fbpx
Wikipedia

I Səlim

I Səlim və ya Yavuz Sultan Səlim (Osmanlı türkcəsi: سلطان سليم اول Sultan Selīm-i Evvel) (10 oktyabr 1470 - 22 sentyabr 1520) - 9-cu Osmanlı sultanı və 88-ci islam xəlifəsidir. Eyni zamanda ilk türk-islam xəlifəsi və Hâdim'ul-Harameyn'uş-Şerifeyn (MəkkəMədinənin xidmətçisi) ünvanına malikdir.

I Səlim
سلطان سليم اول
Sələfi II Bəyazid
Xələfi I Süleyman
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Amasya, Osmanlı İmperiyası
Vəfat tarixi (49 yaşında)
Vəfat yeri Çorlu, Osmanlı İmperiyası
Vəfat səbəbi Qarayara
Dəfn yeri Yavuz Sultan Səlim türbəsi
Atası II Bəyazid
Anası II Gülbahar Xatun
Həyat yoldaşı Ayşə Hafsa Sultan
Uşağı

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Atası II Bəyazid, anası Gülbahar Xatundur. Taxta oturanda 2.375.000 km2 olan Osmanlı torpaqlarını səkkiz il kimi qısa bir müddətdə 2,5 qat böyütmüş və ölümündə imperiyanın torpaqlarını 6.557.000 km2'ə çatdırmışdır. Padşahlığı dövründə Anadoluda birlik təmin edilmiş; xəlifəlik Misir Məmlüklərinə bağlı Abbasilərdən Osmanlı xanədanına keçmişdir. Bundan başqa dövrün ən əhəmiyyətli iki ticarət yolu olan İpək və Ədviyyat Yolunu ələ keçirən Osmanlı, bu sayədə şərq ticarət yollarını tamamilə nəzarəti altına almışdır.

Səlim taxta atası II Bəyazidə qarşı çevriliş edərək çıxmışdır. Şahzadə Səlim, taxta çıxmadan əvvəl hakim olaraq Trabzonda hökm sürürdü. Yavuz Sultan Səlimə qızını vermiş olan Krım Xanı Məngli Gəray, ona hərbi dəstək təmin edərək taxta keçməsinə kömək etmişdir. 1512-ci ildə taxta çıxan Sultan Səlim, 1520-ci ilin sentyabr ayında şarbon xəstəliyinə bağlı olaraq Aslan Pəncəsi (Şirpəncə) deyilən bir çiban səbəbilə 49 yaşında ikən vəfat etdi və yerinə oğlu I Süleyman keçdi. Yavuz Sultan Səlimin türbəsi İstanbulun Fateh səmtindədir. Eyni zamanda türbəsinin yanında Tənzimat Dövrü padşahlarından Əbdülməcidin də türbəsi var.

Sərt xarakteri səbəbilə Yavuz və şahzadəliyindən bəri Səlim Şah olaraq anılan Sultan Səlim 10 sentyabr 1470 tarixində atası Şahzadə Bəyazidin sancaqbəyliyi vəzifəsi səbəbiylə Amasyada dünyaya gəldi. Atası II Bəyazid, anası isə Gülbahar Xatundur. Osmanlı adətlərinə görə Şahzadə Səlim də 11 yaşında Trabzona hakim olaraq təyin edildi.

Trabzon hakimliyi dönəmi

Trabzonda Şahzadə Abdullahdan sonra, Trabzon Sancaq bəyi olan ikinci və son şahzadə Yavuz Sultan Səlimdir. Fateh Sultan Mehmedin vəfatı ilə II Bəyazid (1481-1512), Osmanlı dövləti taxtına padşah olaraq cülus etdiyi zaman, oğlu Şahzadə Səlimi 1481-ci ildə Trabzon sancaqbəyi olaraq təyin etmişdi. Şahzadə Səlim, gəmi ilə Kəfəyə oğlu Süleymanın yanına gedişinə qədər, 1481-1510 illəri arasında təxminən olaraq 29 il Trabzonda valilik etmişdir.

Hakimliyi əsnasında dövlət işləri ilə yanaşı elmlə də məşğul olmuş və alim Mövlana Əbdülhəlim Əfəndidən dərslər almışdır. Daha o zamanlarda Şahzadə Səlim, dövlətin bel sümüyü olan türkmənlərin dövlətdən hiss etdiyi narazılığını və Səfəvi dövlətinə yönəlmələrini hiss etmişdi. Türkmənləri dövlətə bağlamaq üçün Şahzadə Səlim, İstanbul rəhbərliyindən icazə almadan gürcülər üzərinə səfər etmiş və bu səfərlərin ən əhəmiyyətlisi olan Kutaisi səfərində Qars, Ərzurum, Artvin bölgələri ilə bir çox yeri fəth edərək Osmanlı torpaqlarına qatmışdır (1508). Hətta dövlət qanunlarına görə əldə edilən qənimətin beşdə birini beyt-ül mala verilməli ikən, onu da mücahid türkmənlərə təslim etmişdir.

