davam filmində baş düşmən kimi Qamçını (ing. Whiplash) nəzərdə tutduğunu göstərirdi. Filmin post-kredits səhnəsinin ssenarisi Brayan Maykl Bendis tərəfindən yazılmış və həmin səhnədə Nik Furi rolunu Samuel Cekson ifa etmişdir.
Çəkilişlər
Produksiya keçmiş Hughes Company şirkətinin Kaliforniya ştatının Los-Anceles şəhərinin La Plaza məhəlləsində yerləşən keçmiş studiyalarında cəmlənmişdir. Hovard Hyuz komiks seriyasının yaranmasında əsas ilham mənbəyi idi və film istehsalçıları Hughes H-4 Hercules-in inşa olduğu yerin Dəmir adamın Mark III zirehini hazırladığı yer olduğu təsadüfünü qeyd edirlər. Con Favro komiksə uyğun olaraq filmin ABŞ-ın şərq sahillərində çəkilməsini rədd etmişdir, çünki bir çox super qəhrəman filminin orada çəkilmişdir. Filmin çəkilişləri 12 mart 2007-ci ildə başlamışdır. Çəkilişlərin ilk həftəsi Starkın Əfqanıstandakı əsirliyinə həsr olunmuşdur. Starkın əsir saxlandığı mağaranın ölçüləri 150-200 metr idi. Mağarada istifadə olunan folkliftlər çəkiliş heyətinə rahat işləməyə imkan verirdi. İstehsal dizayneri Maykl Riva Əfqanıstanda bir Taliban döyüşçüsünün görüntülərini görmüşdür və onun soyuq nəfəslə danışdığını müşahidə etmişdir. Mağaraların soyuq olmasına baxmayaraq, Riva mağaralara kondisioner sistemi yerləşdirmişdir. Riva həmçinin Dauninin məsləhətini nəzərə alaraq Starkın saxlandığı həbsxanada bəzi obyektləri əvəzləyicisi ilə əvəz etməyə çalışmışdır. Məsələn, filmin bir səhnəsində corabdan çay hazırlamaq üçün istifadə olduğunu görmək mümkündür. Starkın əsir saxlandığı səhnələr Lon Paynda, digər Əfqanıstan səhnələri Olança qum təpəliklərində çəkilmişdir. Olançada çəkiliş heyəti 2 gün saatda 60–100 km sürətlə əsən küləklə mübarizə aparmalı olmuşdular. Edvards Hərbi Hava Bazasındakı çəkilişlər aprelin ortalarında başlamış və 2 mayda başa çatmışdır. Starkın evinin xaricdən görüntüsünü çəkmək üçün Kaliforniyanın Malibu şəhərindəki Dyum burnundan istifadə olunmuşdur. Starkın evinin interyeri Playa Vistada tikilmişdir, burada Favro və Riva Starkın evinin daha az futurist görünməsinə çalışmışlar. Çəkilişlər 25 iyun 2007-ci ildə Nevadanın Las-Veqas şəhərinin Caesars Palace otelində tamamlanmışdır. İlk dəfə döyüş filmi çəkən Con Favro qeyd etmişdir: "Mən cədvəl üzrə olduğuma görə şokdayam. Mən düşünmüşdüm ki, biz çoxlu çətinliklə qarşılaşacayıq". O qeyd etmişdir ki, filmi çəkən çəkiliş heyəti işində çox yaxşı idi.
Dialoq səhnələrində bir çox improvizasiya olmuşdur. Çünki filmin çəkilişləri başlayarkən ssenari hələ tamamlanmamışdı (çəkiliş heyəti diqqətini əsasən hekayəni anlaşılan etməyə yönəltmişdi). Favro etiraf etmişdi ki, improvizasiyalar filmi təbiidən çox duyğulu edə bilərdi. Bəzi səhnələri çəkmək üçün iki kameradan istifadə olunmuşdur. Çəkilişlər zamanı bir səhnə bir neçə dəfə çəkilmişdir, Dauni hər dəfə yeni bir şey yoxlamaq istəmişdir. Starkın mətbuat konfransını döşəmədə oturmuş vəziyyətdə keçirməsi ideyası Dauniyə məxsus idi. Dauni "İerixon" raketlərinin təqdimatında Stark üçün nitq hazırlamışdır. Brayan Maykl Bendis kameo səhnəsində Nik Furi üçün 3 səhifəlik dialoq yazmışdır, çəkiliş heyətinin fikrincə bu, filmin ən yaxşı dialoqu idi. Kameo səhnəsini gizli saxlamaq üçün skelet çəkiliş heyətindən istifadə olunmuşdur, lakin bir neçə gün sonra internetdə bu mövzu ilə bağlı şayiələr peyda olmuşdur. Marvel Studios prezidenti Kevin Fayqinin müdaxiləsi ilə fanatların intizarını saxlamaq və sürpriz etmək üçün səhnə bütün sınaq nəşrlərindən yığışdırılmışdır.
