Vikipediya azad ensiklopediya Azərbaycanın suvarma kanalları Hidrotexnikada suyun basqınsız hərəkəti üçün çəkilən düzgün

Vikipediya azad ensiklopediya Azerbaycanin suvarma kanallari Hidrotexnikada suyun basqinsiz hereketi ucun cekilen duzgun formali suni mecra su yolu Cemi uzunlugu 90 min km den artiq 1 3 mln hektar torpaq sahesinin suvarilmasina imkan veren six kanallar sebekesi Haqqinda span Azerbaycan Respublikasinda meliorasiya ve su teserrufatinin inkisafi haqqinda dolgun tesevvur yaratmaq ucun sahenin inkisaf merhelelerine nezer salmaq lazim gelir Mutexessisler Azerbaycanda sahenin inkisafini kecid dovrlerine esaslanaraq asagidaki dovrlere bolmeyi daha munasib hesab edirler Suvarmanin qedim dovru 1920 1940 ci iller Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonraki dovr 1945 1970 ci iller Ikinci Dunya muharibesinden sonraki dovr 1970 1985 ci iller Olkenin yuksek inkisaf dovru 1985 1993 cu iller Yenidenqurma Sovet Ittifaqinin dagilmasi ve postsovet olkelerinin musteqillik elde etme dovru sahenin tenezzul dovru 1993 cu ilden sonraki dovr yeni inkisaf dovru Suvarmanin qedim dovru span Qedim dovrlerde texnika ve texnologiyalarin zeif inkisafi ile elaqedar olaraq suvarma kanallari ve hidrotexniki qurgular agir el emeyi hesabina tikilib istifade olunmusdur V VI esrlerde Mil duzunde insa edilmis suvarma kanallarinin izleri VI VII esrlerde cekilmis Gavurarx Haci Huseynaga Dascay arx kanallari hele de qalmaqdadir Muhendis tipli irriqasiya sistemlerinin ve qurgularinin tikintisine XIX esrin ikinci yarsinda baslanilmisdir 1868 ci ilde Qarayazi duzunde muhendis tipli suvarma sebekesi insa edilmis ve suvarma aparilmisdir 1872 ci ilde tikilib istifadeye verilmisdir 1866 ci ilde Qafqaz senaye cemiyyeti yaradilmis ve Azerbaycana Belli ve Qabba adli muhendisler gonderilmisdir Ingilis muhendisleri Belli ve Qabbaya asagidaki meseleleri arasdirmagi tapsirmisdir Qafqazda suvarma aparilan sahelerde su teserrufat sistemlerinin movcud veziyyeti Ehalinin istifadesinden sonra caylarda qalan artiq su hecminin mueyyen edilmesi Caylarin su ehtiyatlarindan istifade etmekle yeni ekin sahelerini suvarmaq ucun kanallarin layihelendirilmesi Belli ve Qabba 8 il muddetinde regionda olan caylarin ve esasen Kur ve Araz caylarinin hovzelerinde tedqiqat isleri apararaq su ehtiyatlarindan suvarmada istifade olunmasina aid coxsayli layihelerin sxemlerini hazirlamislar Azerbaycan erazisinde pambigin istehsalini artirmaq ucun Belli ve Qabbanin su teserrufati sahesini inkisaf etdirmek meqsedile hazirladiqlari bu layiheler Rusiya ve xarici dovletlerden olan kapitalistlerde boyuk maraga sebeb oldu 1895 ci ilde Mugana general Zubovun rehberliyi altinda xususi ekspedisiya gonderilmisdir 1895 1896 ci illerde muhendis Navrotskinin basciligi altinda tedqiqat axtaris isleri aparildi Mugan duzunun iqlimi relyefi ve torpaq ortuyu haqqinda genis melumatlar toplanildi Bu ekspedisiyanin gorduyu isler esasinda Muganda 1901 ci ilde bitkilerin cala usulu ile suvarilmasi ucun 1902 1903 cu illerde Asagi Qalitsin kanallari tikilmisdir 1911 1917 ci illerde Muganda umumi uzunlugu 297 2 km olan Yuxari Qolitsin Sabir Asagi Mugan Murselli Yuxari Mugan Ezizbeyov ve Orta Mugan Nerimanov magistral kanallarinin tikilmesi planlasdirilmisdir Ancaq bolgede ekineyararli torpaqlarin menimsenilmesi ucun emek ehtiyatlarinin az olmasi hazirlanmis layihelere bezi deyisiklik edilmesi