fbpx
Wikipedia

Pörl-Harbora hücum

Pörl-Harbora hücum, yapon mənbələrində Havay əməliyyatıYaponiya İmperiyası silahlı qüvvələrinin Havay adaları qrupuna daxil olan Oahu adasında yerləşən ABŞ Sakit Okean Donanmasının Pörl-Harbor hərbi-dəniz bazasına 7 dekabr 1941-ci il tarixli gözlənilməz hücumu.

Pörl Harbora hücum
Əsas münaqişə: İkinci dünya müharibəsi
Pörl-Harbora hücumun əvvəlində yapon təyyarəsindən çəkilmiş foto. Mərkəzdəki partlayış "USS West Virginia" (Qərbi Virciniya) gəmisinin torpedo ilə vurulmasının nəticəsidir.
Tarix 7 dekabr 1941
Yeri Pörl Harbor, Oahu adası, Havay adaları
Nəticəsi ABŞ Sakit Okean Donanmasının məhvi
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)

Hazbend Kimmel

Tuiti Naqumo

Tərəflərin qüvvəsi

8 xətt gəmisi
8 kreyser
30 minadaşıyan
4 sualtı gəmi
49 digər gəmi
~390 təyyarə

6 aviadaşıyıcı
2 xətt gəmisi
2 ağır kreyser
1 yüngül kreyser
9 minadaşıyan
8 yanacaq doldurma gəmisi
23 sualtı gəmi
5 kiçikölçülü sualtı gəmi
414 təyyarə

Ölənlər və yaralananlar

4 xətt gəmisi batırılıb, 4-ü zədələnib
2 minadaşıyan batırılıb, 1-i zədələnib
1 minadüzən batırılıb
3 kreyser zədələnib
1 xətt gəmisi quruya oturub
188 təyyarə məhv edilib, 155-i müxtəlif dərəcədə zədələnib
2402 nəfər (o cümlədən 57 mülki şəxs) həlak olub
1282 nəfər (o cümlədən 35 mülki şəxs) yaralanıb

4 kiçik sualtı gəmi batırılıb, 1-i quruya oturub
29 təyyarə vurulub
55 pilot, 9 dənizçi həlak olub, 1-i yaxalanıb

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hücumun məqsədi ABŞ donanmasından gələn potensial təhlükəni aradan qaldırmaq və Yaponiya ordusuna bölgədə Böyük BritaniyayaNiderlanda qarşı əməliyyatlarda fəaliyyət sərbəstliyi qazandırmaq idi. Hücum nəticəsində ABŞ-ın 12 döyüş gəmisi ciddi şəkildə zədələndi və ya batırıldı, 188 qırıcı təyyarəsi məhv edildi, 2403 ABŞ əsgəri və 68 mülki vətəndaş öldü. Buna baxmayaraq, Sakit Okean Donanmasının üç təyyarə daşıyıcı gəmisi, əsas tankerlər, sualtı qayıqlar və bazanın zavod gəmiləri limanda deyildi və heç biri zərər görmədi.

Hücuma zəmin hazırlayan hadisələr

Yaponiyanın yüksəlişi və Çin-Yapon müharibəsi

 
Kanji İşiwara (Mancuriyanın memarı)

Meiji bərpasından sonra Yaponiya İmperiyası Avropa və Şimali Amerikanın gücləri ilə ayaqlaşmaq üçün "Fukoku Kyōhei" (Zəngin ölkə və güclü əsgər) siyasətini həyata keçirdi. Bu sürətli böyümə siyasətini həyata keçirmək üçün torpaqları genişləndirmək və təbii sərvətlər əldə etmək lazım idi.

Bu səbəbdən Yaponiya İmperiyası bir sıra hərbi əməliyyatlar həyata keçirdi. 1894-cü ildə Yaponların Tayvan üzərində nəzarəti ələ aldığı Birinci Çin-yapon müharibəsi və Yaponların Çin və Koreya yarımadasında torpaq qazanmasına səbəb olan 1904-cü ildə baş verən Rus-yapon müharibəsi bu əməliyyatların bir hissəsidir. Birinci Dünya müharibəsindən sonra Millətlər Liqası Yaponiyaya Uzaq Şərq və Sakit okean sularında Alman imperiyasının müstəmləkələri və koloniyaları ilə məşğul olmaq tapşırığını verdi. 1931-ci ildə Yaponiya mancurların vətəni olan Mancuda Mancuriyanı qurdu. Lakin başda ABŞ olmaqla Mancuriyada maraqları olan ölkələlər Mancuriyanı kukla dövlət olduğunu iddia etdilər.

Təxminən 1910-1930-cu illər arasında ölkə geniş və müasir bir donanma (dövrünün üçüncü ən böyük dəniz qüvvəsi) və ordu ilə hərbiləşdirildi. 7 iyul 1937-ci ildə Yaponiyanın 1-ci Piyada Alayı və Çin Milli Hökumətinin 29-cu ordusu ilə Marko Polo körpüsü ətrafında baş verən kiçik münaqişə iki dövlətin də sülh istəməsinə baxmayaraq, Çin-Yapon müharibəsinə səbəb oldu.

ABŞ-Yaponiya münasibətləri

 
Yaponiyanın Baş naziri Hideki Tojo (General)

Millətlər Liqası, ABŞ, İngiltərə, AvstraliyaNiderland kimi dövlətlər Yaponiyanın Çinə hücumlarından narahat olmuş , xəbərdarlıq və diplomatik təzyiqlərlə cavab vermişdilər. 24 fevral 1933-cü ildə Yaponiya cavab olaraq Millətlər Liqasından çıxdı.

Yaponiyada "ABCD mühasirəsi" (America, Britain, China və Dutchun baş hərflərindən) termini meydana gəldi və millətçilik hissinin güclənməsinə kömək etdi. 1939-cu ilin iyulunda 1911-ci il ABŞ-Yaponiya ticarət paktını ləğv etməklə Yaponiya özünə qarşı təzyiqi artırdı. Yaponiya Çindəki hərbi kampaniyasını davam etdirdi və Nasist Almaniyası ilə Birinci Dünya müharibəsində rəsmi olaraq ləğv edilən "Anti-Komintern" sazişini imzaladı. 1940-cı ildə Yaponiya Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya ilə "Berlin-Roma-Tokio oxu" dövlətlərini yaratmaq üçün üçtərəfli müqavilə imzaladı.

Yaponiyanın hərəkətləri ABŞ-ın metal qırıntıları və yanacaq embarqosuna səbəb olmasına və Panama kanalının Yapon gəmilərinə bağlanmasına səbəb oldu. ABŞ-ın reaksiyası ABŞ-dakı Yapon aktivlərini dondurmaq və yanacaq amborqosunu həyata keçirmək oldu. Benzin Yaponiya üçün çox vacib idi və öz sərvətləri çox az idi. Bununla yanaşı Yaponiyanın yanacaq idxalının 80% -i ABŞ-dan. Aydındır ki, donanma idxal olunan yanacaq ehtiyatlarına güvənirdi.

 
Yaponiya imperatorluğunun Dəniz Qüvvələrinin bayrağı
 
Xarici İşlər naziri Yusuke Matsouka və Hitler (1941-ci ilin martı)

Diplomatik danışıqlar 26 noyabr 1941-ci il tarixdə Baş nazir Hideki Tojonun kabinetinə ultimatum olaraq Hull notası ilə başa çatdı. Yaponiya, ABŞ-ın və İngiltərənin istəklərinə - Çindəki münaqişələri dayandırmaq və Çindən çıxmaqla - genişlənmə siyasətini davam etdirmək arasında qərar verməli idi. Yaponiya geri çəkilsə, beynəlxalq mühitdəki nüfuzlu mövqeyini itirməli idi. Üstəlik, milli təhlükəsizliyə qarşı bir təhdid olaraq, Sakit okean və ya Şərqi Asiya və Yaponiya ətrafındakı qərb güclərinin nəzarətində bir təsir sahəsinin olacağından narahat idi. İmperator Hirohito artıq bəzi hərbi tədbirlər görmüş və onları səfərbər etmək qərarına gəlmişdi. Növbəti addım ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə döyüşdü. Əslində Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya ilə Berlin-Roma-Tokio oxu Paktının imzalanması Yaponiyanın Berlin-Roma-Tokio oxu gücləri ilə birlikdə "Müttəfiq Güclər" ilə mübarizə aparması demək idi. Bu hücumun baş vermə ehtimalı var idi və amerikan komandirlərə xəbərdarlıq edildi. Ancaq yaponlar üçün belə bir işə cəhd göstərməyin qeyri-mümkün olduğu düşünülürdü.

4 sentyabr 1941-ci ildə İmperator tərəfindən Pörl-Harbora edilən hücumun nəzərdə tutan İmperator Konfransı, Yaponiya Nazirlər Kabinetinin İmperator Baş qərargahında Pörl-Harbora hücum planlarını müzakirə edildi və qərar verildi:

  İmperatorluğumuz özünü qorumaq məqsədi ilə müharibə hazırlıqlarını tamamlayacaq və əgər lazım gələrsə ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə mübarizə aparmaq əzmindədir. İmparatorluğumuz ABŞ və İngiltərəyə qarşı mümkün olan bütün diplomatik tədbirləri görəcək və hədəflərimizə bu şəkildə çatmağa çalışacağıq. Oktyabr ayının ilk ongünlüyündə tələblərimiz yerinə yetirilməyəcəyi təqdirdə dərhal ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə müharibəyə başlamağa qərar verəcəyik.  

Yapon hazırlıqları

 
Admiral Osami Nagano (Dəniz Qərargahının rəisi)

Yaponiya, admiral Andrev Kunninqhamın İsgəndəriyyədəki İngilis bazasından çıxan təxminən 20 köhnəlmiş cüt qanadlı təyyarə (Fairey Swordfish) ilə İtalyan müharibə donanmasının yarısını məhv edən əməliyyatdan təsirləndi. Admiral Isoroku Yamamoto Kunninqhamın möhtəşəm manevrlərindən daha böyük və daha yaxşı dəstəklənən döyüş donanmasını İtaliyaya göndərdi. Beləliklə, "Böyük Şərqi Asiya Cəbhəsinə Dəstək Qalxanı" yaranacaq və müdafiə oluna bilən bir tampon Hollandiya Şərqi Hindistanın neft ehtiyatlarını ələ keçirəcəkdir. Ən əsası, nümayəndə heyəti Kunninqhamın "boffins" adlandırdığı gizli, dayaz üzən torpedo ilə Yaponiyaya qayıtdı.

Bundan əlavə, bəzi yapon strateqləri 1932-ci il hərbi dəniz təlimləri (Havayın işğalı mövzusu) zamanı ABŞ admiralı Harri Yarnellin əməliyyatlarından təsirlənmişdi. Yarnell, hücum edən donanmanın komandiri idi, təyyarə daşıyıcılarını sərt dənizdə Ohau'nun şimal-qərbinə çəkdi və "hücum" təyyarələrini 7 fevral 1932-ci ilin səhəri havalandırdı. Əməliyyatı izləyən müfəttişlər Yarnellin hücum donanmasının hücumdan 24 saat ərzində donanmanı yerləşdirə bilməyən müdafiə hissələrinə ciddi zərbə vuracaqlarını bildirdi. Dövrün ABŞ şərti hərbi dəniz doktrinası (və digər donanma ideyaları) Yernellin strategiyasını gerçək dünyada icra edilə bilməyəcəyini bildirdi və Pörl-Harbordakı donanma tərəfindən hər hansı bir hücumun aradan qaldırıla biləcəyinə inanırdı.

 
Admiral Isoroku Yamamoto (Birləşmiş Dəniz Qüvvələrinin baş komandanı)

1941-ci ilin əvvəlində Yamamato Hull Nota ilə təltif edildikdə, Hərbi Dəniz Qərargahındakı təzyiqlə (istefa və qovulma təhlükəsi ilə birlikdə) ABŞ-a qarşı vuruşacağını düşünərək rəsmi planlar və təlimlərə başlamağa icazə verərək, əvvəlcədən edilən bir hücum haqqında xəbərdarlıq etdi. Yuxarıda göründüyü kimi, yayda baş verən hadisələr nəticəsində imperator konfransında (imperatorun iştirakı ilə) ilkin təsdiq alındı ​​və növbəti hücumun təsdiqi noyabr ayında İmperator konfransında oldu.

Pörl-Harbor hücumunun əsas məqsədi Amerikanın Sakit okean bölgəsindəki hərbi gücünü zərərsizləşdirmək idi, ancaq müvəqqəti olaraq, meydanı genişləndirmək yaxın koordinasiya ilə müxtəlif ölkələrə edilən hücumun bir hissəsi idi. Yamamato, uğurlu bir hücumun Yaponiyaya təqribən bir il vaxt qazandıracağını və ABŞ donanmasının bərpa olunana qədər Yaponiyanın sərbəst hərəkət etməsinə şərait yaradacağını düşünürdü. Pörl-Harbora edilən hücuma hərbi dəstək üçün ilkin planlar 1941-ci ilin iyununda başladı və İmperator ilə Dəniz Qüvvələri fraksiyalarının müzakirələri nəhayətki təsdiq edildi. Planlaşdırılan hücum əsasən torpedalar idi, lakin o zamanın silahları havadan atılmaq üçün dərin suya ehtiyac var idi. Pörl-Harbor dayaz kanallardan ibarət idi və bu çox ciddi problem idi. 1941-ci ilin yayından sonra Yaponiya dayaz sulara atıla bilən dəyişdirilmiş torpedo dəyişiklikləri və sınaqları etdi. Tədqiqatlar, hücum zamanı ABŞ gəmilərinə ən böyük zərər verən Tip 95 Torpedonun hazırlanması ilə nəticələndi. Yapon silah texnikləri, həmçinin 356 və 381 mm-lik hərbi donanma topları üçün xüsusi zirehli pirsinqlər istehsal etdilər. 10000 metrdən (3000 m) atıldıqda zirehli gəmi göyərtəsini dəlib keçmək gücünə malik idi.