 
Yavuz Sultan Səlimin atası və 8. Osmanlı padşahı II. Bəyazid

II Bəyazidin son illəri və şahzadələr məsələsi

II Bəyazidin 8 oğlu var idi; oğulları yaş sırası ilə Abdullah, Şahənşah, Aləmşah, Əhməd, Qorqud, Səlim, MehmedMahmuddur. Əhməd, Qorqud və Səlim xaricindəkilər atasının sağlığında ölmüşdülər. Səlim Trabzon, Qorqud Saruhan, Əhməd Amasya bölgəsində hakim idi. Səlimin oğlu Süleyman Kəfə; Əhmədin oğlu Bolu sancaqbəyi idi. Karaman hakimi Şahzadə Şahənşahın ölümü üzərinə, Beyşehirdə olan oğlu Mehmed Konyaya təyin edildi; Şahzadə Aləmşahın oğlu Osman isə Çanqırı sancaqbəyi idi. Şahzadə Mahmudun oğlu Orxan atasının Manisaya keçməsi ilə Kastamonu bəyliyinə təyin edildi, Mahmudun digər oğlu Musa isə Sinop bəyi olmuşdu. Şahzadə Mahmudun ən kiçik oğlu Əmirxan isə, çox kiçik olduğundan hələ təyin edilməmişdi.

Şahzadə Səlim, Trabzon hakimliyi əsnasında türkmənlərin və hərbi müvəffəqiyyətləri münasibətiylə də yeniçərilərin dəstəyini arxasına almışdı. Ancaq Osmanlı bürokratiyası, Şahzadə Əhmədin taxta çıxmasını dəstəkləməkdə idi. Manisa sancağındaki Şahzadə Qorqudun oğlan uşağı olmadığından taxta çıxma şansı az olaraq görülməkdə idi. Konyadakı Şahzadə Şahənşah isə 2 iyul 1511-ci ildə atasından 6 ay əvvəl vəfat etdiyindən taxt mübarizəsinə daxil ola bilməmişdi.

Fateh Qanunnaməsinə görə hökmdar olan şahzadə digər qardaşlarını öldürməli idi; bunun üçün qardaşları QorqudƏhmədin hərəkətlərini yaxından təqib edirdi. Səlim səltənəti ələ keçirmək üçün qardaşları kimi hazırlıq etmiş, öz əsgərlərinə əlavə olaraq Krım xanı qüvvələrindən də istifadə etmişdir. Rumeliyə keçdikdə yanında Krım xanının oğlu və kürəkəni Səadət Gərayın əmrində 350-yə qədər əsgəri də var idi. Bundan başqa tərəfdarları sayəsində Yeniçəri Ocağının dəstəyini də əldə etmişdi.

Şahzadə Səlimin oğlu Süleyman əvvəlcə Şərqi Qarahisara təyin edilmiş, ancaq Şahzadə Əhmədin ona yaxınlığı səbəbiylə etiraz etdiyindən Boluya nəql edilmişdir. Şahzadə Əhməd bu səfər də özü ilə İstanbul arasında rəqibi Səlimin oğlunun olmasını istəmədiyindən buna da etiraz etmiş və bu etirazı da qəbul edilmişdir. Bu dəfə də Şahzadə Səlim, oğlu Süleymanın öz yaxınlığında olmasını təkidlə tələb etmiş, Şərqi Qarahisar yaxud Kəfə sancaqlarından birinin verilməsini istəmişdir. Bütün bunların nəticəsində Süleyman Kəfə sancağına təyin edilmişdi.

Özü İstanbula uzaq olduğundan tez və müntəzəm xəbər ala bilmirdi. Bu səbəblə dövlət mərkəzinə yaxın bir yerə nəql edilmək istəyirdi. Bu məqsədə uyğun olaraq Rumelidə bir sancaq istədi və dərhal Krımdan Dunaya doğru getdi; ona Trabzona əlavə olaraq Kəfə verildi isə də bunu qəbul etmədi. Şahzadə Səlimə nəsihət verməsi məqsədiylə alimlər yollansa da Səlim bunları geri çevirdi; Anadoluda haranı istəsən verək təklifi gəlsə də istədiyi kimi bir cavab ala bilmədikdə dərhal Krım xanından aldığı qüvvətlə Silistrə yolu ilə Rumeliyə (Balkanlara) gəldi. Alimlər təkrar yollansa da, Səlim buna da qəti olaraq rədd cavabı vermişdir. Bundan başqa Şahzadə Səlimin bu hərəkətindən əvvəl, Şahzadə Qorqud da atasından icazə almadan Antalyadan qalxıb Manisaya getmişdi. Bu hərəkətləri doğru hesab etməyən Şahzadə Əhməd; atası II Bəyaziddən Qorqud və Səlimi öldürtmək üçün icazə istəmiş isə də II Bəyazid bunu qəbul etməmişdir.

Şahzadə Səlimin Rumeliyə keçidi İstanbulda eşidiləndə, Səlim üzərinə əsgər sövq edilməsi gündəmə gəlmişdi. Bunu xəbər alan Səlim üsyankar olmadığını, atasına hörmətlərini ifadə etmək üçün gəldiyini bəyan etmiş və ona nəsihət üçün atası tərəfindən yollanan elçiyə etibar etmiş, bunun üzərinə İstanbula dönən elçi şahzadənin atasının əlini öpmək üçün gəldiyini söyləmişdir. Səlim əleyhdarları bu oyunu qəbul etməyərək Səlimin üzərinə Rumeli Bəylərbəyi Həsən Paşanı göndərmişlər, ancaq Həsən Paşa döyüşmədən Ədirnəyə geri qayıtmışdır. Bunun üzərinə padşah II Bəyazid şəxsən Səlimə qarşı hərəkətə keçmişdir.