ile neticelenmisdir Layihelere edilmis deyisiklikler nezere alinmaqla 1910 1917 ci illerde Mugan duzunde 4 magistral kanal tikilmisdir Yuxari Qolitsin Sabir magistral kanali Asagi Mugan Murselli magistral kanali Orta Mugan Nerimanov magistral kanali ve Yuxari Mugan Ezizbeyov magistral kanali Azerbaycanda 1914 1917 ci illerde Birinci Dunya muharibesinin baslanmasina qeder suvarilan torpaqlarin umumi sahesi 792 min desyatine 855 4 min ha catdirilmisdir Pambiqciliq Yelizavetpol ve Baki vilayetlerinde daha suretle inkisaf etmisdir Meselen Yelizavetpol indiki Gence vilayetinde 1887 ci ilde cemi 12550 pud pambiq yigildigi halda 7 ilden sonra yeni 1894 cu ilde bu reqem 62220 puda catdirilmisdir Baki vilayetinde 1887 1900 cu illerde pambiq istehsali min puddan 150 min puda catdirilmisdir Bu illerde tikilmis suvarma sistemleri bir cox noqsanlara malik olmusdur Bunlar kollektor drenaj sebekelerinin tikilmemesi suvarma kanallarinda sizmaya qarsi ortuklerin olmamasi sahelerin asagi hisselerinin suvarma suyu ile basdirilmasi her hektara serf olunan suvarma suyunun heddinden cox 15 20 min m ha olmasi idi 1914 1917 ci illerde suvarma sistemlerine diqqet xususile azalmisdir 150 eded suvarma qurgularindan ancaq 24 u isci veziyyetde qallmisdir 200 min desyatin 216 min ha suvarilan munbit torpaqlar ise sorlasib dovriyyeden cixmisdir 1920 ci ilde Azerbaycanda ekin saheleri 1913 cu ile nisbeten 32 azalmis pambiq ekini sahesi ise Birinci Dunya muharibesine qederki seviyyenin ancaq 5 ni teskil etmisdir Mugan duzunun ekin sahelerinin suvarilmasinda yol verilmis noqsanlar torpaqlarin sorlasmasi ve siradan cixmasi elmi tedqiqat islerinin genislendirilmesi ve muvafiq praktiki tedbirlerin hazirlanmasini teleb etmisdir Bu meqsedle hele 1890 ci ilde Qafqazda su mufettisliyi yaradilmisdir 1910 cu ilde Zaqafqaziyada hidrogeoloji isler aparilmaga baslanmis 1912 ci ilde ilk torpaq kimyasi laboratoriyasi yaradilmisdir 1913 cu ilde ise suvarma normalari hidromodul oyrenilmeye baslanilmisdir 1920 1940 ci iller Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonraki dovr span Suvarma islerinin praktiki helli ucun 1921 ci ilin axirlarinda Emek ve Mudafie Surasinin STO qerari ile Azerbaycanda Mugan Mil su tikinti idaresi teskil edilmis ve bu idareye Mugan ve Mil duzenliklerinde ekinlerin suvarma suyu ile temin edilmesi vezifesi tapsirilmisdir Muganda meliorasiya islerinin aparilmasi ucun Emek ve Mudafie Surasi 1921 ci il sentyabrin 30 da Azerbaycana 800 min manat qizil pul ile vesaitin ve 220 eded traktorun verilmesi qerarini qebul etmisdir Bu meqsedle hemin ilin oktyabrin 21 de elave olaraq Azerbaycana 12 9 mln manat vesait ayrilmis ve respublikada xususi Suvarma fondu teskil edilmisdir Neticede 1921 1922 ci illerde resbublikada bugda ekinlerinin sahesi 228 minden 246 2 min ha 514 min desyatine 555 1 min ha qeder artirilmis pambiq ekini sahesi ise 1924 cu ilde 85 2 min desyatine 92 min ha catdirilmisdir Boyuk Veten muharibesinin baslangicina qeder yeni 1920 1941 ci illerde Azerbaycanda Simali Mugan magistral kanali yeniden qurulmus Kur cayindan su goturen butun qurgular temir olunmus Tertercay Gencecay ve Turyancay suvarma sistemlerinin texniki veziyyeti yaxsilasdirilmisdir 1927 1933 cu illerde Mil duzenliyinde 35 min hektar ekin sahesini suvara bilen Orconikidze suvarma sistemi tikilib istismara verilmisdir 1933 cu ilde suvarma kanallari ve