fbpx
Wikipedia

Gilyotin

Avqust 10, 2021

Gilyotin — bir sıra Avropa ölkələrində barəsində ölüm hökmü çıxarılmış məhkumun boyun nahiyəsindən üzülməsi ilə icra olunmuş edam üsulunda istifadə edilən alətə verilən ad.

XVI Lüdovikin gilyotinlə edamını göstərən bir qravür.

Qeyd edilən üsulla icra olunan edam üsulu isə gilyotinləmə adlanır. Gilyotinin alt hissəsi məhkumun başının yerləşdirilib tərpənməməsi üçün “bərkidildiyi” iki taxtadan, üst hissəsi isə çəkisi 40 kq-dan 100 kq-dək dəyişən iti bıçaqdan ibarətdir.

Alətin hündürlüyü 2-3 metrdir. Hökm icra olunarkən əvvəlcə məhkumun baş hissəsi iki taxta arasında yerləşdirilir, sonra cəllad 2-3 metr hündürdə yerləşən iti bıçağı sürətlə aşağı doğru çəkərək, məhkumun boyun nahiyəsindən başını üzürdü.

Gilyotinin tarixi: Gilyotin 1738-ci ildə Fransada anadan olan ixtisasca həkim və Fransa məclisinin İosif İqnak Giyotin tərəfindən təkmilləşdirilib. Aləti icad edən şəxsin isə Giyotinin müəllimi Antuan Lui olduğu tarixi mənbələrdə qeyd olunsa da, qeyd edilən dövrdən əvvəl Şotlandiyada və İrlandiyada da gilyotindən ölüm maşını kimi istifadə edilirdi. Sözügedən ölkələrdə bu alət “Şotland qızı” adlanırdı. Elə Fransada da bu alətin xalq arasındakı adı məhz “Şotland qızı” idi.

Gilyotin Fransada: Gilyotinə bənzər edam alətlərindən Avropanın İngiltərə, İtaliya, İsveç, İsveçrə, Almaniya və başqa ölkələrində də qeyri-rəsmi şəkildə istifadə edilirdi. Ancaq bu alət ilk dəfə rəsmi olaraq Fransada edam hökmlərinin icrasında tətbiq edilib. Belə ki, 1789-cu ildə Fransa məclisinə üzv seçilən İ. İ. Giyotin ölkədə edamın vahid və “humanist” üsulla – ağrının minimuma endirilməsi üçün məhkumun başının boyun nahiyəsindən üzülməsi üsulu ilə keçirilməsini təklif edir. Təklif uzun müzakirələrdən sonra 1791-ci ildə qəbul edilərək Fransa Cinayət Məcəlləsinə daxil edilir.

1792-ci ildə Antuan Lui məhkumun qılıncla başının kəsilərək öldürülməsinin yöndəmsiz olmasına görə gilyotin alətini hazırlayır. Luinin hazırladığı alət Parisin məşhur Qrevs meydanında ölmüş insanlar üzərində sınaqdan keçirilərək bəyənildikdən sonra Fransa məclisində qəbul edilir. Alətin ilk qurbanı oğruluqda təqsirli bilinərək, edama məhkum edilən Jak Nikol Pelletyer olur. Fransada gilyotində edamı icra edən ilk cəllad Şarl Anri Sanson idi. Adətən cəlladlar məhkumun başını üzdükdən sonra onu kütləyə nümayiş etdirir, bununla da məhkum sonuncu dəfə ona tamaşa edərək gülən insanları görürdü. Corc Jak Danton edam edilməzdən əvvəl cəlladına "İnsanlara mənim kəsilmiş başımı göstərməyi unutma . Bu görülməyə dəyər"sözlərini demişdir . Maraqlıdır ki, edamdan qabaq oxunan ölüm hökmündə məhkumun Fransa xalqı adından edam edildiyi bəyan edilirdi.

Fransa inqilabından sonra geniş tətbiq edilən edam vasitəsinə çevrilən gilyotindən əvvəl ölkədə əsilzadələr qılınc və ya balta ilə, sadə xalq nümayəndələri isə dar ağacından asılmaqla, ağır cinayət törətməkdə təqsirli bilinənlər isə tonqalda yandırılmaqla edam edilirdilər. Gilyotinə bənzər edam üsullarında isə yaxınları məhkumun ağrı çəkmədən öldürülməsi üçün cəllada pul belə təklif edirdilər.