"Nii Taka Yama Nobore"

26 Noyabr 1941-ci ildə Admiral Juichi Nagumo komandanlığı altında altı təyyarə daşıyıcı gəmi radio səssizliyi əmri ilə Kuril adalarındakı Hitokappu körfəzini tərk etdi. 2 dekabr 17: 30-da Birləşmiş Donanmanın flaqmanı Nagato döyüş gəmisindən 676-10 nömrəli təcili və gizli şifrəli əmr göndərildi: "Nii Taka Yama Nobore Hito Futa Maru Haçi" (ニイタカヤマノボレ )". Bu 'müharibə 8 dekabr saat 00:00-da başlayacaq' deməkdi.

Hücum edən aviadaşıyıcılar: "Akagi", "Kaga", "Söryü", "Hiryu", "Şakaku" və "Zuikaku". İki sürətli döyüş gəmisi, iki ağır kreyser, bir yüngül kreyser və üç sualtı qayıq əməliyyat qrupunu müşayiət etdi. Təyyarə daşıyıcıları ümumilikdə 423 Mitsubişi Type 0 "Zero" qırıcı təyyarəsi, Nakajima Type 97 "Kate" torpedo bombardmançı və Achi Type 99 "Val" pike bombardmançısını daşıyıblar. Yaponiyanın əməliyyat qrupu təyyarə gəmisi bazasında hücum edən hava qüvvələri baxımından əvvəlki qüvvələrdən daha böyük idi. Donanmanı yanacaq doldurmaq üçün səkkiz tanker müşayiət edirdi. Bundan əlavə, "irəli qüvvə" 20 sualtı qayıq və 5 iki nəfərlik Ko-hyoteki tipli sualtı qayıqla kəşfiyyat toplamaq və hücum zamanı qaça biləcək hər hansı bir ABŞ gəmisini batırmaq üçün vəzifələndirilmişdir.

 
Yapon donanması Pörl-Harbora bu marşrutla girdi

Havay əməliyyatına qatılan Səfərbərlik bölüyü:

  • Birinci Hərbi Dəniz Donanması: (Baş komandir; Vitse-admiral Çuiçi Naqumo, Qərargah rəisi; Kontr-admiral Ryunosuke Kusaka) Zero x 78, Tip 97 x 129 ve Tip 99 x 143
  • Birinci Aviasiya Donanması: aviadaşıyıcı "Akagi", aviadaşıyıcı "Kaga"(Baş komandir; Vitse-admiral Çuiçi Naqumonun birbaşa əmrində)
  • İkinci Aviasiya Donanması: (Kontr-admiral Tamon Yamaguçi) aviadaşıyıcılar "Söryu" və "Hiryu"
  • Beşinci Aviasiya Donanması: (Kontr-admiral Çuçi Hara) aviadaşıyıcılar "Zuikaku" və "Şokaku"
  • Üçüncü Donanma: (Baş komandir Guniçi Mikava) aviadaşıyıcılar "Hiei" və "Kirişima"
  • Səkkizinci Donanma:(Kontr-admiral Hiroki Abe) Ağır Kreyser "Tone" və "Çikuma"
  • Torpedo Donanması:(Kontr-admiral Sentaro Omori) Kreyser "Abukuma"
  • Eskadrilya Donanması:(Palkovnik Yoşito Miyasaka) Eskadrilyalar "Kagero", "Şiranui", "Akigumo", "Kasumi" və "Arare"
  • Birinci təchizat dəstəsi:(Palkovnik Naomasa Ofuji): Tankerlər "Kyokuto-Maru", "Şinyo-Maru"
  • İkinci təchizat dəstəsi: Tankerler "Toho-Maru", "Toei-Maru" və "Nihon-Maru"
  • Xüsusi Məqsədli Sualtı: 'Tokuşu-Senkotei 'Kohyoteki' x 5

Birinci hava hücumu bölmələri

 
Polkovnik Mitsuo Fuçida
  • Paralel bombardmançılar birliyi: Təyyarə Tip 97 ('80 no.lu 5' 800 kilo bombası) x 49

Komandir: Mitsuo Fuçida; 4 komanda ("Akaqi"dən Polkovnik Mitsuo Fuçida, "Kaqa"dan Takaşi Haşiguçi, "Söryu"dan Heijiro Abe, "Hiryu"dan Tadaşi Kusumi) Hədəf: Döyüş gəmiləri, Aviadaşıyıcılar, Kreyserlər

  • Torpedo bombardmançılar birliyi: Təyyarə Tip 97 (91 tip Hava Torpidosu) x 40

Komandir: Polkovnik Şigeji Murata; 4 komanda ("Akaqi"dən Şigeji Murata, "Kaqa"dan Ryoiçi Kitajima, "Söryu"dan Tsuyoşi Naqai, "Hiryu"dan Heita Muramatsu) Hədəf: Döyüş gəmiləri, Aviadaşıyıcılar, Kreyserlər

  • Hava üstünlüyünün qorunması üçün birlik

Komandir: Polkovnik Şigeru İtaya; 6 komanda("Akaqi"dən Polkovnik Şigeru İtaya, "Kaqa"dan Toşio Şiga, "Söryu"dan Masaharu Kanba, "Hiryu"dan Kiyokuma Okajima, "Zuikaku"dan Masao Sato, "Şokaku"dan Tadaşi Kaneko) Hədəf: Hickam aviabazası, Viheeler aviabazası, Kaneohe aviabazası.

Qalereya

Amerika Birləşmiş Ştatları Hazırlıqları

 
Admiral E. Kimmel, Amerika Sakit Okean Donanması
 
General-leytenant Valter C. Şort, Pörl-Harbordakı Ordu stansiyasının komandiri.

1924-cü ildə general Billi Mitçell 324 səhifəlik Pörl-Harbora mümkün hava hücumu ilə əlaqədar Yaponiyanın müharibə xəbərdarlığını bazalarına, komandanlığına təqdim etdi. Amerika Birləşmiş Ştatları mülki və hərbi kəşfiyyat qüvvələri, yay boyunca ənənəvi yapon hücumu haqqında məlumat topladılar və bu əlaqə hücumdan əvvəl dağıldı. Onların heç biri Pörl-Harbora hücumu xüsusi olaraq təsvir etmədi. Yerli mətbuat, o cümlədən Havay qəzetləri, yaz və payız aylarında bunu Sakit okean bölgəsində yaymışdır. Noyabr boyu Havayadakı ordu və donanma üçün bütün Sakit okean əmrləri, yaponlarla son müharibə barədə açıq xəbərdarlıq etdi. Hücum günü General Marşall, xüsusilə Pörl-Harbora bir hücumdan çox tez qorxduğu barədə bir mesaj göndərdi. Havayda yaxınlaşan hücumun bəzi əlamətləri var idi, lakin heç biri yerli müdafiə hazırlığına səbəb olmadı. Hər hansı bir həyəcan vəziyyəti yaratsaydı, hücum daha böyük müqavimət və bəlkə də daha az ölüm və zərər səbəb olardı. Əslində hücum Pörl-Harboru hazırlıqsız tutdu. Zenit silahları doldurulmamışdı, silah-sursat kilidlənmişdi, sualtı qayıqlara qarşı mexanizmlər (məsələn, sualtı şəbəkələr) yerləşdirilməmişdi, müşahidə təyyarələri ilk atəşdə havada deyildi.

ABŞ-ın hərbi radio kəşfiyyatı və donanma kəşfiyyat idarələrinin OP-20-G radio kəşfiyyat bölməsi yapon diplomatik trafikinə daxil olmuş və Yaponiyanın bir çox strateji və taktiki qeyri-hərbi məlumat kodlarını ələ keçirmişdi. Bu kəşfiyyat məlumatının yayılması olduqca nizamsız və çaşdırıcı idi və heç bir yapon hərbi hərəkəti haqqında məlumat vermədi. Mükəmməl olaraq, məlumatlar parçalanmış, ziddiyyətli və ya kifayət qədər dağınıq idi. Xəbərdarlıqlar 1941-ci il noyabrın sonlarında müharibə gözləntisi daxil olan Sakit okeandakı Amerika komandirlərinə göndərildi. Yeni Yapon hücumlarına işarə edən məlumatların inkişafına baxmayaraq, xüsusilə Pörl-Harbor haqqında heç bir məlumat yox idi.

Amerikalı komandirlərə hava-su torpedoları üzərində aparılan sınaqlar və tədqiqatlar barədə xəbərdarlıq edilmişdi, lakin məsul şəxslərdən heç biri yeni təhlükələri sezmədilər. Pörl-Harborun torpedo hücumuna qarşı dayaz su kimi təbii müdafiəyə sahib olduğunu düşünən Hərbi Dəniz Qüvvələri adi əməliyyatlar və aşağı prioritetlər etdi və torpedo torları maneə yaratmadı. Uzun mənzilli, itkin düşmüş, uzun mənzilli təyyarələrə, uzun kəşfiyyat patrullarına (donanmanın dəniz təyyarələri və ordu hava bombardmançılarının rəhbərliyi ilə) tələb düzgün müdafiə üçün lazımi şəkildə təyin edilməmişdir və sonradan bunun mümkün olduğu görüldü. Hücum zamanı Pörl-Harborunu qorumaq üçün məsul olan ordu hər hansı həyəcan vəziyyətindən daha çox təlim rejimində idi, portativ zenit silahları anbarlara yerləşdirilmişdi, silahlar müxtəlif arsenallarda kilidlənmişdi. Şəxsi torpaq mülkiyyətçilərinin narahatlığından qorxan məmurlar silahları Pörl-Harbor ətrafındakı xüsusi ərazilərdə paylamamışdılar.

Danışıqların kəsilməsi

 
ABŞ-ın Tokiodakı səfiri Cozef Qrev
 
Son müzakirə; sağdan sola: Kichisaburo Nomura, Kordell Hull, Saburo Kurusu (7 dekabr 1941)

Yaponların hücumu ABŞ-la danışıqlar kəsildikdən 30 dəqiqə sonra başlamalı idi. Yaz aylarında Vaşinqtondakı Yapon Səfirliyinin diplomatları, Yapon Səfiri Admiral Nomura Kisisaburo və xüsusi nümayəndəsi Saburo Kurusu tərəfindən qurulmuş və ABŞ-ın Yaponiyanın Hind-Çinə qarşı hərəkətinə reaksiya verməsi ilə bağlı hökumət bölmələri ilə danışıqlar aparmışlar.

19 Noyabr 1941-ci ildə Yaponiyanın beynəlxalq əlaqələri pozulmuş və rabitə təmin olunmadığı təqdirdə xarici nümayəndələr "Külək mesajı"nın girişinə qərar verildi. Üç növ "Külək Kodları" var və İngiltərə və Hollandiyaya qarşı qaçılmaz bir müharibə vəziyyətində "Nishi no kaze hare"(Qərb küləyi açıq havada), ABŞ-a qarşı "Higaşi no kaze ame" (Şərq küləyi) və SSRİ-yə qarşı isə "Kitano kaze kumori"(Şimal külək buludu). 28 Noyabr 1941-ci ildə ABŞ bu koddan xəbərdar oldu. 7 dekabr 1941-ci ildə nəşr olunan Külək Kodu nədənsə "Qərb küləyi açıq havada" idi. Hücumdan bir neçə gün əvvəl Tokiodakı Xarici İşlər İdarəsindən səfirliyə planlaşdırıldığı kimi Vaşinqton vaxtı və günorta saat birdə sonra Dövlət Katibi Cordell Hulla verilmək üçün mesajlar göndərildi. Mesajın son hissəsi hücumdan qısa bir müddət əvvəl gəldi, lakin deşifrə və yazma gecikmələri səbəbindən səfirlik əməkdaşları mesajı təyin olunmuş vaxtda çatdıra bilmədilər. Son hissə, danışıqların kəsilməsi Dövlət Katibi Cordell Hulla hücumdan bir neçə saat sonra təslim edildi.

Açıqcası xəbərdarlıq hücumun bitməsindən bir neçə saat sonra gənc yapon-amerikalı gənc tərəfindən Pörl-Harborda General Valter Şorta çatdırıldı. Gecikmənin səbəbi deşifrə edildikdən və tərcümə edildikdən sonra General Corc Marşalla çatdırılmasının hərbçilərin rabitə sahəsində hərbi imkanlardan istifadədə bacarıqsızlığından irəli gəlirdi. Hücumla bağlı qurultaydakı çıxışları sübut olaraq qəbul edən Yaponiya hökumətinin Pörl-Harbora edilən hücumun müvəffəqiyyətini eşitmədən müharibə elan etmədiyini göstərir. İkitərəfli müharibə elanı hücumdan 10 saat sonra ABŞ-ın Tokiodakı səfiri Cozef Qrevə çatdırıldı.

8 dekabr 1941-ci ildə səhər saat 7-də Yaponiyanın NHK radiosu müharibənin başladığını bildirdi:

  Təcili xəbərləri təqdim edirəm. Təcili xəbərləri təqdim edirəm. Baş Qərargahın Ordu və Dəniz Qüvvələri, səhər 6-da elan etdi, İmperator Quru və Dəniz qoşunları, ayın 8-də gecə yarısında Qərbi Sakit okeanda ABŞ və Britaniya orduları ilə müharibə etdi.  

