fbpx
Wikipedia

Şabran rayonu

Avqust 12, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Şabran (dəqiqləşdirmə).
Bu məqalə Şabran rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Şabran səhifəsinə baxın.

Şabran rayonu və ya köhnə adı ilə Dəvəçi rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Şabran şəhəridir.

Rayon
Şabran

41°11′ şm. e. 48°57′ ş. u.

Ölkə
Daxildir Quba-Xaçmaz
İnzibati mərkəz Şabran
İcra başçısı Asif Hüseynov
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 8 avqust 1930
Sahəsi 1 088,2 km²
Hündürlük
 286 m
Əhalisi
Əhalisi 59 300 nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu AZ-SBN
Telefon kodu +994 23 35
Poçt indeksi AZ 1700
Avtomobil nömrəsi 17
Rəsmi sayt
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

1578 ci ildə Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda Dərbənd əyalətinin Şabran sancağı olmuşdur. Mərkəzi Şabran (qədim şəhər) idi. Dəvəçi rayonu 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. 1959-cu ildə Siyəzən rayonu ləğv edilərək ona birləşdirilmiş və rayon ərazisi genişləndirilmişdir. 1992-ci ildə Siyəzən yenidən ondan ayrılmış və müstəqil rayon olmuşdur. Dəvəçi rayonu 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi Abşeron rayonuna verilmiş (Dəvəçi və Siyəzən şəhərləri respublika tabeliyində şəhər kimi qalmışlar), 1965-ci ildə yenidən Dəvəçi adı ilə müstəqil rayon olmuşdur.

Lap əvvəllər Dəvəçi rayonunun adı Dəvəçibazar olmuşdur. Onun bir hissəsi Quba, bir hissəsi də Xaçmaz rayonunun tərkibində olmuşdur.

2010-cu ildə Azərbaycan Milli Məclisinin qərarı ilə Dəvəçi rayonunun adı dəyişdirilərək Şabran adlandırılmışdır. Bu vaxt Şabranın tarixi şəhər olduğu, V əsrdə Sasani hökmdarlığı tərəfindən yaradıldığı, sovet hakimiyyəti dövründə isə həmin ərazidə yaradılan rayonun Dəvəçi adlandırıldığı əsas götürülmüşdür.

Rayonda tarixi-arxeoloji abidələr sayılan qədim şəhər yerləri var. Padar kəndindəki "Gülüstani – İrəm" və Şahnəzərli kəndindəki Şabran şəhər yerləri daha çox məşhurdur. Əsası V əsrdə qoyulmuş Şabran şəhər yeri dünyanın ən mühüm tarixi abidələri sırasına daxil edilmişdir. Rayon mərkəzi Şabran şəhərində tarix-diyarşünaslıq muzeyi var. Qalaaltı kurortu Böyük Qafqazın ətəklərində yerləşir. Müalicəvi əhəmiyyətə malik olan Qalaaltı suyu çıxan bulağın ətrafında "Çıraqqala uroloci sanatoriyası tikilmişdir. Burada müalicə olunanlar və sadəcə istirahətə gələnlər qədim Çıraqqala qalasının xarabalıqları yerləşən dağın zirvəsinə dırmaşırlar. Həmin zirvədən ətraf kəndlərə və vadilərə açılan mənzərə adamı valeh edir. Rayonda ənənəvi xalq sənəti olan xalçalığın ənənələrini qoruyub saxlayırlar. "Pirəbədil", "Qollu Çiçi", "Heyratı" tipli yerli xalçalar geniş şöhrət qazanmışdır. Məşhur Qalaaltı kurortu Şabran rayonunun ərazisindədir.

