fbpx
Wikipedia

Sevr müqaviləsi

Avqust 03, 2021

Sevr müqaviləsi — fr. Le Traité de Sèvres — 1920-ci il avqustun 10-da 14 dövlətin səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən Sevrdə (Fransa) "Müttəfiq Dövlətlər və Türkiyə arasında sülh müqaviləsi".

Sevr müqaviləsi
Sevr müqaviləsi

Sevr müqaviləsinə Osmanlı imperiyasının paylaşılması:silahsız və beynəlxalq bölgə; Ermənistan, Yunanıstan,Fransa və Britaniyaya verilən ərazilər; ola biləcək Kürd torpaqları;qalan Türk torpaqları
Müqavilənin tipi sülh müqaviləsi
İmzalanma tarixi 10 avqust 1920-ci il
İmzalanma yeri Sevr, Fransa
Qüvvəyə minməsi 24 iyul 1923-cü il
İmzalayanlar

1.Müttəfiq Dövlətləri

Osmanlı imperiyası

2.Əsas Antanta dövlətləri
Fransa Fransa
Böyük Britaniya Böyük Britaniya
İtaliya İtaliya
Yaponiya Yaponiya
Dili fransızca
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

10 Avqust 1920-ci ildə Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Parisin 3 km qərbində, Sevres (Sevr) şəhərinin ətrafındakı Keramika Muzeyində (Musée National de Céramique) imzalanmışdır. Müqavilənin imzalandığı dövrdə davam edən Türk İstiqlal Müharibəsi nəticəsində türklərin qələbəsi ilə bu müqavilənin əvəzinə 24 iyul 1923-cü ildə Lozanna Müqaviləsi imzalanaraq həyata keçirildiyi üçün Sevr müqaviləsi qüvvəsini itirmişdir. Sevr müqaviləsi 433 maddədən ibarət idi.

Hazırlıq müddəti

Mundros sülh müqaviləsi və sonra yaşananlar

Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Antanta Dövlətləri və Avstriya arasında Sen-Jermen sülh müqaviləsi (1919), Macarıstan arasında Trianon sülh müqaviləsi və Bolqarıstan arasındakı Neyr Sazişinin imzalanmasına baxmayaraq, 1919-cu ilin mayında Osmanlı İmperiyası ilə barışıq müqaviləsi imzalanmadı və danışıqlar qeyri-müəyyən bir gələcəyə təxirə salındı. Bunun səbəbləri, Antanta Dövlətlərinin Osmanlı İmperiyasını bölüşdürmə mübahisəsidir.

Antanta dövlətləri Ali Məclisinin 7 may tarixli qərarına əsasən İzmir 15 mayda yunanlar tərəfindən işğal edildi. Bu hadisə bütün Türkiyədə güclü bir milli narazılığa səbəb oldu. Sivas Konqresi 4 sentyabrda toplanandan sonra İstanbuldakı Osmanlı hökuməti ölkəyə inzibati və hərbi nəzarəti itirdi. Sivasda və daha sonra Ankarada Mustafa Kamal Paşanın rəhbərliyi altında milli müqavimət hökuməti quruldu. Anadolu hökuməti olaraq da adlandırılan təşkilat, mənfi şərtlərdə sülh sazişini qəbul etməyəcəyini bəyan etdi və müqavimət üçün hazırlıqlara başladı.

Hazırlıq Konfransları

 
Müttəfiq bir hərbi gəminin göyərtəsində Sevr müqaviləsini imzalamaq üçün Paris Sülh Konfransına gedən Osmanlı heyətinin fotosu. Soldan sağa: Rza Tofiq, Kürəkən Fərid Paşa, Məhməd Hadi paşa və səfir Rəşad Xalis bəy.

18 aprel 1920-ci il tarixində San Remo konfransında, Antanta dövlətləri Osmanlı İmperiyasına tətbiq ediləcək sülh müqaviləsinin şərtlərini hazırladılar. 22 apreldə Osmanlı hökumətini Parisə, sülh konfransına dəvət etdilər. Sultan keçmiş sədrəzam Əhməd Tofiq Paşanın başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini Parisə göndərdi. Ertəsi gün Ankarada toplanan Böyük Millət Məclisi, 30 apreldə razılığa gələn dövlətlərin xarici işlər nazirliklərinə İstanbuldan ayrı bir hökumətin qurulduğunu bildirərək məktub göndərdi.

Parisdəki barışıq şərtlərini öyrənən Əhməd Tofiq Paşa İstanbula bir teleqram göndərdi və sülh şərtlərinin "dövlət anlayışı ilə qonorar" olmadığını (dövlət anlayışına zidd) və danışıqlardan geri çəkildiyini bildirdi. İyunun 21-də Müttəfiq dövlətlər türk millətinin müqavimətini qırmaq üçün yunan qüvvələrini İzmirə sürmək qərarına gəldilər. Balıkesir, Bursa, Uşak və Trakya Yunan ordusu tərəfindən tez bir zamanda işğal edildi.