İstehsaldan sonra
Favro filmin inandırıcı olması üçün zirehin üç mərhələdə hazırlanmasını göstərmək istəmişdir. Komiks seriyasının fanatı Stenli Vinston və onun şirkəti zirehin rezin və metal versiyalarını hazırlamışdır. Onlar daha əvvəl Favro ilə "Zatura" filmində birlikdə işləmişdilər. Favronun effektlərlə bağlı əsas narahatçılığı kompüter generasiyalı geyim ilə real geyim arasında keçidin real görünməyəcəyi ilə bağlı idi. Vizual effektlər ABŞ-ın Industrial Light & Magic kampaniyasına tapşırılmışdır, lakin The Orphanage və The Embassy Visual Effects kampaniyaları da filmin vizual effektlərinə töhfə vermişdir; Favro "Karib dənizinin quldurları: Dünyanın sonu" və "Transformerlər" filmlərini izlədikdən sonra Industrial Light & Magic kampaniyasına güvənmişdir. Filmdə görünən ilk zireh olan Mark I-in dizaynı elə qurulmuşdur ki, tamaşaçılar onun ehtiyat hissələrindən hazırlandığını anlasınlar. Zirehin kürək hissəsi önə nisbətən daha az zirehləndirilib, çünki Stark hücumlarını öndən həyata keçirir. Bu, həmçinin Stenin zirehinin dizaynının xəbərçisi idi. Zirehin əvvəlcə 41 kiloqramlıq versiyası hazırlanmışdır, lakin kaskadyorun içində özünü rahat hiss etməməsi narahatçılıq doğurmuşdur (baxmayaraq ki, zirehə zərər dəyməmişdir). Zireh elə dizayn olunub ki, hərdən ancaq onun üst yarısını geyinmək mümkün olsun. The Embassy Visual Effects kompaniyası Mark I-in rəqəmsal versiyasını hazırlamışdır. Stan Winston Studios filmin əsas antiqəhrəmanı Obadaya Sten üçün hündürlüyü 3 metr, ağırlığı 360 kiloqram olan "Dəmir tacir" (Obadaya Sten) adlı zirehin animatronik versiyasını düzəltmişdir. Obadaya Sten filmin əvvəllərində özünü və Starkı "Dəmir taciri" adlandırsa da, filmdə bu zirehin bu cür adlanması heç vaxt aktual olmamışdır. Animatronikin qolunu hərəkətə gətirmək üçün 5 operatora ehtiyac var idi və animatronikin gəzdiyini göstərmək üçün onu xüsusi mexanizmdə tikmişdilər. Bəzi səhnələr üçün zirehin maketindən istifadə olunmuşdur.
Mark II zirehi təyyarə prototipini xatırladır, hətta zirehin arxasında iki kiçik qanadcıq yerləşir. Dəmir adam komikslərində fəaliyyət göstərmiş Adi Qranov illüstrator Fil Saunders ilə birlikdə Mark III zirehinin dizaynını hazırlamışdır. Qranovun dizaynı film üçün əsas ilhamverici ünsur olmuşdur və o, işini Con Favronun rəsmi MySpace səhifəsində təqdim etdikdən sonra filmin idarə heyətinə gətirilmişdir. Saunders onun dizaynını sadələşdirmiş, onu daha məxfi etmişdir. Bəzən Dauni mo-kap üçün zirehin ancaq dəbilqəsini, əlcəklərini və sinə hissəsini geyinmişdir. Mark III-ün uçuş səhnələrinə animasiya tədbiq olunmuşdur. Dəmir adam ilə F-22 Raptor tipi qırıcı təyyarələr arasında baş vermiş döyüş səhnəsini çəkmək üçün havaya kameralar buraxılmış və kameralar əsasında obyektivlərdə görünəcək səhnələr üçün məlumatlar edilmişdir. Uçuşun fizikası daha dəqiq öyrənmək üçün paraşütçülər şaquli aerodinamik borusunda uçarkən çəkilmişdir. Fil Saunders Müharibə maşınının zirehi üçün konsept-art yaratmışdır və onu filmdə görünməsi üçün nəzərdə tutmuşdur. Lakin çəkilişlərə hazırlıq dövründə ssenaridə dəyişiklik edildiyindən bu plan baş tutmamışdır. Saundersin dediyinə görə onlar Müharibə maşını zirehini Mark IV adlandırmağa hazırlaşırdılar: "Bu zirehi Toni Stark final döyüş səhnəsində də geyinə bilərdi".
Musiqi
Dəmir adam komikslərinin fanatı, hətta komiksin 1970-ci ilə aid nəşrlərini hələ də saxlayan bəstəkar Ramin Cavadi 1990-cı ilin əvvələrindən metal musiqi sahəsi ilə məşğul olur. Cavadi əsasən filmin montajından sonra işləsə də, filmin tizerini gördükdən sonra işləməyə başlamışdır. Con Favro film üçün "heavy" gitara musiqisi istəmişdir və Ramin Cavadi orkestra uyğunlaşdırılana qədər musiqi aləti ilə musiqi bəstələmişdir. Bəstəkar demişdir ki, Dauninin performansı bir neçə Dəmir adam melodiyasına (onun müxtəlif əfvali-ruhiyyələrinə görə) təsir etmişdir (məsələn, Starkın pleyboy leytmotivi). Cavid qeyd etmişdir ki, filmdə ən çox bəyəndiyi Dəmir adam melodiyaları "həddini bildir"dir, çünki " onun ritmik quruluşu ona uyğundur. Musiqi daha çox maşın kimidir". Digər melodiyalar isə "çox da personaja uyğun deyil". "Rage Against the Machine" və "Audioslave" musiqi qruplarının üzvü Tom Morello gitara ifası ilə film musiqisinə töhfə vermişdir.