Coğrafi mövqeyi

Şabran (Dəvəçi) rayonu Bakıdan şimalda, Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda yerləşir. Rayonun ərazisi şərq tərəfdən Xəzər dənizinin sahillərinə qovuşur. Quba, Xaçmaz və Siyəzən rayonu ilə həmsərhəddir. Bakı-Moskva dəmir yolu, Bakı-Rostov avtomobil yolu, Bakı-Novorosiysk neft kəməri, Samur-Abşeron kanalı, 1914-cü və Sovet dövründə çəkilmiş Şollar-Bakı su kəmərləri rayonun ərazisindən keçir.

Relyefi

Şabran rayonu Böyük Qafqazın şimal-şərqində yerləşir. Relyefi çox müxtəlifdir. Dəniz sahillərindən başlanan düzənliklər tədricən təpəliklərə, daha sonra meşələrə, qayalara və dağlara çevrilir. Ərazi neft-qaz (Zağlı-Zeyvə neft yataqları), çınqıl, qum, gil və digər faydalı qazıntılar ilə zəngindir. Rayonda, həmçinin palçıq vulkanları var.

Təbiəti

Meşələrin sahəsi 21500 hektardır. Bu meşələrin heyvanat aləmində canavar, ayı, tülkü, çaqqal, porsuq, qaban və ceyran, quşlardan isə qırqovul və kəlik daha geniş yayılmışdır. Respublikamızda ən böyük şirin sulu Ağzıbirçala (liman) gölü bu rayonun ərazisindədir. Göldə ov quşlarindan qaz, yaşılbaş ördək və qaşqaldaq qışlayır. Nohurlar kəndindən bir qədər aralıda isə 7 dağ gölü yerləşir. Bir qədər arxaik ada malik olan Dəvəçi şəhəri Camal dağının (təpənin) ətəyində, yaşıllıqlar qoynunda yerləşir. Məşhur Neft (nöyüt) dağı rayonun ərazisindədir.

İqlimi

Düzənlik ərazilərdə əsasən isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi, dağətəyi ərazilərdə mülayim isti, orta və yüksək dağlıq ərazilərdə rütubətli soyuq və dağ tundra iqlimi yayılmışdır. Orta illik temperatur 8–10°-dir. Ən isti aylarda temperatur 20°-yə, mütləq maksimum isə 37–39°-yə çatır. Şaxtasız günlərin sayı 185–235 gün təşkil edir. Yay fəsli nisbətən sərindir, iyulun orta aylıq temperaturu 19–24° təşkil edir. Ən soyuq ayın (yanvar) orta aylıq dağlıq ərazilərdə 2–3° şaxta, aranda isə təxminən 1° isti təşkil edir. Soyuq hava kütlələrinin təsiri daha çox olduğu üçün qış burada cənub yamaclara nisbətən sərin keçir.

Mütləq minimum temperatur bəzən −20°-dək düşə bilir. Ərazi davamlı qar örtüyü ilə səciyyələnir: dağlıq ərazilərdə 50–80 gün, aranda isə 20 gündən artıqdır. Fəal temperatur cəmi 2500–4000° arasında tərəddüd edir. Ərazinin dağlıq sahələrində 0–600°, düzənlik və ovalıqlarda isə 4400° təşkil edir. Ümumi atmosfer yağıntıları 200–600 mm-dir. Sahil boyunca yağıntıların miqdarı cənub-şərqdən şimal-qərbə tərəf artır (250–400 mm). Şərqdən-qərbə hündürlük yüksəldikcə (təqribən 1000 metr) yağıntıların miqdarı da çoxalır.

İnzibati-ərazi bölgüsü

AzStat-ın 2013-cü ilə olan məlumatına əsasən rayon ərazisində 1 şəhər və 68 kənd olmaqla 69 yaşayış məntəqəsi yerləşir. Onlar 1 şəhər və 16 kənd izibati ərazi dairəsi olmaqla 17 inzibati ərazi dairəsinə daxildirlər.