Səltənət Şurası

Səltənət Şurası Egeydəki işğalların ardınca 22 iyulda İstanbula toplandı, sədrəzam Damat Ferit Paşanın başçılığı ilə Parisə ikinci bir heyət göndərmək qərarına gəldi. Şuradakı hadisələr bugün də müzakirə olunur. Bu görüşdə Nutuk Vahdettin haqqında: "Sevr İmtahanını ayağa qalxaraq qəbul etdi" dedi. Sarayın Baş Qərargah rəisi Lütfi Siməvinin verdiyi məlumata görə, VI Mehmed Vahidəddinin açılış nitqini oxuduqdan sonra prezidentliyi Damat Fərid Paşaya buraxdı və salonda dayanmadı və çölə çıxdı. Sonuncu sədrəzam Tofiq Paşanın oğlu İsmail Hakkı Okdayın ifadəsi belə idi:

“Nəhayət, Sevri qəbul edənlərin ayağa qalxması lazım olduğu söyləndi. Damat Fərid Paşa, Sultanın zalı tərk etməsi lazım olduğuna işarə etdi. Vahdəttin çölə çıxdı,başqa otağa keçdi. Sultan ayağa qalxanda zaldakılarda insanlar Hünkara hörmət əlaməti olaraq ayağa qalxdılar.Onu salamladılar. Belə ki, bu ayağa qalxmanın Sevri qəbul etmək demək olduğu, yoxsa Sultana hörmətən olunduğu bilinmir. Hətta Ayandan olan topçu Feriki Rıza Paşa "Biz Sultana hörmətən ayağa qalxdıq, Sevri qəbul etdiyimizdən deyil" deyə qışqıraraq Damad Fəridin oyununu açıqca protesto etdi."

Tarixçilər bu hadisəni səs vermək hüququ olmayan sultanın səsverməyə çağırıldığı zaman çölə çıxması,lakin Damad Fəridin bu məsələni tezbazara gətirməsi kimi yorumladılar. Bəziləri iddia edir ki, o, ayağa qalxdı, bəlkə bir az hirsləndi və Sevri təsdiqləmək üçün görüşün qərəzli bir şəkildə keçirilməsinə etiraz edərək növbəti otağa keçdi. Bəzi tarixçilər bunun sultanın və Damad Fərid Paşanın müqavilənin qəbul edilməsi üçün birlikdə hazırladıqları bir plan olduğunu iddia edirlər.

Müqaviləni imzalayanlar

Müqavilə 10 Avqust 1920-ci ildə Böyük Britaniya İmperiyası, Antanta dövlətləri, Fransa, İtaliya, Yaponiya, Ermənistan, Belçika, Yunanıstan, Hicaz Krallığı, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Serblər, Xorvatlar və Sloveniya Krallığı, Çexoslovakiya və məğlub olan Osmanlı İmperiyası arasında imzalanmışdır. ABŞ Osmanlı İmperiyasına qarşı vuruşmadı və SSRİ hələ Millətlər Cəmiyyətinin üzvü olmadığına görə imza atmadı.

Osmanlı heyətinə bu adlar daxil idi: sədrəzəm Damat Fərid paşa, keçmiş Maaarif naziri (milli təhsil naziri) Bağdadlı Məhməd Hadi paşa, Dövlət Şurasının (Dövlət Şurası) keçmiş başçısı Rıza Tefik bəy və Bern səfiri Rəşad Halis bəy.

  • Rıza Tevfik Bey, Reşat Halis Bey ve Bağdadlı Mehmed Hâdî Paşa

Nəticələr

Müqavilənin qüvvəyə minməsi üçün Parlament müqaviləni müzakirə edib qəbul etməli və sonra onu imzalamaq üçün VI Mehmed Vahidəddinə göndərməli idi. Lakin müqavilə imzalanan zaman Məclis bağlı olduğundan(fəaliyyət 1920-ci ilin martında başa çatdı və 1920-ci ilin aprelində bağlandı) müqavilə parlamentdə müzakirə oluna bilmədiyi üçün və sultanın qarşısına çıxmadı.

Ankaradakı Böyük Millət Məclisi müqaviləni qəti bir bəyanatla pislədi və 19 Avqust 1920-ci ildə müqaviləni imzalayanlara və Sultənət Şurası Məclisində müsbət səs verənləri xain elan etdi. Müqaviləni imzalayan nümayəndə heyətinin üzvləri 23 aprel 1924-cü ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən 150 üzv siyahısına əlavə edildi. 28 may 1927-ci ildə vətəndaşlıqdan çıxarıldılar.

Tərəflərdən Yunanıstan müqaviləni ratifikasiya edib,qüvvəyə minməsini istədi. Bəzi dairələr müqavilənin heç vaxt qüvvəyə minmədiyini iddia edirlər. Ancaq digər görüşlərə görə müqavilənin bir çox müddəaları o dövrdə tətbiq edildi və XX əsrin beynəlxalq siyasi döyüşlərinə səbəb oldu. Sevr müqaviləsinin bəzi maddələrinə istinadən Yaxın Şərq coğrafiyası yenidən işləndiysə, bu müqavilənin bir müddət olsa da qüvvəyə minməsi iddiası qəbul edilir.

Müqavilədə maraq doğuran məsələlərdən biri də Ermənistana geniş ərazilərin verilməsi idi. Belə ki, ABŞ Prezidenti Vudro Vilsonun təklifinə əsasən, regionda Ermənistana aid olmayan, hətta erməni əhalisinin üstünlük təşkil etmədiyi bir sıra ərazilər, məsələn Qara dəniz limanı olan Trabzon onlara verilirdi. Buna görə də, bu ölkəni "Vilson Ermənistanı" adlandırırdılar.