Fransada “Terror gərginliyi” kimi xarakterizə edilən 1793-cü ilin iyunundan 1794-cü ilin iyulunadək olan dövrdə monarxiyanın süqutundan sonra hökm sürən anarxiya, əcnəbi monarxist qüvvələr tərəfindən hücuma məruz qalma qorxusu və monarxiya hakimiyyətindən sonra formalaşan əks-inqilab partiyaları Fransanı tamamilə paranoyaya sürükləyirdi. İnqilabdan sonra həyata keçirilən demokratik islahatların bir çoxu bu dövrdə yarımçıq kəsildi. Əsilzadələr, sadə insanlar, ziyalılar, siyasətçilər fahişələr, bir sözlə hər bir insan istənilən an gilyotinə göndərilə bilərdi. “Madam gilyotin” adlı bu ölüm maşını ilə tanış olmaq üçün “respublika əleyhinə” ifadəsi belə kifayət idi. Bu müddət ərzində gilyotinli edamlar edam meydanına toplaşan kütlənin populyar əyləncəsinə çevrilir. Hətta bu dövrdə edam saatlarının yazıldığı siyahıların satışı belə təşkil edilir. Bir çox insan gilyotində edamlara tamaşa etməyə öz uşaqlarını da gətirirlər. “Terror gərginliyi” dövrü başa çatması ilə “gilyotin tamaşaları”na da son qoyulur. “Madam gilyotin”in digər adı isə “Milli kəsici” idi. Bu dövrdə Maksimilian Robespyer “Terrorun simvolu” sayılır və hökumətin ən güclü fiqurlarından birinə çevrilir. Lakin elə Robespyer də 1794-cü ildə “Şotland qızı”nın qurbanı olur.

Sonuncu dəfə kütlə qarşısında gilyotində edam edilən şəxs Oyqen Veydmandır. Fransada gilyotinin son qurbanı isə Həmidə Cəndubi olur. Cəndubinin edamı 1977-ci ilə təsadüf edir. Bundan 4 il sonra, yəni, 1981-ci ildə Fransada edam hökmü ləğv edilir.

Bu edam alətini icad edən doktor Giyotinin özünün də gilyotində edam edildiyinə dair iddialar səsləndirilsə də bu, həqiqəti əks etdirmir. Belə ki, Giyotin 1814-cü il may ayının 26-da vəfat edir. Maraqlıdır ki, o, gilyotinin məhz öz soyadı ilə xatırlanmasından narahat olaraq, Fransa məclisinin sözügedən aləti vahid ölüm icraçısı kimi təsdiqləməsindən bir müddət sonra soyadını dəyişdirmişdir.

Avropa ölkələrində gilyotin: Fransada “Terror gərginliyi” dövrünün gilyotinlə “isti” münasibəti bu edam alətinin sürətlə köhnə qitənin digər ölkələrində də tətbiqinə şərait yaradır.Belə ki, Avropanın bir sıra ölkələrində gilyotinə bənzər edam vasitələrinin mövcud olmasına rəğmən sözügedən ölkələr bu “müasir” edam maşınına üstünlük verirlər.

Almaniyanın gilyotini “Folbeyl” (Düşən balta) adlanırdı. Hələ XVII əsrdən bəri almanlar bu alətdən ölüm hökmlərinin icrasında istifadə edirdilər. Fransız nümunəsindən fərqli olaraq, alman gilyotinin hündürlüyü daha az idi.

1853-cü ildə Almaniyanın Saksoniya vilayətində tətbiq edilməyə başlanılan gilyotinlə edam sürətlə digər qonşu vilayətlərə də yayılır. Sözügedən ölkədə gilyotinin sonuncu rəsmi qurbanı 1949-cu il mayın 11-də 24 yaşlı Bertold Vemeyer adlı məhkum olur. Lakin sözügedən tarixədək təxminən 40 min insan ölkədə gilyotinin qurbanına çevrilir. Almaniya Federativ Respublikasında gilyotinlə sonuncu edam hökmünün icrası 1966-cı ildə baş tutur. Daha sonra onu tüfəngdən atəş açaraq, öldürmə şəklindəki edam əvəz edir. Dəyişikliyə səbəb isə sonuncu gilyotinin də sıradan çıxması idi.

1819-cu ildə İtaliyada edama məhkum edilmiş şəxslərin gilyotin vasitəsilə öldürülməsi barədə qərar təsdiq edilir. Ölkədə gilyotində sonuncu ölüm faktı 1870-ci ilin 9 iyulunda qeydə alınır.