qurgularinin istismarini yaxsilasdirmaq meqsedi ile Azerbaycanin butun suvarilan rayonlarinda suvarma sistemi idareleri yaradilmisdir ki bu gun de hemin idareler oz fealiyyetini davam etdirirler Mugan Sirvan ve Mil duzenliklerinde bir cox ekin sahelerinin ve kendlerin Kur ve Araz caylarinin dasmasi zamani su altinda qalmasi ehaliye boyuk ziyan vurmasi ile elaqedar yuxarida gosterilen muddetde hemin caylar boyunca uzunlugu 799 km olan sahil qoruyucu bendler tikilmisdir 1945 1970 ci iller Ikinci Dunya muharibesinden sonraki dovr span Respublikada intensiv meliorasiya isleri Boyuk Veten muharibesi illerinden sonra genis vuset almisdir Bele ki Cenub Serqi Sirvan Mugan Salyan Mil duzlerinde intensiv meliorasiya isleri heyata kecirilmisdir Az bir muddet erzinde respublika erazisinde tikintisi basa catdirilan Mugan Salyan Bas Sirvan ve Mil Qarabag kollektorlari yuyulmus torpaqlardan axidilan duzlarin Xezer denizine neql edilmesini temin etmis qrunt suyu seviyyesinin arzu edilen seviyyeye dusmesine zemin yaratmisdir Tekce uzunlugu 101 km olan Mugan Salyan kollektorunun tikintisinin basa catdirilmasi 1948 1952 ci iller netcesinde Mugan ve Salyan duzunun 190 min hektar sahesinde torpaq qatindan yuyulan duzlarin Xezer denizine axidilmasina serait yaratmisdir Tikintisi 1956 1964 cu illerde heyata kecirilen Bas Sirvan ve Mil Qarabag kollektorunun istismara verilmesi Mil Qarabag ve Sirvan duzlerinde torpaq qatindan yuyulan duzlarin Xezere axidilmasinda torpaqlarin tekrar sorlasmasinin qarsisinin alinmasinda yararli torpaq fondunun artirilmasinda dayaniqli mehsulun alinmasinda helledici rol oynamisdir Eger kollektorlarin tikintisinin heyata kecirilmesinedek torpaqlarda sorlasmanin yuksek olmasi neticesinde bitkilerin mehsuldarligi ilbeil asagi dusurduse kollektorun tikilib istismara verilmesinden kollektor drenaj sebekesinin yaradilmasindan ve torpaqlarin artiq duzlardan yuyulmasi prosesinin heyata kecirilmesinden sonra bitkilerin mehsuldarligi yukselmeye baslamisdir Bele ki sorlasmaya meruz qalmis Mugan Salyan zonasi torpaqlarinda pambigin mehsuldarligi 1933 1939 cu illerde her hektardan 6 6 sentner 1940 1944 cu illerde 2 5 sentner muvafiq tedbirlerin heyata kecirilmesi neticesinde 3 6 sentnere qaldirildi Kollektor drenaj sebekesinin tikintisinden sonra torpaqlarin yararli hala salinmasi tedbirlerinin heyata kecirilmesi neticesinde mehsuldarliq 15 20 sentnere catdirilmisdir Qeyd etmek lazimdir ki 1946 1950 ci illerde Mugan Sirvan duzunun cenub serq hissesinde Salyan ve Mil duzunun 100 min hektarlarla erazilerinde muvafiq kompleks meliorativ tedbirler aparilmis 35 min hektardan artiq sahede suvarma sistemleri yeniden qurulmus 20 min hektardan artiq sahenin artiq duzlardan temizlenilmesi isleri heyata kecirilmisdir Bas Sirvan kollektorunun tikilib istismara verilmesi dovrunedek bolgenin ekin sahelerinde sorlasma soraketlesme bas vermesi ile elaqedar olaraq pambigin mehsuldarligi ilbeil azalaraq ilkin mehsuldarliqdan 3 defe az olmusdur Bununla elaqedar olaraq respublika hokumeti Bas Sirvan kollektorunun tikintisini suretlendirmek meqsedile lazim olan elave tedbirleri heyata kecirmekle uzunlugu 216 km olan kollektorun tikintisini 1965 ci ilde basa catdirmisdir Sonraki illerde de bu silsileden olan isler davam etdirilmisdir Bele ki 1967 ci ilin 1 yanvar tarixinedek Kur Araz duzunde aciq ve ortulu kollektor drenaj sebekesinin umumi uzunlugu 