fbpx
Wikipedia

Mingəçevir

MingəçevirAzərbaycanın əhali sayı etibarı ilə dördüncü böyük şəhəridir. 4 fevral 1954-cü ildə respublika tabeli şəhər kateqoriyasına keçmişdir. Kür çayının sahillərində yerləşir. Mingəçevir şəhəri şərq, cənub və qərb tərəfdən Yevlax rayonu, şimaldan isə Mingəçevir Su anbarı ilə həmsərhəddir.

Mingəçevir
40°46′12″ şm. e. 47°02′56″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 4 fevral 1954
Sahəsi
  • 47 km²
Mərkəzin hündürlüyü 545 ± 1 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 106.100 nəf. (2020)
Rəsmi dili azərbaycanca
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi AZ 4500
Nəqliyyat kodu 45
mingechevir-ih.gov.az
Mingəçevir
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Etimologiyası

"Mingəçevir" toponimin necə yaranması barədə müxtəlif ehtimallar mövcuddur. Burada e.ə. I əsrdə məşhur Roma sərkərdəsi Pompey və alban çarı Oris arasında döyüş olmuşdur. Tarixçilərin təsvirinə görə albanlar məhz indiki bəndin ərazisində Pompey qoşunlarını gözləmişlər. Oris ordusunun bir hissəsini ayrı-ayrı manqalara bölüb, ehtiyatda saxlamış və lazım gəldikdə "Manqaça vur" sözləri ilə əmr etmişdir. "Mingəçevir" toponiminin meydana gəlməsində ərəblərin Azərbaycanda olmalarının da müəyyən təsiri olmamış deyil. Elxanilər hərəkatının yatırılması üçün Azərbaycana göndərilmiş ərəb sərkərdəsi Məniçöhrün qızı döyüşlərin birində həlak olur və atası onu yadigar qılıncı və atı ilə birlikdə Kürün sahilində dəfn edir. Ehtimal var ki, "Mingəçevir" sözü Məniçöhrün adı ilə bağlıdır.

Ziya Bünyadov "Mingəçevir" adını 839-cu ildə xilafətə qarşı çıxmış Babək üsyanını yatırmaq üçün Azərbaycana göndərilmiş ərəb sərkərdəsi Mingəçevir Əl-Fərqaninin adı ilə bağlayır.

Ehtimallardan biri də toponimin "Min, gəl, çevril" olmasıdır. Professor Tofiq Hacıyev Midiyanın Mannanın xarabalıqları üzərində, məhz onun əsasında yarandığını qeyd edir. Onun fikrincə albanların "mik" tayfası qədim mak (manq-manna) tayfa birliyinin davamıdır. "Mik" sözü "mak" sözünün fonetik variantıdır və bu sözün əsli ehtimal ki, "minq" şəklində olmuşdur. Ona görə də T.Hacıyev "manna" sözünün mənbələrdə göstərilən "minni" variantını "mingi" (minqe) şəklində görməyi doğru sayır və "Mingəçevir" adının "minki" və "savir" tayfa adlarının birləşməsindən yarandığını bildirir. Minkisavir " Minkicavir " Mingəçevir. Savirlər tarixən Qafqazda yaşamış və Azərbaycan xalqının soykökündə iştirak etmiş qədim türk tayfasıdır. Tanınmış alim Əjdər Fərzəli Qorqud "bu yerlərin qədim yaşayış məskəni Sevit torpağı " Mingəsi adını daşıdığını bildirir. Mingə qədim türk qəbiləsinin adı olub"

Ehtimal edilir ki, "Sevit Mingə" adı zaman keçdikdə "Mingə Sevit", nəhayət, bu günkü "Mingəçevir" şəklinə düşmüşdür.

Tarixi

 
Cənub fillərinin qalıntısı, eramızdan əvvəl 600–400 min il (Mingəçevir Tarix muzeyi)

Mingəçevir ərazisi yaşayış məntəqəsi kimi çox-çox qədimdir. 5 min il bundan əvvəl Mingəçevirdə kiçik rayon kimi qaynar həyat mövcud olmuşdur. Yerli əhali əkinçilik, sənətkarlıq, balıqçılıq, atçılıq və s. sahələrlə məşğul olaraq özlərinin maddi və mənəvi aləmini yaratmışlar. Sonra gələn minilliklərdə, xüsusilə antik dövrdə də ulularımız özlərinin alban tarixi və mədəniyyətini, ədəbiyyatını yaratmışlar. Bu baxımdan Mingəçevirdə tapılan maddi-mədəniyyət qalıqlarından alban yazıları və kitabə (Mingəçevir – Sudağılan epitafiyası) böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu ərazidə yaşayış hələ e.ə.III minillikdə mövcud olmuşdur. Arxeoloji qazıntılar sübut edir ki, burda yaşayan insanlar böyük rayon mədəniyyətinə malik olublar. Tapılan yunan, Roma və arşap pulları sübut edir ki, burda ticarət inkişaf edibmiş. Türk səyyahı Övliya Çələbinin "Səyahət" əsərində Mingəçevirin Kür çayının sağ sahilindəki hissəsində olan yaşayışdan və burda olan toxuculuqdan, hamamxanalardan və s. yazmışdır. Burada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı çox maraqlı qədim əşyalar tapılmışdır. Məsələn, Azərbaycanda tapılmış ən qədim sırğa Mingəçevirdən, Tunc dövrünə aid edilən 5 № -li kurqandan tapılmışdır. İlk dəfə burada 1871-ci ildə alman həvəskar arxeoloqu F.S.Bayer tərəfindən səthi tədqiqat işləri aparılmış, o, Mingəçeviri dirəklər üzərində qurulmuş rayon kimi təsvir etmişdir. Bundan sonra Mingəçevir uzun illər arxeloqların diqqət mərkəzində olmamışdır. Yalnız 1935-ci ildə professor Y.A.Paxomovun rəhbərliyi altında qazıntılara başlanmış, iki qədim yaşayış məskəni və müxtəlif qəbir növləri aşkar edilmişdir.