Yayımlanması
Filmin premyerası 14 aprel 2008-ci ildə Avstraliyanın Sidney şəhərinin Corc küçəsindəki Greater Union kinoteatrında baş tutmuşdur. ABŞ-da isə 2 may 2008-ci ildə göstərilməyə başlanmışdır. Beynəlxalq şəkildə yayımlanması 30 aprel 2008-ci il tarixində başlamışdır.
Marketinq
Marvel və Paramount "Transformerlər" filmi üçün tətbiq olunan marketinq kampaniyasından istifadə etdilər. 2008-ci ilin mayında Sega çoxlu platformalar üçün "Iron Man" video oyun hazırlamışdır. Bu, filmin rəsmi video oyunudur. Robert Dauni, Hovard və Taub filmdəki rollarını bu video oyunda təkrar etdilər. Filmin 30 saniyəlik ilk spotu Super Boul XLII-in fasiləsində nümayiş etdirilmişdir. ABŞ-da 6.400 7-Eleven mağazası filmin tanıdılmasında kömək etmişdir, LG Group isə Paramount ilə əməkdaşlıq etmişdir. Hasbro film əsasında Titanium adam və Halkbaster kimi oyuncaq zirehlər hazırlamışdır. Beynəlxalq səviyyədə Burger King və Audi şirkətləri filmi reklam etmişdir. Con Favro Maykl Beyin "Transformerlər" filmi üçün etdiyi kimi festfud reklamlarında rejissorluq etmişdir. Filmdə Toni Starkın Audi R8 markalı avtomobil sürdüyü və Əfqanıstandan qayıtdıqdan sonra Burger King-dən aldığı çizburqerləri yediyi səhnələri görmək mümkündür. Filmdə Audi S6, Audi S5 və Audi Q7 SUV markalı avtomobillər də görünmüşdür. Audi General Motors-un "Transformerlər" filmi üçün etdiyi kimi ayrıca sayt açmışdır. Oracle Corporation da öz saytında filmi reklam etmişdir. Marvel Comics tərəfindən film ilə əlaqədar bir neçə komiks nəşr olunmuşdur.
Media
20 sentyabr 2008-ci ildə Şimali Amerikada, 27 oktyabr 2008-ci ildə Avropada film Blu-ray diski şəklində yayımlanmışdır. DVD satışları uğurlu keçmişdir, ilk həftədə 4 milyondan çox nüsxə satılmış və 93 milyon ABŞ dollarından çox gəlir əldə edilmişdir. Ümumilikdə isə 9 milyon nüsxə satılmış və satışlardan $160 milyon ABŞ dolları əldə olunmuşdur (Blu-ray daxil olmamaqla). Filmin səhnələrinin birində, Starkın Dəmir adam olduğundan söhbət açan qəzetdə yer alan şəkilə görə həvəskar fotoqraf Ronni Adams şəklindən icazəsiz istifadə etdiyinə görə Marvel və Paramount Pictures-i məhkəməyə vermişdir. Walmart-ın xüsusi buraxılışında "Dəmir adam: Zirehli macəralar" cizgi serialının anonsunu görmək olar.
Film həmçinin 10 diskdən ibarət "Marvel Cinematic Universe: Phase One – Avengers Assembled" disk komplektinə də daxil edilmişdir. Bu disk komplektində Marvel Kinematoqrafiya Kainatının birinci fazasına daxil olan bütün filmlər yer alır. Disk komplekti 2 aprel 2013-cü ildə yayımlanmışdır.
Qiymətləndirmə
Gəlir
"Dəmir adam" filmi ABŞ-da 318,4 $, digər ölkələrdə 266,8 $ gəlir əldə etmişdir. Ümumilikdə əldə olunan gəlir isə 585,1 $ olmuşdur.
Şimali Amerika
Film açılış həftəsində ABŞ və Kanadanın 4.105 kinoteatrında göstərilmiş və 98.618.668 $ gəlir əldə etmiş, bu göstəriciyə görə 11-ci yerə qədər yüksəlmiş, kinoteatr kassalarında 1-ci yerdə göstərilmişdir. Həmçinin film ilk həftəsində göstərildiyi kinoteatrların sayına görə ümumilikdə 9-cu yerə yüksəlmişdir. 2008-ci ildə ilk həftəsində ən çox gəlir gətirən filmlər siyahısında isə "İndiana Cons və Kristal kəllə krallığı" və "Qara cəngavər" filmlərindən sonra 3-cü yerdə olmuşdur. İlk günündə isə film 35,7 milyon $ gəlir əldə etmişdir və bu göstəriciyə görə 13-cü yerə qədər irəliləmişdir. "Dəmir adam" "Hörümçək-adam" filmindən sonra ikinci ən yaxşı qeyri-davam, ümumilikdə isə dördüncü ən yaxşı super qəhrəman premyera filmidir. Film ikinci həftəsində ABŞ və Kanadada 51,1 milyon $ gəlirlə № 1 film olmuşdur və ikinci həftəsində əldə etdiyi gəlirə görə ən yaxşı 13-cü film, qeyri-davam filmləri arasında isə ən yaxşı 5-ci film kimi göstərilmişdir. 18 iyun 2008-ci ildə "Dəmir adam" filminin ABŞ kinoteatrlarında əldə etdiyi gəlir 300 milyon dolları keçmişdir.