Əhalisi

  Əsas məqalələr: Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (1999) və Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınması (2016)
İl 2016
Şəhər əhalisi 25.000
Kənd əhalisi 33.000
Ümumi əhali 58.300
Hesablama növü Rəsmi siyahıyaalınma

Milli tərkibi

Milli tərkib
Etnik qrup 2009 sa.
Cəmi 58.300
azərbaycanlı 54 942
tat 1 967
türk 1 376
ləzgi 70
rus 32
tatar 8
ukraynalı 2
digər 17

Görkəmli və tanınmış şəxsləri

Mədəniyyət, təhsil və səhiyyə müəssisələri

Rayon ərazisində 3 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 20 tam orta, 17 ümumi orta,12 ibtidai ümumtəhsil və 5 sahələr üzrə (şahmat və sair) məktəbi,Diyarşünaslıq muzeyi, 49 kitabxana, mədəniyyət evi,1 musiqi məktəbi, 41 klub var. Şabran Mədəniyyət Sarayı və s.

İdman

Rayonda boks, karate, sambo, cüdo, sərbəst güləş, respublika rayonlarında yeganə olan akrobatika və trodblinq bölmələri fəaliyyət göstərir. Azərbaycan çempionları Şirinbala Xəlilov (1961, 1962 sərbəst güləş), Müşfiq Cəfərov və Müqəddəs Cəfərov (sambo), Rövşən Fərzəliyev, Ömər İlyasov və Taleh Həbibov (karate), Rövşən Günəşov (boks), dünya kubokunun sahibi İlham Umayev (yunan-roma güləşi) yetişib.

İlk dəfə Şabran rayonunda cüdo məşqləri respublikanın əməkdar məşqşisi Asif Asim oğlu Abdullayev tərəfindən 2000-ci ildə başlanılmışdır. Bu qısa müddətdə avropa çempionu Davud Məmmədsoy, dəfələrlə respublika çempionları və beynəlxalq turnirlərin qalibləri Coşqun Abdullayev, Sabir İsmayılov bu məktəbdə yetişmişdir.

Azərbaycan milli futbol komandasinin qapıçısı Kamran Ağayev Şabran torpağının yetirməsidir. Karate üzrə dəfələrlə Azərbaycan çempionu, beynəlxalq yarışların qalibi və avropa çempionu, kik-boks üzrə dünya çempionu Aqşin Xəlilov Dəvəçi şəhərində anadan olmuşdur. Boks üzrə dünya çempionu Ağası Məmmədov da bu rayonda doğulmuşdur.

Maddi-mədəni irsi

Rayonda qədim memarlıq abidələrindən Çaraq kəndində Çıraqqala mühafizə olunur. Gilgilçay səddi, Qədim Şabran şəhəri Şahnəzərli kəndinin və Gülüstani-İrəm şəhərinin xarabalıqlarıda (Padar kəndi) burada yerləşir.

Yerli media

Şabran rayonunda "Şabran" qəzeti nəşr olunur.

İstinadlar

  1. ARB Şimal (21.09.2016). "Şabran Tarix Diyarşünaslıq muzeyinin eksponat fondu zənginləşdirilir" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2016-09-22.
  2. ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatının qüvvədə olan variantı (30.05.2013-tarixli nəşri 2013-08-25 at the Wayback Machine):Şabran rayonu—30400001 2013-08-25 at the Wayback Machine
  3. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi :Şabran rayonu 2018-12-25 at the Wayback Machine