Mingəçevir ərazisinin sistemli və planlı tədqiqi İkinci dünya müharibəsindən sonra burada Su-elektrik stansiyasının tikintisi ilə əlaqədar Respublika EA-nın Rəyasət heyətinin qərarı ilə 1946–53-cü illərdə mərhum tarixçi alim S.M.Qazıyevin rəhbərliyi altında Boz dağ silsiləsinin cənubunda, Kür çayının hər iki sahilində aparılmış və daha 2 yaşayış yeri və 4 böyük qəbristanlıq aşkar edilmişdir ki, bu da cənubi Qafqazda ən iri arxeloji kompleksdir. Arxeloji qazıntılar zamanı eneolit dövründən başlayaraq (b.e.ə. III minillikdən XVII əsrədək) ayrı-ayrı tarixi dövrləri özündə ardıcıl əks etdirən 20 mindən artıq, (bəzi mənbələrdə 40 min) maddi-mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Bunların arasında torpaq, kurqan, katakomba və küp qəbirləri, istehsal vasitələri, məişət və bəzək əşyaları, pul sikkələri, tuncdan düzəldilmiş müxtəlif silah növləri, ticarət mübadiləsi yolu ilə uzaq ölkələrdən gətirilmiş məmulatlar və s. olmuşdur.

Mingəçevir rayon kimi orta əsrlərdə daha da inkişaf etmişdir. XVII əsr türk səyyahı Övliya Çələbi "Səyəhatnamə"sində Mingəçevir haqqında məlumat verərkən, onu Kür çayının sağ sahilində Boz dağın yaxınlığında yerləşən böyük yaşayış məntəqəsi kimi adını çəkir və burada ipək istehsal edən emalatxanalar, sənətkarlıq məhəllələri, mədrəsə və məscidlərin olduğundan xəbər verir. Mingəçevir Alban dövlətinin inkişaf etdiyi dövrlərdə ən mədəni bir mərkəz kimi tanınmışdır. Alban hökmdarı Arsvahanın və yerli nüfuzlu ruhani Beniaminin təşəbbüsü ilə "Alban əlifbası tərtib edildikdən, ölkədə məktəblər açıldıqdan sonra" Mingəçevir daha da inkişaf etmişdir. Qədim Mingəçevir İpək yolunun aparıcı qollarından biri olmaqla minilliklər boyu Kür çayı vasitəsilə qayıqlarla Gürcüstana, oradan Rioni çayı ilə Qara dəniz sahil rayonlərinə müxtəlif çeşidli mallar daşınmışdır. Eləcə də, yaxın Şərq ölkələrinə, Azərbaycanın qədim rayonlərinə mühüm karvan ticarət yolu buradan keçmişdir.

 
Alman hərbi əsirlərin Mingəçevirdə tikdikləri ev

Arxeloji qazıntılar zamanı bəzəkli şüşə məmulatları, qızıl və gümüşdən qablar, bəzək əşyaları, bir sıra qədim Şərq ölkələrinin sikkələrinin tapılması Mingəçevirin ticarət, sənətkarlıq, mədəni əlaqələrinin yüksək səviyyədə olmasından xəbər verir. Böyük ticarət yolu üzərində yerləşən Mingəçevir Kür çayında ən münasib keçid kimi XVIII–XIX əsrlərdə, hətta XX əsrin əvvəllərində öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Qədim Mingəçevirlə bağlı faktlara Plutarxın, Strabonun, Ptolomeyin və başqa tanınmış tarixçi, coğrafiyaşünasların əsərlərində də rast gəlmək olur.

Mingəçevir İkinci dünya müharibəsindən sonra yaradılan gənc sənaye rayonudir. rayonun tikintisində 20.000-ə yaxın insan, həmçinin İkinci dünya müharibəsi dövründə əsir düşmüş 10.000 alman əsiri də çalışmışdı. rayonun böyüməsi və inkişafı da burada qurulan elektroenergetika, maşınqayırma, neft-kimya, kimya, habelə yüngül və yeyinti məhsulları sənaye obyektlərinin tikintisi ilə bağlıdır.