Hücum

Hücum üçün yapon taktikası

 
İmperator Dəniz Qüvvələri iki fərqli istiqamətdə həyata keçirdiyi və ABŞ radarları tərəfindən 218 km uzaqdan xəbərdar olduğunu göstərən xəritə

Vitse-admiral Çuiçi Nagumo hücumu iki dalğa şəklində icra etmək qərarına gəldi. Üçüncü dalğa pilotlar tərəfindən təklif olunsa da, Nagumo bundan imtina etdi. Birinci dalğa, 49 bombardmançı, 40 torpedo, 43 döyüş təyyarəsi ibarət idi və Oahunun şimalından başladı və komandanlıq podpolkovnik Mitsuo Fucida idi. İkinci dalğa 54 bombardmançı, 78 pique bombardmançı və 35 qırıcı təyyarədən (cəmi 167 təyyarədən) ibarət idi və demək olar ki, eyni ərazidən başladı. Bundan əlavə limandan qaçmağa çalışan gəmiləri vuracaq sualtı qayıqlar tərəfindən dəstəklənirdi. Hücum edən qüvvənin yeri, Şərqi Sakit okeana qayıtmaq üçün köçməyincəyə qədər məlum deyildi və Oahudan cənubda bir sıra araşdırmalar aparıldı. Hava zərbəsi üçün cəmi 350 təyyarə təşkil edildi, qalan 91-i isə hücum zamanı aviadaşıyıcıların qorunması üçün ayrıldı. Hücumu həyata keçirən təyyarələr eyni vaxtda müxtəlif yerlərdən hədəflərinə çatırdı. İlk hücumda ən asan zərər görən torpedo bombardmançıları, ardınca pike və tarla bombardmançıları iştirak etdilər.

Sualtı qayıq hücumu

 
Amerika ordusunun əlinə keçmiş sualtı qayıq(Pörl-Harbor, Navy Yard)

İkinci Dünya müharibəsində ilk amerikan atəşi və ilk ölümlər Havay vaxtı ilə saat 6:37-də USS Vard (DD-139) liman girişində bir patrul qayığı ilə sualtı qayığa hücum edərkən baş verdi. Hücum başladıqdan sonra beş Kohyoteki sinifli sualtı qayığa Amerika gəmilərini batırmaq tapşırıldı və onlardan heç biri, sonradan tapılan dördü də daxil olmaqla geri qayıtmadı. Sualtı qayıqlarını tərk edən 10 dənizçidən doqquzu öldü və onlardan yalnız biri Kazuo Sakamaki İkinci Dünya müharibəsində ilk yapon döyüş əsiri olaraq tutuldu. 1999-cu ildə ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələri İnstitutunun foto təhlili göstərdi ki, sualtı qayıqlardan biri limana uğurla daxil olub. Bu sualtı qayığın son yeri məlum deyil.

Hava hücumu

 
"Akaqi"dən qalxan Mitsubişi Type 0 "Sıfır" qırıcı təyyarəsi

Hücumların ilk dalğası İmperator Dəniz Qüvvələri Hərbi Hava Qüvvələrinin Polkovnik-leytenantı Mitsuo Fuchida tərəfindən əmr edildi. Hücumun səhəri, hələ rəsmi olaraq müəyyənləşdirilməmiş uzun müddətdir fəaliyyət göstərən Ordu Opana Nöqtəsi radar stansiyası yapon təyyarələrini aşkarladı, ancaq xəbərdarlıq yalnız qismən aktiv olan kəşfiyyat mərkəzindəki təcrübəsiz məmur tərəfindən qarışdırıldı. Əməliyyatçılar əvvəllər heç görmədiyi qədər böyük bir siqnal aldıqlarını bildirsələr də, müşahidə məmuru müşahidəyə çıxan altı B-17-nin bazaya gəldiyini düşündü. Bundan əlavə, bəzi ticarət gəmilərinin əvvəlki günlərdə qeyri-müəyyən radio trafikinə dair məlumatları ola bilərdi.

Hava hücumu adaya yaxınlaşanda ABŞ-ın bir neçə təyyarəsi vuruldu və nəhayət biri xəbərdarlıq siqnalı göndərdi. Atəş başlayanda digər xəbərdarlıqlar hələ də davam edir və ya təsdiqini gözləyirdi. Bu erkən xəbərdarlıqların vaxtında mükəmməl qəbul olunmasına baxmayaraq təsirli olacağı müəyyən deyildi. Ordu Hərbi Hava Qüvvələri Yaponların Pörl-Harbora hücumundan 10 saat keçməsinə baxmayaraq, Filippində Yaponların nəticələri Pörl-Harbor ilə demək olar ki, eyni idi.

Tora! Tora! Tora!

 
Nakajima Type 97 təyyarəsi Hickam aviabazası üzərində uçur
 
Viheller hava bazası
 
Polkovnik-leytenant Mitsuo Fuçida

Yapon təyyarələri iki istiqamətdən hücum etdi və 353 təyyarə Oahuya çatdı. Havay vaxtı ilə saat 7:19-da (Yaponiya vaxtı ilə 3:49-da) Polkovnik-leytenant Mitsuo Fuçida, bütün növ təyyarələrə "Ümumi hücum" mənasını verən "To To To" əmrini verdi və saat 7:53-də biz sürpriz hücum etməyə başladıq mənasını verən "Tora Tora Tora" şifrəsini bildirdi. Səhər 7:55-də Viheller Hava bazasına 250 kq-lıq bombanın atılmasıyla hücum başladı. Ən böyük və əsas qırıcı bazası olan "Hickam" hava bazasına bombardmançılar hücum etdi. 170 təyyarə ikinci istiqamət üzrə "Bellovs" bazasına və Ford adasına hücum etdi. Qaynaqlarda keçən tək müqavimət bir neçə P-36 Şahin və P-40 Varhavkın və donanmanın zenit atəşi idi.

Müharibə gəmilərinin düzülüşü

 
Müharibə gəmilərinin düzülüşü(hücum zamanı)
 
"USS Qərbi Virciniya" gəmisi

Amerika gəmilərindəki əsgərlər bomba partladılması və "atəş, qaçmaq", "hamı göyərtəyə hücum altındayıq" səsləri ilə oyandı. Hazırlıqların, kilidlənmiş arsenallar, təxribata qarşı qanadda park edilmiş təyyarələr, yüksək həyəcan siqnallarının olmamasına baxmayaraq, bir çox Amerika əsgəri müharibənin şüuru ilə xidmət edirdi. Admiral İsaak C.Kidd və kapitan Franklin Van Valkenburq Arizona körpüsünə atladılar və gəminin müdafiəsinə rəhbərlik etdilər. İkisi də zireh dəlici bombanın əsas silah qüllələrindən birinin arsenalını partladması nəticəsində öldü. Ölümlərindən sonra hər ikisi "Şərəf Medalı" ilə təltif edildilər. Kiçik leytenant Joe Taussiq USS Nevada gəmisi (BB-36) ilə hücum əsnasında ölümün soyuqanlılığı ilə irəliləyirdi. Kreyserlərdən biri göyərtəsində yalnız 4 hərbiçi ilə irəliləyirdi. Bu gəmi komandiri tərəfindən tutulmadan dörd gün ərzində üzdü. Qərbi Virciniya komandiri kapitan Mervyn Bennion öz adamlarına Tennessinin göyərtəsindəki partlayışdan sonra ətrafa yayılan qəlpələrlə kəsilənə qədər komandanlıq etdi. İlk vurulan təyyarəni USS Tautog (SS-199) sualtı qayığı vurdu. Yəqin ki, ən məşhur müdafiə Doris "Dorie" Millerin Qərbi Virciniyadakı heç təlim görməmiş afroamerikalı aşpazın gəmi bombalanarkən bir yapon təyyarəsini vurmasıdır. Hərbi Dəniz Xaçına layiq görülmüşdür. Cəmi 14 dənizçi "Şərəf Medalı" ilə təltif edilmiş, hücum zamanı ərazidə olan digər əsgərlər xüsusi hərbi medal olan "Pörl-Harbor Xatirə Medalı" ilə təltif olunmuşdular.

Hücum başlayandan 90 dəqiqə sonra başa çatdı. 2403 amerikalı öldürüldü (onlardan altmış səkkizi mülki vətəndaşlar idi) və 1178 nəfər yaralanmışdı. Beşi zirehli olmaqla on səkkiz gəmi batmışdı. Amerika itkilərinin təxminən yarısı, 1.102 nəfər "Arizona"da baş verən partlayış və batma səbəb olmuşdu. Bir bombardmançı tərəfindən buraxılan 40 sm-lik top "Arizona"nın iki zirehli göyərtəsini dəlib keçmiş, öndəki əsas topun cəbhəxanasını partlatmış və onun batmasına səbəb olmuşdu. Nevada limanı tərk etməyə çalış, ancaq liman girişini bağlamaq ehtimalı olduğuna görə sahilə yönəldilmişdi. Onsuz da gəmi bombardımançı tərəfindən zədələnmişdi və yolda bir çox yapon qırıcısının hədəfinə çevirilmişdi.

"Kaliforniya" iki qırıcının hədəfinə çevirlsədə ekipaj onu üzdürməyə müvəffəq oldu, lakin daha sonra onlara gəmini tərk etmək əmiri verildi. "Arizona" və "Qərbi Virciniya"dan sızan yanacaq yavaş-yavaş ona döğru irəliləyirdi və bu yəqin ki, işləri daha da pisləşdirəcəkdi. Silahsız hədəf "Yuta" iki torpedo tərəfindən vurulmuşdu. "Qərbi Virciniya" yeddi torpedo tərəfindən vuruldu və yeddinci sükanı parşaladı. "Oklahoma" dörd torpedo tərəfindən vuruldu. "Merilend" iki 40 sm-lik mərmi ilə vuruldu, lakin ciddi zərər görmədi.

Yaponlar döyüş gəmilərinə (oradakı ən böyük gəmilərə) diqqət etsələr də, digər hədəfləri göz ardı etmədilər. Yüngül kreyser "Helena" vuruldu və partlayışın təsiri ilə yanındakı mina gəmisi "Oqlala" da partladı. Quru hovuzlardakı iki eskadrilya yanacaq çənlərinə dəyən bomba ilə məhv edildi. Sızan yanacaq okeanın səthinə yayıldı və alovlandı. Nəticədə ətrafdakı gəmilər də yanmağa başladı. Yüngül kreyser "Honolulu" zərər gördü, lakin vəzifəsini davam etdirdi. "USS Cassin" qəzaya uğradı və "Downes" ciddi şəkildə zərər gördü. Təmir gəmisi "Vestal" "Arizona"nı sahilə çəkildiyi zaman "Arizona"nın partlaması nəticəsində ağır zədələndi.

Demək olar ki, 188 Amerika təyyarəsi havada məhv edilmiş və 155 təyyarə yerdə olarkən vurulmuşdu, təxribatdan asan qorunmaq üçün qanad qanadında park edilmişdilər və bu onların məhvini sürətləndirmişdir. Əlli beş yapon pilotu və doqquz sualtı qayıqçı hücum zamanı öldü. 441 yapon təyyarəsindən (hücumda 350-si iştirak etmişdi) 29-u (ilk dalğada doqquz, ikinci dalğada iyirmi) itkin düşdü, yetmiş dördü də pulemyot və artilleriya zərbələri aldı, iyirmidən çox təyyarə zədələnmədən qayıtmışdı.

Naqumonun iki dalğadan sonra geri çəkilmə qərarı

Bəzi yüksək rütbəli zabitlər və pilotlar yanacaq tankerlərinə hücum etmək üçün Naqumonu təhrik etdilər. Birləşmiş Ştatlar müharibədən əvvəl yanacaq çənlərinin zəifliyini nəzərdən keçirdi və Yaponların hücumundan əvvəl gizli şəkildə bombaya davamlı Red Hill yanacaq anbarının tikintisinə başlamışdı. Bu binaların sökülməsi Amerika Qərbi Dəniz Qüvvələrinə böyük çətinlik törətdi. Bəzi hərbi tarixçilər bu yanacaq anbarlarının və təmir sexlərinin sökülməsinin bir neçə döyüş gəmisindən daha çox Amerika Birləşmiş Ştatları Donanmasına daha çox ziyan vuracağına inanırlar. Nagumo nədənsə üçüncü dalğadan imtina etdi:

  • Zenit vuruşu birinci dalğa ilə müqayisədə ikinci dalğada daha təsirli oldu və ikinci dalğada iki və ya üç yapon təyyarəsinin itməsi və amerikalıların tamamilə müdafiə vəziyyətinə keçməsi üçüncü dalğanın hazırkı dalğadan daha çox müqavimətlə qaşılaşacağını göstərirdi.
  • İlk iki hücum əvvəllər hazırlanmış təyyarələrlə edildi, buna görə üçüncü hücum üçün təyyarələrin yenidən hazırlanması müəyyən zaman alacaqdı və amerikalılara Naqumonun qüvvələrini tapmağa və hücum etməyə imkan verəcəkdi.
  • Yapon pilotları Pörl-Harbordakı dəstək və sahil hissələrinə hücum etmək üçün təlim keçməmişdilər bu cür hücum bir neçə qrup liderinin təzyiqinə baxmayaraq vaxt alacaqdı.
  • Yanacaqdoldurma məntəqələri Pörl-Harborun şimalında və əlçatmaz bir yerdə idi.
  • Üçüncü dalğanın hücum vaxtı yəqin ki, hücum təyyarələrinin hava qaralddıqan sonra geri qayıdacağını göstərdi və 1941-ci ildəki ehtimallarla aviadaşıyıcılarda gecə əməliyyatları təkcə yaponlar üçün deyil heç kim üçün mümkün olmayacaq iş idi.
  • İkinci dalğa əslində "Amerika Sakit Okean Donanmasının ləğvi" missiyasını tamamladı.
  • Yaponlar daxili dənizdən Havay adalarına qədər gözə görünmədən gəlmələri üçün çox şanslı idilər. Həmçinin Birləşmiş Ştatların sualtı qayıqlarının təhlükəsi də davam edirdi.
  • Aviadaşıyıcılara neft və digər qaynaqlara nəzarət etmək üçün hücuma məruz qalan "Cənubi Mənbə Bölgəsi" ndə (Filippin, Şərqi Hindistan) Yaponiyanın hücumlarını dəstəkləmək üçün ehtiyac var idi.