Maraqlıdır ki. ABŞ-da gilyotindən ümumiyyətlə istifadə edilməyib. 1996-cı ildə Corcia ştatının məclis üzvü Douq Teper elektrikli stul əvəzinə gilyotindən istifadəni təklif etsə də, bu təklif qəbul edilmir.

Gilyotinlə ölüm dərhal gerçəkləşirmi?

Gilyotinin Fransada ilk dəfə tətbiq olunduğu vaxtdan indiyədək bu alət ilə ölüm hökmünün icrası zamanı məhkumun dərhal ölüb-ölmədiyi mövzusu daim mübahisə mövzusu olmuşdur.

Keçmiş dövrlərdəki digər edam üsullarında məhkumun müəyyən qədər əzab çəkməsi, demək olar ki, hamı tərəfindən qəbul edilirdi. Ancaq gilyotinin “humanist” ölüm vasitəsi olması şübhə ilə qarşılanıb. Hətta bəziləri gilyotində edam edilən məhkumun digər üsullarla öldürülənlərlə müqayisədə daha çox ağrı hiss etdiklərini iddia etmişlər. Belə ki, başı kəsilən məhkumun hərəkətlərini izləyənlər edam edilən şəxsin gözlərinin bir müddət hərəkət etdiyini, eləcə də ağız quruluşunun dəyişdiyinə dair saysız-hesabsız hekayələr nəql etmişlər.

Gilyotinə etiraz: XVII-XIX əsrlərdə bir sıra avropalı yazıçılar və ədiblər gilyotində edama qarşı çıxırdı. Belələrindən ən tanınmışı isə fransız yazıçı Viktor Hüqo idi. O, özünün “Edam məhkumunun sonuncu günü” adlı povestində bu cəza üsulunun ömürlük həbs cəzası ilə dəyişdirilməsinin gərəkdiyini açıq şəkildə bildirirdi.

Gilyotinə etiraz edənlərdən biri də fransız yazıçısı və filosofu Alber Kamyu idi. O, Artur Kestler ilə birgə qələmə aldığı “Ölüm haqqında düşüncələr” adlı əsərində bu məsələyə toxunmuşdu.

Gilyotində edam edilmiş 5 ən məşhur insan:

  • 1. XVI Lüdoviq(21 yanvar 1793)
  • 2. Mariya Antuanette(16 oktyabr 1793)
  • 3. Maksimilyan Robespyer(28 iyul 1794)
  • 4. Corc Jak Danton(5 aprel 1794)
  • 5. Olimp De Guze(3 noyabr 1793)