Sultan VI Məhəmməd müqavilənin şərtlərini qəbul etsə[Mənbə göstərin] də, Ankarada yaranmış Atatürk hökuməti onu qəbul etməkdən imtina etdi. Türk millətçi hökuməti bu əraziləri Yunanıstan, Gürcüstan və Ermənistana verməkdən boyun qaçırdı. Atatürk hətta bəyan etdi ki, Türkiyə zərurət yaranarsa, bütün Cənubi Qafqaz üzərində nəzarəti ələ keçirmək iqtidarındadır. Lakin Qərbi Anadolunu işğal etmiş Yunanıstandan fərqli olaraq, Ermənistan müqavilədə ona verilmiş ərazilərə nəzarət etmək iqtidarında deyildi. Öz ingilis himayədarlarının göstərdikləri böyük dəstəyə baxmayaraq, ermənilər Nizam Qarabəkir Paşanın 50 000 nəfərlik ordusu qarşısında aciz qalmışdılar. Mustafa Kamal Atatürkün banisi olduğu Türk Milli Azadlıq Hərəkatı müttəfiqləri yenidən danışıqlar masasına əyləşməyə məcbur etdi. Habelə ərəblər Suriyada Fransanın, Bağdadda Britaniyanın hakimiyyətini qəbul etmək istəmirdilər. Məhz Azadlıq Mübarizəsinin gedişində türklər yunan, erməni və fransız qüvvələrinə müqavimət göstərərək, 16 mart 1921-ci ildə Sovet Rusiyası ilə Moskva müqaviləsi, Fransa ilə Ankara anlaşması imzalayaraq öz beynəlxalq əlaqələrini möhkəmləndirdilər. Ədirnə müqaviləsi və Qars müqaviləsini bağlamaqla isə Türkiyə öz şərq sərhədlərini möhkəmləndirdi. Bütün bu hadisələr türklərə Antanta ölkələri ilə yenidən danışıqlara başlamağa və 1923-cü ildə Lozanna müqaviləsini imzalamağa imkan verdi.

Önəmli maddələri

  1. Sərhədlər (maddə. 27-36): Ədirnə və Kırklareli daxil olmaqla Trakyanın əksəriyyəti Yunanıstana; Ceyhan, Antep, Urfa, Mardin və Cizrə şəhər mərkəzləri Suriyaya verilir(Fransız mandatı);Mosul vilayətinin şimaldakı qəzası daxil olmaqla Əl-Cəzirəyə (Böyük Britaniyanın Mesopotamiya mandatı, sonradan İraq) veriləcək, İstanbul Osmanlı İmperiyasının paytaxtı olaraq qalacaq.
  2. Boğazlar (maddə 37-61): İstanbul Boğazları və Çanaqqala Boğazı və Mərmərə Dənizi silahsızlaşdırılacaq və müharibə və sülh dövründə bütün dövlətlərin gəmiləri üçün açıq olacaq;Boğazlardakı dəniz nəqliyyatını on ölkənin beynəlxalq komissiyası idarə edəcək;Müttəfiq Dövlətlərinin Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Komissiyanı zəruri hesab edildiyi hallarda kömək etməyə çağırmaq;
  3. Kürd Bölgəsi(maddə 62-64): İngiltərə, Fransa və İtaliya nümayəndələrindən ibarət bir komissiya, Fərat çayının şərqindəki Kürd əyalətlərində yerli idarəetmə qaydası quracaq;bir il sonra kürdlər müstəqillik üçün Millətlər Cəmiyyətinə müraciət edə bilərlər;
  4. İzmir (maddə 65-83): Osmanlı imperiyası, Yunanıstanın suveren hüquqlarından istifadəsini indiki İzmir əyaləti ilə məhdud bir ərazidə 5 il müddətinə tərk edəcək; bu müddətin sonunda bölgənin Osmanlı ya da Yunanıstana qatılması üçün plebisit ediləcək;
  5. Ermənistan (maddə 88-93): Osmanlı İmperiyası Ermənistan Respublikasını tanıyacaq;Türkiyə-Ermənistan sərhədini ABŞ bir hakim olaraq müəyyən edəcək (ABŞ prezidenti Vudro Vilson 22 Noyabr 1920-ci il tarixli qərarı ilə Trabzon, Ərzurum, Van və Bitlis əyalətlərini Ermənistana verdi);
  6. Ərəb ölkələri ve Adalar (madde 94-122): Osmanlı İmperiyası, müharibə zamanı və ya əvvəl itirdiyi ərəb ölkələri, Kipr və Egey adaları üzərində heç bir haqq tələb etməyəcək;
  7. Azlıqların hüquqları(madde 140-151): Osmanlılar dinindən və dilindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlara bərabər hüquqlar verəcək, sürgün edilmiş qeyri-müsəlmanların əmlakları geri qaytarılacaq, azlıqlar bütün səviyyələrdə məktəb və dini qurumlar qurmaqda azaddırlar;Osmanlı İmperiyasının bu məsələlərdəki tətbiqləri lazım gələrsə, Müttəfiq Dövlətlər tərəfindən nəzarətdə saxlanılacaq;
  8. Xidməti məsələlər(maddə 152-207): Osmanlı İmperiyasının hərbi qüvvəsi 50,700 nəfərlə məhdudlaşacaqdı ki, onlardan 35000 nəfəri jandarma, 15 min nəfəri xüsusi dəstələr, 700 nəfəri isə sultanın yanındakı təhlükəsizlik qüvvələri idi.
  9. Müharibə cinayətləri(maddə 226-230): Müharibə vaxtında qətliam və cinayətlər törətməklə günahlananalar mühakimə olunacaq;
  10. Borclar və Müharibə kompensasiyası (maddə 231-260): Osmanlı imperiyasının maliyyə vəziyyətindən ötəri döyüş təzminatı istenmeyecek, Türkiyənin Almaniya və müttəfiqlərinə olan borcları silinəcək;bununla birlikdə, Türkiyə maliyyəsi müttəfiq maliyyə komissiyasının nəzarəti altına alınacaq;
  11. Kapitulyasiyalar(maddə 260-268): 1914-cü ildə Osmanlı İmperiyası tərəfindən birtərəfli olaraq ləğv edilmiş kapitulyasiyalar müttəfiq dövlətlərin vətəndaşlarının xeyrinə yenidən qurulacaq;
  12. Ticarət və Özəl Hüquq(maddə 269-414): Türkiyə qanunları və inzibati qaydalar, müttəfiqlərin demək olar ki, hər sahədə müəyyən etdiyi qaydalara uyğunlaşdırılacaq; müttəfiq dövlətlər arasında əmək bölgüsü çərçivəsində mülki dəniz və dəmir yolu nəqliyyatı idarə ediləcək;Bu, əmək və əmək hüquqlarının müddəalarını özündə birləşdirən bir razılaşmadır.