Tənqidçilərin mövqeyi
Rotten Tomatoes rəy aqqreqatorundan Cen Yamatonun filmin 107 rəy əsasında 95% müsbət göstərici əldə etməsini açıqlamasından sonra “Dəmir adam” filmi 2008-ci ilin mayında “ilin ən yaxşı rəy almış filmi” elan edilmiş və bu mövqeyini 2010-cu ilin yanvarına kimi qoruyub saxlaya bilmişdir. “Rotten Tomatoes” saytı 266 rəyə əsaslanan 94% müsbət rəy əsasında filmə 7.7/10 reytinqi vermişdir. Sayt tənqidçilərinin ortaq rəyində isə deyilir: “Rejissor Con Favro və filmin əsas ulduzu Robert Dauni elə maraqlı və yüksək təsir gücünə malik film ərsəyə gətirmişlər ki, hətta komiks həvəskarı olmayan şəxsləri belə özünə cəlb etməyə qadirdir.” Metacritic isə 38 rəy əsasında filmə orta normal səviyyədə 79 bal verir.
“Variety” jurnalından Todd MakKarti filmi “təmiz enerji, stilistik cilalanma və geniş əyləndirici xüsusi effektlərə malik feeriya” adlandırır. “The Hollywood Reporter”dən Kirk Hanikatt filmi yüksək qiymətləndirsə də, qeyd edir ki, “Dəmir adamın müxtəlif prototipləri arasında klimatik döyüş, həmçinin Toninin kostyumdan istifadəni necə öyrənməsi məsələsi məyusluq doğurur.” “Newsday”dən Frenk Lavisi filmi tərifləyərək qeyd edir ki, “emosional həqiqət [...] mükəmməl aktyor seçimi və düzgün təqdim olunan super-elm” filmi yenilənərək təqdim edilən yaxşı materiala çevirmişdir. “The New York Times”dan A.O.Skott filmi “qeyri-adi dərəcədə yaxşı super qəhrəman filmi. Və ya ən azı super qəhrəman filmlərinin malik olduqları problemlərin qeyri-ənənəvi yolla həll edildiyi film” adlandırır. “Dark Horizons”dan Qart Franklin deyir ki, “mükəmməl dekorasiya və texnika filmin məzmununa incə şəkildə uyğunlaşdırılmışdır”, daha sonra isə “Robert Dauni rejissor Con Favro ilə birlikdə filmin yüksəlməsində böyük rol oynamışlar. Nəticədə orijinal, asan qəbul edilən tünd dramatik stilistika və müharibəyə qarşı ruha malik yaxşı döyüş filmi meydana çıxmışdır.”
“New York” jurnalından Devid Edelşteyn filmi “mifyaratma mərhələsində mühüm gövdə” adlandırır və vurğulayır ki, “ [...] Favreu ən azı filmin birinci yarısında komiks filmlərinin stilləşdirilmiş adrlarından uzaq durmağa çalışmışdır. O, hadisələri o qədər reallaşdırır ki, izləyicilər hərbi triller izlədiklərini düşünürlər.” “The New Yorker” jurnalından Devid Denbi filmə mənfi rəy verərək “film boyunca depressiv ruh hiss olunur [...] Qvinet Peltrou gözlərini geniş açaraq və lirik mimikaları ilə Starkın onu sevən lakin etiraf edə bilməyən ənənəvi qız yoldaşı rolunu yaxşı calandıra bilmir” deyə qeyd edir. “IGN”dən Todd Gilkrist Daunini “filmdəki ən yaxşı şey” adlandırır və deyir ki, “o, avtopilot rejiminə qoyulmuş, süjetə lazım olan inkişaf, obrazın detalları və hekayənin tamamlanmasını təmin edən funksiyadır”. “Bright Lights Film Journal”dan Kristobal Katalanın fikrincə filmdə heç bir mədəniyyət elementi yoxdur, o, yazır ki, “Dəmir adam filmi daha çox pleyboy fantaziyasını xatırladır; bu kontekstsiz təqdim edən ABŞ xarici siyasətidir [... və] yüksək nəql xüsusiyyəti və rejissor işi ilə, bu dəfə də Hollivudun məşhur olduğu qadın düşmanlığı və anti-müsəlman əhval-ruhiyyə təbliğ edilir.”