II Bəyazid yaşlı olduğundan arabayla hərəkət etmiş və Çuxurçayırda Səlimin ordugahının qarşısına gəlmişdi. Səlim qarşı tərəfdən hücum olmadıqca, qəti olaraq hücum etməyəciyini söyləmişdi. II Bəyazidə minmiş olduğu arabanın pəncərəsindən oğlunun qüvvələri göstərildikdə II Bəyazid duygulanmış, Rumeli axınçı və sancaqbəylərinin də təsiriylə, döyüşdən geri çəkilərək tərəflər arasında bir razılaşma olmuşdur. Razılaşmaya görə II Bəyazid şahzadələri arasında heç kimi vəliəhd elan etməməsi barədə bir əhidnamə yazdırdı. Bundan başqa Səlimə Rumeli'dən istədiyi Səməndirə Sancağı verilmiş, bununla birlikdə bu sancağa Alacahisar və İzvorvik sancaqları da əlavə edilmişdir. Bu hadisələr üzərinə Şahzadə Əhməd atasına yazdığı məktubda; Səlimin əsgəriylə padşah atasının üzərinə getdiyini, buna baxmayaraq 3 sancaq və buna əlavə olaraq 500.000 axça verilməsini tənqid etmiş; yalnız 3 sancaq olsa da bunun Rumelinin tamamilə verilməsi demək olduğunu, padşah olmasına yalnız bir xütbə və bir də sikkə qaldığını; halbuki özünün atasını əsla incitmədiyini də ifadə etmişdir. Bundan başqa atası sağ olduqca səltənətdə qəti olaraq gözü olmadığını ancaq üsyankar qardaşı üzərinə getməsinə icazə verilməsini istəmişdir. Beləcə, vəliəhd təyini işini də önləyən Səlim, əmrindəki əsgərlərlə Səməndirəyə getməyib, Köhnə Zağra və Filibe tərəflərində qalmış və Səməndirəyə bir vəkil göndərmişdir.

Taxta çıxışı

Atası ilə mübarizəsi

Şahzadə Səlim, Səməndirə yolunda olarkən, mərkəzdən sancağa getməsi əmr edildi ancaq Səlim Şahqulu məsələsinin nəticələnməsini gözlədiyini ifadə edirdi. Nəticədə Şahqulu ilə döyüşülmüş, bu döyüşdə Sədrəzəm Hadım Əli Paşa həyatını itirmişdi. Şahzadə Əhməd isə üsyankarları təqib etmək yerinə Amasyaya dönmüş, əsgərlərin Əhmədə olan dəstəyi azalmışdı. Hadım Əli Paşanın vəfat etdiyini öyrənən IIBəyazid, yenə eyni zamanlarda Karaman valisi oğlu Şahzadə Şahənşahın ölüm xəbərini də aldıqda; səltənətdən qəti surətdə çəkilməyə qərar verdi. Dövlət qabaqcıl adamlarını dəvət edib görüşdü və əksəriyyət Şahzadə Əhmədin hökmdar olmasını dəstəklədi. Hadım Əli Paşanın yerinə sədrəzəm olan Herseqli Əhməd Paşa, bu qərara qatılmadı; padşahın çəkilməməsi, Şahzadə Səlimin Səməndirədə qalması, Şahzadə Əhmədin isə Karaman əyalətinə nəql edilməsi lazım olduğunu müdafiə etsə də başda padşah olmaq üzrə əksəriyyət Şahzadə Əhmədin hökmdar olmasını istədiyindən ona xəbər göndərdi. Qərar verildikdən sonra II Bəyazid, Rumeli bəylərini çağıraraq onlardan Şahzadə Əhmədə etiraz etməyəcəklərinə dair söz aldı. Rumeli bəyləri kimi Səlimi dəstəkləyən yeniçərilər isə Şahzadə Əhmədin hökmdarlığını önləmək üçün "Sənin sağlığında biz başqasını padşah istəmirik" deyə təminat vermişdi. Filibe'də olan Şahzadə Səlim isə bütün bunları adamları vasitəsiylə öyrənirdi.

 
I. Səlimin cülus mərasimi təsvir edən Osmanlı miniatürü

Bəyazidin verdiyi əhdnaməyə əməl etmədiyini anlayan Şahzadə Səlim, 40.000 nəfərlik qüvvətlə, Çorluda atasının qüvvələrinin olduğu düzənliyə girdi. 1511-ci ilin avqust ayında tarixində baş verən döyüş sonunda Səlimin qüvvələri məğlub oldu. Şahzadə təqib edənlərin əlindən zorla xilas olaraq Qara dəniz sahilinə gəldi və ona qatılanlarla İynə Adadan gəmiylə Kəfəyə getdi. Səlimin bu məğlubiyyəti üzərinə, Şahzadə Əhmədə dərhal İstanbula gəlməsi yazıldı.