Sevr xəritələrdə

  • Sevrdən bir neçə il öncə 1917-ci ildə imzalanmış Sen Jen de Marin Sazişinə görə Türkiyədə İtalyan nüfuzu. Balfor tərəfindən imzalanan sənəd.

  • Sevr müqaviləsinin imzalandığı zamanlarda Osmanlı Türkçesinde hazırlanmış bir xəritənin 1927-ci ildə bərpa edilmiş variantı (Bu xəritədə bir çox səhv var. Çanaqqala və İzmit boyunca olan bölgə Türk hökumətinin ixtiyarına verildi. Ayrıca İzmir Türkiyədən asılı olsa da muxtar olardı. Sevrdə də təsir dairəsinin olacağını düşünən müddəalar yoxdur. Fransa və İtaliyanın lehinə. Ayrıca, İstanbul Yunanistana verilməyəcəkdi. Müqaviləyə görə, Osmanlı İmperiyasının paytaxtı olmağa davam edəcəkdir. Bu xəritə Sevrın əsl xəritəsi deyil.).

  • 1920-ci ilde hazırlanmış, bir xəritədə Osmanlı İmparatorluğunun sərhədləri. Şərqdəki karartılı alanın Kürdüstan olduğu görülmekdədir.

  • Sevr müqaviləsində Boğazlar Bölgəsini göstərən, 1920-ci ildə yaradılmış bir xəritə.

  • Sevr müqaviləsi ile qurulması nəzərdə tutulmuş böyük Erməni dövləti üçün Amerika prezidenti Vudro Vilsonun müəyyən etdiyi qərb sərhədi, 1920-ci il.

  • Bir başqa xəritədə Vudro Vilsonun müəyyən etdiyi eyni sərhəd.

Maraqlı faktlar

İstinadlar

  1. Antlaşmanın girişinde Fransa, Britanya İmparatorluğu, İtalya ve Japonya "başlıca düvel-i müttefika" olarak zikredilmektedir. Diğer düvel-i müttefika devletleri ise Ermenistan, Belçika, Yunanistan, Hicaz, Lehistan, Portekiz, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven ve Çekoslovakya olarak sıralanmıştır.
  2. "Kültür Bakanlığı 1920 Kronolojisi". 2016-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-28.
  3. Şimşir Bilal N. (2006). Atatürk ve Cumhuriyet. İstanbul: İleri Yayınları. səh. 55. ISBN 9789944109161.
  4. Hür Ayşe (2012). Öteki Tarih (2) Mondoros'tan İzmir Suikastı Davasına. Istanbul: Propil. səh. 88. ISBN 9789759963866.
  5. Prof. Dr. Nihat Erim (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. səh. 525-527.
  6. "Atatürk Kronolojisi" (türk). ataturk.net. 2015-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-28.
  7. . 10 Avqust 2015. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-28.
  8. ↑ Cahit Kayra, Sevr Dosyası Nasıl yapıldı, Nasıl Yırtıldı. Büke Yayıncılık, 2004, ISBN 9789758454525, sayfa 21
  9. Prof. Dr. Nihat Erim (1953-cü il). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. səh. 539-543.
  10. . uyg.tsk.tr. 2015-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-29. (#parameter_ignored)
  11. Treaty of Sèvres/Part V - Military, naval and air clauses (Article 155) Wikisource, (İngilizce)

Mənbə

  • Vilson Ermənistanı, Sovet Ermənistanı və forpost Ermənistan

Həmçinin bax

   Türkiyə portalı    Avropa portalı

Xarici keçidlər

  •  (türk.)
  •  (ing.)