Mükafat və nominasiyalar
| Mükafatlar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Mükafat | Tarix | Kateqoriya | Qəbul edən və ya namizəd | Nəticə | İst. |
| MTV Film Mükafatı | 1 iyun 2008 | İndiyə qədər ən yaxşı yay filmi | Dəmir adam | Qazandı | |
| Yeniyetmə Seçimi Mükafatı | 4 avqust 2008 | Seçim filmi — Macəra | Dəmir adam | Nominasiya | |
| Seçim film aktyoru: Macəra | Robert Dauni | ||||
| Seçim filmi aktrisası: Macəra | Qvinet Peltrou | ||||
| Seçim filmi cinayətkarı | Ceff Brices | ||||
| Skrim mükafatı | 18 oktyabr 2008 | Elmi fantastik film və ya teleserialda ən yaxşı aktrisa | Qvinet Peltrou | Nominasiya | |
| Xalqın Seçimi Mükafatı | 7 yanvar 2009 | Sevimli film | Dəmir adam | Nominasiya | |
| Sevimli kişi döyüş filmi ulduzu | Robert Dauni | ||||
| Sevimli kişi film ulduzu | Robert Dauni | ||||
| Sevimli super qəhrəman | Robert Dauni Dəmir adam kimi | ||||
| ABŞ Aktyorlar Gildiyası Mükafatı | 25 yanvar 2009 | Ən yaxşı kaskadyor ansamblı | Nominasiya | ||
| USC Scripter Award | 30 yanvar 2009 | Ən yaxşı ssenarist | Mark Ferqus və Havk Ostbi; Art Markum və Mett Hollavey | Nominasiya | |
| Britaniya Akademiya Film mükafatı | 8 fevral 2009 | Ən yaxşı vizual effektlər | Şeyn Mahan, Con Nelson, Ben Snou | Nominasiya | |
| Qremmi mükafatı | 8 fevral 2009 | Ən yaxşı film və ya teleserial musiqisi | Ramin Cavadi | Nominasiya | |
| VEC mükafatı | 21 fevral 2009 | Ən yaxşı futuristik effekt | Dəmir adam | Nominasiya | |
| İlin ən yaxşı vizual effekti | Dəmir adam | ||||
| Filmdə görkəmli animasiya personajı | Dəmir adam | ||||
| Filmdə görkəmli modellər | Zirehgeydirmə maşını | ||||
| Filmdə görkəmli kompozisiya | HUD Compositing | ||||
| Oskar mükafatı | 22 fevral 2009 | Ən yaxşı vizual effektlər | Con Nelson, Ben Snou, Dan Sudik və Şeyn Mana | Nominasiya | |
| Ən yaxşı səs redaktəsi | Frank Eulner və Kristofer Boys | ||||
| Kids' Choice Awards | 28 mart 2009 | Sevimli film | Dəmir adam | ||
| İmperiya mükafatı | 29 mart 2009 | Ən yaxşı film | Dəmir adam | Nominasiya | |
| Ən yaxşı aktyor | Robert Dauni | ||||
| Ən yaxşı elmi-fantastika/fantastika/superqəhrəman filmi | Dəmir adam | ||||
| Taurus World Stunt Awards | 16 may 2009 | Ən yaxşı uğur | Dəmir adam | Qazandı | |
| Ən yaxşı tryuk koordinatoru | Tomas R. Harper, Fil Nilson, Keyt Uoulard | Nominasiya | |||
| Ən yaxşı yanğın tryuku | Mayk Castus, Damien Moreno, Timoti P. Trella | Qazandı | |||
| MTV Film Mükafatı | 31 may 2009 | Ən yaxşı film | Dəmir adam | Nominasiya | |
| Ən yaxşı kişi performansı | Robert Dauni | ||||
| Saturn mükafatı | 25 iyun 2009 | Ən yaxşı elmi-fantastika filmi | Dəmir adam | Qazandı | |
| Ən yaxşı aktyor | Robert Dauni | ||||
| Ən yaxşı aktrisa | Qvinet Peltrou | Nominasiya | |||
| Ən yaxşı köməkçi aktyoru | Ceff Brices | ||||
| Ən yaxşı rejissor | Con Favro | Qazandı | |||
| Ən yaxşı ssenari | Mark Ferqus & Havk Ostbi və Art Marcum və Mett Hollovey | Nominasiya | |||
| Ən yaxşı musiqi | Ramin Cavadi | ||||
| Ən yaxşı xüsusi effektlər | Dəmir adam | ||||
| Hüqo mükafatı | 6-10 avqust 2009 | Ən yaxşı dramatik təqdimat | Dəmir adam | Nominasiya | |
Rocer Ebert və Riçard Korlis "Dəmir adam" filmini 2008-ci ildə ən sevdikləri film adlandırmışdılar. Film həmçinin Amerika Film İnstitutu tərəfindən 2008-ci ilin ən yaxşı 10 filmindən biri seçilmiş, "Empire" jurnalının "Bütün dövrlərin ən yaxşı 500 filmi" siyahısına düşmüşdür. Həmçinin "Empire" jurnalı Toni Stark personajını "Bütün dövrlərin ən yaxşı 100 film personajı"ndan biri kimi göstərmişdir. Dəmir adam personajı həm də Fandomania.com saytının "Ən yaxşı 100 personaj" siyahısına da salınmışdır (37-ci yer).
Davam filmləri
Dəmir adam 2
"Dəmir adam" filminin davam filmi olan "Dəmir adam 2" filmi ABŞ-da 7 may 2010-cu il tarixində göstərilməyə başlanmışdır. Bu filmin də baş rolunda Robert Dauni oynamış, rejissorluğunu Con Favro etmişdir. Film üçün ssenarini Castin Teru yazmışdır. Polkovnik Rouds rolunda Terrens Hovardın əvəzinə Don Çidl çıxış etmişdir. Don Çidl həm də filmdə Müharibə maşını kimi görünmüşdür. Qvinet Peltrou Pepper Potts rolunda, Mikki Rurk filmin baş düşməni İvan Vanko rolunda, Sem Rokuel Castin Hammer rolunda, Skarlet Yohansson SHIELD cəsusu Qara dul rolunda və Samuel Cekson SHIELD direktoru Nik Furi rolunda çıxış etmişdir.