Sonrakı hücumlar

Hücumun ardından Pörl-Harbora daha bir neçə kiçik miqyaslı hücumlar edildi. 24 fevral 1942-ci ildə Nişino Kozonun komandanlığı altında I-17 sualtı qayığı Kaliforniyanın Santa Barbara yaxınlığındakı "Ellwood" emal zavodunu top atəşinə tutmuşdur. 1942-ci ilin mart ayında "Midway" axınına hazırlaşmaq üçün Marşall adalarında iki Yapon Kawanishi Type 2 "Emily" dəniz təyyarəsinə "Ten-ten" təmir göyərtələrini bombalamaq əmri verilmişdir. Pis görmə şəraiti əməliyyata pis təsir etdi və bombalar bir neçə mil kənara düşdü və hədəfi vura bilmədi.

İlk Nəticələr

Amerikanın reaksiyası

Hücum başlamazdan 90 dəqiqə əvvəl (8 dekabr 1941-ci il) Yaponiya İngilis Malayziyasını işğal etdi. Bunun ardınca Honkonqun yeni bölgələrində, Filippində, TaylandUels Şahzadəsi adalarında gəmilər hava hücumu ilə batırıldı. 8 dekabr 1941-ci ildə ABŞ Konqresi Montanlı Respublikaçı Jeannette Rankinin əleyhinə səs verməsinə baxmayaraq Yaponiyaya müharibə elan etdi. Birləşmiş Ştatlarla əlaqələrin kəsilməsi, baş verən hadisələrin xaincəsinə təşkil olunması, notanın gec verilməsi ABŞ-a qarşı təhqir hesab olunur.

Ruzvelt həmin gün müharibə bəyannaməsini imzaladı və əvvəlki günün "rüsvayçılıq günü" olduğunu söyləyərək konqresin hisslərinə xitab etdi. Hərbi səfərbərliyə diqqət yetirməyə davam edən Amerika hökuməti müharibə iqtisadiyyatı yaratmağa başladı. Pörl-Harbora edilən hücum bölünmüş milləti birləşdirdi. İctimai rəy 1941-ci ildə müharibəni dəstəkləsə də, əhəmiyyətli dərəcədə çox insan müharibə əleyhinə idi, lakin hücum bütün amerikalıları yaponlara qarşı birləşdirdi, çünki müttəfiq qüvvələr Kasablanka konfransında "Berlin-Roma-Tokio oxu"nun qeyd-şərtsiz təslim edilməsinə qədər müharibəni davam etdirməyə qərar verdilər. Bəzi tarixçilər hesab edir ki, yanacaq anbarları və gəmiqayırma zavodları məhv edilsə də ABŞ-ı yuxudan oyatdı. ABŞ iqtisadiyyatı və hərbi imkanları həm Sakit, həm də Atlantik cəbhələrinə yönləndirildi.

Hücumun müharibə elan etmədən vəhşicəsinə olaraq qəbul edilməsi, ABŞ-dakı yapon əsilli amerikalılar da daxil olmaqla Birləşmiş Ştatların qərbinə köçən yaponların təxribat və casusluq etdiyi iddiaları meydana gəldi. 1942-ci ilin fevralında Ruzvelt Amerika Birləşmiş Ştatlarının 9066-cı il inzibati sərəncamını imzaladı, bu da amerikalı yaponların hamısının həbsi və tutulması idi.

Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya, Yaponiyanın hücumundan dörd gün sonra, 11 dekabrda ABŞ-a müharibə elan etdilər. Əslində, Hitler və Mussolininin Üçlü İttifaq Paktının ortaq müdafiə şərtləri arasında Amerikaya müharibə elan etmək öhdəliyi yox idi. Eyni zamanda, 1937-ci ildən bəri Avropa və Amerika liderləri arasındakı münasibətlər getdikcə pisləşirdi. 1941-ci ilin əvvəlində almanlar, ABŞ-ın Kontinental Avropaya qoşun yeritmək planlarının olduğunu öyrəndi. Hitler ABŞ ilə müharibənin qaçılmaz olduğunu düşünürdü və buna yəqin ki, Pörl-Harbor hücumu və Franklin Ruzvelt hücumdan sonrakı Avropa münasibətlərinə dair açıqlamaları təsir etdi. Ancaq bu qərar böyük bir strateji səhv idi və Amerika xalqını qəzəbləndirdi. Yaponiyanın diqqəti Sakit okean cəbhəsinə yönəldi. Bu həm də amerikalıları əzmək və Cənub-Şərqi Asiyadan Orta şərqə qədər ingilislərə köməkçi qüvvələri zəiflətməklə SSRİ-yə qarşı ikinci cəbhə aşmaq idi.

Yapon görüşləri

Yaponiya cəmiyyətini Amerika ilə müharibəyə hazırlamaq üçün imperiya hökumətinin təbliğatına baxmayaraq, bir çox yaponların Amerikaya və müttəfiq dövlətlərin müharibəyə girməsi xəbəri Yaponiya ictimaiyyətində təəccüb və qorxu effekti yaratdı. Buna baxmayaraq, yapon xalqı, hökumətlərinin 1945-ci ildə təslim olana qədər hücum qərarını qəbul etdi və dəstəklədi. Yamamato üçüncü hücum dalğasını başlatmadığına, aviadaşıyıcıları və yanacaq anbarlarını məhv etmədiyinə görə Naqumoya qəzəbləndi.

Dövrün yapon milli liderləri, Yaponiyanın Çinə hücumu ilə Yapon-Amerika münasibətlərinin pozulduğuna və ABŞ ilə müharibənin qaçılmaz olduğuna inanırdılar. 1942-ci ildə Saburo Kurusu "Böyük Şərqi Asiyada qaçılmaz müharibə tarixi" ndə ABŞ-dakı rəsmi səfirə müraciət etdi. Döyüşün səbəbinin Vaşinqtonun Yaponiyaya qarşı uzun müddətli düşmənçiliyi olduğunu söylədi. Pörl-Harbora hücum Amerika Birləşmiş Ştatlarının verdiyi ultimatum "Hull Nota"sı səbəbindən oldu və sürpriz hücum xəyanətkar deyildi, çünki Yaponiya-Amerika münasibətləri pozulduqdan bəri gözlənilməli idi. Müharibənin qaçılmaz fərqinə baxmayaraq, bir çox yapon Pörl-Harbor hücumunun ABŞ-ın taktiki müvəffəqiyyətinə baxmayaraq ABŞ-ın qarşısını almağa yönəlmiş bir strategiya olduğunu düşünürlər. Bir köşə yazarı hücuma tərif olaraq:

  Pörl-Harbora edilən hücum parlaq bir taktika idi, amma strategiyanın bir hissəsi polad qədər sərt və albalı çiçəkləri qədər gözəl bir ruhun maddi baxımdan zəngin Birləşmiş Ştatları məğlub edəcəyi inancına əsaslanır. Bu strategiya çökdü, ardınca Yaponiyanın "Final" məğlubiyyəti oldu.  

İkinci Dünya müharibəsi illərində ilk baş nazir olan Hideki Tojo yazır:

  Bu gün düşündüyümüz zaman arbora edilən Pörl-Harbora hücum, göydən gələn bir nemət kimi görünən bir sürpriz bir müvəffəqiyyət olmalıdır.  

Dəniz Qüvvələri Komandiri Isoroku Yamamoto, müharibə ehtimalları əsnasında:

  Yaponiya və ABŞ arasında düşmənçilik baş verdikdə, Guam və Filippini almaq yetərli deyil, Havay və San-Fransisko da alınmalıdır. Vaşinqtona qədər getməli və Ağ Evdə saziş imzalamalıyıq. Görəsən siyasətçilərimizin (yapon-amerika müharibəsi haqqında yüngül danışanlar) nəticəyə inamları varsa lazımi qurban verməyə hazırdılarmı?  

Tarixi əhəmiyyəti

 
Hickam Hərbi Hava Qüvvələri Qərargah binasında güllə dəliklərini bu gün görmək mümkündür.

Hücumun məqsədi ABŞ donanmasından gələn potensial təhlükəni aradan qaldırmaq və Yaponiya ordusuna bölgədə Böyük Britaniya və Niderlanda qarşı əməliyyatlarda fəaliyyət sərbəstliyi qazandırmaq idi. Əməliyyat yapon vitse-admiralı Tuiti Naqumonun rəhbərliyi altında, 6 aviadaşıyıcı gəmidən qalxan 353 təyyarə vasitəsilə iki ayrı dalğa şəklində həyata keçirildi.

Bu döyüşün tarixi dəyişdirən təsirləri oldu. Yaponiya Donanmasının ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrində aviadaşıyıcılarını batıra bilməməsi zərbənin hərbi ölçüsünü əhəmiyyətsiz etdi. Üstəlik, aviadaşıyıcıları batırmış olsalar da, bu, Yaponiyaya çox da kömək etməyəcəkdi. Hücum Birləşmiş Ştatları və onun nəhəng sənaye iqtisadiyyatını İkinci Dünya müharibəsinə istiqamətləndirdi və ABŞ müttəfiqlərinə Almaniya, İtaliyaYaponiyanı məğlub etmək üçün çoxlu silah və sursatla kömək edərək 1945-ci ildə qəti məğlubiyyətə təsir etdi. Böyük Britaniyanın baş naziri Vinston Çörçill, Pörl-Harbor hücumunun ABŞ-ı müharibəyə daxil etdiyini eşitdikdən sonra yazdı:

  Duyğular və həyəcanlarla dolduqdan sonra yatağıma getdim və şükür yuxusu ilə yatdım.  

Müttəfiqlərin müharibədə qalib gəlməsi və ABŞ-ın dünyada dominant bir gücə çevrilməsi beynəlxalq siyasəti dəyişdirdi və bu gün də təsir göstərməkdədir. Hərbi tarix baxımından Pörl-Harbor aviadaşıyıcıların dəniz döyüşündə əhəmiyyətini ortaya qoydu və bu gəmilər donanmanın ən vacib hissəsinə çevirildi. Ancaq bu məsələ müharibələrdən (Coral Dəniz müharibəsi və Midway müharibəsi) sonra dünya dəniz qüvvələrinə aydın oldu.

Mədəni təsiri

Pörl-Harbora edilən hücum və sonrakı Sakit okean müharibəsi, yaponlara, yapon-amerikalılara və oxşar fiziki asiyalılara qarşı şübhə, ədavət və nifrət oyandırdı. Hücum əlaltdan edilmiş kimi görünməklə bərabər "xain" və "məkrli hücum" kimi qəbul edildi.

Hücum eyni zamanda Amerika-Yapon film Tora! Tora! Tora! (1970) və Amerika filmi Pörl-Harbor (2001) və bir neçə yapon istehsalı filmin istehsalına səbəb oldu.

Həmçinin bax

Kitablar

  • Gordon W. Prange, At Dawn We Slept (McGraw-Hill, 1981), Pearl Harbor: The Verdict of History (McGraw-Hill, 1986), and December 7, 1941: The Day the Japanese Attacked Pearl Harbor (McGraw-Hill, 1988). This monumental trilogy, written with collaborators Donald M. Goldstein and Katherine V. Dillon, is considered the authoritative work on the subject.
  • Walter Lord, Day of Infamy (Henry Holt, 1957) is a very readable, and entirely anecdotal, re-telling of the day's events.
  • W. J. Holmes, Double-Edged Secrets: U.S. Naval Intelligence Operations in the Pacific During World War II (Naval Institute, 1979) contains some important material, such as Holmes' argument that, had the U.S. Navy been warned of the attack and put to sea, it would have likely resulted in an even greater disaster.
  • Michael V. Gannon, Pearl Harbor Betrayed (Henry Holt, 2001) is a recent examination of the issues surrounding the surprise of the attack.
  • Frederick D. Parker, Pearl Harbor Revisited: United States Navy Communications Intelligence 1924–1941 (Center for Cryptologic History, 1994) contains a detailed description of what the Navy knew from intercepted and decrypted Japan's communications prior to Pearl.
  • Henry C. Clausen and Bruce Lee, Pearl Harbor: Final Judgement, (HarperCollins, 2001), an account of the secret "Clausen Inquiry" undertaken late in the war by order of Congress to Secretary of War Stimson.
  • Robert A. Theobald, Final Secret of Pearl Harbor (Devin-Adair Pub, 1954) ISBN 0-8159-5503-0 ISBN 0-317-65928-6 Foreword by Fleet Admiral William F. Halsey, Jr.
  • Albert C. Wedemeyer, Wedemeyer Reports! (Henry Holt Co, 1958) ISBN 0-89275-011-1 ISBN 0-8159-7216-4
  • Hamilton Fish, Tragic Deception: FDR and America's Involvement in World War II (Devin-Adair Pub, 1983) ISBN 0-8159-6917-1
  • John Toland, Infamy: Pearl Harbor and Its Aftermath (Berkley Reissue edition, 1986 ISBN 0-425-09040-X) is an excellent account by a Pulitzer Prize winning author, though thought by some not to back up his claims as thoroughly as expected by academic conventions.
  • Robert Stinnett, Day of Deceit : The Truth About FDR and Pearl Harbor (Free Press, 1999) A study of the Freedom of Information Act documents that led Congress to direct clearance of Kimmel and Short. ISBN 0-7432-0129-9
  • Edward L. Beach, Scapegoats: A Defense of Kimmel and Short at Pearl HarborISBN 1-55750-059-2
  • Andrew Krepinevich, http://www.csbaonline.org/4Publications/Archive/R.20020225.Lighting_the_Path_/R.20020225.Lighting_the_Path_.pdf 2009-09-26 at the Wayback Machine (Center for Strategic and Budgetary Assessments) contains a passage regarding the Yarnell attack, as well as reference citations.
  • Roberta Wohlstetter, Pearl Harbor: Warning and Decision, (Stanford University Press: 1962). Regarded by many as the most important work in the attempt to understand the intelligence failure at Pearl Harbor. Her introduction and analysis of the concept of "noise" persists in understanding intelligence failures.
  • John Hughes-Wilson, Military Intelligence Blunders and Cover-Ups. Robinson, 1999 (revised 2004). Contains a brief but insightful chapter on the particular intelligence failures, and broader overview of what causes them.