Rəcəbli Mətləb xılxino, stilxino

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Şabran rayonu ilə əlaqəli mediafayllar var.
   Şabran rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 12, 2021
şabran, rayonu, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, şabran, dəqiqləşdirmə, məqalə, haqqındadır, şəhər, üçün, şabran, səhifəsinə, baxın, köhnə, adı, ilə, dəvəçi, rayonu, azərbaycan, respublikasında, inzibati, ərazi, vahidi, inzibati, mərkəzi, şabran, şəhəri. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sabran deqiqlesdirme Bu meqale Sabran rayonu haqqindadir Seher ucun Sabran sehifesine baxin Sabran rayonu ve ya kohne adi ile Deveci rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Sabran seheridir RayonSabran41 11 sm e 48 57 s u Olke AzerbaycanDaxildir Quba XacmazInzibati merkez SabranIcra bascisi Asif HuseynovTarixi ve cografiyasiYaradilib 8 avqust 1930Sahesi 1 088 2 km Hundurluk 286 mEhalisiEhalisi 59 300 neferReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ SBNTelefon kodu 994 23 35Poct indeksi AZ 1700Avtomobil nomresi 17Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi 2 Cografi movqeyi 2 1 Relyefi 2 2 Tebieti 2 3 Iqlimi 3 Inzibati erazi bolgusu 4 Ehalisi 4 1 Milli terkibi 5 Gorkemli ve taninmis sexsleri 6 Medeniyyet tehsil ve sehiyye muessiseleri 7 Idman 8 Maddi medeni irsi 9 Yerli media 10 Istinadlar 11 Xarici kecidlerTarixi Redakte1578 ci ilde Osmanli Imperiyasi terkibinde Cenubi Qafqazda Derbend eyaletinin Sabran sancagi olmusdur Merkezi Sabran qedim seher idi Deveci rayonu 1930 cu ilde teskil edilmisdir 1959 cu ilde Siyezen rayonu legv edilerek ona birlesdirilmis ve rayon erazisi genislendirilmisdir 1992 ci ilde Siyezen yeniden ondan ayrilmis ve musteqil rayon olmusdur Deveci rayonu 1963 cu ilde legv edilerek erazisi Abseron rayonuna verilmis Deveci ve Siyezen seherleri respublika tabeliyinde seher kimi qalmislar 1965 ci ilde yeniden Deveci adi ile musteqil rayon olmusdur Lap evveller Deveci rayonunun adi Devecibazar olmusdur Onun bir hissesi Quba bir hissesi de Xacmaz rayonunun terkibinde olmusdur 2010 cu ilde Azerbaycan Milli Meclisinin qerari ile Deveci rayonunun adi deyisdirilerek Sabran adlandirilmisdir Bu vaxt Sabranin tarixi seher oldugu V esrde Sasani hokmdarligi terefinden yaradildigi sovet hakimiyyeti dovrunde ise hemin erazide yaradilan rayonun Deveci adlandirildigi esas goturulmusdur Rayonda tarixi arxeoloji abideler sayilan qedim seher yerleri var Padar kendindeki Gulustani Irem ve Sahnezerli kendindeki Sabran seher yerleri daha cox meshurdur Esasi V esrde qoyulmus Sabran seher yeri dunyanin en muhum tarixi abideleri sirasina daxil edilmisdir Rayon merkezi Sabran seherinde tarix diyarsunasliq muzeyi var 1 Qalaalti kurortu Boyuk Qafqazin eteklerinde yerlesir Mualicevi ehemiyyete malik olan Qalaalti suyu cixan bulagin etrafinda Ciraqqala uroloci sanatoriyasi tikilmisdir Burada mualice olunanlar ve sadece istirahete gelenler qedim Ciraqqala qalasinin xarabaliqlari yerlesen dagin zirvesine dirmasirlar Hemin zirveden etraf kendlere ve vadilere acilan menzere adami valeh edir Rayonda enenevi xalq seneti olan xalcaligin enenelerini qoruyub saxlayirlar Pirebedil Qollu Cici Heyrati tipli yerli xalcalar genis sohret qazanmisdir Meshur Qalaalti kurortu