Dəmir adam 3
3 may 2013-cü ildə Disney, Marvel Studios və Paramount Pictures tərəfindən hazırlanmış "Dəmir adam 3" filmi göstərilməyə başlanmışdır. Favro 2010-cu ilin dekabrında "Möcüzəvi Krallıq" filminə görə 3-cü Dəmir adam filminin rejissoru olmayacağını bildirmişdir, lakin "Dəmir adam 3" filmində Heppi Hoqan rolunda görünmüşdür. Onun əvəzinə filmin rejissoru Şeyn Bleyk olmuş, ssenarini Dru Pirs yazmışdır. Robert Dauni yenə Toni Stark rolunda, Qvinet Peltrou yenə Pepper Pots rolunda və Don Çidl yenə Polkovnik Rouds rolunda görünmüşdür. Don Çidl həm də Dəmir vətənpərvər rolunda çıxış etmişdir. Qay Pirs Aldrix Killian rolunu, Ben Kinqsli isə Mandarin rolunu ifa etmişdir.
Qeydlər
- ^ 2013-cü ildə filmin distribüter hüquqları Paramount Pictures-dən The Walt Disney Studios-a keçib.
İstinadlar
- ↑ "Iron Man (2008)". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
- Vejvoda, Jim (May 24, 2006). "The Unknown Iron Man". IGN. March 13, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- ↑ Bowles, Scott (April 27, 2007). "First look: Downey forges a bond with 'Iron Man' role". USA Today. March 23, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 23, 2013. (#invalid_param_val)
- ↑ Hewitt, Chris (April 2008). "Super Fly Guy". Empire: 66–72.
- ↑ Quint (February 9, 2007). "Quint visits the IRON MAN production offices! Art! Favreau speaks about sequels (?!?), casting and more!!!". Ain't It Cool News. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Rolfsen, Bruce (March 21, 2007). "Iron Man pilot to hit big screen". Air Force Times. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#apostrophe_markup)
- ↑ Shapiro, Marc (April 2008). "Pumping Iron". Starlog. 47–50.
- Worley, Rob M. (April 22, 2008). "Iron Man: Terrence Howard lives the dream". Comics2Films. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Rotten, Ryan (April 1, 2008). "Iron Man: The Set Visit — Terrence Howard". Superhero Hype!. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- ↑ "Iron Man Production Notes". SciFi Japan. April 30, 2008. March 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Adler, Shawn (September 30, 2008). "Iron Man Co-Writers Discuss Their Favorite Deleted Scenes, Plus An Exclusive DVD Bonus Clip". MTV Splash Page. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Harris, Scott (May 6, 2013). "'Iron Man 3': 7 Things You May Have Missed the First Time Around". Next Movie. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Redding, Jordan (December 11, 2014). "Iron Man 2008". Moviepilot. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Douglas, Edward (May 1, 2008). "Gwyneth Paltrow Plays Pepper Potts". Superhero Hype!. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015I.
- Ebert, Roger (June 1, 2008). "Iron Man (PG-13)". Chicago Sun-Times. March 23, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- "Iron Man Award Ceremony Narrator". Behind The Voice Actor. June 8, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- ↑ Itzkoff, Dave (March 25, 2011). "Modern Marvel". The New York Times.
- Goldman, Eric (May 4, 2007). "Stan Lee's Further Superhero Adventures". IGN. səh. 3. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- Dellaverson, Carlo (May 2, 2008). "Cramer In Iron Man". CNBC. İstifadə tarixi: May 8, 2008.
- ↑ . Roadrunner Records. May 6, 2008. May 10, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
- ↑ Douglas, Edward (April 29, 2008). "Exclusive: An In-Depth Iron Man Talk with Jon Favreau". SuperheroHype.com. February 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Ferrante, Anthony C. (February 15, 2007). . October 11, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
- Ryan, James (April 14, 1990). "Bam! Pow! Heroes take over the silver screen". Seattle Post-Intelligencer.
- Smith, Andrew (February 18, 1996). "Gen X kids not bad on screen". The Commercial Appeal.
- "Film Clips Column". The Journal Gazette. January 3, 1997.
- Radford, Bill (September 6, 1998). "Big screen gaining new ground as venue for comics creations". The Gazette.
- ↑ . Comics2Film. May 3, 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
- Vice, Jeff (October 3, 1999). "Comic books poised for film incarnations". Deseret Morning News.
- Smith, Andrew (December 26, 1999). "Superheroes lining up for millennium movie debuts". The Commercial Appeal.
- Epstein, Warren (July 9, 2000). "X-guys could muscle up more Marvelous screen fare". The Gazette.
- Richey, Rodney (September 25, 2000). "Warner Bros. goes Bat to the Future". Los Angeles Daily News.
- Elder, Robert K. (June 1, 2001). "All work and lots of slay". Chicago Tribune.
- Garcia, Chris (December 6, 2002). "A firsthand look at Secondhand". Austin American-Statesman.
- "Nick Cassavetes to Direct New Line Cinema and Marvel's Iron Man". New Line Cinema. December 10, 2004. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
- ↑ El Chavo (April 24, 2006). "Iron Man by Alfred Gough & Miles Millar, Revisions By David Hayter". Latino Review. February 5, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
- Fritz, Ben (November 2, 2005). "Marvel steels itself for Iron". Variety. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
- ↑ Ambrose, Tom (July 26, 2007). "The Man in the Iron Mask". Empire: 69.
- Marvel Studios: Building A Cinematic Universe (Documentary). The Avengers Blu-Ray. 2012.