5451 km e catdirilmisdir 1970 1985 ci iller Olkenin yuksek inkisaf dovru span 1970 1985 ci illerde Azerbaycanin meliorasiya ve su teserrufatinda hemcinin xalq teserrufatinin butun sahelerinde intensiv inkisaf merhelesi baslanilmisdir Bu illerde kend teserrufatinin inkisaf etdirilmesi haqqinda bir sira qerarlar qebul olunmus ve irimiqyasli islere baslanilmisdir Araz cayi uzerinde su anbari suelektrik stansiyasi ile birlikde Serseng Yuxari Xanbulancay Arpacay Sirab Agstafacay Asagi Kondelencay Zaqolovcay ve s su anbarlari Mil Mugan hidroqovsagi Bas Mil kanali Yuxari Mil ve Yeni Xanqizi kanallari ucpilleli Qaracuq ikipilleli Arpacay ve Yaziduzu nasos stansiyalari Naxcivan ve Abseron suvarma sistemleri Caqar Cibir magistral kanali Dagliq Qarabagda suvarma sistemlerinin yenidenqurulmasi Tovuz ucpilleli nasos stansiyasi Bas Sirvan kollektorunun yenidenqurulmasi Lenkeran ve Astara rayonlarinda suvarma sistemleri ve diger obyektler tikilib istifadeye verilmisdir Heyata kecirilmis meliorativ tedbirler neticesinde 200 min ha yaxin yeni suvarilan torpaqlar kend teserrufati istifadesine celb edilmis 400 min ha suvarilan torpaqlarin meliorativ veziyyeti yaxsilasdirilmis 825 min ha sahede suvarma sistemleri yeniden qurulmus 460 min ha sahede hamarlama ve 150 min ha da esasli yuma isleri aparilmisdir Tekce 1971 1975 ci illerde 50 min ha sahede ortulu drenaj sistemi insa edilmis demir beton novlardan ibaret 500 km e yaxin kanallar 3000 km e yaxin boru kemeri cekilmisdir Bu illerde Azerbaycanin 40 rayonunda yasayis qesebeleri sosial medeni meiset obyektleri tikilib istifadeye verilmisdir Sahenin elmi layihe axtaris bazalari mohkemlendirilmisdir Bu dovrde Kur ve Araz caylari boyunca 1145 km uzunlugunda mubarize bendleri dag ve dageteyi caylarin yuxari ve orta hisselerinde 22 km das beton bendler ve 23 km beton divarlar tikilmisdir 20 mln m hecminde mecra temizleme isleri aparilmisdir istismara verilmesi 1976 ci il Genis miqyasli meliorasiya ve su teserrufati isleri neticesinde bu dovrde kend teserrufatinda mehsul istehsali 1 4 3 1 defe mehsuldarliq 1 7 2 6 defe artmisdir Heyata kecirilmis kompleks meliorativ tedbirler neticesinde kollektor drenaj sebekesi altinda olan erazilerde pambigin mehsuldarliginin artirilmasi ucun zemin yaranmisdir Kollektor drenaj sebekelerinin fealiyyet gosterdiyi erazilerde aparilan tedqiqat isleri esasinda mueyyen edilmisdir ki Sirvan duzunde pambigin mehsuldarligini 29 30 sentnere qeder catdirmaq mumkundur 1985 1993 cu iller Sahenin tenezzul dovru span 1985 1993 cu iller meliorasiya ve su teserrufatinin tenezzul dovru ve sahenin bohranli veziyyeti ile xarakterize olunur Bu illerde bas veren hadiseler SSRI nin dagilmasi onun terkibine daxil olan respublikalarinin musteqilliklerinin elan edilmesi ile neticelendi Bu ve diger sebeblerden saheye olan laqeyd munasibet iqtisadiyyatin diger saheleri ile beraber meliorasiya ve su teserrufatina ayrilan vesaitin keskin sekilde azalmasi uzun iller erzinde toplanilmis meliorasiya irriqasiya potensialinin ve esas fondlarin dagilma mehv olma tehlu kesini yaratmisdir O cumleden vesait catismazligi 150 den artiq meliorasiya irriqasiya obyektlerinin tikintisinin yarimciq qalmasina getirib cixartmisdir Vayxir Vilescay Eyricay Bas Mil kanalinin Bas Mil Mugan kollektorunun Yuxari Qarabag kanalinin masin qolunun ve diger qurgularin tikintisi dayandirilmisdir Son derecede vacib