Xarici keçidlər

Pörl-Harbor anma komitəsi

Pörl-Harbordan çıxarılan dərs

pearlharbor.org

Döyüş əmri

Pörl-Harbor hücumu

Pörl-Harbor hücum xəbərləri

İstinadlar

  1. "USGS Tədqiqatçıları Milli Park Xidmətləri Arxeoloqu ilə birlikdə Arizona ətrafındakı həyat vəziyyətini araşdırdılar" (ing. ). www.usgs.gov. 5 dekabr 2019 tarixində .
  2. Roland H. Worth, (1995). Japan Political Research. Brigham Young University. ISBN 0-7864-0141-9.
  3. "Pörl-Harbor hücumu" (ing. ). /www.army.mil. 2007-12-10 tarixində .
  4. "The Shelling of Ellwood" (ing. ). www.militarymuseum.org. 5 dekabr 2019 tarixində .
  5. "The Cynthia Olson" (ing. ). www.artfiberglass.com. 5 dekabr 2019 tarixində .
  6. "Pörl-Harbor zərbə qüvvəsi" (ing. ). www.friesian.com. 5 dekabr 2019 tarixində .
  7. "Almaniya və İtaliya ABŞ-a müharibə elan edir" (ing. ). news.bbc.co.uk. 5 dekabr 2019 tarixində .
  8. John Murray (1981). Tokionu yanarkən gördüm: Pörl-Harbordan Xiroşimaya. 298. ISBN 0-7195-3862-9.
  9. Saburo Kurusu. "Uzaq Şərqi Asiyadakı müharibənin tarixi qaçılmazlığı" (ing. ). www.ibiblio.org. 5 dekabr 2019 tarixində .