- ↑ Kit, Borys (April 28, 2008). "Marvel Studios outlines slew of superhero titles". The Hollywood Reporter. October 11, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
- "Ultimate Superhero Preview". Empire. September 29, 2006. 90, 230. (#apostrophe_markup)
- ↑ Vespe, Eric (July 28, 2007). "Quint goes one on one with Jon Favreau about IRON MAN at Comic-Con!!!". Ain't It Cool News. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- Ferris, Glen (April 29, 2008). "Empire: Interviews — Jon Favreau Video Interview". Empire Online. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
- Worley, Rob (June 21, 2006). "Jon Favreau talks Iron Man". Comics2Film. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- Jensen, Jeff (April 17, 2008). "Iron Man: Summer's first Marvel?". Entertainment Weekly. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- ↑ Johnston, Rich (May 6, 2008). "Lying in the Gutters Volume 2 Column 156". Comic Book Resources. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- Ashlee, Vance (May 15, 2015). "Elon Musk's Space Dream Almost Killed Tesla". Bloomberg. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- ↑ Worley, Rob M. (September 8, 2007). "Iron Man: Favreau on films, fans, and Fin Fang Foom". Comics2Film. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
- "Part 2 of Quint's interview with Jon Favreau! IRON MAN 2, Stark's alcoholism, Empire Strikes Back and THE AVENGERS!". Ain't It Cool News. October 29, 2008.
- Raab, Scott (February 21, 2007). "May God Bless and Keep Robert Downey Jr". Esquire. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- "Funding Initiated for Iron Man Movie". Superhero Hype!. February 28, 2007. March 2, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- Favreau, Jon (March 19, 2007). "Jon Favreau on Iron Man filming". Superhero Hype!. March 22, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- "Flying with the stars". Edwards Air Force Base. April 6, 2007. March 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- Miles, Donna (May 2, 2007). "Edwards team stars in Iron Man superhero movie". United States Air Force. May 26, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- Favreau, Jon (June 25, 2007). "Iron Man Movie Update!". Comingsoon.net. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- Allsletter, Rob (March 3, 2008). "Iron Man's Jon Favreau". Comics Continuum. June 8, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
- "Jon Favreau Talks Iron Man". Entertainment Weekly. May 5, 2008. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
- Rotten, Ryan (April 1, 2008). "Iron Man: The Set Visit — Jon Favreau". Superhero Hype!. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- Andrews, Marke (April 11, 2008). "Vancouver's visual effects makers bulk up". The Vancouver Sun. Canada. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- "Who Designed the Iron Man Suit?". Superhero Hype!. May 6, 2007. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- Vespe, Eric (April 21, 2008). "Quint visits ILM with Jon Favreau and sees some IRON MAN stuff!!". Ain't It Cool News. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- Giardina, Carolyn (May 5, 2008). "'Iron Man' crew had desired effects". The Hollywood Reporter. March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Sciretta, Peter (October 21, 2008). "Iron Man: Official War Machine Concept Art". Slash Film. November 15, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015.
- (Italian). Comicus. April 6, 2008. July 22, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- "Iron Man Aussie Premiere Pics". Superhero Hype!. April 14, 2008. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- "IRON-CLAD DATE: MAY 2, 2008". Marvel.com. June 23, 2006. İstifadə tarixi: February 6, 2014.
- Sciretta, Peter (March 12, 2008). "Iron Man NOT Coming Early". /Film. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- ↑ Stanley, T. L. (January 7, 2008). "Tie-ins: LG, BK, 7-Eleven To Pump Paramount's Iron Man". Brandweek. January 13, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- Geddes, Ryan (March 20, 2008). "Iron Man Film Cast To Voice Game". IGN. March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Graser, Marc (December 19, 2007). "Studios suit up for Super Bowl". Variety. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- Douglas, Edward (February 17, 2008). "Hasbro Previews G.I. Joe, Hulk, Iron Man, Indy & Clone Wars". Superhero Hype!. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- Graser, Marc (July 25, 2007). "Iron Man rides with Audi". Variety. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- Gorman, Steve (May 3, 2008). ""Iron Man" gets heavy start at box office". Reuters. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- "Oracle is co-promoting Ironman". İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
- Tobin, Paul (October 20, 2008). "Paul Tobin on Iron Man: Fast Friends". Newsarama. July 20, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Ault, Susanne (May 5, 2008). "Iron Man to kick off fourth quarter". Video Business. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
- ↑ "Movie Iron Man — DVD Sales". The-Numbers.com. October 31, 2008. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
- Paris, Arthur J. (October 15, 2008). "It just keeps on getting better and better for Iron Man". Rediff India Abroad. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
- Kemp, Cal (September 17, 2008). "IRON MAN Censored". Collider. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
- "Iron Man DVD (Review)". Comics Worth Reading. October 5, 2008.
- Lee, Jason (June 6, 2012). "'Marvel Cinematic Universe' 10-disc Blu-ray set announced". HD-Report. November 3, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Breznican, Anthony (September 6, 2012). "Briefcase lawsuit delays Marvel's 'Phase One' box set until next spring -- EXCLUSIVE". Entertainment Weekly. September 6, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
- "Biggest Openings at the Box Office". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- ↑ "Iron Man (2008) — Weekend Box Office Results". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- "Movies With the Widest Openings at the Box Office". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- "Opening Day Records at the Box Office". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- Germain, David (May 4, 2008). "Marvel turns Iron Man into gold with $100M-plus debut". Forbes. Associated Press. May 8, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- "Top Weekends:2nd-12th". Box Office Mojo. May 11, 2008. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- "Iron Man (2008)". Box Office Mojo. İstifadə tarixi: J24 oktyabr 2015.