Coğrafiyası və iqlimi

Mingəçevir iqlimi
Göstərici Yan Fev Mar Apr May İyn İyl Avq Sen Okt Noy Dek İl
Mütləq maksimum, °C 14 18 23 34 38 40 39 39 35 29 22 16 29
Maksimum orta, °C 8 10 15 22 27 33 35 35 29 22 15 10 21,8
Orta temperatur, °C 3,1 4,5 8,4 15,1 20,1 24,3 27,7 26,6 22,7 16 10,3 5,3 15,4
Minimum orta, °C 1 1 4 9 14 19 22 21 17 12 7 3 10,8
Mütləq minimum, °C −3 −4 −1 4 8 14 18 18 12 7 1 −2 6
Yağıntı norması, mm 13 17 22 25 19 12 8 5 16 26 23 14 200
Mənbə: [1] [2]

Coğrafi mövqeyi

Mingəçevir rayonu Kür çayının üzərində su elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı salınmışdır. 11 noyabr 1948-ci ildə rayon statusu almışdır. Bakıdan 323 km məsafədə yerləşir. Bakı-Tbilisi dəmir yolundan 17 km aralıdır. Respublika miqyaslı aeroport 30 km məsafədə Yevlax rayonunda, beynəlxalq miqyaslı aeroport Gəncə rayonundə 80 km məsafədə yerləşir. Coğrafi cəhətdən rayon respublikanın mərkəzində Kür çayının hər iki sahilində salınmışdır. Mingəçevir su anbarı rayonun şimal-qərbində 3 km məsafədə yerləşir. Su anbarının həcmi 15,7 milyard kub metr, uzunlugu 70 km, maksimal eni 18 km, su örtüyünün sahəsi 605 km², orta dərinliyi 27 metr (maksimal dərinliyi 83 metr), səviyyə dəyişkənliyi 5–7 metrdir. Su anbarının qarşısını kəsən bəndin uzunluğu 1550 metrdir.

 
Mingəçevir dənizkənarı bulvarı
 
Mingəçevirdə bulaq

Mingəçevir rayonunin iqlimi mülayim istidir. Orta temperatur yanvar ayında müsbət 2–3 dərəcə, iyul ayında 27–30 dərəcədir. İllik yağıntı 300–310 mm.

Əhalisi

Mingəçevir rayonunin ərazisi 130 km², yerli əhalisi 105.671 nəfər, məcburi köçkün 20.740 nəfərdir. 2018-cu ilin siyahıya alınmasına görə əhalinin 50,5% kişi, 49,5 % qadındır. Yerli əhalinin 98,05 faizi azərbaycanlı, 1,95 faizi 15-ə yaxın millətin nümayəndələridir.

İl Sayı
1959 19.904
1970 43.092
1979 59.733
İl Sayı
1989 85.388
1991 90.900
1999 94.039
İl Sayı
2009 96.304
2012 98.800
2020 106.100

İqtisadiyyatı

Mingəçevir respublikanın 4-cü iri sənaye mərkəzidir. Ölkənin 60 faizdən çox elektrik enerjisini istehsal edən Azərbaycan İstilik Elektrik stansiyası və SES silsiləsi ilə yanaşı rayonda elektrotexnika müəssisələri "Azərkabel" və "İzolit" ASC-lər, kimya və neft-kimya müəssisələri "Şüşə-lifi", "Texniki-rezin" və "Regenerat" ASC-lər, maşınqayırma müəssisələri "Azyolneftmaş" və "Maşın-təmir" ASC-lər, yüngül sənaye müəssisələri "Toxucu" ASC və "Nur" tikiş fabriki, yeyinti sənayesi müəssisələri Ət kombinatı və çörəkbişirmə müəssisələri və dıgər sənaye məhsulları istehsalı sahələri yerləşir.

Energetika

1945-ci ildə Kür çayının Bozdağın arasından keçən yerində böyük Su Elektrik Stansiyasının inşası başlayır. Stansiya 1954-cü ildə işə salınıb. Mingəçevir su anbarının nominal hündürlük həddi 83 metr, maksimal hədd isə 85,5 metrdir. Su tutumu 16 milyard 300 milyon kubmetrdir. Anbarda suyun mühafizəsi 87 metrə qədər qalxa bilər. Su anbarına saniyədə 1200 kubmetrə qədər su daxil olur. Bu həcmin saniyədə 650 kubmetri su elektrik stansiyası vasitəsi Kür çayına, 125 kubmetri isə Qarabağ və Şirvan kanallarına buraxılır. Anbarda su böhran həddə çatdıqda qapılar açılır və Kür çayına saniyədə 2 min kubmetrə qədər su buraxılır.

 
Azərbaycan İstilik Elektrik Stansiyası

Mingəçevir SES-dən 18 kilometr aşağıda Varvara SES-i yerləşir. Həmin SES vasitəsi ilə 2 milyard kubmetrə yaxın suyun saxlanılmasına imkan var.

Bundan başqa Mingəçevirdə Cənibi Qafqazın ən böyük istilik elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Stansiyanın tikintisinə 1974-cü ildə başlanmış, 1981-ci ildə stansiyanın 1№-li enerji bloku istismara verilmişdir. 2 №-li enerji bloku 1982-ci ildə, 3 №-li enerji bloku 1983-cü ildə, 4 №-li enerji bloku 1984-cü ildə, 5 №-li enerji bloku 1985-ci ildə, 6 №–li enerji bloku 1986-cı ildə, 7 №–li enerji bloku 1989-cu ildə, 8 №–li enerji bloku 1990-cı ildə istismara verilmişdir. Hər enerji blokunun gücü 300 meqavat olmaqla stansiyanın ümumi gücü 2400 meqavatdır. Hazırda stansiyada 2362 nəfər işçi çalışır. İstehsal edilən enerji 5 ədəd 330 kilovoltluq və 1 ədəd 500 kilovoltluq hava xətləri ilə ötürülür.