Avqust 03, 2021
sevr, müqaviləsi, məqalənin, mətnini, azərbaycan, dilinə, uyğunlaşdırmaq, lazımdır, məqalədə, cümlə, quruluşlarındakı, yanlışlıqları, orfoqrafik, səhvləri, düzəltdikdən, sonra, qaralama, şablonunu, silməyi, unutmayın, traité, sèvres, 1920, avqustun, dövlətin, . Bu meqalenin metnini Azerbaycan diline uygunlasdirmaq lazimdir Meqalede cumle quruluslarindaki yanlisliqlari ve orfoqrafik sehvleri duzeltdikden sonra qaralama az sablonunu silmeyi unutmayin Sevr muqavilesi fr Le Traite de Sevres 1920 ci il avqustun 10 da 14 dovletin selahiyyetli numayendesi terefinden Sevrde Fransa Muttefiq Dovletler ve Turkiye arasinda sulh muqavilesi Sevr muqavilesiSevr muqavilesiSevr muqavilesine Osmanli imperiyasinin paylasilmasi silahsiz ve beynelxalq bolge Ermenistan Yunanistan Fransa ve Britaniyaya verilen eraziler ola bilecek Kurd torpaqlari qalan Turk torpaqlariMuqavilenin tipi sulh muqavilesiImzalanma tarixi 10 avqust 1920 ci ilImzalanma yeri Sevr FransaQuvveye minmesi 24 iyul 1923 cu ilImzalayanlar 1 Muttefiq Dovletleri Osmanli imperiyasi2 Esas Antanta dovletleri 1 Fransa Fransa Boyuk Britaniya Boyuk Britaniya Italiya Italiya Yaponiya Yaponiya Diger Antanta dovletleri I Ermenistan RespublikasiBelcika BelcikaCexoslovakiya RespublikasiYunanistan YunanistanPortuqaliya PortuqaliyaRuminiya kralligiBoyuk Britaniya Boyuk BritaniyaYuqoslaviya YuqoslaviyaPolsa Respublikasi 1918 1939 HicazDili fransizca Vikianbarda elaqeli mediafayllar10 Avqust 1920 ci ilde Birinci Dunya Muharibesinden sonra Parisin 3 km qerbinde Sevres Sevr seherinin etrafindaki Keramika Muzeyinde Musee National de Ceramique imzalanmisdir Muqavilenin imzalandigi dovrde davam eden Turk Istiqlal Muharibesi neticesinde turklerin qelebesi ile bu muqavilenin evezine 24 iyul 1923 cu ilde Lozanna Muqavilesi imzalanaraq heyata kecirildiyi ucun Sevr muqavilesi quvvesini itirmisdir Sevr muqavilesi 433 maddeden ibaret idi Mundericat 1 Hazirliq muddeti 1 1 Mundros sulh muqavilesi ve sonra yasananlar 1 2 Hazirliq Konfranslari 1 3 Seltenet Surasi 2 Muqavileni imzalayanlar 3 Neticeler 4 Onemli maddeleri 5 Sevr xeritelerde 6 Maraqli faktlar 7 Istinadlar 8 Menbe 9 Hemcinin bax 10 Xarici kecidlerHazirliq muddeti RedakteMundros sulh muqavilesi ve sonra yasananlar Redakte Birinci Dunya Muharibesinden sonra Antanta Dovletleri ve Avstriya arasinda Sen Jermen sulh muqavilesi 1919 Macaristan arasinda Trianon sulh muqavilesi ve Bolqaristan arasindaki Neyr Sazisinin imzalanmasina baxmayaraq 1919 cu ilin mayinda Osmanli Imperiyasi ile barisiq muqavilesi imzalanmadi ve danisiqlar qeyri mueyyen bir geleceye texire salindi Bunun sebebleri Antanta Dovletlerinin Osmanli Imperiyasini bolusdurme mubahisesidir Antanta dovletleri Ali Meclisinin 7 may tarixli qerarina esasen Izmir 15 mayda yunanlar terefinden isgal edildi Bu hadise butun Turkiyede guclu bir milli naraziliga sebeb oldu Sivas Konqresi 4 sentyabrda toplanandan sonra Istanbuldaki Osmanli hokumeti olkeye inzibati ve herbi nezareti itirdi Sivasda ve daha sonra Ankarada Mustafa Kamal Pasanin rehberliyi altinda milli muqavimet hokumeti quruldu Anadolu hokumeti olaraq da adlandirilan teskilat menfi sertlerde sulh sazisini qebul etmeyeceyini beyan etdi ve muqavimet ucun hazirliqlara basladi Hazirliq Konfranslari Redakte Muttefiq bir herbi geminin goyertesinde Sevr muqavilesini imzalamaq ucun Paris Sulh Konfransina geden Osmanli heyetinin fotosu Soldan saga Rza Tofiq Kureken Ferid Pasa Mehmed Hadi pasa ve sefir Resad Xalis bey 18 aprel 1920 ci il tarixinde San Remo konfransinda Antanta dovletleri Osmanli Imperiyasina tetbiq edilecek sulh muqavilesinin sertlerini hazirladilar 22 aprelde Osmanli hokumetini Parise sulh konfransina devet etdiler Sultan kecmis sedrezam Ehmed Tofiq Pasanin basciliq etdiyi numayende heyetini Parise gonderdi Ertesi gun Ankarada toplanan Boyuk Millet Meclisi 30 aprelde raziliga gelen dovletlerin xarici isler nazirliklerine Istanbuldan ayri bir hokumetin quruldugunu bildirerek mektub gonderdi Parisdeki barisiq sertlerini oyrenen Ehmed Tofiq Pasa Istanbula bir teleqram gonderdi ve sulh sertlerinin dovlet anlayisi ile qonorar olmadigini dovlet anlayisina zidd ve danisiqlardan geri cekildiyini bildirdi Iyunun 21 de Muttefiq dovletler turk milletinin muqavimetini qirmaq ucun yunan quvvelerini Izmire surmek qerarina geldiler Balikesir Bursa Usak ve Trakya Yunan ordusu terefinden tez bir zamanda isgal edildi Seltenet Surasi Redakte