- DiOrio, Carl (June 19, 2008). ""Iron Man" bolts past $300 million at box office". NewsDaily. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
- Yamato, Jen (May 1, 2008). "Iron Man is the Best-Reviewed Movie of 2008!". Rotten Tomatoes. IGN/Newscorp. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
as of today, Iron Man sits at 95 percent on the Tomatometer with 107 reviews counted.
- "Iron Man (2008)". Rotten Tomatoes. Retrieved July 19, 2015.
- "Iron Man (2008): Reviews". Metacritic. CBS Interactive. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- McCarthy, Todd (April 25, 2008). "Iron Man". Variety. May 3, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Honeycutt, Kirk (April 28, 2008). "Iron Man". The Hollywood Reporter. April 30, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
- Lovece, Frank (April 30, 2008). "Iron Man". Newsday. May 5, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Scott, A. O. (May 2, 2008). "Iron Man (2008)". The New York Times. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Franklin, Garth (May 2, 2008). "Review: "Iron Man"". Dark Horizons. July 29, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Edelstein, David (April 25, 2008). "A Hero for Our Times". New York. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Denby, David (May 5, 2008). "Unsafe". The New Yorker. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Gilchrist, Todd (April 29, 2008). . IGN. May 5, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
- Giraldez Catalan, Cristobal (July 31, 2008). ""Heckuva Job, Tony!" Racism and Hegemony Rage in Iron Man". Bright Lights Film Journal. November 18, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
- Keck, William (June 2, 2008). "MTV Movie Awards full of pomp, promotion". USA Today. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "2008 Teen Choice Awards winners and nominees". Los Angeles Times. Arthur Ochs Sulzberger, Jr. June 17, 2008. September 12, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: August 6, 2013.
- Seijas, Casey (September 15, 2008). "Comics Take Over '2008 Scream Awards' As Nominees Announced". MTV News. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "People's Choice Awards — 2009 Nominees & Winners". People's Choice Awards. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "'Doubt' Tops SAG Pack". CBS News. December 18, 2008. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- King, Susan (January 7, 2009). "USC Scripter Award nominations announced". Los Angeles Times. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "Bafta Film Awards 2009: The winners". BBC. February 8, 2009. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- Seijas, Casey (December 4, 2008). "'The Dark Knight', 'Iron Man' Rock The Grammy Nominations". MTV News. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "Iron Man Leads Visual Effects Society Awards Nominations". GamesRadar. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "Academy Award winners and nominees". CNN. February 22, 2009. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
- "Oscars.com — 81st Academy Award winners". İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
- "Nickelodeon Unfolds Luminous List of 2009 Kids' Choice Awards Nominees". Nick KCA Press. February 6, 2009. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 20159.
- "Kid's Choic Awards 2009 – The Winners". Nick.com. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
- . Empire. August 14, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- . Empire. November 6, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- . Empire. November 6, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
- "'Doubt' Tops SAG Pack". Taurus World Stunt Awards. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- "MTV's 2009 Movie Award Nominations Are Packed With Comic Book Nods". MTV News. May 4, 2009. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- . Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films. 2014-09-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
- . Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films. 2009-07-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
- "2009 Hugo Awards". The Hugo Awards. İstifadə tarixi: December 18, 2015.
- Ebert, Roger (December 5, 2008). "The best films of 2008... and there were a lot of them". Chicago Sun-Times. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
- Corliss, Richard (December 9, 2008). "Top 10 Movies". TIME. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
- "AFI Awards 2008". American Film Institute. March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
- "Empire's The 500 Greatest Movies of All Time". Empire. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
- "Empire's The 100 Greatest Characters of All Time". Empire. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
- "The 100 Greatest Fictional Characters". Fandomania.com. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
- Ward, Kate (October 18, 2010). "Iron Man 3 to come to theaters in 2013"". Entertainment Weekly. November 15, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015. (#apostrophe_markup)
- Sneider, Jeff (December 14, 2010). "No Favreau? 10 Directors Who Could Take Over Iron Man 3". TheWrap.com. December 15, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015.
- Finke, Nikki and Mike Fleming (February 17, 2011). "Shane Black To Direct Marvel's 'Iron Man 3'". Deadline.com.
- Tadena, Nathalie. "Disney Acquires Distribution Rights to Four Marvel Films From Paramount". The Wall Street Journal. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
- Finke, Nikki (July 2, 2013). "Disney Completes Purchase of Marvel Home Entertainment Distribution Rights". Deadline Hollywood. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
- Palmeri, Christopher (July 2, 2013). "Disney Buys Rights to Four Marvel Movies From Viacom's Paramount". Bloomberg. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
Həmçinin bax
- Gücləndirilmiş ekzoskeletlərin yer aldığı filmlərin siyahısı
Xarici keçidlər
- Dəmir adam (film, 2008) rəsmi saytı
- Dəmir adam — Internet Movie Database saytında.
- Dəmir adam TCM Movie Database saytında
- Dəmir adam AllMovie saytında