Sabran rayonunun erazisindedir Cografi movqeyi RedakteSabran Deveci rayonu Bakidan simalda Quba Xacmaz iqtisadi rayonunda yerlesir Rayonun erazisi serq terefden Xezer denizinin sahillerine qovusur Quba Xacmaz ve Siyezen rayonu ile hemserheddir Baki Moskva demir yolu Baki Rostov avtomobil yolu Baki Novorosiysk neft kemeri Samur Abseron kanali 1914 cu ve Sovet dovrunde cekilmis Sollar Baki su kemerleri rayonun erazisinden kecir Relyefi Redakte Sabran rayonu Boyuk Qafqazin simal serqinde yerlesir Relyefi cox muxtelifdir Deniz sahillerinden baslanan duzenlikler tedricen tepeliklere daha sonra meselere qayalara ve daglara cevrilir Erazi neft qaz Zagli Zeyve neft yataqlari cinqil qum gil ve diger faydali qazintilar ile zengindir Rayonda hemcinin palciq vulkanlari var Tebieti Redakte Meselerin sahesi 21500 hektardir Bu meselerin heyvanat aleminde canavar ayi tulku caqqal porsuq qaban ve ceyran quslardan ise qirqovul ve kelik daha genis yayilmisdir Respublikamizda en boyuk sirin sulu Agzibircala liman golu bu rayonun erazisindedir Golde ov quslarindan qaz yasilbas ordek ve qasqaldaq qislayir Nohurlar kendinden bir qeder aralida ise 7 dag golu yerlesir Bir qeder arxaik ada malik olan Deveci seheri Camal daginin tepenin eteyinde yasilliqlar qoynunda yerlesir Meshur Neft noyut dagi rayonun erazisindedir Iqlimi Redakte Duzenlik erazilerde esasen isti yarimsehra ve quru col iqlimi dageteyi erazilerde mulayim isti orta ve yuksek dagliq erazilerde rutubetli soyuq ve dag tundra iqlimi yayilmisdir Orta illik temperatur 8 10 dir En isti aylarda temperatur 20 ye mutleq maksimum ise 37 39 ye catir Saxtasiz gunlerin sayi 185 235 gun teskil edir Yay fesli nisbeten serindir iyulun orta ayliq temperaturu 19 24 teskil edir En soyuq ayin yanvar orta ayliq dagliq erazilerde 2 3 saxta aranda ise texminen 1 isti teskil edir Soyuq hava kutlelerinin tesiri daha cox oldugu ucun qis burada cenub yamaclara nisbeten serin kecir Mutleq minimum temperatur bezen 20 dek duse bilir Erazi davamli qar ortuyu ile seciyyelenir dagliq erazilerde 50 80 gun aranda ise 20 gunden artiqdir Feal temperatur cemi 2500 4000 arasinda tereddud edir Erazinin dagliq sahelerinde 0 600 duzenlik ve ovaliqlarda ise 4400 teskil edir Umumi atmosfer yagintilari 200 600 mm dir Sahil boyunca yagintilarin miqdari cenub serqden simal qerbe teref artir 250 400 mm Serqden qerbe hundurluk yukseldikce teqriben 1000 metr yagintilarin miqdari da coxalir Inzibati erazi bolgusu RedakteAzStat in 2013 cu ile olan melumatina esasen rayon erazisinde 1 seher ve 68 kend olmaqla 69 yasayis menteqesi yerlesir 2 Onlar 1 seher ve 16 kend izibati erazi dairesi olmaqla 17 inzibati erazi dairesine daxildirler 2 Ehalisi Redakte Esas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2016 Il 2016Seher ehalisi 25 000Kend ehalisi 33 000Umumi ehali 58 300Hesablama novu Resmi siyahiyaalinmaMilli terkibi Redakte Milli terkib Etnik qrup 2009 3 sa Cemi 58 300azerbaycanli 54 942tat 1 967turk 1 376lezgi 70rus 32tatar 8ukraynali 2diger 17Gorkemli ve taninmis sexsleri RedakteAyna Sultanova ictimai siyasi xadim Azerbaycan SSR nin maarif uzre xalq komissari Serq qadini jurnalinin redaktoru maarifci Azerbaycan tarixinin ilk qadin kabinet naziri Xalq Edliyye Komissari ve Ali Mehkeme sedri Qezenfer Musabeyov dovlet