pörl, harbora, hücum, yapon, mənbələrində, havay, əməliyyatı, yaponiya, imperiyası, silahlı, qüvvələrinin, havay, adaları, qrupuna, daxil, olan, oahu, adasında, yerləşən, abş, sakit, okean, donanmasının, pörl, harbor, hərbi, dəniz, bazasına, dekabr, 1941, tari. Porl Harbora hucum yapon menbelerinde Havay emeliyyati Yaponiya Imperiyasi silahli quvvelerinin Havay adalari qrupuna daxil olan Oahu adasinda yerlesen ABS Sakit Okean Donanmasinin Porl Harbor herbi deniz bazasina 7 dekabr 1941 ci il tarixli gozlenilmez hucumu Porl Harbora hucumEsas munaqise Ikinci dunya muharibesiPorl Harbora hucumun evvelinde yapon teyyaresinden cekilmis foto Merkezdeki partlayis USS West Virginia Qerbi Virciniya gemisinin torpedo ile vurulmasinin neticesidir 1 Tarix 7 dekabr 1941Yeri Porl Harbor Oahu adasi Havay adalariNeticesi ABS Sakit Okean Donanmasinin mehviMunaqise terefleriAmerika Birlesmis Statlari Yaponiya ImperiyasiKomandan lar Hazbend Kimmel Tuiti NaqumoTereflerin quvvesi8 xett gemisi8 kreyser30 minadasiyan4 sualti gemi49 diger gemi 390 teyyare 6 aviadasiyici2 xett gemisi2 agir kreyser1 yungul kreyser9 minadasiyan8 yanacaq doldurma gemisi23 sualti gemi5 kicikolculu sualti gemi414 teyyareOlenler ve yaralananlar4 xett gemisi batirilib 4 u zedelenib2 minadasiyan batirilib 1 i zedelenib1 minaduzen batirilib3 kreyser zedelenib1 xett gemisi quruya oturub188 teyyare mehv edilib 155 i muxtelif derecede zedelenib2402 nefer o cumleden 57 mulki sexs helak olub1282 nefer o cumleden 35 mulki sexs yaralanib 4 kicik sualti gemi batirilib 1 i quruya oturub29 teyyare vurulub55 pilot 9 denizci helak olub 1 i yaxalanib Vikianbarda elaqeli mediafayllarHucumun meqsedi ABS donanmasindan gelen potensial tehlukeni aradan qaldirmaq ve Yaponiya ordusuna bolgede Boyuk Britaniyaya ve Niderlanda qarsi emeliyyatlarda fealiyyet serbestliyi qazandirmaq idi Hucum neticesinde ABS in 12 doyus gemisi ciddi sekilde zedelendi ve ya batirildi 188 qirici teyyaresi mehv edildi 2403 ABS esgeri ve 68 mulki vetendas oldu Buna baxmayaraq Sakit Okean Donanmasinin uc teyyare dasiyici gemisi esas tankerler sualti qayiqlar ve bazanin zavod gemileri limanda deyildi ve hec biri zerer gormedi Mundericat 1 Hucuma zemin hazirlayan hadiseler 1 1 Yaponiyanin yukselisi ve Cin Yapon muharibesi 1 2 ABS Yaponiya munasibetleri 1 3 Yapon hazirliqlari 1 4 Nii Taka Yama Nobore 1 4 1 Birinci hava hucumu bolmeleri 2 Qalereya 3 Amerika Birlesmis Statlari Hazirliqlari 3 1 Danisiqlarin kesilmesi 4 Hucum 4 1 Hucum ucun yapon taktikasi 4 1 1 Sualti qayiq hucumu 4 1 2 Hava hucumu 4 1 3 Tora Tora Tora 4 2 Muharibe gemilerinin duzulusu 4 3 Naqumonun iki dalgadan sonra geri cekilme qerari 4 4 Sonraki hucumlar 5 Ilk Neticeler 5 1 Amerikanin reaksiyasi 5 2 Yapon gorusleri 6 Tarixi ehemiyyeti 7 Medeni tesiri 8 Hemcinin bax 9 Kitablar 10 Xarici kecidler 11 IstinadlarHucuma zemin hazirlayan hadiseler RedakteYaponiyanin yukselisi ve Cin Yapon muharibesi Redakte Kanji Isiwara Mancuriyanin memari Meiji berpasindan sonra Yaponiya Imperiyasi Avropa ve Simali Amerikanin gucleri ile ayaqlasmaq ucun Fukoku Kyōhei Zengin olke ve guclu esger siyasetini heyata kecirdi Bu suretli boyume siyasetini heyata kecirmek ucun torpaqlari genislendirmek ve tebii servetler elde etmek lazim idi Bu sebebden Yaponiya Imperiyasi bir sira herbi emeliyyatlar heyata kecirdi 1894 cu ilde Yaponlarin Tayvan uzerinde nezareti ele aldigi Birinci Cin yapon muharibesi ve Yaponlarin Cin ve Koreya yarimadasinda torpaq qazanmasina sebeb olan 1904 cu ilde bas veren Rus yapon muharibesi bu emeliyyatlarin bir hissesidir Birinci Dunya muharibesinden sonra Milletler Liqasi Yaponiyaya Uzaq Serq ve Sakit okean sularinda Alman imperiyasinin mustemlekeleri ve koloniyalari ile mesgul olmaq tapsirigini verdi 1931 ci ilde Yaponiya mancurlarin veteni olan Mancuda Mancuriyani qurdu Lakin basda ABS olmaqla Mancuriyada maraqlari olan olkeleler Mancuriyani kukla dovlet oldugunu iddia etdiler Texminen 1910 1930 cu iller arasinda olke genis ve muasir bir donanma dovrunun ucuncu en boyuk deniz quvvesi ve ordu ile herbilesdirildi 7 iyul 1937 ci ilde Yaponiyanin 1 ci Piyada Alayi ve Cin Milli Hokumetinin 29 cu ordusu ile Marko Polo korpusu etrafinda bas veren kicik munaqise iki dovletin de sulh istemesine baxmayaraq Cin Yapon muharibesine sebeb oldu ABS Yaponiya munasibetleri Redakte Yaponiyanin Bas naziri Hideki Tojo General Milletler Liqasi ABS Ingiltere Avstraliya ve Niderland kimi dovletler Yaponiyanin Cine hucumlarindan narahat olmus xeberdarliq ve diplomatik tezyiqlerle cavab vermisdiler 24 fevral 1933 cu ilde Yaponiya cavab olaraq Milletler Liqasindan cixdi Yaponiyada ABCD muhasiresi America Britain China ve Dutchun bas herflerinden termini meydana geldi ve milletcilik hissinin guclenmesine komek etdi 1939 cu ilin iyulunda 1911 ci il ABS Yaponiya ticaret paktini legv etmekle Yaponiya ozune qarsi tezyiqi artirdi Yaponiya Cindeki herbi kampaniyasini davam etdirdi ve Nasist Almaniyasi ile Birinci Dunya muharibesinde resmi olaraq legv edilen Anti Komintern sazisini imzaladi 1940 ci ilde Yaponiya Nasist Almaniyasi ve Fasist Italiya ile Berlin Roma Tokio oxu dovletlerini yaratmaq ucun ucterefli muqavile imzaladi Yaponiyanin hereketleri ABS in metal qirintilari ve yanacaq embarqosuna sebeb olmasina ve Panama kanalinin Yapon gemilerine baglanmasina sebeb oldu ABS in reaksiyasi ABS daki Yapon aktivlerini dondurmaq ve yanacaq amborqosunu heyata kecirmek oldu Benzin Yaponiya ucun cox vacib idi ve oz servetleri cox az idi 2 Bununla yanasi Yaponiyanin yanacaq idxalinin 80 i ABS dan Aydindir ki donanma idxal olunan yanacaq ehtiyatlarina guvenirdi Yaponiya imperatorlugunun Deniz Quvvelerinin bayragi Xarici Isler naziri Yusuke Matsouka ve Hitler 1941 ci ilin marti Diplomatik danisiqlar 26 noyabr 1941 ci il tarixde Bas nazir Hideki Tojonun kabinetine ultimatum olaraq Hull notasi ile basa catdi Yaponiya ABS in ve Ingilterenin isteklerine Cindeki munaqiseleri dayandirmaq ve Cinden cixmaqla genislenme siyasetini davam etdirmek arasinda qerar vermeli idi Yaponiya geri cekilse beynelxalq muhitdeki nufuzlu movqeyini itirmeli idi Ustelik milli tehlukesizliye qarsi bir tehdid olaraq Sakit okean ve ya Serqi Asiya ve Yaponiya etrafindaki qerb guclerinin nezaretinde bir tesir sahesinin olacagindan narahat idi Imperator Hirohito artiq bezi herbi tedbirler gormus ve onlari seferber etmek qerarina gelmisdi Novbeti addim ABS Ingiltere ve Hollandiya ile doyusdu Eslinde Nasist Almaniyasi ve Fasist Italiya ile Berlin Roma Tokio oxu Paktinin imzalanmasi Yaponiyanin Berlin Roma Tokio oxu gucleri ile birlikde Muttefiq Gucler ile mubarize aparmasi demek idi Bu hucumun bas verme ehtimali var idi ve amerikan komandirlere xeberdarliq edildi Ancaq yaponlar ucun bele bir ise cehd gostermeyin qeyri mumkun oldugu dusunulurdu 4 sentyabr 1941 ci ilde Imperator terefinden Porl Harbora edilen hucumun nezerde tutan Imperator Konfransi Yaponiya Nazirler Kabinetinin Imperator Bas qerargahinda Porl Harbora hucum planlarini muzakire edildi ve qerar verildi Imperatorlugumuz ozunu qorumaq meqsedi ile muharibe hazirliqlarini tamamlayacaq ve eger lazim gelerse ABS Ingiltere ve Hollandiya ile mubarize aparmaq ezmindedir Imparatorlugumuz ABS ve Ingiltereye qarsi mumkun olan butun diplomatik tedbirleri gorecek ve hedeflerimize bu sekilde catmaga calisacagiq Oktyabr ayinin ilk ongunluyunde teleblerimiz yerine yetirilmeyeceyi teqdirde derhal ABS Ingiltere ve Hollandiya ile muharibeye baslamaga qerar vereceyik Yapon hazirliqlari Redakte Admiral Osami Nagano Deniz Qerargahinin reisi Yaponiya admiral Andrev Kunninqhamin Isgenderiyyedeki Ingilis bazasindan cixan texminen 20 kohnelmis cut qanadli teyyare Fairey Swordfish ile Italyan muharibe donanmasinin yarisini mehv eden emeliyyatdan tesirlendi Admiral Isoroku Yamamoto Kunninqhamin mohtesem manevrlerinden daha boyuk ve daha yaxsi desteklenen doyus donanmasini Italiyaya gonderdi Belelikle Boyuk Serqi Asiya Cebhesine Destek Qalxani yaranacaq ve mudafie oluna bilen bir tampon Hollandiya Serqi Hindistanin neft ehtiyatlarini ele kecirecekdir En esasi numayende heyeti Kunninqhamin boffins adlandirdigi gizli dayaz uzen torpedo ile Yaponiyaya qayitdi Bundan elave bezi yapon strateqleri 1932 ci il herbi deniz telimleri Havayin isgali movzusu zamani ABS admirali Harri Yarnellin emeliyyatlarindan tesirlenmisdi Yarnell hucum eden donanmanin komandiri idi teyyare dasiyicilarini sert denizde Ohau nun simal qerbine cekdi ve hucum teyyarelerini 7 fevral 1932 ci ilin seheri havalandirdi Emeliyyati izleyen mufettisler Yarnellin hucum donanmasinin hucumdan 24 saat erzinde donanmani yerlesdire bilmeyen mudafie hisselerine ciddi zerbe vuracaqlarini bildirdi Dovrun ABS serti herbi deniz doktrinasi ve diger donanma ideyalari Yernellin strategiyasini gercek dunyada icra edile bilmeyeceyini bildirdi ve Porl Harbordaki donanma terefinden her hansi bir hucumun aradan qaldirila bileceyine inanirdi Admiral Isoroku Yamamoto Birlesmis Deniz Quvvelerinin bas komandani 1941 ci ilin evvelinde Yamamato Hull Nota ile teltif edildikde Herbi Deniz Qerargahindaki tezyiqle istefa ve qovulma tehlukesi ile birlikde ABS a qarsi vurusacagini dusunerek resmi planlar ve telimlere baslamaga icaze vererek evvelceden edilen bir hucum haqqinda xeberdarliq etdi Yuxarida gorunduyu kimi yayda bas veren hadiseler neticesinde imperator konfransinda imperatorun istiraki ile ilkin tesdiq alindi ve novbeti hucumun tesdiqi noyabr ayinda Imperator konfransinda oldu Porl Harbor hucumunun esas meqsedi Amerikanin Sakit okean bolgesindeki herbi gucunu zerersizlesdirmek idi ancaq muveqqeti olaraq meydani genislendirmek yaxin koordinasiya ile muxtelif olkelere edilen hucumun bir hissesi idi Yamamato ugurlu bir hucumun Yaponiyaya teqriben bir il vaxt qazandiracagini ve ABS donanmasinin berpa olunana qeder Yaponiyanin serbest hereket etmesine serait yaradacagini dusunurdu Porl Harbora edilen hucuma herbi destek ucun ilkin planlar 1941 ci ilin iyununda basladi ve Imperator ile Deniz Quvveleri fraksiyalarinin muzakireleri nehayetki tesdiq edildi Planlasdirilan hucum esasen torpedalar idi lakin o zamanin silahlari havadan atilmaq ucun derin suya ehtiyac var idi Porl Harbor dayaz kanallardan ibaret idi ve bu cox ciddi problem idi 1941 ci ilin yayindan sonra Yaponiya dayaz sulara atila bilen deyisdirilmis torpedo deyisiklikleri ve sinaqlari etdi Tedqiqatlar hucum zamani ABS gemilerine en boyuk zerer veren Tip 95 Torpedonun hazirlanmasi ile neticelendi Yapon silah texnikleri hemcinin 356 ve 381 mm lik herbi donanma toplari ucun xususi zirehli pirsinqler istehsal etdiler 10000 metrden 3000 m atildiqda zirehli gemi goyertesini delib kecmek gucune malik idi Nii Taka Yama Nobore Redakte 26 Noyabr 1941 ci ilde Admiral Juichi Nagumo komandanligi altinda alti teyyare dasiyici gemi radio sessizliyi emri ile Kuril adalarindaki Hitokappu korfezini terk etdi 2 dekabr 17 30 da Birlesmis Donanmanin flaqmani Nagato doyus gemisinden 676 10 nomreli tecili ve gizli sifreli emr gonderildi Nii Taka Yama Nobore Hito Futa Maru Haci ニイタカヤマノボレ Bu muharibe 8 dekabr saat 00 00 da baslayacaq demekdi Hucum eden aviadasiyicilar Akagi Kaga Soryu Hiryu Sakaku ve Zuikaku Iki suretli doyus gemisi iki agir kreyser bir yungul kreyser ve uc sualti qayiq emeliyyat qrupunu musayiet etdi Teyyare dasiyicilari umumilikde 423 Mitsubisi Type 0 Zero qirici teyyaresi Nakajima Type 97 Kate torpedo bombardmanci ve Achi Type 99 Val pike bombardmancisini dasiyiblar Yaponiyanin emeliyyat qrupu teyyare gemisi bazasinda hucum eden hava quvveleri baximindan evvelki quvvelerden daha boyuk idi Donanmani yanacaq doldurmaq ucun sekkiz tanker musayiet edirdi Bundan elave ireli quvve 20 sualti qayiq ve 5 iki neferlik Ko hyoteki tipli sualti qayiqla kesfiyyat toplamaq ve hucum zamani qaca bilecek her hansi bir ABS gemisini batirmaq ucun vezifelendirilmisdir Yapon donanmasi Porl Harbora bu marsrutla girdi Havay emeliyyatina qatilan Seferberlik boluyu Birinci Herbi Deniz Donanmasi Bas komandir Vitse admiral Cuici Naqumo Qerargah reisi Kontr admiral Ryunosuke Kusaka Zero x 78 Tip 97 x 129 ve Tip 99 x 143 Birinci Aviasiya Donanmasi aviadasiyici Akagi aviadasiyici Kaga Bas komandir Vitse admiral Cuici Naqumonun birbasa emrinde Ikinci Aviasiya Donanmasi Kontr admiral Tamon Yamaguci aviadasiyicilar Soryu ve Hiryu Besinci Aviasiya Donanmasi Kontr admiral Cuci Hara aviadasiyicilar Zuikaku ve Sokaku Ucuncu Donanma Bas komandir Gunici Mikava aviadasiyicilar Hiei ve Kirisima Sekkizinci Donanma Kontr admiral Hiroki Abe Agir Kreyser Tone ve Cikuma Torpedo Donanmasi Kontr admiral Sentaro Omori Kreyser Abukuma Eskadrilya Donanmasi Palkovnik Yosito Miyasaka Eskadrilyalar Kagero Siranui Akigumo Kasumi ve Arare Birinci techizat destesi Palkovnik Naomasa Ofuji Tankerler Kyokuto Maru Sinyo Maru Ikinci techizat destesi Tankerler Toho Maru Toei Maru ve Nihon Maru Xususi Meqsedli Sualti Tokusu Senkotei Kohyoteki x 5Birinci hava hucumu bolmeleri Redakte Polkovnik Mitsuo Fucida Paralel bombardmancilar birliyi Teyyare Tip 97 80 no lu 5 800 kilo bombasi x 49Komandir Mitsuo Fucida 4 komanda Akaqi den Polkovnik Mitsuo Fucida Kaqa dan Takasi Hasiguci Soryu dan Heijiro Abe Hiryu dan Tadasi Kusumi Hedef Doyus gemileri Aviadasiyicilar Kreyserler Torpedo bombardmancilar birliyi Teyyare Tip 97 91 tip Hava Torpidosu x 40Komandir Polkovnik Sigeji Murata 4 komanda Akaqi den Sigeji Murata Kaqa dan Ryoici Kitajima Soryu dan Tsuyosi Naqai Hiryu dan Heita Muramatsu Hedef Doyus gemileri Aviadasiyicilar Kreyserler Hava ustunluyunun qorunmasi ucun birlikKomandir Polkovnik Sigeru Itaya 6 komanda Akaqi den Polkovnik Sigeru Itaya Kaqa dan Tosio Siga Soryu dan Masaharu Kanba Hiryu dan Kiyokuma Okajima Zuikaku dan Masao Sato Sokaku dan Tadasi Kaneko Hedef Hickam aviabazasi Viheeler aviabazasi Kaneohe aviabazasi Qalereya Redakte Gunici Mikava Kontr admiral Tamon Yamaquci Kontr admiral Hiroki