Sədrəzəm Herseqli Əhməd Paşa, daha əvvəl verilən əhdnaməyə sadiq qalmaq və Şahzadə Əhmədin paytaxta çağırılmaması haqqında padşaha təkidlər etsə də bu bir nəticə vermədi. Şahzadə Əhməd İstanbula gəldiyi günün sabahı padşah elan edildi.

Yeniçəri ayaqlanması və Sultan Səlimin cülusu

Şahzadə Əhmədin hökmdarlığını tanımayan yeniçərilər, bununla qalmayıb aralarında dövlət irəli gələnlərinin evlərinin də olduğu bir çox evi talan etdi. Yeniçərilər, Səlimə sədaqət göstərərək onun gəlməsi və vəliəhd olması lazım olduğunu təkid etdi. Bunu xəbər alan Əhməd Anadoluya döndü. Səlim əleyhdarları bunun üzərinə Şahzadə Qorqudu hökmdar etmə düşüncəsiylə onu tələsik İstanbula çağırdılar. Bunun üzərinə İstanbula gələn Qorquda yeniçərilər hörmət göstərsə də, Səlimdən başqasını istəmədiklərini söylədilər (Yenibağça qiyamı 6 mart-24 aprel 1512). Bu vəziyyət üzərinə çətin vəziyyətə düşən və artıq hökmü və nüfuzu qalmayan Bəyazid Səlimi İstanbula dəvət etdi. Bəyazid başlanğıcda səltənətdən çəkilməyə yanaşmayaraq Səlimə, Şah İsmayıl üzərinə ediləcək səfərə Sərdar təyin etməyi təklif etsə də; Səlim ordunun başında hökmdarın olması lazım olduğunu söyləyərək bu təklifi rədd etdi. Bəyazid oğlunun hökmdar olma istəyi və əsgər ilə bəzi dövlət adamlarının Səlimdən tərəf olduğunu görüb səltənəti Səlimə tərk etdi (aprel 1512). Səlimin cülusu da 23 may tarixində həyata keçirilmişdir.

 
Yavuz Sultan Səlim ilə Şahzadə Əhməd arasındakı mübarizə, 16. əsr

Bəyazid taxtdan çəkilib istirahət edəcəyi Dimetokaya getmək üzrə yola çıxsa da Dimetokaya çatmadan Çorlu ətrafında qəflətən vəfat etdi. Bu mövzuda fikirlər iki yerə ayrılır. Bəzi tarixçilər II. Bəyazidin əcəliylə öldüyünü söyləsələr də, bəziləri onun gələcəkdə taxt mübarizəsində iştirak edə biləcəyi şübhəsi ilə oğlu Səlim tərəfindən zəhərlənərək öldürüldüyünü qeyd edir.

Şahzadələrin aradan qaldırılması

Səlimin Osmanlı taxtına oturması problemli olmuşdur. Atası Bəyazid başda olmaq üzrə dövlət adamları tərəfindən gələcək padşah olaraq görülən Şahzadə Əhməd, Yavuzun iqtidarı ələ keçirməsini qəbul etmirdi. Əhməd; Konyada hökmdarlığını elan etməklə qalmamış, 19 iyun 1512-ci ildə oğlu Ələddini göndərərək Bursanı da ələ keçirmişdir. Ələddin, Bursa Subaşını öldürərək padşahlıq əlaməti olan xütbəni atası Şahzadə Əhməd adına oxutmuşdur. Bu vəziyyətə qarşılıq Səlim, 29 iyul 1512-ci ildə Bursaya keçərək Ələddini şəhəri tərk etməyə məcbur etmişdir. Bu hadisənin üzərinə, Şahzadə Əhməd tərəfdarı olan və onunla gizli ünsiyyəti də olan Sədrəzəm Qoca Mustafa Paşanı edam etdirən Yavuz, 4. dəfə Herseqli Əhməd Paşanı sədrəzəmliyə gətirmişdir. Yavuz, problem çıxarmaması üçün; Saruhan hakimi ikən ölən Şahzadə Mahmudun oğulları Kastamonu bəyi Orxan (1494-1512), Əmirxan (Əmirxan hələ kiçik olduğundan sancaqbəyliyinə getməmişdir) və Sinop bəyi Musa (1490-1512)'nı; Şahzadə Aləmşahın oğlu Çanqırı bəyi Osmanı və Şahzadə Şahənşahın oğlu Mehmed bəyi aradan qaldırdı.

Səlimin padşahlığını tanıyan öz böyük qardaşı Şahzadə Qorqud bunun üzərinə Saruhan Sancaqbəyliyinə təyin edilmişdir. Yavuz Sultan Səlim, öz böyük qardaşının fikrini öyrənmək üçün, bəzi dövlət adamlarının dilindən padşah olmasını arzu edər tərzdə məktublar yazdırmış, Şahzadə Qorqudun, məktublara müsbət cavablar verməsi üzərinə Manisa mühasirəyə alınmışdır. 1513-cü ildə Bergama yaxınlarında tutulmuşdur. Ardından Sultan Səlim, böyük qardaşını 9 mart 1513-cü ildə yay kirişiylə boğdurtmuştur.