Xarici keçidlər

  • [1]
  • [2]
  • Ən məşhur gilyotinlə öldürülənlər

Avqust 10, 2021
gilyotin, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, sıra, avropa, ölkələrində, barəsində, ölüm, hökmü, çıxarılmış, məhkumun, boyun, nahiyəsindən, üzülməsi, ilə, icra, olunmuş, edam,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Gilyotin bir sira Avropa olkelerinde baresinde olum hokmu cixarilmis mehkumun boyun nahiyesinden uzulmesi ile icra olunmus edam usulunda istifade edilen alete verilen ad XVI Ludovikin gilyotinle edamini gosteren bir qravur Qeyd edilen usulla icra olunan edam usulu ise gilyotinleme adlanir Gilyotinin alt hissesi mehkumun basinin yerlesdirilib terpenmemesi ucun berkidildiyi iki taxtadan ust hissesi ise cekisi 40 kq dan 100 kq dek deyisen iti bicaqdan ibaretdir Aletin hundurluyu 2 3 metrdir Hokm icra olunarken evvelce mehkumun bas hissesi iki taxta arasinda yerlesdirilir sonra cellad 2 3 metr hundurde yerlesen iti bicagi suretle asagi dogru cekerek mehkumun boyun nahiyesinden basini uzurdu Gilyotinin tarixi Gilyotin 1738 ci ilde Fransada anadan olan ixtisasca hekim ve Fransa meclisinin Iosif Iqnak Giyotin terefinden tekmillesdirilib Aleti icad eden sexsin ise Giyotinin muellimi Antuan Lui oldugu tarixi menbelerde qeyd olunsa da qeyd edilen dovrden evvel Sotlandiyada ve Irlandiyada da gilyotinden olum masini kimi istifade edilirdi Sozugeden olkelerde bu alet Sotland qizi adlanirdi Ele Fransada da bu aletin xalq arasindaki adi mehz Sotland qizi idi Gilyotin Fransada Gilyotine benzer edam aletlerinden Avropanin Ingiltere Italiya Isvec Isvecre Almaniya ve basqa olkelerinde de qeyri resmi sekilde istifade edilirdi Ancaq bu alet ilk defe resmi olaraq Fransada edam hokmlerinin icrasinda tetbiq edilib Bele ki 1789 cu ilde Fransa meclisine uzv secilen I I Giyotin olkede edamin vahid ve humanist usulla agrinin minimuma endirilmesi ucun mehkumun basinin boyun nahiyesinden uzulmesi usulu ile kecirilmesini teklif edir Teklif uzun muzakirelerden sonra 1791 ci ilde qebul edilerek Fransa Cinayet Mecellesine daxil edilir 1792 ci ilde Antuan Lui mehkumun qilincla basinin kesilerek oldurulmesinin yondemsiz olmasina gore gilyotin aletini hazirlayir Luinin hazirladigi alet Parisin meshur Qrevs meydaninda olmus insanlar uzerinde sinaqdan kecirilerek beyenildikden sonra Fransa meclisinde qebul edilir Aletin ilk qurbani ogruluqda teqsirli bilinerek edama mehkum edilen Jak Nikol Pelletyer olur Fransada gilyotinde edami icra eden ilk cellad Sarl Anri Sanson idi Adeten celladlar mehkumun basini uzdukden sonra onu kutleye numayis etdirir bununla da mehkum sonuncu defe ona tamasa ederek gulen insanlari gorurdu Corc Jak Danton edam edilmezden evvel celladina Insanlara menim kesilmis basimi gostermeyi unutma Bu gorulmeye deyer sozlerini demisdir Maraqlidir ki edamdan qabaq oxunan olum hokmunde mehkumun Fransa xalqi adindan edam edildiyi beyan edilirdi Fransa inqilabindan sonra genis tetbiq edilen edam vasitesine cevrilen gilyotinden evvel olkede esilzadeler qilinc ve ya balta ile sade xalq numayendeleri ise dar agacindan asilmaqla agir cinayet toretmekde teqsirli bilinenler ise tonqalda yandirilmaqla edam edilirdiler Gilyotine benzer edam usullarinda ise yaxinlari mehkumun agri cekmeden oldurulmesi ucun cellada pul bele teklif edirdiler Fransada Terror gerginliyi kimi xarakterize edilen 1793 cu ilin iyunundan 1794 cu ilin iyulunadek olan dovrde monarxiyanin suqutundan sonra hokm suren anarxiya ecnebi monarxist quvveler terefinden hucuma meruz qalma qorxusu ve monarxiya hakimiyyetinden sonra formalasan eks inqilab partiyalari Fransani tamamile paranoyaya surukleyirdi Inqilabdan sonra heyata kecirilen demokratik islahatlarin bir coxu bu dovrde yarimciq kesildi Esilzadeler sade insanlar ziyalilar siyasetciler fahiseler bir sozle her bir insan istenilen an gilyotine gonderile bilerdi Madam gilyotin adli bu olum masini ile tanis olmaq ucun respublika eleyhine ifadesi bele kifayet idi Bu muddet erzinde gilyotinli edamlar edam meydanina toplasan kutlenin populyar eylencesine cevrilir Hetta bu dovrde edam saatlarinin yazildigi siyahilarin satisi bele teskil edilir Bir