Abe Kontr admiral Ryunosuke Kusaka Palkovnik leytnantMinoru Genda Aviadasiyici Hiryu Aviadasiyici Soryu USS Nevada BB 36 Aviadasiyici Akaqi Aviadasiyici Zuikaku Sualti qayiq Aviadasiyici Kaqa Aici Tip 99 Val Mitsubisi Tip 0 Zero Curtiss P 40 Warhawk Boeing B 17C Flying Fortress USS Arizona BB 39 Qerbi Virciniya BB 48 USS Kaliforniya BB 44 USS Pennsylvaniya BB 38Amerika Birlesmis Statlari Hazirliqlari Redakte Admiral E Kimmel Amerika Sakit Okean Donanmasi General leytenant Valter C Sort Porl Harbordaki Ordu stansiyasinin komandiri 1924 cu ilde general Billi Mitcell 324 sehifelik Porl Harbora mumkun hava hucumu ile elaqedar Yaponiyanin muharibe xeberdarligini bazalarina komandanligina teqdim etdi Amerika Birlesmis Statlari mulki ve herbi kesfiyyat quvveleri yay boyunca enenevi yapon hucumu haqqinda melumat topladilar ve bu elaqe hucumdan evvel dagildi Onlarin hec biri Porl Harbora hucumu xususi olaraq tesvir etmedi Yerli metbuat o cumleden Havay qezetleri yaz ve payiz aylarinda bunu Sakit okean bolgesinde yaymisdir Noyabr boyu Havayadaki ordu ve donanma ucun butun Sakit okean emrleri yaponlarla son muharibe barede aciq xeberdarliq etdi Hucum gunu General Marsall xususile Porl Harbora bir hucumdan cox tez qorxdugu barede bir mesaj gonderdi Havayda yaxinlasan hucumun bezi elametleri var idi lakin hec biri yerli mudafie hazirligina sebeb olmadi Her hansi bir heyecan veziyyeti yaratsaydi hucum daha boyuk muqavimet ve belke de daha az olum ve zerer sebeb olardi Eslinde hucum Porl Harboru hazirliqsiz tutdu Zenit silahlari doldurulmamisdi silah sursat kilidlenmisdi sualti qayiqlara qarsi mexanizmler meselen sualti sebekeler yerlesdirilmemisdi musahide teyyareleri ilk atesde havada deyildi ABS in herbi radio kesfiyyati ve donanma kesfiyyat idarelerinin OP 20 G radio kesfiyyat bolmesi yapon diplomatik trafikine daxil olmus ve Yaponiyanin bir cox strateji ve taktiki qeyri herbi melumat kodlarini ele kecirmisdi Bu kesfiyyat melumatinin yayilmasi olduqca nizamsiz ve casdirici idi ve hec bir yapon herbi hereketi haqqinda melumat vermedi Mukemmel olaraq melumatlar parcalanmis ziddiyyetli ve ya kifayet qeder daginiq idi Xeberdarliqlar 1941 ci il noyabrin sonlarinda muharibe gozlentisi daxil olan Sakit okeandaki Amerika komandirlerine gonderildi Yeni Yapon hucumlarina isare eden melumatlarin inkisafina baxmayaraq xususile Porl Harbor haqqinda hec bir melumat yox idi Amerikali komandirlere hava su torpedolari uzerinde aparilan sinaqlar ve tedqiqatlar barede xeberdarliq edilmisdi lakin mesul sexslerden hec biri yeni tehlukeleri sezmediler Porl Harborun torpedo hucumuna qarsi dayaz su kimi tebii mudafieye sahib oldugunu dusunen Herbi Deniz Quvveleri adi emeliyyatlar ve asagi prioritetler etdi ve torpedo torlari manee yaratmadi Uzun menzilli itkin dusmus uzun menzilli teyyarelere uzun kesfiyyat patrullarina donanmanin deniz teyyareleri ve ordu hava bombardmancilarinin rehberliyi ile teleb duzgun mudafie ucun lazimi sekilde teyin edilmemisdir ve sonradan bunun mumkun oldugu goruldu Hucum zamani Porl Harborunu qorumaq ucun mesul olan ordu her hansi heyecan veziyyetinden daha cox telim rejiminde idi portativ zenit silahlari anbarlara yerlesdirilmisdi silahlar muxtelif arsenallarda kilidlenmisdi Sexsi torpaq mulkiyyetcilerinin narahatligindan qorxan memurlar silahlari Porl Harbor etrafindaki xususi erazilerde paylamamisdilar Danisiqlarin kesilmesi Redakte ABS in Tokiodaki sefiri Cozef Qrev Son muzakire sagdan sola Kichisaburo Nomura Kordell Hull Saburo Kurusu 7 dekabr 1941 Yaponlarin hucumu ABS la danisiqlar kesildikden 30 deqiqe sonra baslamali idi Yaz aylarinda Vasinqtondaki Yapon Sefirliyinin diplomatlari Yapon Sefiri Admiral Nomura Kisisaburo ve xususi numayendesi Saburo Kurusu terefinden qurulmus ve ABS in Yaponiyanin Hind Cine qarsi hereketine reaksiya vermesi ile bagli hokumet bolmeleri ile danisiqlar aparmislar 19 Noyabr 1941 ci ilde Yaponiyanin beynelxalq elaqeleri pozulmus ve rabite temin olunmadigi teqdirde xarici numayendeler Kulek mesaji nin girisine qerar verildi Uc nov Kulek Kodlari var ve Ingiltere ve Hollandiyaya qarsi qacilmaz bir muharibe veziyyetinde Nishi no kaze hare Qerb kuleyi aciq havada ABS a qarsi Higasi no kaze ame Serq kuleyi ve SSRI ye qarsi ise Kitano kaze kumori Simal kulek buludu 28 Noyabr 1941 ci ilde ABS bu koddan xeberdar oldu 7 dekabr 1941 ci ilde nesr olunan Kulek Kodu nedense Qerb kuleyi aciq havada idi Hucumdan bir nece gun evvel Tokiodaki Xarici Isler Idaresinden sefirliye planlasdirildigi kimi Vasinqton vaxti ve gunorta saat birde sonra Dovlet Katibi Cordell Hulla verilmek ucun mesajlar gonderildi Mesajin son hissesi hucumdan qisa bir muddet evvel geldi lakin desifre ve yazma gecikmeleri sebebinden sefirlik emekdaslari mesaji teyin olunmus vaxtda catdira bilmediler Son hisse danisiqlarin kesilmesi Dovlet Katibi Cordell Hulla hucumdan bir nece saat sonra teslim edildi Aciqcasi xeberdarliq hucumun bitmesinden bir nece saat sonra genc yapon amerikali genc terefinden Porl Harborda General Valter Sorta catdirildi Gecikmenin sebebi desifre edildikden ve tercume edildikden sonra General Corc Marsalla catdirilmasinin herbcilerin rabite sahesinde herbi imkanlardan istifadede bacariqsizligindan ireli gelirdi Hucumla bagli qurultaydaki cixislari subut olaraq qebul eden Yaponiya hokumetinin Porl Harbora edilen hucumun muveffeqiyyetini esitmeden muharibe elan etmediyini gosterir Ikiterefli muharibe elani hucumdan 10 saat sonra ABS in Tokiodaki sefiri Cozef Qreve catdirildi 8 dekabr 1941 ci ilde seher saat 7 de Yaponiyanin NHK radiosu muharibenin basladigini bildirdi Tecili xeberleri teqdim edirem Tecili xeberleri teqdim edirem Bas Qerargahin Ordu ve Deniz Quvveleri seher 6 da elan etdi Imperator Quru ve Deniz qosunlari ayin 8 de gece yarisinda Qerbi Sakit okeanda ABS ve Britaniya ordulari ile muharibe etdi Hucum RedakteHucum ucun yapon taktikasi Redakte Imperator Deniz Quvveleri iki ferqli istiqametde heyata kecirdiyi ve ABS radarlari terefinden 218 km uzaqdan xeberdar oldugunu gosteren xerite Vitse admiral Cuici Nagumo hucumu iki dalga seklinde icra etmek qerarina geldi Ucuncu dalga pilotlar terefinden teklif olunsa da Nagumo bundan imtina etdi Birinci dalga 49 bombardmanci 40 torpedo 43 doyus teyyaresi ibaret idi ve Oahunun simalindan basladi ve komandanliq podpolkovnik Mitsuo Fucida idi Ikinci dalga 54 bombardmanci 78 pique bombardmanci ve 35 qirici teyyareden cemi 167 teyyareden ibaret idi ve demek olar ki eyni eraziden basladi Bundan elave limandan qacmaga calisan gemileri vuracaq sualti qayiqlar terefinden desteklenirdi Hucum eden quvvenin yeri Serqi Sakit okeana qayitmaq ucun kocmeyinceye qeder melum deyildi ve Oahudan cenubda bir sira arasdirmalar aparildi Hava zerbesi ucun cemi 350 teyyare teskil edildi qalan 91 i ise hucum zamani aviadasiyicilarin qorunmasi ucun ayrildi Hucumu heyata keciren teyyareler eyni vaxtda muxtelif yerlerden hedeflerine catirdi Ilk hucumda en asan zerer goren torpedo bombardmancilari ardinca pike ve tarla bombardmancilari istirak etdiler Sualti qayiq hucumu Redakte Amerika ordusunun eline kecmis sualti qayiq Porl Harbor Navy Yard Ikinci Dunya muharibesinde ilk amerikan atesi ve ilk olumler Havay vaxti ile saat 6 37 de USS Vard DD 139 liman girisinde bir patrul qayigi ile sualti qayiga hucum ederken bas verdi Hucum basladiqdan sonra bes Kohyoteki sinifli sualti qayiga Amerika gemilerini batirmaq tapsirildi ve onlardan hec biri sonradan tapilan dordu de daxil olmaqla geri qayitmadi Sualti qayiqlarini terk eden 10 denizciden doqquzu oldu ve onlardan yalniz biri Kazuo Sakamaki Ikinci Dunya muharibesinde ilk yapon doyus esiri olaraq tutuldu 1999 cu ilde ABS Herbi Deniz Quvveleri Institutunun foto tehlili gosterdi ki sualti qayiqlardan biri limana ugurla daxil olub Bu sualti qayigin son yeri melum deyil Hava hucumu Redakte Akaqi den qalxan Mitsubisi Type 0 Sifir qirici teyyaresi Hucumlarin ilk dalgasi Imperator Deniz Quvveleri Herbi Hava Quvvelerinin Polkovnik leytenanti Mitsuo Fuchida terefinden emr edildi Hucumun seheri hele resmi olaraq mueyyenlesdirilmemis uzun muddetdir fealiyyet gosteren Ordu Opana Noqtesi radar stansiyasi yapon teyyarelerini askarladi ancaq xeberdarliq yalniz qismen aktiv olan kesfiyyat merkezindeki tecrubesiz memur terefinden qarisdirildi Emeliyyatcilar evveller hec gormediyi qeder boyuk bir siqnal aldiqlarini bildirseler de musahide memuru musahideye cixan alti B 17 nin bazaya geldiyini dusundu Bundan elave bezi ticaret gemilerinin evvelki gunlerde qeyri mueyyen radio trafikine dair melumatlari ola bilerdi Hava hucumu adaya yaxinlasanda ABS in bir nece teyyaresi vuruldu ve nehayet biri xeberdarliq siqnali gonderdi Ates baslayanda diger xeberdarliqlar hele de davam edir ve ya tesdiqini gozleyirdi Bu erken xeberdarliqlarin vaxtinda mukemmel qebul olunmasina baxmayaraq tesirli olacagi mueyyen deyildi Ordu Herbi Hava Quvveleri Yaponlarin Porl Harbora hucumundan 10 saat kecmesine baxmayaraq Filippinde Yaponlarin neticeleri Porl Harbor ile demek olar ki eyni idi Tora Tora Tora Redakte Nakajima Type 97 teyyaresi Hickam aviabazasi uzerinde ucur Viheller hava bazasi Polkovnik leytenant Mitsuo Fucida Yapon teyyareleri iki istiqametden hucum etdi ve 353 teyyare Oahuya catdi Havay vaxti ile saat 7 19 da Yaponiya vaxti ile 3 49 da Polkovnik leytenant Mitsuo Fucida butun nov teyyarelere Umumi hucum menasini veren To To To emrini verdi ve saat 7 53 de biz surpriz hucum etmeye basladiq menasini veren Tora Tora Tora sifresini bildirdi Seher 7 55 de Viheller Hava bazasina 250 kq liq bombanin atilmasiyla hucum basladi En boyuk ve esas qirici bazasi olan Hickam hava bazasina bombardmancilar hucum etdi 170 teyyare ikinci istiqamet uzre Bellovs bazasina ve Ford adasina hucum etdi Qaynaqlarda kecen tek muqavimet bir nece P 36 Sahin ve P 40 Varhavkin ve donanmanin zenit atesi idi Muharibe gemilerinin duzulusu Redakte Muharibe gemilerinin duzulusu hucum zamani USS Qerbi Virciniya gemisi Amerika gemilerindeki esgerler bomba partladilmasi ve ates qacmaq hami goyerteye hucum altindayiq sesleri ile oyandi Hazirliqlarin kilidlenmis arsenallar texribata qarsi qanadda park edilmis teyyareler yuksek heyecan siqnallarinin olmamasina baxmayaraq bir cox Amerika esgeri muharibenin suuru ile xidmet edirdi Admiral Isaak C Kidd ve kapitan Franklin Van Valkenburq Arizona korpusune atladilar ve geminin mudafiesine rehberlik etdiler Ikisi de zireh delici bombanin esas silah qullelerinden birinin arsenalini partladmasi neticesinde oldu Olumlerinden sonra her ikisi Seref Medali ile teltif edildiler Kicik leytenant Joe Taussiq USS Nevada gemisi BB 36 ile hucum esnasinda olumun soyuqanliligi ile irelileyirdi Kreyserlerden biri goyertesinde yalniz 4 herbici ile irelileyirdi Bu gemi komandiri terefinden tutulmadan dord gun erzinde uzdu Qerbi Virciniya komandiri kapitan Mervyn Bennion oz adamlarina Tennessinin goyertesindeki partlayisdan sonra etrafa yayilan qelpelerle kesilene qeder komandanliq etdi Ilk vurulan teyyareni USS Tautog SS 199 sualti qayigi vurdu Yeqin ki en meshur mudafie Doris Dorie Millerin Qerbi Virciniyadaki hec telim gormemis afroamerikali aspazin gemi bombalanarken bir yapon teyyaresini vurmasidir Herbi Deniz Xacina layiq gorulmusdur Cemi 14 denizci Seref Medali ile teltif edilmis hucum zamani erazide olan diger esgerler xususi herbi medal olan Porl Harbor Xatire Medali ile teltif olunmusdular Hucum baslayandan 90 deqiqe sonra basa catdi 2403 amerikali olduruldu onlardan altmis sekkizi mulki vetendaslar idi ve 1178 nefer yaralanmisdi Besi zirehli olmaqla on sekkiz gemi batmisdi Amerika itkilerinin texminen yarisi 1 102 nefer Arizona da bas veren partlayis ve batma sebeb olmusdu Bir bombardmanci terefinden buraxilan 40 sm lik top Arizona nin iki zirehli goyertesini delib kecmis ondeki esas topun cebhexanasini partlatmis ve onun batmasina sebeb olmusdu 3 Nevada limani terk etmeye calis ancaq liman girisini baglamaq ehtimali olduguna gore sahile yoneldilmisdi Onsuz da gemi bombardimanci terefinden zedelenmisdi ve yolda bir cox yapon qiricisinin hedefine cevirilmisdi Kaliforniya iki qiricinin hedefine cevirlsede ekipaj onu uzdurmeye muveffeq oldu lakin daha sonra onlara gemini terk etmek emiri verildi Arizona ve Qerbi Virciniya dan sizan yanacaq yavas yavas ona dogru irelileyirdi ve bu yeqin ki isleri daha da pislesdirecekdi Silahsiz hedef Yuta iki torpedo terefinden vurulmusdu Qerbi Virciniya yeddi torpedo terefinden vuruldu ve yeddinci sukani parsaladi Oklahoma dord torpedo terefinden vuruldu Merilend iki 40 sm lik mermi ile vuruldu lakin ciddi zerer gormedi Yaponlar doyus gemilerine oradaki en boyuk gemilere diqqet etseler de diger hedefleri goz ardi etmediler Yungul kreyser Helena vuruldu ve partlayisin tesiri ile yanindaki mina gemisi Oqlala da partladi Quru hovuzlardaki iki eskadrilya yanacaq cenlerine deyen bomba ile mehv edildi Sizan yanacaq okeanin sethine yayildi ve alovlandi Neticede etrafdaki gemiler de yanmaga basladi Yungul kreyser Honolulu zerer gordu lakin vezifesini davam etdirdi USS Cassin qezaya ugradi ve Downes ciddi sekilde zerer gordu Temir gemisi Vestal Arizona ni sahile cekildiyi zaman Arizona nin partlamasi neticesinde agir zedelendi Demek olar ki 188 Amerika teyyaresi havada mehv edilmis ve 155 teyyare yerde olarken vurulmusdu texribatdan asan qorunmaq ucun qanad qanadinda park edilmisdiler ve bu onlarin mehvini suretlendirmisdir Elli bes yapon pilotu ve doqquz sualti qayiqci hucum zamani oldu 441 yapon teyyaresinden hucumda 350 si istirak etmisdi 29 u ilk dalgada doqquz ikinci dalgada iyirmi itkin dusdu yetmis dordu de pulemyot ve artilleriya zerbeleri aldi iyirmiden cox teyyare zedelenmeden qayitmisdi Naqumonun iki dalgadan sonra geri cekilme qerari Redakte Bezi yuksek rutbeli zabitler ve pilotlar yanacaq tankerlerine hucum etmek ucun Naqumonu tehrik etdiler Birlesmis Statlar muharibeden evvel