olan Behramtepe hidroqovsaginda Samur Abseron Yuxari Sirvan magistral kanallarinda yenidenqurma islerine Naxcivan Muxtar Respublikasinda Arazcay ve tikintisine baslamaq mumkun olmamisdir Berde Semkir Terter rayonlarinin erazilerinde qrunt sularinin seviyyesinin asagi salinmasi Kurdemir Sabirabad Ucar ve diger rayonlarda torpaqlarin meliorativ veziyyetinin yaxsilasdirilmasi dasqin yaradan dag caylarinda sahilmuhafize ve sahilberkitme isleri qis otlaqlarinin su teminati ve s obyektlerin insasi dayandirilmisdir Movcud suvarma sistemlerinin hidrotexniki qurgularin kollektor drenaj sebekesinin istismarinda ciddi cetinlikler yaranmis sahenin madditexniki bazasi zeiflemisdi 1986 ci ilden baslayan yenidenqurma siyaseti Ermenistanin Azerbaycan torpaqlarini isgal etmesi daxili cekismeler vesait catismazligi saheni tam iflasa ugratmisdir Artiq movcud irriqasiya meliorasiya sistemleri hidrotexniki qurgularin mehv olmasi prosesi baslamis suvarilan torpaqlarin 40 den coxu sorlasmaya meruz qalmis kend teserrufati dovriyyesinden cixmisdir Teserrufatdaxili irriqasiya sistemleri ve kollektor drenaj sebekelerinin ekseriyyeti dagilmisdir 1993 cu ilden sonraki dovr yeni inkisaf dovru span Musteqilliyimizin 23 ili erzinde saheye esasli kapital qoyulusu 135 defeye yaxin artmisdir ki bunun da neticesinde movcud meliorasiya ve irriqasiya obyektlerinin istismari xeyli yaxsilasdirilmis sahenin maddi texniki bazasi guclendirilmis genis miqyasda berpa yenidenqurma ve tikinti isleri yerine yetirilmisdir Respublikada heyata kecirilen islahatlar neticesinde Meliorasiya ve irriqasiya haqqinda Hidrotexniki qurgularin tehlukesizliyi haqqinda qanunlar Azerbaycan Respublikasinin Su Mecellesi ve diger normativ huquqi senedler islenib hazirlanmisdir Olkede 1997 ci il yanvarin 1 den merhele merhele sudan pullu istifadeye kecilmesine konulluluk prinsipi esasinda torpaq mulkiyyetcileri ve su istifadecileri terefinden Sudan Istifade edenler Birliklerinin yaradilmasina baslanildi Bu gunedek Sudan Istifadeedenler Birlikleri SIB yaradilmisdir Aqrar islahatlar neticesinde legv edilmis kecmis kolxoz ve sovxozlarin balansinda olmus ve sahibsizlik baximsizliq uzunden istismara yararsiz veziyyete dusmus daxili teserrufat sebekeleri Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin muvafiq qerarina esasen Meliorasiya ve Su Teserrufati Aciq Sehmdar Cemiyyetinin balansina goturulmus ve onlarin temir berpasina baslanilmisdir Olke iqtisadiyyati ucun daha vacib olan tikintisi yarimciq qalmis bir sira obyektlerin o cumleden Bas Mil Mugan kollektorunun tikintisi Samur Abseron suvarma sisteminin yenidenqurulmasi ve Naxcivan Muxtar Respublikasinda Vayxir su anbarinin tikintisi birinci novbede maliyyelesdirilmis ve istismara verilmisdir Azerbaycanin esas magistral kanallari span Suvarma kanallarinin en baslicalari asagidakilardir S S Kanallarin adi Istismara verilme tarixi Uzunlugu km Suburaxma qabiliyyeti m san Yerlesdiyi erazi Qidalanma menbeyi1 Boztepearx kanali 1924 45 8 Imisli Araz cayi2 Kohne Xanqizi kanali 1933 64 45 Beyleqan Agcabedi Araz cayi3 Yuxari Zeyxur kanali 1938 35 0 6 1 Qusar Samurcay4 Samur Abseron kanali simal bolgesi 1940 182 8 55 Qusar Quba Xacmaz Sabran Siyezen Xizi Abseron Samurcay5 Akusa kanali 1949 77 4 30 0 Salyan Neftcala Kur cayi6 Hesenli arx 1951 42 7 12 0 Cebrayil Fuzuli Araz cayi7 Qizliq kanali 1952 41 3 7 0 Ucar Zerdab Turyancay8 Maral arx 