Seltenet Surasi Egeydeki isgallarin ardinca 22 iyulda Istanbula toplandi sedrezam Damat Ferit Pasanin basciligi ile Parise ikinci bir heyet gondermek qerarina geldi Suradaki hadiseler bugun de muzakire olunur Bu gorusde Nutuk Vahdettin haqqinda Sevr Imtahanini ayaga qalxaraq qebul etdi dedi 2 Sarayin Bas Qerargah reisi Lutfi Simevinin verdiyi melumata gore VI Mehmed Vahideddinin acilis nitqini oxuduqdan sonra prezidentliyi Damat Ferid Pasaya buraxdi ve salonda dayanmadi ve cole cixdi Sonuncu sedrezam Tofiq Pasanin oglu Ismail Hakki Okdayin ifadesi bele idi Nehayet Sevri qebul edenlerin ayaga qalxmasi lazim oldugu soylendi Damat Ferid Pasa Sultanin zali terk etmesi lazim olduguna isare etdi Vahdettin cole cixdi basqa otaga kecdi Sultan ayaga qalxanda zaldakilarda insanlar Hunkara hormet elameti olaraq ayaga qalxdilar Onu salamladilar Bele ki bu ayaga qalxmanin Sevri qebul etmek demek oldugu yoxsa Sultana hormeten olundugu bilinmir Hetta Ayandan olan topcu Feriki Riza Pasa Biz Sultana hormeten ayaga qalxdiq Sevri qebul etdiyimizden deyil deye qisqiraraq Damad Feridin oyununu aciqca protesto etdi Tarixciler bu hadiseni ses vermek huququ olmayan sultanin sesvermeye cagirildigi zaman cole cixmasi lakin Damad Feridin bu meseleni tezbazara getirmesi kimi yorumladilar Bezileri iddia edir ki o ayaga qalxdi belke bir az hirslendi ve Sevri tesdiqlemek ucun gorusun qerezli bir sekilde kecirilmesine etiraz ederek novbeti otaga kecdi Bezi tarixciler bunun sultanin ve Damad Ferid Pasanin muqavilenin qebul edilmesi ucun birlikde hazirladiqlari bir plan oldugunu iddia edirler Muqavileni imzalayanlar RedakteMuqavile 10 Avqust 1920 ci ilde Boyuk Britaniya Imperiyasi Antanta dovletleri Fransa Italiya Yaponiya Ermenistan Belcika Yunanistan Hicaz Kralligi Polsa Portuqaliya Ruminiya Serbler Xorvatlar ve Sloveniya Kralligi Cexoslovakiya ve meglub olan Osmanli Imperiyasi arasinda imzalanmisdir ABS Osmanli Imperiyasina qarsi vurusmadi 3 4 ve SSRI hele Milletler Cemiyyetinin uzvu olmadigina gore imza atmadi 5 Osmanli heyetine bu adlar daxil idi sedrezem Damat Ferid pasa kecmis Maaarif naziri milli tehsil naziri Bagdadli Mehmed Hadi pasa Dovlet Surasinin Dovlet Surasi kecmis bascisi Riza Tefik bey ve Bern sefiri Resad Halis bey Riza Tevfik Bey Resat Halis Bey ve Bagdadli Mehmed Hadi Pasa Osmanli temsilcisi Mehmed Hadi pasa muqavileni imzalayir Yunanistan temsilcisi Elefterios Venizelos muqavileni imzalayir Sevr Muqavilesinin imzalanmasini teqiben Afinadaki Panatinaikos stadion da Venizelos Kral Aleksandros Yunanistan krali ve Temistoklis Sofulisin de qatildigi yigincaq Neticeler RedakteMuqavilenin quvveye minmesi ucun Parlament muqavileni muzakire edib qebul etmeli ve sonra onu imzalamaq ucun VI Mehmed Vahideddine gondermeli idi Lakin muqavile imzalanan zaman Meclis bagli oldugundan 6 fealiyyet 1920 ci ilin martinda basa catdi ve 1920 ci ilin aprelinde baglandi muqavile parlamentde muzakire oluna bilmediyi ucun ve sultanin qarsisina cixmadi Ankaradaki Boyuk Millet Meclisi muqavileni qeti bir beyanatla pisledi ve 19 Avqust 1920 ci ilde muqavileni imzalayanlara ve Sultenet Surasi Meclisinde musbet ses verenleri xain elan etdi Muqavileni imzalayan numayende heyetinin uzvleri 23 aprel 1924 cu ilde Turkiye Boyuk Millet Meclisi terefinden 150 uzv siyahisina elave edildi 28 may 1927 ci ilde vetendasliqdan cixarildilar 7 Tereflerden Yunanistan muqavileni ratifikasiya edib quvveye minmesini istedi Bezi daireler muqavilenin hec vaxt quvveye minmediyini iddia edirler 8 Ancaq diger goruslere gore muqavilenin bir cox muddealari o dovrde tetbiq edildi ve XX esrin beynelxalq siyasi doyuslerine sebeb oldu Sevr muqavilesinin bezi maddelerine istinaden Yaxin Serq cografiyasi yeniden islendiyse bu muqavilenin bir muddet olsa da quvveye minmesi iddiasi qebul edilir 8 Muqavilede maraq doguran meselelerden biri de Ermenistana genis erazilerin verilmesi idi Bele ki ABS Prezidenti Vudro Vilsonun teklifine esasen regionda Ermenistana aid olmayan hetta ermeni ehalisinin ustunluk teskil etmediyi bir sira eraziler meselen Qara deniz limani olan Trabzon onlara verilirdi Buna gore de bu olkeni Vilson Ermenistani adlandirirdilar Sultan VI Mehemmed muqavilenin sertlerini qebul etse Menbe gosterin de Ankarada yaranmis Ataturk hokumeti onu qebul etmekden imtina etdi Turk milletci hokumeti bu erazileri Yunanistan Gurcustan ve Ermenistana vermekden boyun qacirdi Ataturk hetta beyan etdi ki