Yavuzun yanındakı dövlət adamları Əhmədə məktublar yazaraq, şahzadələrin və sədrəzəm Qoca Mustafa Paşanın öldürülməsindən şikayət etmişlər və Şahzadə Əhmədi ilk vuruşmada ona qoşulacaqlarına inandırmışdır. Bunun üzərinə Əhməd Bursa üzərinə getmiş, lakin Yenişehir düzənliyində məğlub olmuşdur. Daha sonra əsir alınan Əhməd də Qapıçıbaşı Sinan Ağa tərəfindən edam edilmişdir. Bununla da 1514-cü ilin yanvar ayında Sultan Səlim artıq tam hakimiyyəti ələ aldı. Ancaq Şahzadə Əhmədin iki oğlundan biri Məmlüklərə, digəri isə Səfəvilərə sığınmış və burada əcəlləri ilə ölmüşdür.

İran səfəri

Çaldıran Müharibəsi

Ana maddə: Çaldıran Müharibəsi

 
Sekümnamədə qeydə alınmış və Osmanlı zəfəri ilə nəticələnən Çaldıran müharibəsinə aid bir miniatür, 1525

Sultan Səlim taxta çıxanda Osmanlı imperiyası ağır bir dövr yaşayırdı. Bu böhranlı dövrün ən böyük səbəbi şərqdəki Şiə Səfəvi Dövləti olaraq qəbul edilməkdə idi. Səfəvi dövlətinin ortadan qalxmasıyla Anadoludakı Osmanlı suverenliyi möhkəmlənəcək və şərqdən gələ biləcək təhlükənin qarşısı alınacaqdı. Yavuz Sultan Səlimin bir başqa məqsədi də şərqdəki bütün İslam dövlətlərini tək bir dövlət altında birləşdirməkdi.

I. Səlim, Səfəvilərlə aparılacaq müharibəyə qarşı hazırlıqlar və işlər gördü. Şah İsmayıl da eyni dövrdə Səfəvilərin başında Osmanlılara qarşı bəzi hazırlıqlar davam etdirirdi.

Yavuz Sultan Səlim bu məqsədlə, 1514-ci ilin baharında ordusuyla birlikdə İran səfərinə çıxmışdır. Oğlu Süleymanı 50.000 nəfərlik qüvvətlə Anadolu mühafizi təyin etdi və Osmanlı qüvvələri Ərzincandan Təbrizə doğru yürüşə çıxdı.

OsmanlıSəfəvi ordularının ikisi də türkmüsəlman idi. Səfər çox uzun sürmüş, ancaq SəfəviOsmanlı qüvvələri hələ qarşılaşmamışdı. Osmanlı ordusunda bəzi çətinlik və qıtlıqlar baş göstərməyə başlamışdı. Bu əsnada, orduda səfərdən geri dönmə düşüncəsində olanlar da vardı. Yaşanan bəzi hadisələri və dilləndirilən bəzi narahatlıqları hiss edən I Səlim, atına minərək əsgərlərinə cəsarət verən və meydan oxuyan bir nitq söylədi. Geri dönməyə niyyəti olmadığını söyləyən I Səlim geri dönüş üçün özü ilə görüşən Həmdəm Paşanı uşaqlıq dostu olmasına baxmayaraq ölümlə cəzalandırdı. Cəsədi basdırılması üçün yeniçərilərə verdirdi.OsmanlıSəfəvi orduları Çaldıran düzənliyində 23 avqust 1514 tarixində qarşılaşdı. Osmanlı ordusunun piyada qüvvələri daha çox olmasına qarşı, Səfəvi Ordusunun süvariləri çox idi. Ancaq Səfəvi Ordusunda top yox idi; buna qarşı Osmanlıda topçu qüvvələri var idi. I. Süleyman dövründə hazırlanmış olan Şükri-i Bitlisi'nin Səlimnâmə adlı əsərində; Səfəvi əsgərləri, qırmızı çubuğa dolanmış sarıqlar, dəbilqə və zirehlə; Osmanlı ordusu isə qabaqda tüfəng və nizəli dörd yeniçəri ilə zirehsiz və dəbilqəsiz olaraq təsvir edilmişdir. 24 avqustda reallaşan döyüşdə Osmanlı qüvvələri qələbə qazanarkən, Səfəvilər məğlub edildi. Döyüşün qazanılmasında Osmanlı ordusunda odlu silahların olması təyinedici rol oynadı. Bu vəziyyət Səfəvilərlə davamlı mübarizə halında olan Özbəklərin də xeyrinə olmuşdur. Onsuz da daha əvvəl Özbəklər ilə Osmanlılar arasında siyasi əlaqələr güclənmiş və ortaq düşmən Səfəvilərə qarşı müttəfiqlik qurulmuşdu.

Müharibə, Osmanlıların lehinə nəticələndi. Müharibədə yaralanan və atından düşən Şah İsmayıl, əsgərlərindən birinin atını ona verməsi ilə döyüş sahəsindən uzaqlaşdı. I. Səlim yoluna davam edərək Təbrizə girdi, bu hadisənin ardınca şəhərdəki bir çox sənətçi və elm adamı İstanbula göndərildi. Yaşadığı ağır məğlubiyyətin ardından Şah İsmayıl keçmiş nüfuzunu itirdi. Bu sayədə Şərqi Anadoluda Osmanlılar üçün bir təhlükə qalmadı. Çaldıran Zəfərindən sonra ƏrzincanBvəayburt qəti olaraq Osmanlı hakimiyyətinə keçdi.