cox insan gilyotinde edamlara tamasa etmeye oz usaqlarini da getirirler Terror gerginliyi dovru basa catmasi ile gilyotin tamasalari na da son qoyulur Madam gilyotin in diger adi ise Milli kesici idi Bu dovrde Maksimilian Robespyer Terrorun simvolu sayilir ve hokumetin en guclu fiqurlarindan birine cevrilir Lakin ele Robespyer de 1794 cu ilde Sotland qizi nin qurbani olur Sonuncu defe kutle qarsisinda gilyotinde edam edilen sexs Oyqen Veydmandir Fransada gilyotinin son qurbani ise Hemide Cendubi olur Cendubinin edami 1977 ci ile tesaduf edir Bundan 4 il sonra yeni 1981 ci ilde Fransada edam hokmu legv edilir Bu edam aletini icad eden doktor Giyotinin ozunun de gilyotinde edam edildiyine dair iddialar seslendirilse de bu heqiqeti eks etdirmir Bele ki Giyotin 1814 cu il may ayinin 26 da vefat edir Maraqlidir ki o gilyotinin mehz oz soyadi ile xatirlanmasindan narahat olaraq Fransa meclisinin sozugeden aleti vahid olum icracisi kimi tesdiqlemesinden bir muddet sonra soyadini deyisdirmisdir Avropa olkelerinde gilyotin Fransada Terror gerginliyi dovrunun gilyotinle isti munasibeti bu edam aletinin suretle kohne qitenin diger olkelerinde de tetbiqine serait yaradir Bele ki Avropanin bir sira olkelerinde gilyotine benzer edam vasitelerinin movcud olmasina regmen sozugeden olkeler bu muasir edam masinina ustunluk verirler Almaniyanin gilyotini Folbeyl Dusen balta adlanirdi Hele XVII esrden beri almanlar bu aletden olum hokmlerinin icrasinda istifade edirdiler Fransiz numunesinden ferqli olaraq alman gilyotinin hundurluyu daha az idi 1853 cu ilde Almaniyanin Saksoniya vilayetinde tetbiq edilmeye baslanilan gilyotinle edam suretle diger qonsu vilayetlere de yayilir Sozugeden olkede gilyotinin sonuncu resmi qurbani 1949 cu il mayin 11 de 24 yasli Bertold Vemeyer adli mehkum olur Lakin sozugeden tarixedek texminen 40 min insan olkede gilyotinin qurbanina cevrilir Almaniya Federativ Respublikasinda gilyotinle sonuncu edam hokmunun icrasi 1966 ci ilde bas tutur Daha sonra onu tufengden ates acaraq oldurme seklindeki edam evez edir Deyisikliye sebeb ise sonuncu gilyotinin de siradan cixmasi idi 1819 cu ilde Italiyada edama mehkum edilmis sexslerin gilyotin vasitesile oldurulmesi barede qerar tesdiq edilir Olkede gilyotinde sonuncu olum fakti 1870 ci ilin 9 iyulunda qeyde alinir Maraqlidir ki ABS da gilyotinden umumiyyetle istifade edilmeyib 1996 ci ilde Corcia statinin meclis uzvu Douq Teper elektrikli stul evezine gilyotinden istifadeni teklif etse de bu teklif qebul edilmir Gilyotinle olum derhal gerceklesirmi Gilyotinin Fransada ilk defe tetbiq olundugu vaxtdan indiyedek bu alet ile olum hokmunun icrasi zamani mehkumun derhal olub olmediyi movzusu daim mubahise movzusu olmusdur Kecmis dovrlerdeki diger edam usullarinda mehkumun mueyyen qeder ezab cekmesi demek olar ki hami terefinden qebul edilirdi Ancaq gilyotinin humanist olum vasitesi olmasi subhe ile qarsilanib Hetta bezileri gilyotinde edam edilen mehkumun diger usullarla oldurulenlerle muqayisede daha cox agri hiss etdiklerini iddia etmisler Bele ki basi kesilen mehkumun hereketlerini izleyenler edam edilen sexsin gozlerinin bir muddet hereket etdiyini elece de agiz qurulusunun deyisdiyine dair saysiz hesabsiz hekayeler neql etmisler Gilyotine etiraz XVII XIX esrlerde bir sira avropali yazicilar ve edibler gilyotinde edama qarsi cixirdi Belelerinden en taninmisi ise fransiz yazici Viktor Huqo idi O ozunun Edam mehkumunun sonuncu gunu adli povestinde bu ceza usulunun omurluk hebs cezasi ile deyisdirilmesinin gerekdiyini aciq sekilde bildirirdi Gilyotine etiraz edenlerden biri de fransiz yazicisi ve filosofu Alber Kamyu idi O Artur Kestler ile birge qeleme aldigi Olum haqqinda dusunceler adli eserinde bu meseleye toxunmusdu Gilyotinde edam edilmis 5 en meshur insan 1 XVI Ludoviq 21 yanvar 1793 2 Mariya Antuanette 16 oktyabr 1793 3 Maksimilyan Robespyer 28 iyul 1794 4 Corc Jak Danton 5 aprel 1794 5 Olimp De Guze 3 noyabr 1793 Xarici kecidler Redakte 1 2 En meshur gilyotinle oldurulenlerMenbe https az wikipedia org w index php title Gilyotin amp oldid 5925314, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.