Təhsili

Mingəçevir şəhərində Mingəçevir Dövlət Universiteti, Mingəçevir Turizm kolleci və Tibb kolleci fəaliyyət göstərir. Həmçinin Mingəçevirdə milli qəhrəman Ruslan Muradov adına Texniki Humanitar Lisey və Mingəçevir şəhər Təbiət Riyaziyyat və Humanitar Elmlər Təmayüllü Lisey də fəaliyyət göstərir.

Tanınmış mingəçevirlilər

  • Malik Əsədov – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
  • Ruslan Muradov – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
  • Dilqəm Nağıyev – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
  • Rəşad Mirabov – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
  • Yevgeni Rındin – Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı.
  • Yuri Oleynikov Pavloviç – Rusiyalı siyasətçi, 2013–2015-ci illərdə Moskva vilayətinin vitse-qubernatoru.
  • Yaqub Eyyubov – Azərbaycan Respublikası Baş Nazirinin birinci müavini.
  • Yaqub Rüstəmov – Sosialist Əməyi Qəhrəmanı
  • Aydın MirzəzadəAzərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı.
  • Elmir Vəlizadə – Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar nazirinin müavini.
  • Elnur Soltanov – Energetika nazirinin müavini.
  • Ayaz Əliyev – İqtisadiyyat nazirliyinin aparat rəhbəri
  • Elxan Usubov – Şəki rayon icra hakimiyyətinin başçısı.
  • Elman Qəmbərov – general-leytenant.
  • Araz Məmmədov – Azərbaycan Respublikası Sərhəd Xidməti Akademiyasının rəisi, sərhəd xidməti general-mayoru.
  • Vaqif Qarayev – Rusiya Federasiyasının Bəsrə rayonundə Baş Konsulu.
  • Bəxtiyar Məmmədov – Diplomat
  • Vüqar Ələkbərov —-XXVII Yay Olimpiya Oyunlarının boks üzrə bürünc medalçısı, Sidney, 2000-ci il.
  • Pərviz Bağırov – Azərbaycanlı boksçu, 1-ci Avropa oyunlarının qızıl mükafatçısı.
  • Rəşid Məmmədov – Azərbaycanın boks üzrə əməkdar məşqçisi.
  • Azər Həşimov – Azərbaycan futbolçusu. Karvan FK-nın yarımmmüdafiəçisi.
  • Elnar Kərimov – Azərbaycan futbolçusu.
  • Yuri Romenski – 1978–1979-cu illərdə futbol üzrə SSRİ yığmasının qapıçısı.
  • Davud QədiməliyevMordoviya Dövlət Universitetinin professoru.
  • Vadim Qaracəmirli – rus-bolqar şairi, ədəbi tərçüməçi.
  • Səbuhi Abbasov – Azərbaycan gənclər hərəkatının fəalı, Azərbaycan-Slavyan Gəncləri Assosiasiyasının sədri, internet-media eksperti.
  • Nigar Əliyeva (model) – Azərbaycanlı model və aktrisa
  • Sevda Həsənova – ANS-ÇM Media və yayım şirkətinin baş direktoru
  • Zabir Əliyev – Televiziya aparıcısı
  • Şəlalə Şahvələdqızı – Azərbaycan aktrisası, əməkdar artist
  • Aygün Məmmədova – Kanadada Azərbaycan musiqi qrupunun yaradıcısı
  • Aydın Isayev – 1980-ci illərdə Mingəçevir Xalq nəzarəti Komitəsinin sədri, 1990-cı illərdə Mingəçevir şəhərinin meri, Azərelektroizolit zavodunun direktoru

Qardaş şəhərlər

Qalereya

İstinadlar

  1. http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-division.htm
  2. http://www.dyp.gov.az/index.php?/az/content/210
  3. "Tarixi – MİNGƏÇEVİR ŞƏHƏR Icra Hakimiyyəti". mingechevir-ih.gov.az. İstifadə tarixi: 6 mart 2021.
  4. Асланов Г. М. К изучению раннесредневековых памятников Мингечаура. — КСИИМК, 1955  (rus.)
  5. Nəsib Bayramoğlu Mingəçevirdə qalan ömür, səh 224. Bakı, Azərbaycan: Çinar-çap, 2006-cı il
  6. Azərbaycanın Etnoqrafiyası, 1-ci Cild, səh 394 – Prezident Kitabxanası
  7. . 2012-10-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-05.
  8. Maschke, Erich (Hrsg.): Zur Geschichte der deutschen Kriegsgefangenen des zweiten Weltkrieges. Verlag Ernst und Werner Gieseking, Bielefeld 1962–1977.
  9. . 2009-10-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-05.
  10. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1959)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350764"></a>
  11. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4350767"></a>
  12. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11185939"></a>
  13. SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2621042"></a>
  14. ARB Aran (25.08.2016). "Mingəçevir şəhəri haqqında bilgi süjeti" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2016-09-22.
  15. http://anspress.com/index.php?a=2&lng=az&nid=43509 2012-01-19 at the Wayback Machine.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