Turkiye zeruret yaranarsa butun Cenubi Qafqaz uzerinde nezareti ele kecirmek iqtidarindadir Lakin Qerbi Anadolunu isgal etmis Yunanistandan ferqli olaraq Ermenistan muqavilede ona verilmis erazilere nezaret etmek iqtidarinda deyildi Oz ingilis himayedarlarinin gosterdikleri boyuk desteye baxmayaraq ermeniler Nizam Qarabekir Pasanin 50 000 neferlik ordusu qarsisinda aciz qalmisdilar Mustafa Kamal Ataturkun banisi oldugu Turk Milli Azadliq Herekati muttefiqleri yeniden danisiqlar masasina eylesmeye mecbur etdi Habele erebler Suriyada Fransanin Bagdadda Britaniyanin hakimiyyetini qebul etmek istemirdiler Mehz Azadliq Mubarizesinin gedisinde turkler yunan ermeni ve fransiz quvvelerine muqavimet gostererek 16 mart 1921 ci ilde Sovet Rusiyasi ile Moskva muqavilesi Fransa ile Ankara anlasmasi imzalayaraq oz beynelxalq elaqelerini mohkemlendirdiler Edirne muqavilesi ve Qars muqavilesini baglamaqla ise Turkiye oz serq serhedlerini mohkemlendirdi Butun bu hadiseler turklere Antanta olkeleri ile yeniden danisiqlara baslamaga ve 1923 cu ilde Lozanna muqavilesini imzalamaga imkan verdi Yunanistanin 1832 ci ve 1947 ci il arasindaki muddetde genislenmesi Sevr muqavilesi ile ved edilmis ve 1923 cu ilde Lozanna muqavilesi ile geri alinan bolgeler daxildir Sevr muqavilesine gore Boyuk Yunanistan Yuxari solda Elefterios Venizelos Onemli maddeleri RedakteSerhedler madde 27 36 Edirne ve Kirklareli daxil olmaqla Trakyanin ekseriyyeti Yunanistana Ceyhan Antep Urfa Mardin ve Cizre seher merkezleri Suriyaya verilir Fransiz mandati Mosul vilayetinin simaldaki qezasi daxil olmaqla El Cezireye Boyuk Britaniyanin Mesopotamiya mandati sonradan Iraq verilecek Istanbul Osmanli Imperiyasinin paytaxti olaraq qalacaq 9 Bogazlar madde 37 61 Istanbul Bogazlari ve Canaqqala Bogazi ve Mermere Denizi silahsizlasdirilacaq ve muharibe ve sulh dovrunde butun dovletlerin gemileri ucun aciq olacaq Bogazlardaki deniz neqliyyatini on olkenin beynelxalq komissiyasi idare edecek Muttefiq Dovletlerinin Herbi Deniz Quvvelerinin Komissiyani zeruri hesab edildiyi hallarda komek etmeye cagirmaq Kurd Bolgesi madde 62 64 Ingiltere Fransa ve Italiya numayendelerinden ibaret bir komissiya Ferat cayinin serqindeki Kurd eyaletlerinde yerli idareetme qaydasi quracaq bir il sonra kurdler musteqillik ucun Milletler Cemiyyetine muraciet ede bilerler Izmir madde 65 83 Osmanli imperiyasi Yunanistanin suveren huquqlarindan istifadesini indiki Izmir eyaleti ile mehdud bir erazide 5 il muddetine terk edecek bu muddetin sonunda bolgenin Osmanli ya da Yunanistana qatilmasi ucun plebisit edilecek Ermenistan madde 88 93 Osmanli Imperiyasi Ermenistan Respublikasini taniyacaq Turkiye Ermenistan serhedini ABS bir hakim olaraq mueyyen edecek ABS prezidenti Vudro Vilson 22 Noyabr 1920 ci il tarixli qerari ile Trabzon Erzurum Van ve Bitlis eyaletlerini Ermenistana verdi Ereb olkeleri ve Adalar madde 94 122 Osmanli Imperiyasi muharibe zamani ve ya evvel itirdiyi ereb olkeleri Kipr ve Egey adalari uzerinde hec bir haqq teleb etmeyecek Azliqlarin huquqlari madde 140 151 Osmanlilar dininden ve dilinden asili olmayaraq butun vetendaslara beraber huquqlar verecek surgun edilmis qeyri muselmanlarin emlaklari geri qaytarilacaq azliqlar butun seviyyelerde mekteb ve dini qurumlar qurmaqda azaddirlar Osmanli Imperiyasinin bu meselelerdeki tetbiqleri lazim gelerse Muttefiq Dovletler terefinden nezaretde saxlanilacaq Xidmeti meseleler madde 152 207 Osmanli Imperiyasinin herbi quvvesi 50 700 neferle mehdudlasacaqdi ki onlardan 35000 neferi jandarma 15 min neferi xususi desteler 700 neferi ise sultanin yanindaki tehlukesizlik quvveleri idi 10 11 Muharibe cinayetleri madde 226 230 Muharibe vaxtinda qetliam ve cinayetler toretmekle gunahlananalar muhakime olunacaq Borclar ve Muharibe kompensasiyasi madde 231 260 Osmanli imperiyasinin maliyye veziyyetinden oteri doyus tezminati istenmeyecek Turkiyenin Almaniya ve muttefiqlerine olan borclari silinecek bununla birlikde Turkiye maliyyesi muttefiq maliyye komissiyasinin nezareti altina alinacaq Kapitulyasiyalar madde 260 268 1914 cu ilde Osmanli Imperiyasi terefinden birterefli olaraq legv edilmis kapitulyasiyalar muttefiq dovletlerin vetendaslarinin xeyrine yeniden qurulacaq Ticaret ve Ozel Huquq madde 269 414 Turkiye qanunlari ve inzibati qaydalar muttefiqlerin demek olar ki her sahede mueyyen etdiyi qaydalara uygunlasdirilacaq muttefiq dovletler arasinda emek bolgusu