15 sentyabr 1514-cü ildə Təbrizdən Qarabağa hərəkət edən Yavuz qışı orada keçirib, baharda İranı tamamilə almağı planlaşdırsa da şərtlər uyğun olmadığı üçün Amasyaya getmişdi. Bundan əvvəl Naxçıvanda ikən əsgərlərin bəzi kənd evlərinə hücum etməsini vəsilə edərək, hərbi nəzarətdə səhlənkar olduqları söylənmişdir. Bu səbəbdən ötrü Sədrəzəm Herseqli Əhməd Paşa və ikinci vəzir Dukakinoğlu Əhməd Paşa vəzifədən alındı.

Qışı Amasyada keçirən Sultan Səlim, yazda təkrar İran səfərinə çıxdığı üçün top və sursatı Şərqi Qarahisar'da buraxmışdır. Səlim, Amasyada yaşadığı əsnada Dukakinoğlu Əhməd Paşanı sədrəzəm və dəftərdar; Piri Mehmed Paşanı da üçüncü vəzir elan etdi. Ancaq Dukakinoğlunun sədrəzəm olmasından 2 ay sonra, yenə dövlət adamlarının təhriki ilə fevral 1515 tarixində yeniçəri qiyamı oldu. Bunun üzərinə Yavuz Sultan Səlim qiyam səbəbini araşdırmış, nəticədə hərbi qiyama təşviq etdiyi və ayrıca Dulkadiroğluyla ittifaqı olub məktublaşdığı aydın olan Sədrəzəm Dukakinoğlu Əhməd Paşa edam edilmişdir. Bu hadisə üzərinə Səlim bir müddət sədrəzəmliyə heç kəsi təyin etməmişdir.

Şərq və cənub sərhədlərindəki əhəmiyyətli qala və şəhərlərin fəthi

Sultan Səlim əvvəlcə Kemah qalasını alaraq işə başlamışdır. Ardından İran Səfəri əsnasında, Şaha qarşı döyüşə qatılması istənən, buna qarşı SəfəviMisir Məmlüklərinə köməklik edən, həmçinin özünə bağlı bəzi tayfa rəisləriylə Osmanlı ordusuna hücum edən Zülqədəroğlu Əlaəddövlənin üzərinə gedilməsinə qərar vermişdir. Zülqədəroğulları Bəyliyinin üzərinə Şahsüvaroğlu Əli Bəy yollanmış, 12 iyun 1515'də qazanılan Durnadağ zəfəri ilə də bəylik torpaqları Osmanlıya keçmişdir. Səfəvi dövlətinin qərb sərhədindəki şəhər və qalalardan ən əhəmiyyətlilərindən biri olan Diyarbəkirin də alınmasına qərar verən Sultan Səlim, Osmanlı Dövlətinə gəlmiş olan elm adamı İdris-i Bitlis vasitəsiylə bu şəhəri sülh yolu ilə almağa çalışmış və bunda da müvəffəqiyyətli olmuşdur. Digər tərəfdən yenə İdris-i Bitlisi'nin köməyiylə MardinOsmanlı torpaqlarına qatılmışdır. Beləliklə Urmiya, İtak, İmadiyə, Siirt, Eğil, Hasankeyf, Palu, Bitlis, Hizran, Meyyafarikin və Cizrə; Osmanlı hakimiyyətinə girmişdir. Bu tarixlərdə Məmlük dövlətinə tabe olan Ramazanoğulları Bəyliyinin başında Mahmud bəy idi. Bu zəfərlərdən sonra Osmanlıyla yaxınlaşan Mahmud bəyi Məmlük dövləti azad etmiş, bunun üzərinə Mahmud bəy də Yavuz Sultan Səlimə tabeliyini rəsmi olaraq ifadə etmişdir. Ramazanoğulları Bəyliyi özbaşına təslim olub Osmanlıya tabe olmasıyla Anadoluda birlik təmin edilmişdir.

Misir səfəri

Mərcidabıq döyüşü

 
Yavuz Sultan Səlimin Misir Səfərinin təmsilî bir rəsmi, 1514-1516

Osmanlılar ilə Məmlüklər arasında, Fateh Sultan Mehmed dövründən bəri davam edən anlaşılmazlıqlar olsa da İran Səfəri, MəmlüklərSəfəvilərin ittifaq bağlamalarına səbəb olmuşdur. Bundan başqa Yavuzun Səfəvilərə qarşı səfərə çıxdığını xəbər alan Məmlük sultanı ordusunu Osmanlı sərhədinə gətirmişdir. Yavuz Sultan Səlim dövründə, Zülqədəroğulları Bəyliyinə son verilməsi, Osmanlılar ilə Məmlüklülər arasındakı mövcud gərginliyi daha da artırdı. 1516-ci ildə Sədrəzəm Hadım Sinan Paşa əmrindəki Osmanlı ordusunun Suriyadan keçməsinə Məmlüklərin icazə verməməsi üzərinə, Yavuz Sultan Səlim 5 iyun 1516'da Misir səfərinə çıxmış, 27 iyul günü Osmanlı Ordusu Misir sərhədinə çatmışdır. Məmlük sultanlığına bağlı Antep (18 avqust 1516) və Besni (19 avqust 1516) qalaları bir gün arayla təslim olmuşdur. Ancaq, əsl döyüş 24 avqust 1516'da Hələb yaxınlarında Mərcidabıqda reallaşmış, Məmlük Ordusu Osmanlıların əzici top atəşi qarşısında çox dayanamamışdır. Döyüş sonunda yaşlı Məmlük sultanı Kansu Gavri atından düşərək ölmüşdür. Bu səfər nəticəsində Osmanlının sərhədləri 5.200.000 km2'ə yüksəlmişdir.

