Vudro Vilson
Tomas Vudro Vilson (ing. Thomas Woodrow Wilson; d. 28 dekabr 1856, Strauton, Virciniya, ABŞ — ö. 3 fevral 1924, Vaşinqton (Kolumbiya Federal Dairəsi), ABŞ) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 28-ci prezidenti (1913-1921). 1919-cu il Nobel Sülh Mükafatı laureatı. ABŞ tarixində elmlər doktoru elmi dərəcəsinə malik olan yeganə prezidentdir.
| Tomas Vudro Vilson | |
|---|---|
| ing. Thomas Woodrow Wilson | |
| Vitse-prezident | Tomas Marşal |
| Sələfi | Uilyam Taft |
| Xələfi | Uorren Hardinq |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Partiya | Demokrat partiyası |
| Təhsili | Prinston Universiteti Con Hopkins Universiteti |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Strauton, Virciniya, ABŞ |
| Vəfat tarixi | (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vaşinqton (Kolumbiya Federal Dairəsi), ABŞ |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Dəfn yeri |
|
| Atası | Cozef Vilson |
| Anası | Canet Vudro |
| Həyat yoldaşları | 1) Ellen Aksson Vilson 2) Edit Bollinq Qalt Vilson |
| Uşaqları | Marqaret Vudro Vilson Cessi Vilson Eleanor Rendolf Vilson |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi | Elmlər doktoru |
| | |
| Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg.html){kind=link}
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı
6 aprel 1917-ci ildə Vudro Vilson ABŞ-ın Birinci dünya müharibəsinə qatılması barədə qərar verdi. Konqresə müraciətində o, "Bütün müharibələrə son qoymaq məqsədilə müharibəyə başlamağa" çağırırdı.
8 yanvar 1918-ci ildə o Konqresdəki çıxışında müharibədən sonrakı dünyanın yenidən qurulmasını, daimi sülhün təmin edilməsini nəzərdə tutan və "14 bənd" adı ilə məşhur olan tezislərini irəli sürdü. Müharibədən sonra bu tezislərdə irəli sürülən ideyalardan yalnız 5-i, o cümlədən Millətlər Cəmiyyətinin qurulması fikri həyata keçirildi.
28 may 1919-cu ildə Əlimərdan bəy Topçubaşovun başçılıq etdiyi Azərbaycan nümayəndə heyəti Paris sülh konfransında ABŞ prezidenti Vudro Vilsonla görüşərək Xalq Cümhuriyyətinin tanınmasını xahiş edib. Antitürk və ermənipərəst mövqeyi ilə seçilən Vilson bu xahişi rədd edib.
Ermənistanın Türkiyəyə ərazi iddiaları ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun hamiliyi ilə güclü surətdə dəstəklənirdi. V.Vilson Ermənistan üzərində ABŞ-ın mandatını rəsmiləşdirmək üçün Senata müraciət etmişdi. Lakin 1920-ci il iyunun 1-də ABŞ Senatı 23 səs lehinə, 52 səslə əleyhinə olmaqla prezidentin arzusunu rədd etdi.
Düşüncələri
Vilsonun düşüncələrinə görə insan haqları “Böyük Ermənistan və ermənilərin xilası”ndan ibarət idi. Sevr müqaviləsinin VI bölməsinin 89-cu maddəsinə görə Ərzurum, Trapezund, Van, Bitlis Ermənistana verilirdi. Onun sərhədlərini Vilson təyin edəcəkdi. Lakin elə bu vaxt müzəffər türk ordusu bir-birinin ardınca doğma vilayətlərini güclü hamisi olan düşmənin tapdağından azad edir və məkrli planın reallaşmaq ehtimalını puça çıxarırdı. V.Vilsonun qərarı ilə yaradılmalı olan süni "Müstəqil Ermənistan" iki həftəyə süqut etdi.