xadimi Tofiq Quliyev bestekar pianocu dirijor bir cox simfonik eserlerin kantatalarin fortepiano eserlerinin muellifi Azerbaycan SSR in xalq artisti 1964 Azerbaycan caz ve estrada musiqisinin banilerinden biri Memmed Sefa Qasimov Azerbaycan Respublikasinin emekdar artisti Azerbaycan Dovlet Incesenet Unversitetinin dosenti Ejder Hemidov Azerbaycan Respublikasinin emekdar artisti Akademik Milli Dram Teatrinin artistidir Agalar Mirze sair 1988 ci ilden Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu 1982 Emekdar incesenet xadimi 1998 Qizil qelem mukafati laureati 1996 Mubariz Emirov pedaqogika uzre elmler doktoru Terlan Memmedov Biologiya elmleri doktoru Professor AMEA nin muxbir uzvu Medeniyyet tehsil ve sehiyye muessiseleri RedakteRayon erazisinde 3 mektebeqeder usaq muessisesi 20 tam orta 17 umumi orta 12 ibtidai umumtehsil ve 5 saheler uzre sahmat ve sair mektebi Diyarsunasliq muzeyi 49 kitabxana medeniyyet evi 1 musiqi mektebi 41 klub var Sabran Medeniyyet Sarayi ve s Idman RedakteRayonda boks karate sambo cudo serbest gules respublika rayonlarinda yegane olan akrobatika ve trodblinq bolmeleri fealiyyet gosterir Azerbaycan cempionlari Sirinbala Xelilov 1961 1962 serbest gules Musfiq Ceferov ve Muqeddes Ceferov sambo Rovsen Ferzeliyev Omer Ilyasov ve Taleh Hebibov karate Rovsen Gunesov boks dunya kubokunun sahibi Ilham Umayev yunan roma gulesi yetisib Ilk defe Sabran rayonunda cudo mesqleri respublikanin emekdar mesqsisi Asif Asim oglu Abdullayev terefinden 2000 ci ilde baslanilmisdir Bu qisa muddetde avropa cempionu Davud Memmedsoy defelerle respublika cempionlari ve beynelxalq turnirlerin qalibleri Cosqun Abdullayev Sabir Ismayilov bu mektebde yetismisdir Azerbaycan milli futbol komandasinin qapicisi Kamran Agayev Sabran torpaginin yetirmesidir Karate uzre defelerle Azerbaycan cempionu beynelxalq yarislarin qalibi ve avropa cempionu kik boks uzre dunya cempionu Aqsin Xelilov Deveci seherinde anadan olmusdur Boks uzre dunya cempionu Agasi Memmedov da bu rayonda dogulmusdur Maddi medeni irsi RedakteRayonda qedim memarliq abidelerinden Caraq kendinde Ciraqqala muhafize olunur Gilgilcay seddi Qedim Sabran seheri Sahnezerli kendinin ve Gulustani Irem seherinin xarabaliqlarida Padar kendi burada yerlesir Yerli media RedakteSabran rayonunda Sabran qezeti nesr olunur Istinadlar Redakte ARB Simal 21 09 2016 Sabran Tarix Diyarsunasliq muzeyinin eksponat fondu zenginlesdirilir azerb Youtube com Istifade tarixi 2016 09 22 1 2 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Inzibati erazi bolgusu tesnifatinin quvvede olan varianti 30 05 2013 tarixli nesri Arxivlesdirilib 2013 08 25 at the Wayback Machine Sabran rayonu 30400001 Arxivlesdirilib 2013 08 25 at the Wayback Machine Azerbaycan Dovlet Statistika Komitesi Sabran rayonu Arxivlesdirilib 2018 12 25 at the Wayback MachineRecebli Metleb xilxino stilxinoXarici kecidler Redakte Vikianbarda Sabran rayonu ile elaqeli mediafayllar var Sabran rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin 1 Arxivlesdirilib 2009 02 27 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Sabran Rayonu Arxivlesdirilib 2018 12 25 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Sabran rayonu amp oldid 6095217, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.