mingəçevir, azərbaycanın, əhali, sayı, etibarı, ilə, dördüncü, böyük, şəhəridir, fevral, 1954, ildə, respublika, tabeli, şəhər, kateqoriyasına, keçmişdir, kür, çayının, sahillərində, yerləşir, şəhəri, şərq, cənub, qərb, tərəfdən, yevlax, rayonu, şimaldan, isə,. Mingecevir Azerbaycanin ehali sayi etibari ile dorduncu boyuk seheridir 4 fevral 1954 cu ilde respublika tabeli seher kateqoriyasina kecmisdir Kur cayinin sahillerinde yerlesir Mingecevir seheri serq cenub ve qerb terefden Yevlax rayonu simaldan ise Mingecevir Su anbari ile hemserheddir Mingecevir40 46 12 sm e 47 02 56 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 4 fevral 1954Sahesi 47 km Merkezin hundurluyu 545 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 106 100 nef 2020 1 Resmi dili azerbaycancaReqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ 4500Neqliyyat kodu 45 2 mingechevir ih gov azMingecevir Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Etimologiyasi 2 Tarixi 3 Cografiyasi ve iqlimi 4 Cografi movqeyi 5 Ehalisi 6 Iqtisadiyyati 6 1 Energetika 7 Tehsili 8 Taninmis mingecevirliler 9 Qardas seherler 10 Qalereya 11 Istinadlar 12 Xarici kecidler 13 Hemcinin baxEtimologiyasi Redakte Mingecevir toponimin nece yaranmasi barede muxtelif ehtimallar movcuddur Burada e e I esrde meshur Roma serkerdesi Pompey ve alban cari Oris arasinda doyus olmusdur Tarixcilerin tesvirine gore albanlar mehz indiki bendin erazisinde Pompey qosunlarini gozlemisler Oris ordusunun bir hissesini ayri ayri manqalara bolub ehtiyatda saxlamis ve lazim geldikde Manqaca vur sozleri ile emr etmisdir Mingecevir toponiminin meydana gelmesinde ereblerin Azerbaycanda olmalarinin da mueyyen tesiri olmamis deyil Elxaniler herekatinin yatirilmasi ucun Azerbaycana gonderilmis ereb serkerdesi Menicohrun qizi doyuslerin birinde helak olur ve atasi onu yadigar qilinci ve ati ile birlikde Kurun sahilinde defn edir Ehtimal var ki Mingecevir sozu Menicohrun adi ile baglidir Ziya Bunyadov Mingecevir adini 839 cu ilde xilafete qarsi cixmis Babek usyanini yatirmaq ucun Azerbaycana gonderilmis ereb serkerdesi Mingecevir El Ferqaninin adi ile baglayir 3 Ehtimallardan biri de toponimin Min gel cevril olmasidir Professor Tofiq Haciyev Midiyanin Mannanin xarabaliqlari uzerinde mehz onun esasinda yarandigini qeyd edir Onun fikrince albanlarin mik tayfasi qedim mak manq manna tayfa birliyinin davamidir Mik sozu mak sozunun fonetik variantidir ve bu sozun esli ehtimal ki minq seklinde olmusdur Ona gore de T Haciyev manna sozunun menbelerde gosterilen minni variantini mingi minqe seklinde gormeyi dogru sayir ve Mingecevir adinin minki ve savir tayfa adlarinin birlesmesinden yarandigini bildirir Minkisavir Minkicavir Mingecevir Savirler tarixen Qafqazda yasamis ve Azerbaycan xalqinin soykokunde istirak etmis qedim turk tayfasidir Taninmis alim Ejder Ferzeli Qorqud bu yerlerin qedim yasayis meskeni Sevit torpagi Mingesi adini dasidigini bildirir Minge qedim turk qebilesinin adi olub Ehtimal edilir ki Sevit Minge adi zaman kecdikde Minge Sevit nehayet bu gunku Mingecevir sekline dusmusdur Mingecevir kilse kompleksi xaclariTarixi Redakte Esas meqale Mingecevir arxeoloji kompleksi Cenub fillerinin qalintisi eramizdan evvel 600 400 min il Mingecevir Tarix muzeyi Mingecevir erazisi yasayis menteqesi kimi cox cox qedimdir 5 min il bundan evvel Mingecevirde kicik rayon kimi qaynar heyat movcud olmusdur Yerli ehali ekincilik senetkarliq baliqciliq atciliq ve s sahelerle mesgul olaraq ozlerinin maddi ve menevi alemini yaratmislar Sonra gelen minilliklerde xususile antik dovrde de ulularimiz ozlerinin alban tarixi ve medeniyyetini edebiyyatini yaratmislar Bu baximdan Mingecevirde tapilan maddi medeniyyet qaliqlarindan alban yazilari ve kitabe Mingecevir Sudagilan epitafiyasi boyuk ehemiyyet dasiyir Bu erazide yasayis hele e e III minillikde movcud olmusdur Arxeoloji qazintilar subut edir ki burda yasayan insanlar boyuk rayon medeniyyetine malik olublar Tapilan yunan Roma ve arsap pullari subut edir ki burda ticaret inkisaf edibmis Turk seyyahi Ovliya Celebinin Seyahet eserinde Mingecevirin Kur