yanacaq cenlerinin zeifliyini nezerden kecirdi ve Yaponlarin hucumundan evvel gizli sekilde bombaya davamli Red Hill yanacaq anbarinin tikintisine baslamisdi Bu binalarin sokulmesi Amerika Qerbi Deniz Quvvelerine boyuk cetinlik toretdi Bezi herbi tarixciler bu yanacaq anbarlarinin ve temir sexlerinin sokulmesinin bir nece doyus gemisinden daha cox Amerika Birlesmis Statlari Donanmasina daha cox ziyan vuracagina inanirlar Nagumo nedense ucuncu dalgadan imtina etdi Zenit vurusu birinci dalga ile muqayisede ikinci dalgada daha tesirli oldu ve ikinci dalgada iki ve ya uc yapon teyyaresinin itmesi ve amerikalilarin tamamile mudafie veziyyetine kecmesi ucuncu dalganin hazirki dalgadan daha cox muqavimetle qasilasacagini gosterirdi Ilk iki hucum evveller hazirlanmis teyyarelerle edildi buna gore ucuncu hucum ucun teyyarelerin yeniden hazirlanmasi mueyyen zaman alacaqdi ve amerikalilara Naqumonun quvvelerini tapmaga ve hucum etmeye imkan verecekdi Yapon pilotlari Porl Harbordaki destek ve sahil hisselerine hucum etmek ucun telim kecmemisdiler bu cur hucum bir nece qrup liderinin tezyiqine baxmayaraq vaxt alacaqdi Yanacaqdoldurma menteqeleri Porl Harborun simalinda ve elcatmaz bir yerde idi Ucuncu dalganin hucum vaxti yeqin ki hucum teyyarelerinin hava qaralddiqan sonra geri qayidacagini gosterdi ve 1941 ci ildeki ehtimallarla aviadasiyicilarda gece emeliyyatlari tekce yaponlar ucun deyil hec kim ucun mumkun olmayacaq is idi Ikinci dalga eslinde Amerika Sakit Okean Donanmasinin legvi missiyasini tamamladi Yaponlar daxili denizden Havay adalarina qeder goze gorunmeden gelmeleri ucun cox sansli idiler Hemcinin Birlesmis Statlarin sualti qayiqlarinin tehlukesi de davam edirdi Aviadasiyicilara neft ve diger qaynaqlara nezaret etmek ucun hucuma meruz qalan Cenubi Menbe Bolgesi nde Filippin Serqi Hindistan Yaponiyanin hucumlarini desteklemek ucun ehtiyac var idi Sonraki hucumlar Redakte Hucumun ardindan Porl Harbora daha bir nece kicik miqyasli hucumlar edildi 24 fevral 1942 ci ilde Nisino Kozonun komandanligi altinda I 17 sualti qayigi Kaliforniyanin Santa Barbara yaxinligindaki Ellwood emal zavodunu top atesine tutmusdur 4 1942 ci ilin mart ayinda Midway axinina hazirlasmaq ucun Marsall adalarinda iki Yapon Kawanishi Type 2 Emily deniz teyyaresine Ten ten temir goyertelerini bombalamaq emri verilmisdir Pis gorme seraiti emeliyyata pis tesir etdi ve bombalar bir nece mil kenara dusdu ve hedefi vura bilmedi 5 Ilk Neticeler RedakteAmerikanin reaksiyasi Redakte Hucum baslamazdan 90 deqiqe evvel 8 dekabr 1941 ci il Yaponiya Ingilis Malayziyasini isgal etdi Bunun ardinca Honkonqun yeni bolgelerinde Filippinde Tayland ve Uels Sahzadesi adalarinda gemiler hava hucumu ile batirildi 8 dekabr 1941 ci ilde ABS Konqresi Montanli Respublikaci Jeannette Rankinin eleyhine ses vermesine baxmayaraq Yaponiyaya muharibe elan etdi Birlesmis Statlarla elaqelerin kesilmesi bas veren hadiselerin xaincesine teskil olunmasi notanin gec verilmesi ABS a qarsi tehqir hesab olunur 6 Ruzvelt hemin gun muharibe beyannamesini imzaladi ve evvelki gunun rusvayciliq gunu oldugunu soyleyerek konqresin hisslerine xitab etdi Herbi seferberliye diqqet yetirmeye davam eden Amerika hokumeti muharibe iqtisadiyyati yaratmaga basladi Porl Harbora edilen hucum bolunmus milleti birlesdirdi Ictimai rey 1941 ci ilde muharibeni desteklese de ehemiyyetli derecede cox insan muharibe eleyhine idi lakin hucum butun amerikalilari yaponlara qarsi birlesdirdi cunki muttefiq quvveler Kasablanka konfransinda Berlin Roma Tokio oxu nun qeyd sertsiz teslim edilmesine qeder muharibeni davam etdirmeye qerar verdiler Bezi tarixciler hesab edir ki yanacaq anbarlari ve gemiqayirma zavodlari mehv edilse de ABS i yuxudan oyatdi ABS iqtisadiyyati ve herbi imkanlari hem Sakit hem de Atlantik cebhelerine yonlendirildi Hucumun muharibe elan etmeden vehsicesine olaraq qebul edilmesi ABS daki yapon esilli amerikalilar da daxil olmaqla Birlesmis Statlarin qerbine kocen yaponlarin texribat ve casusluq etdiyi iddialari meydana geldi 1942 ci ilin fevralinda Ruzvelt Amerika Birlesmis Statlarinin 9066 ci il inzibati serencamini imzaladi bu da amerikali yaponlarin hamisinin hebsi ve tutulmasi idi Nasist Almaniyasi ve Fasist Italiya Yaponiyanin hucumundan dord gun sonra 11 dekabrda ABS a muharibe elan etdiler Eslinde Hitler ve Mussolininin Uclu Ittifaq Paktinin ortaq mudafie sertleri arasinda Amerikaya muharibe elan etmek ohdeliyi yox idi 7 Eyni zamanda 1937 ci ilden beri Avropa ve Amerika liderleri arasindaki munasibetler getdikce pislesirdi 1941 ci ilin evvelinde almanlar ABS in Kontinental Avropaya qosun yeritmek planlarinin oldugunu oyrendi Hitler ABS ile muharibenin qacilmaz oldugunu dusunurdu ve buna yeqin ki Porl Harbor hucumu ve Franklin Ruzvelt hucumdan sonraki Avropa munasibetlerine dair aciqlamalari tesir etdi Ancaq bu qerar boyuk bir strateji sehv idi ve Amerika xalqini qezeblendirdi Yaponiyanin diqqeti Sakit okean cebhesine yoneldi Bu hem de amerikalilari ezmek ve Cenub Serqi Asiyadan Orta serqe qeder ingilislere komekci quvveleri zeifletmekle SSRI ye qarsi ikinci cebhe asmaq idi Yapon gorusleri Redakte Yaponiya cemiyyetini Amerika ile muharibeye hazirlamaq ucun imperiya hokumetinin tebligatina baxmayaraq bir cox yaponlarin Amerikaya ve muttefiq dovletlerin muharibeye girmesi xeberi Yaponiya ictimaiyyetinde teeccub ve qorxu effekti yaratdi Buna baxmayaraq yapon xalqi hokumetlerinin 1945 ci ilde teslim olana qeder hucum qerarini qebul etdi ve destekledi Yamamato ucuncu hucum dalgasini baslatmadigina aviadasiyicilari ve yanacaq anbarlarini mehv etmediyine gore Naqumoya qezeblendi 8 Dovrun yapon milli liderleri Yaponiyanin Cine hucumu ile Yapon Amerika munasibetlerinin pozulduguna ve ABS ile muharibenin qacilmaz olduguna inanirdilar 1942 ci ilde Saburo Kurusu Boyuk Serqi Asiyada qacilmaz muharibe tarixi nde ABS daki resmi sefire muraciet etdi 9 Doyusun sebebinin Vasinqtonun Yaponiyaya qarsi uzun muddetli dusmenciliyi oldugunu soyledi Porl Harbora hucum Amerika Birlesmis Statlarinin verdiyi ultimatum Hull Nota si sebebinden oldu ve surpriz hucum xeyanetkar deyildi cunki Yaponiya Amerika munasibetleri pozulduqdan beri gozlenilmeli idi Muharibenin qacilmaz ferqine baxmayaraq bir cox yapon Porl Harbor hucumunun ABS in taktiki muveffeqiyyetine baxmayaraq ABS in qarsisini almaga yonelmis bir strategiya oldugunu dusunurler Bir kose yazari hucuma terif olaraq Porl Harbora edilen hucum parlaq bir taktika idi amma strategiyanin bir hissesi polad qeder sert ve albali cicekleri qeder gozel bir ruhun maddi baximdan zengin Birlesmis Statlari meglub edeceyi inancina esaslanir Bu strategiya cokdu ardinca Yaponiyanin Final meglubiyyeti oldu Ikinci Dunya muharibesi illerinde ilk bas nazir olan Hideki Tojo yazir Bu gun dusunduyumuz zaman arbora edilen Porl Harbora hucum goyden gelen bir nemet kimi gorunen bir surpriz bir muveffeqiyyet olmalidir Deniz Quvveleri Komandiri Isoroku Yamamoto muharibe ehtimallari esnasinda Yaponiya ve ABS arasinda dusmencilik bas verdikde Guam ve Filippini almaq yeterli deyil Havay ve San Fransisko da alinmalidir Vasinqtona qeder getmeli ve Ag Evde sazis imzalamaliyiq Goresen siyasetcilerimizin yapon amerika muharibesi haqqinda yungul danisanlar neticeye inamlari varsa lazimi qurban vermeye hazirdilarmi Tarixi ehemiyyeti Redakte Hickam Herbi Hava Quvveleri Qerargah binasinda gulle deliklerini bu gun gormek mumkundur Hucumun meqsedi ABS donanmasindan gelen potensial tehlukeni aradan qaldirmaq ve Yaponiya ordusuna bolgede Boyuk Britaniya ve Niderlanda qarsi emeliyyatlarda fealiyyet serbestliyi qazandirmaq idi Emeliyyat yapon vitse admirali Tuiti Naqumonun rehberliyi altinda 6 aviadasiyici gemiden qalxan 353 teyyare vasitesile iki ayri dalga seklinde heyata kecirildi Bu doyusun tarixi deyisdiren tesirleri oldu Yaponiya Donanmasinin ABS Herbi Deniz Quvvelerinde aviadasiyicilarini batira bilmemesi zerbenin herbi olcusunu ehemiyyetsiz etdi Ustelik aviadasiyicilari batirmis olsalar da bu Yaponiyaya cox da komek etmeyecekdi Hucum Birlesmis Statlari ve onun neheng senaye iqtisadiyyatini Ikinci Dunya muharibesine istiqametlendirdi ve ABS muttefiqlerine Almaniya Italiya ve Yaponiyani meglub etmek ucun coxlu silah ve sursatla komek ederek 1945 ci ilde qeti meglubiyyete tesir etdi Boyuk Britaniyanin bas naziri Vinston Corcill Porl Harbor hucumunun ABS i muharibeye daxil etdiyini esitdikden sonra yazdi Duygular ve heyecanlarla dolduqdan sonra yatagima getdim ve sukur yuxusu ile yatdim Muttefiqlerin muharibede qalib gelmesi ve ABS in dunyada dominant bir guce cevrilmesi beynelxalq siyaseti deyisdirdi ve bu gun de tesir gostermekdedir Herbi tarix baximindan Porl Harbor aviadasiyicilarin deniz doyusunde ehemiyyetini ortaya qoydu ve bu gemiler donanmanin en vacib hissesine cevirildi Ancaq bu mesele muharibelerden Coral Deniz muharibesi ve Midway muharibesi sonra dunya deniz quvvelerine aydin oldu Medeni tesiri RedaktePorl Harbora edilen hucum ve sonraki Sakit okean muharibesi yaponlara yapon amerikalilara ve oxsar fiziki asiyalilara qarsi subhe edavet ve nifret oyandirdi Hucum elaltdan edilmis kimi gorunmekle beraber xain ve mekrli hucum kimi qebul edildi Hucum eyni zamanda Amerika Yapon film Tora Tora Tora 1970 ve Amerika filmi Porl Harbor 2001 ve bir nece yapon istehsali filmin istehsalina sebeb oldu Hemcinin bax RedakteIkinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesi Porl Harbor film 2001 Kitablar RedakteGordon W Prange At Dawn We Slept McGraw Hill 1981 Pearl Harbor The Verdict of History McGraw Hill 1986 and December 7 1941 The Day the Japanese Attacked Pearl Harbor McGraw Hill 1988 This monumental trilogy written with collaborators Donald M Goldstein and Katherine V Dillon is considered the authoritative work on the subject Walter Lord Day of Infamy Henry Holt 1957 is a very readable and entirely anecdotal re telling of the day s events W J Holmes Double Edged Secrets U S Naval Intelligence Operations in the Pacific During World War II Naval Institute 1979 contains some important material such as Holmes argument that had the U S Navy been warned of the attack and put to sea it would have likely resulted in an even greater disaster Michael V Gannon Pearl Harbor Betrayed Henry Holt 2001 is a recent examination of the issues surrounding the surprise of the attack Frederick D Parker Pearl Harbor Revisited United States Navy Communications Intelligence 1924 1941 Center for Cryptologic History 1994 contains a detailed description of what the Navy knew from intercepted and decrypted Japan s communications prior to Pearl Henry C Clausen and Bruce Lee Pearl Harbor Final Judgement HarperCollins 2001 an account of the secret Clausen Inquiry undertaken late in the war by order of Congress to Secretary of War Stimson Robert A Theobald Final Secret of Pearl Harbor Devin Adair Pub 1954 ISBN 0 8159 5503 0 ISBN 0 317 65928 6 Foreword by Fleet Admiral William F Halsey Jr Albert C Wedemeyer Wedemeyer Reports Henry Holt Co 1958 ISBN 0 89275 011 1 ISBN 0 8159 7216 4 Hamilton Fish Tragic Deception FDR and America s Involvement in World War II Devin Adair Pub 1983 ISBN 0 8159 6917 1 John Toland Infamy Pearl Harbor and Its Aftermath Berkley Reissue edition 1986 ISBN 0 425 09040 X is an excellent account by a Pulitzer Prize winning author though thought by some not to back up his claims as thoroughly as expected by academic conventions Robert Stinnett Day of Deceit The Truth About FDR and Pearl Harbor Free Press 1999 A study of the Freedom of Information Act documents that led Congress to direct clearance of Kimmel and Short ISBN 0 7432 0129 9 Edward L Beach Scapegoats A Defense of Kimmel and Short at Pearl HarborISBN 1 55750 059 2 Andrew Krepinevich http www csbaonline org 4Publications Archive R 20020225 Lighting the Path R 20020225 Lighting the Path pdf Arxivlesdirilib 2009 09 26 at the Wayback Machine Center for Strategic and Budgetary Assessments contains a passage regarding the Yarnell attack as well as reference citations Roberta Wohlstetter Pearl Harbor Warning and Decision Stanford University Press 1962 Regarded by many as the most important work in the attempt to understand the intelligence failure at Pearl Harbor Her introduction and analysis of the concept of noise persists in understanding intelligence failures John Hughes Wilson Military Intelligence Blunders and Cover Ups Robinson 1999 revised 2004 Contains a brief but insightful chapter on the particular intelligence failures and broader overview of what causes them Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Porl Harbora hucum ile elaqeli mediafayllar var Porl Harbor anma komitesiPorl Harbordan cixarilan derspearlharbor orgDoyus emriPorl Harbor hucumuPorl Harbor hucum xeberleriIstinadlar Redakte USGS Tedqiqatcilari Milli Park Xidmetleri Arxeoloqu ile birlikde Arizona etrafindaki heyat veziyyetini arasdirdilar ing www usgs gov 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Roland H Worth 1995 Japan Political Research Brigham Young University ISBN 0 7864 0141 9 Porl Harbor hucumu ing www army mil 2007 12 10 tarixinde arxivlesdirilib The Shelling of Ellwood ing www militarymuseum org 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib The Cynthia Olson ing www artfiberglass com 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Porl Harbor zerbe quvvesi ing www friesian com 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Almaniya ve Italiya ABS a muharibe elan edir ing news bbc co uk 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib John Murray 1981 Tokionu yanarken gordum Porl Harbordan Xirosimaya 298 ISBN 0 7195 3862 9 Saburo Kurusu Uzaq Serqi Asiyadaki muharibenin tarixi qacilmazligi ing www ibiblio org 5 dekabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Porl Harbora hucum amp oldid 6053446, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.