Ridaniyə döyüşü

28 avqust 1516'da Hələbə girən Yavuz Sultan Səlim heç bir qüvvə ilə qarşılaşmadan şəhəri təslim almışdır. Həma (19 Sentyabr 1516), Hüms (21 sentyabr 1516) və Şam (27 sentyabr 1516) eyni şəkildə təslim olarkən, Livan əmrləri də Osmanlı hakimiyyətini qəbul etmişdir. 21 dekabr, 1516'da Sədrəzəm Sinan Paşa əmrindəki Osmanlı ordusu Xan Yunus savaşında Canbərdi Qəzalini məğlub etmiş, beləcə Fələstin yolu açılmışdır.

Yoluna davam edən Yavuz 30 dekabr 1516'da Qüdsə girmiş və Qüdsdəki müqəddəs yerləri ziyarət etmişdir. Osmanlı ordusu 2 yanvar 1517'də Qəzzəyə girmişdir. Mərcidabıq müharibəsindən sonra Məmlük dövlətinin başına keçən Tomanbay; Osmanlı hakimiyyətini qəbul etmədiyi kimi sülh təklifi üçün gələn Osmanlı elçisini də öldürmüşdür. Tumanbay, venesiyalılardan top və silah alaraq Ridaniyədə qüvvətli bir müdafiə xətti qurmuşdur. Yavuz Sultan Səlim, ordusuyla birlikdə Sina Çölünü 5 gün içində indiki tank sürətiylə (11 yanvar-16 yanvar) keçərək, Ridaniyədə Məmlük Ordusu ilə qarşılaşmışdır. Dərhal sahil yolunu buraxıb cənuba Sina səhrasına doğru yönəlib, sürətlə yol alıb Məmlük Ordusuna, Əl-Mukaddam dağının ətrafını gəzərək cənubdan hücum edən Yavuz Sultan Səlim, bu manevr sayəsində Məmlük Ordusunun istiqamətləri sabit olan toplarını təsirsiz hala gətirmişdir.

Məmlük sultanı Tomanbay məğlub olacağını anladı və 22 yanvar günündə kiçik bir dəstə ilə ordu mərkəzinə hücum etdi. Sultan Səlimin çadırı olaraq hücum etdikləri çadırda sədrəzəmi tapdılar və Hadım Sinan Paşa qətlə yetirildi. Yanlış addım atdığını anlayan Tomanbay dərhal döyüş meydanından qaçdı. Həmin gün başa çatan Ridaniyə döyüşü Osmanlıların zəfəri ilə bitdi və hər iki tərəfin də 25.000 nəfərə qədər itkisi ilə başa çatdı.

24 yanvar 1517'də Qahirə alınmışdır. Qahirəni heç bir itki vermədən və şəhərin ictimai və iqtisadi həyatına zərər vermədən əlinə keçirmək niyyətiylə 25 yanvarda Sultan Səlim müqavimət göstərməyən bütün Məmlüklülərin bağışlanılacağını elan etdi. Lakin Tumanbay və ona yaxın Məmlük komandirləri partizan tipli müqavimət təşkil etməyə başladılar və bu səbəblə Qahirə ancaq üç gün davam edən çox şiddətli döyüşdən sonra ələ keçdi və şəhər qismən yıxıldı və minlərlə adam öldü. 4 fevral 1517'də Yavuz mərasimlə Qahirəyə girmiş və Misir Məmlüklərinə bağlı Abbasi xəlifəliyinə son vermişdir.

 
Məmlük Sultanı Kansu Gavri

4 fevral 1517'də Yavuz mərasimlə Qahirəyə girdi və "Yusif Nəbi Taxtı" na oturdu. Məmlüklülər Nil deltasındaYuxarı Misirdə müqavimətə davam etdilər. Lakin çox zaman keçmədən Osmanlı qüvvələri bu müqavimət mərkəzlərini ləğv edib Tumanbayı tutmağı bacardılar. 13 aprel 1517'də Tumanbay Qahirə qala qapısında asılaraq edam edildi. Bu zəfərlə birlikdə Məmlük dövləti süqut etmiş, torpaqları Osmanlı suverenliyinə girmişdir.