cayinin sag sahilindeki hissesinde olan yasayisdan ve burda olan toxuculuqdan hamamxanalardan ve s yazmisdir 5 Burada aparilan arxeoloji qazintilar zamani cox maraqli qedim esyalar tapilmisdir Meselen Azerbaycanda tapilmis en qedim sirga Mingecevirden Tunc dovrune aid edilen 5 li kurqandan tapilmisdir 6 Ilk defe burada 1871 ci ilde alman heveskar arxeoloqu F S Bayer terefinden sethi tedqiqat isleri aparilmis o Mingeceviri direkler uzerinde qurulmus rayon kimi tesvir etmisdir Bundan sonra Mingecevir uzun iller arxeloqlarin diqqet merkezinde olmamisdir Yalniz 1935 ci ilde professor Y A Paxomovun rehberliyi altinda qazintilara baslanmis iki qedim yasayis meskeni ve muxtelif qebir novleri askar edilmisdir Mingecevir erazisinin sistemli ve planli tedqiqi Ikinci dunya muharibesinden sonra burada Su elektrik stansiyasinin tikintisi ile elaqedar Respublika EA nin Reyaset heyetinin qerari ile 1946 53 cu illerde merhum tarixci alim S M Qaziyevin rehberliyi altinda Boz dag silsilesinin cenubunda Kur cayinin her iki sahilinde aparilmis ve daha 2 yasayis yeri ve 4 boyuk qebristanliq askar edilmisdir ki bu da cenubi Qafqazda en iri arxeloji kompleksdir Arxeloji qazintilar zamani eneolit dovrunden baslayaraq b e e III minillikden XVII esredek ayri ayri tarixi dovrleri ozunde ardicil eks etdiren 20 minden artiq bezi menbelerde 40 min maddi medeniyyet numuneleri tapilmisdir Bunlarin arasinda torpaq kurqan katakomba ve kup qebirleri istehsal vasiteleri meiset ve bezek esyalari pul sikkeleri tuncdan duzeldilmis muxtelif silah novleri ticaret mubadilesi yolu ile uzaq olkelerden getirilmis memulatlar ve s olmusdur Mingecevir rayon kimi orta esrlerde daha da inkisaf etmisdir XVII esr turk seyyahi Ovliya Celebi Seyehatname sinde Mingecevir haqqinda melumat vererken onu Kur cayinin sag sahilinde Boz dagin yaxinliginda yerlesen boyuk yasayis menteqesi kimi adini cekir ve burada ipek istehsal eden emalatxanalar senetkarliq mehelleleri medrese ve mescidlerin oldugundan xeber verir Mingecevir Alban dovletinin inkisaf etdiyi dovrlerde en medeni bir merkez kimi taninmisdir Alban hokmdari Arsvahanin ve yerli nufuzlu ruhani Beniaminin tesebbusu ile Alban elifbasi tertib edildikden olkede mektebler acildiqdan sonra Mingecevir daha da inkisaf etmisdir Qedim Mingecevir Ipek yolunun aparici qollarindan biri olmaqla minillikler boyu Kur cayi vasitesile qayiqlarla Gurcustana oradan Rioni cayi ile Qara deniz sahil rayonlerine muxtelif cesidli mallar dasinmisdir Elece de yaxin Serq olkelerine Azerbaycanin qedim rayonlerine muhum karvan ticaret yolu buradan kecmisdir Alman herbi esirlerin Mingecevirde tikdikleri ev Arxeloji qazintilar zamani bezekli suse memulatlari qizil ve gumusden qablar bezek esyalari bir sira qedim Serq olkelerinin sikkelerinin tapilmasi Mingecevirin ticaret senetkarliq medeni elaqelerinin yuksek seviyyede olmasindan xeber verir Boyuk ticaret yolu uzerinde yerlesen Mingecevir Kur cayinda en munasib kecid kimi XVIII XIX esrlerde hetta XX esrin evvellerinde oz ehemiyyetini itirmemisdir Qedim Mingecevirle bagli faktlara Plutarxin Strabonun Ptolomeyin ve basqa taninmis tarixci cografiyasunaslarin eserlerinde de rast gelmek olur 7 Mingecevir Ikinci dunya muharibesinden sonra yaradilan genc senaye rayonudir rayonun tikintisinde 20 000 e yaxin insan hemcinin Ikinci dunya muharibesi dovrunde esir dusmus 10 000 alman esiri de calismisdi 8 rayonun boyumesi ve inkisafi da burada qurulan elektroenergetika masinqayirma neft kimya kimya habele yungul ve yeyinti mehsullari senaye obyektlerinin tikintisi ile baglidir Cografiyasi ve iqlimi RedakteMingecevir iqlimiGosterici Yan Fev Mar Apr May Iyn Iyl Avq Sen Okt Noy Dek IlMutleq maksimum C 14 18 23 34 38 40 39 39 35 29 22 16 29Maksimum orta C 8 10 15 22 27 33 35 35 29 22 15 10 21 8Orta temperatur C 3 1 4 5 8 4 15 1 20 1 24 3 27 7 26 6 22 7 16 10 3 5 3 15 4Minimum orta C 1 1 4 9 14 19 22 21 17 12 7 3 10 8Mutleq minimum C 3 4 1 4 8 14 18 18 12 7 1 2 6Yaginti normasi mm 13 17 22 25 19 12 8 5 16 26 23 14 200Menbe 1 2 Cografi movqeyi RedakteMingecevir rayonu Kur cayinin uzerinde su elektrik stansiyasinin