cercivesinde mulki deniz ve demir yolu neqliyyati idare edilecek Bu emek ve emek huquqlarinin muddealarini ozunde birlesdiren bir razilasmadir Sevr xeritelerde Redakte Sevrden bir nece il once 1917 ci ilde imzalanmis Sen Jen de Marin Sazisine gore Turkiyede Italyan nufuzu Balfor terefinden imzalanan sened Sevr muqavilesinin imzalandigi zamanlarda Osmanli Turkcesinde hazirlanmis bir xeritenin 1927 ci ilde berpa edilmis varianti Bu xeritede bir cox sehv var Canaqqala ve Izmit boyunca olan bolge Turk hokumetinin ixtiyarina verildi Ayrica Izmir Turkiyeden asili olsa da muxtar olardi Sevrde de tesir dairesinin olacagini dusunen muddealar yoxdur Fransa ve Italiyanin lehine Ayrica Istanbul Yunanistana verilmeyecekdi Muqavileye gore Osmanli Imperiyasinin paytaxti olmaga davam edecekdir Bu xerite Sevrin esl xeritesi deyil 1920 ci ilde hazirlanmis bir xeritede Osmanli Imparatorlugunun serhedleri Serqdeki karartili alanin Kurdustan oldugu gorulmekdedir Sevr muqavilesinde Bogazlar Bolgesini gosteren 1920 ci ilde yaradilmis bir xerite Sevr muqavilesi ile qurulmasi nezerde tutulmus boyuk Ermeni dovleti ucun Amerika prezidenti Vudro Vilsonun mueyyen etdiyi qerb serhedi 1920 ci il Bir basqa xeritede Vudro Vilsonun mueyyen etdiyi eyni serhed Maraqli faktlar Redakte1920 ci ilin avqustunda baglanmis Sevr muqavilesi ozunde uydurma Ermeni soyqirimi ile bagli bir nece madde ehtiva edirdi Hetta muqavilenin 230 cu maddesi Osmanli hokumetinden bir sira yuksek rutbeli generalin siyasetci ve ziyalilarin muttefiq dovletlerin yaratdiqlari Malta Tribunalina tehvil verilmesini teleb edirdi Hemin sexsler Istanbul London Paris ve Vasinqtondaki arxiv materiallari arasdirilan muddetde uc il Malta adasinda saxlanildi Lakin Ataturkun seyleri neticesinde Osmanli dovletinde 1915 ci ilde yuksek movqe tutmus turk tarixinin bu sanli serkerdeleri Turkiyede saxlanilan Britaniya vetendaslari ile deyisdirilerek vetene qaytarildilar Sevr muqavilesinin sertlerine gore Turkiye ordusunu buraxir yalniz 15 minlik silahli quvve saxlayir herbi deniz donanmasini legv edir Suriya Felestin Erebistan yarimadasi Iordaniya Mesopatamiyadan imtina edirdi Izmir Yunanistana verilirdi Ermenistanin musteqilliyi nezerde tutulur Erzurum Bitlis Van Trabzon ona verilirdi Kurdustan dovleti de yaratmaq nezerde tutulurdu Azerbaycan Cumhuriyyetinin banisi Mehemmed Emin Resulzade Sevr muqavilesinin legv olunub Lozanna muqavilesinin imzalanmasi hadisesini obrazli sekilde bele ifade edirdi Menhus Sevr muahidesi yirtildi mesud Lozan muahidesi yazildi Birincisi coken imperatorlugun olum barati idi ikincisi ise yukselen cumhuriyyetin dogum vesiqesi oldu Istinadlar Redakte Antlasmanin girisinde Fransa Britanya Imparatorlugu Italya ve Japonya baslica duvel i muttefika olarak zikredilmektedir Diger duvel i muttefika devletleri ise Ermenistan Belcika Yunanistan Hicaz Lehistan Portekiz Romanya Sirp Hirvat Sloven ve Cekoslovakya olarak siralanmistir Kultur Bakanligi 1920 Kronolojisi 2016 06 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 28 Simsir Bilal N 2006 Ataturk ve Cumhuriyet Istanbul Ileri Yayinlari seh 55 ISBN 9789944109161 Hur Ayse 2012 Oteki Tarih 2 Mondoros tan Izmir Suikasti Davasina Istanbul Propil seh 88 ISBN 9789759963866 Prof Dr Nihat Erim 1953 Devletlerarasi Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi seh 525 527 Ataturk Kronolojisi turk ataturk net 2015 02 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 28 150 liklerin tam listesi 10 Avqust 2015 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 28 1 2 Cahit Kayra Sevr Dosyasi Nasil yapildi Nasil Yirtildi Buke Yayincilik 2004 ISBN 9789758454525 sayfa 21 Prof Dr Nihat Erim 1953 cu il Devletlerarasi Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi seh 539 543 Sevr Antlasmasi 10 avqust 1920 uyg tsk tr 2015 02 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 29 parameter ignored Treaty of Sevres Part V Military naval and air clauses Article 155 Wikisource Ingilizce Menbe RedakteVilson Ermenistani Sovet Ermenistani ve forpost ErmenistanHemcinin bax Redakte Turkiye portali Avropa portaliMudros muqavilesi Lozanna muqavilesi 1923 Xarici kecidler RedakteTurk Tarixi Qurumu internet saytinda andlasmanin tam metni turk Ingiltere Xarici Isler Nazirliyi internet saytinda andlasmanin tam metni ing Menbe https az wikipedia org w index php title Sevr muqavilesi amp oldid 6045209, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.