1954 51 2 10 0 Cebrayil Fuzuli Araz cayi9 Abseron magistral kanali 1956 73 3 9 Abseron Ceyranbatan su anbari10 Turyancay sag sahil kanali 1956 27 1 10 0 Agdas Turyancay11 Turyancay sol sahil kanali 1956 11 9 10 5 Agdas Ucar Turyancay12 Yuxari Qarabag kanali Qarabag bolgesi 1958 172 4 113 Mingecevir Yevlax Berde Beyleqan Imisli Mingecevir su anbari13 Yuxari Sirvan kanali Sirvan bolgesi 1958 122 2 78 Yevlax Agdas Goycay Agsu Kurdemir Mingecevir su anbari14 Bas Mugan kanali 1960 34 60 Imisli Saatli Araz cayi15 Sabir kanali 1960 66 3 30 Saatli Sabirabad Araz cayi16 Asagi Mugan kanali 1960 65 7 20 Saatli Sabirabad Araz cayi17 Kohne Cenubi Mugan kanali 1960 65 35 Imisli Bilesuvar Celilabad Araz cayi18 Qizilarx kanali 1960 26 10 Imisli Araz cayi19 Candargol kanali 1962 36 5 6 0 Agstafa Candargolu Kur cayi 20 Agstafacay sag sahil kanali 1969 58 04 27 Qazax Agstafa Tovuz Semkir Agstafacay su anbari21 Agstafacay sol sahil kanali 1969 11 06 12 Qazax Agstafacay su anbari22 Qudyalcay qidalandirici kanali SAK 1973 16 7 15 Quba Qudyalcay23 Cagar Cibir kanali 1974 61 0 9 5 Qusar Qusarcay24 Tertercay sag sahil kanali 1976 68 3 50 Agdere Agdam Terter Berde Terter cayi25 Tertercay sol sahil kanali 1976 24 3 20 Terter Goranboy Tertercay26 Bas Mil kanali 1976 37 5 80 Fuzuli Araz cayi27 Agsu masin qolu kanali 1982 35 6 6 2 Agsu Yuxari Sirvan kanali28 Sabir kanalina Kur cayindan qidalandirici kanal 1985 20 18 2 Sabirabad Kur cayi29 Yeni Cenubi Mugan kanali 1985 46 35 Imisli Bilesuvar Araz cayi30 Yuxari Mil kanali 1985 40 05 30 Fuzuli Beyleqan Agcabedi Xocavend Araz cayi31 Yeni Xanqizi kanali 1985 51 40 Beyleqan Agcabedi Araz cayi32 Cenubi Mugan masin kanali 1987 41 5 35 Bilesuvar Celilabad Araz cayi33 Resul arx kanali 1987 51 16 Imisli Saatli Araz cayi34 Semkir sag sahil masin kanali 1989 33 5 53 Semkir Samux Goygol Semkircay su anbari35 Semkir sol sahil masin kanali 1989 11 7 4 Semkir Semkircay su anbari36 Xanarx kanali 2007 67 2 36 Qusar Xacmaz Sabran Samurcay37 Velvelecay Taxtakorpu kanali 2013 31 77 75 Quba Xacmaz Samurcay SAK38 Taxtakorpu Ceyranbatan kanali 2013 107 93 40 Sabran Siyezen Xizi Abseron Samurcay Taxtakorpu su anbari39 Semkircay magistral kanali 2014 15 39 28 Semkir Semkircay40 Sag sahil Semkircay kanali 2014 10 89 4 5 Semkir Semkircay41 Sol sahil Semkircay kanali 2014 26 74 8 3 Semkir SemkircayMenbe span E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu Baki Serq Qerb 2010Hemcinin bax span Arx Yuxari Qarabag Bas Mugan Yuxari Sirvan Samur AbseronXarici kecidler span Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu Baki Serq Qerb 2010 s 13 14 PDF 5 noyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 27 avqust 2017 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu Baki Serq Qerb 2010 s 17 PDF 5 noyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 27 avqust 2017 Pasayev E P Hesenov F H Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yolu Baki Serq Qerb 2010 s 22 PDF 5 noyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 27 avqust 2017 E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 105 107 E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 107 108 E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 108 112 E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 112 113 E C Ehmedzade A C Hesimov Ensiklopediya Meliorasiya ve Su teserrufati Baki 2016 113 115 ol Kateqoriya Kanallar