tikintisi ile bagli salinmisdir 11 noyabr 1948 ci ilde rayon statusu almisdir Bakidan 323 km mesafede yerlesir Baki Tbilisi demir yolundan 17 km aralidir Respublika miqyasli aeroport 30 km mesafede Yevlax rayonunda beynelxalq miqyasli aeroport Gence rayonunde 80 km mesafede yerlesir Cografi cehetden rayon respublikanin merkezinde Kur cayinin her iki sahilinde salinmisdir Mingecevir su anbari rayonun simal qerbinde 3 km mesafede yerlesir Su anbarinin hecmi 15 7 milyard kub metr uzunlugu 70 km maksimal eni 18 km su ortuyunun sahesi 605 km orta derinliyi 27 metr maksimal derinliyi 83 metr seviyye deyiskenliyi 5 7 metrdir Su anbarinin qarsisini kesen bendin uzunlugu 1550 metrdir Mingecevir denizkenari bulvari Mingecevirde bulaq Mingecevir rayonunin iqlimi mulayim istidir Orta temperatur yanvar ayinda musbet 2 3 derece iyul ayinda 27 30 derecedir Illik yaginti 300 310 mm 9 Ehalisi Redakte Esas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Mingecevir rayonunin erazisi 130 km yerli ehalisi 105 671 nefer mecburi kockun 20 740 neferdir 2018 cu ilin siyahiya alinmasina gore ehalinin 50 5 kisi 49 5 qadindir Yerli ehalinin 98 05 faizi azerbaycanli 1 95 faizi 15 e yaxin milletin numayendeleridir Il Sayi1959 19 904 10 1970 43 092 11 1979 59 733 12 Il Sayi1989 85 388 13 1991 90 900 1 1999 94 039 1 Il Sayi2009 96 304 1 2012 98 8002020 106 100 1 Iqtisadiyyati RedakteMingecevir respublikanin 4 cu iri senaye merkezidir 14 Olkenin 60 faizden cox elektrik enerjisini istehsal eden Azerbaycan Istilik Elektrik stansiyasi ve SES silsilesi ile yanasi rayonda elektrotexnika muessiseleri Azerkabel ve Izolit ASC ler kimya ve neft kimya muessiseleri Suse lifi Texniki rezin ve Regenerat ASC ler masinqayirma muessiseleri Azyolneftmas ve Masin temir ASC ler yungul senaye muessiseleri Toxucu ASC ve Nur tikis fabriki yeyinti senayesi muessiseleri Et kombinati ve corekbisirme muessiseleri ve diger senaye mehsullari istehsali saheleri yerlesir Energetika Redakte 1945 ci ilde Kur cayinin Bozdagin arasindan kecen yerinde boyuk Su Elektrik Stansiyasinin insasi baslayir Stansiya 1954 cu ilde ise salinib Mingecevir su anbarinin nominal hundurluk heddi 83 metr maksimal hedd ise 85 5 metrdir Su tutumu 16 milyard 300 milyon kubmetrdir Anbarda suyun muhafizesi 87 metre qeder qalxa biler Su anbarina saniyede 1200 kubmetre qeder su daxil olur Bu hecmin saniyede 650 kubmetri su elektrik stansiyasi vasitesi Kur cayina 125 kubmetri ise Qarabag ve Sirvan kanallarina buraxilir Anbarda su bohran hedde catdiqda qapilar acilir ve Kur cayina saniyede 2 min kubmetre qeder su buraxilir Azerbaycan Istilik Elektrik Stansiyasi Mingecevir SES den 18 kilometr asagida Varvara SES i yerlesir Hemin SES vasitesi ile 2 milyard kubmetre yaxin suyun saxlanilmasina imkan var 15 Bundan basqa Mingecevirde Cenibi Qafqazin en boyuk istilik elektrik stansiyasi fealiyyet gosterir Stansiyanin tikintisine 1974 cu ilde baslanmis 1981 ci ilde stansiyanin 1 li enerji bloku istismara verilmisdir 2 li enerji bloku 1982 ci ilde 3 li enerji bloku 1983 cu ilde 4 li enerji bloku 1984 cu ilde 5 li enerji bloku 1985 ci ilde 6 li enerji bloku 1986 ci ilde 7 li enerji bloku 1989 cu ilde 8 li enerji bloku 1990 ci ilde istismara verilmisdir Her enerji blokunun gucu 300 meqavat olmaqla stansiyanin umumi gucu 2400 meqavatdir Hazirda stansiyada 2362 nefer isci calisir Istehsal edilen enerji 5 eded 330 kilovoltluq ve 1 eded 500 kilovoltluq hava xetleri ile oturulur Tehsili RedakteMingecevir seherinde Mingecevir Dovlet Universiteti Mingecevir Turizm kolleci ve Tibb kolleci fealiyyet gosterir Hemcinin Mingecevirde milli qehreman Ruslan Muradov adina Texniki Humanitar Lisey ve Mingecevir seher Tebiet Riyaziyyat ve Humanitar Elmler Temayullu Lisey de fealiyyet gosterir Taninmis mingecevirliler RedakteMalik Esedov Azerbaycanin Milli Qehremani Ruslan Muradov Azerbaycanin Milli Qehremani Dilqem Nagiyev Azerbaycanin Milli Qehremani Resad Mirabov Azerbaycanin Milli Qehremani Yevgeni Rindin Rusiya Federasiyasinin Qehremani Yuri Oleynikov Pavlovic Rusiyali siyasetci 2013 2015 ci illerde Moskva vilayetinin vitse qubernatoru Yaqub Eyyubov Azerbaycan Respublikasi Bas Nazirinin birinci muavini Yaqub Rustemov Sosialist Emeyi Qehremani Aydin Mirzezade Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin deputati Elmir Velizade Neqliyyat Rabite ve Yuksek Texnologiyalar nazirinin muavini Elnur Soltanov Energetika nazirinin muavini Ayaz Eliyev Iqtisadiyyat nazirliyinin aparat rehberi Elxan Usubov Seki rayon icra hakimiyyetinin bascisi Elman Qemberov general leytenant Araz Memmedov Azerbaycan Respublikasi Serhed Xidmeti Akademiyasinin reisi serhed xidmeti general mayoru Vaqif Qarayev Rusiya Federasiyasinin Besre rayonunde Bas Konsulu Bextiyar Memmedov Diplomat Vuqar Elekberov XXVII Yay Olimpiya Oyunlarinin boks uzre burunc medalcisi Sidney 2000 ci il Perviz Bagirov Azerbaycanli bokscu 1 ci Avropa oyunlarinin qizil mukafatcisi Resid Memmedov Azerbaycanin boks uzre emekdar mesqcisi Azer Hesimov Azerbaycan futbolcusu Karvan FK nin yarimmmudafiecisi Elnar Kerimov Azerbaycan futbolcusu Yuri Romenski 1978 1979 cu illerde futbol uzre SSRI yigmasinin qapicisi Davud Qedimeliyev Mordoviya Dovlet Universitetinin professoru Vadim Qaracemirli rus bolqar sairi edebi tercumeci Sebuhi Abbasov Azerbaycan gencler herekatinin feali Azerbaycan Slavyan Gencleri Assosiasiyasinin sedri internet media eksperti Nigar Eliyeva model Azerbaycanli model ve aktrisa Sevda Hesenova ANS CM Media ve yayim sirketinin bas direktoru Zabir Eliyev Televiziya aparicisi Selale Sahveledqizi Azerbaycan aktrisasi emekdar artist Aygun Memmedova Kanadada Azerbaycan musiqi qrupunun yaradicisi Aydin Isayev 1980 ci illerde Mingecevir Xalq nezareti Komitesinin sedri 1990 ci illerde Mingecevir seherinin meri Azerelektroizolit zavodunun direktoruQardas seherler Redakte Tolyatti Rusiya Golbasi Ankara Turkiye Polotsk Belarus Qars TurkiyeQalereya Redakte Asan Xidmet Mingecevir SES Su anbarin sahili Mingecevir SES esas korpus Denizkenari bulvar ASAN Mingecevir ve Mingecevir Kino MerkeziIstinadlar Redakte 1 2 3 4 5 http pop stat mashke org azerbaijan division htm http www dyp gov az index php az content 210 Tarixi MINGECEVIR SEHER Icra Hakimiyyeti mingechevir ih gov az Istifade tarixi 6 mart 2021 Aslanov G M K izucheniyu rannesrednevekovyh pamyatnikov Mingechaura KSIIMK 1955 rus Nesib Bayramoglu Mingecevirde qalan omur seh 224 Baki Azerbaycan Cinar cap 2006 ci il Azerbaycanin Etnoqrafiyasi 1 ci Cild seh 394 Prezident Kitabxanasi Mingecevir haqqinda 2012 10 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 05 Maschke Erich Hrsg Zur Geschichte der deutschen Kriegsgefangenen des zweiten Weltkrieges Verlag Ernst und Werner Gieseking Bielefeld 1962 1977 Mingecevir seheri haqqinda melumat 2009 10 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 05 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1959 lt a href https wikidata org wiki Track Q4350764 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 lt a href https wikidata org wiki Track Q4350767 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 lt a href https wikidata org wiki Track Q11185939 gt lt a gt SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 lt a href https wikidata org wiki Track Q2621042 gt lt a gt ARB Aran 25 08 2016 Mingecevir seheri haqqinda bilgi sujeti azerb Youtube com Istifade tarixi 2016 09 22 http anspress com index php a 2 amp lng az amp nid 43509 Arxivlesdirilib 2012 01 19 at the Wayback Machine Xarici kecidler RedakteAzerbaycan Dovlet Statistika Komitesi Mingecevir rayonunin etnik terkibi 1999 Arxivlesdirilib 2012 05 11 at the Wayback Machine http www mcdmerkez org ts general azl belediye b 24 htm Arxivlesdirilib 2009 01 19 at the Wayback Machine http mingechevir ih gov az view php lang az amp menu 22 amp id 42 Arxivlesdirilib 2009 10 09 at the Wayback Machine Bu seherde qoyulan abidelere diger bolgelerde rast gelinmirHemcinin bax RedakteMingecevir 1 nomreli yasayis yeri Mingecevir belediyyesi Mingecevir yasayis yeri Mingecevir Ozel Turk Liseyi Mingecevir SESMenbe https az wikipedia org w index php title Mingecevir amp oldid 6045918, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.