Bu səfərdə çox böyük qənimət əldə edilmişdi və Misirdəki Osmanlı ordusu ərzaq və sursat tələb edirdi. Sultan Səlim İstanbula gəmi ilə xəbər göndərərək 100 parça qədər gəmidən ibarət bir donanmanın İstanbuldan tələsik göndərilməsini istədi. Bu əsnada İstanbul çox şiddətli bir qış keçirməkdə idi; Haliç donmuşdu və İstanbul baş məmuru (mühafizi) Piri Paşa dərhal istənilən donanmanı göndərə bilmədi. Halbuki limanda çox sayda yeni gəmi, xüsusilə 6 top gəmisi və 5 at gəmisi tikilmiş hazır gözləyirdi. Dəstək donanma ancaq 26 Martda İstanbuldan yol almağa başladı. İsgəndəriyyə limanına çatan donanma orada Sultan Səlim üçün çox görkəmli bir donanma nümayişi sərgilədilər. Ələ keçən xəzinələr və qənimət malları bu donanmaya yüklənərək 15 İyulda İstanbula göndərildi.

Misir Səfəri sonunda Suriya, FələstinMisir, Osmanlı hakimiyyətinə girmişdir. Bundan başqa Hicaz və bölgəsi də Osmanlı torpaqlarına qatılmışdır. Şərq ticarət yolları tamamilə Osmanlıların əlinə keçmişdir. Əldə edilən qənimətlər və alınan vergilərlə Osmanlı Xəzinəsi dolmuşdur. 6 iyul 1517'də Müqəddəs Əmanətlər Osmanlı əlinə keçmişdir. Bundan başqa Kiprdəki venesiyalılar Məmlüklərə verdikləri vergini Osmanlılara ödəməyə başlamışdır.

Misirin alınmasıyla Ədviyyat Yolu da Osmanlı idarəsinə keçmişdir. Dövrün ən əhəmiyyətli iki ticarət yolu İpək və Ədviyyat Yolunu ələ keçirən Osmanlı bu sayədə Avropa ölkələrini, iqtisadi baxımdan asılı vəziyyətə gətirmişdir. Ancaq Ümid Burnunun kəşfi səbəbiylə bu üstünlük uzun sürməmişdir.

Bunlara əlavə olaraq, Misirin Osmanlı hakimiyyətinə girməsi və Tomanbay'ın ölümündən sonra; Yavuz Sultan Səlim, Kansu Gavri'nin özünə rəqib olaraq çıxardığı qardaşı Əhmədin oğlu Qasımı ələ keçirmiş və öldürtmüşdür.

Şah İsmayılın elçi göndərməsi

Yavuz Sultan Səlim Çaldıran Döyüşündən sonra Şah İsmayılın təklif etdiyi bütün sülh şərtlərini rədd edib, Misir səfərinə getmişdi. Ancaq Şama çatanda burada Şah İsmayılın hədiyyələr və məktub gətirən bir elçisini gördü. Şah İsmayıl yolladığı məktubda hörmət dolu ifadələrlə aşağıdakı sözləri qeyd etmişdir:

"Sən bir çox əraziyə və təbəqəyə malik oldun, xüsusilə də Misiri almaqla Hâdim'ul-Harameyn'uş-Şerifeyn (MəkkəMədinənin xidmətçisi) ünvanını aldın. İndi sən Şərqin İsgəndərisən. Aramızda olan oldu, keçən keçdi. Bir daha geri dönməz. Sən məmləkətini get, mən məmləkətimə gedim. Aramızda müsəlman qanı tökülməsin. Arzun və məqsədin nədirsə, mənim qəbulumdur."

Sultan Səlim əsgərin yorğun olması səbəbiylə Şah İsmayılın üzərinə getmədi; bununla birlikdə Şah İsmayıldan gələ biləcək hər hansı bir hücuma qarşı tədbir almağa da laqeyd yanaşmamışdır. Yavuz, dönüş yolunda Mərcidabıq mövqeyinə gəldikdə sədrəzəm Piri Mehmed Paşanı 2.000 yeniçəri və bir xeyli əyalət əsgəri ilə Diyarbəkir sərhəddinə göndərdi, özü də İstanbula hərəkət etdi. Piri Mehmed Paşa bir müddət Fərat çayı sahilində qaldı; Şah İsmayılın hərəkət etməməsinin ardından verilən əmr ilə Ədirnədə olan padşahın yanına gəldi.

Qızılbaş Cəlal Qiyamı

Ana maddə: Cəlali üsyanları

Bozox türkmənlərindənAmasya'nın Turhal qəsəbəsi sakinlərindən Cəlal adında timarlı bir qızılbaş üsyan edərək 20.000 adam yığıb Tokat'a gəlmişdi. Bu hadisənin yatırılması üçün Rumeli Bəylərbəyi Fərhad Paşa vəzifələndirilmişdi. Eyni zamanda Şahsüvaroğlu Əli bəy də hadisədən xəbərdar edilmişdi. Fərhad Paşa gəlmədən əvvəl; Əli bəy, Qızılbaş Cəlalın üzərinə getmiş və Cəlalı məğlub etmişdir (1518).

 
Yavuz Sultan Səlim dövründə Osmanlı sərhəddi

Qərb səfəri

Yavuz Sultan Səlim, Misir səfərindən qayıtdıqdan sonra donanmaya əhəmiyyət vermiş, hazırlıq etməyə başlamışdı. Bu hazırlığın hansı tərəfə olacağı hələ bilinmədiyindən venesiyalılar təlaşa düşmüş, Kipr adasına aid vergini verməklə birlikdə hər ehtimala qarşı adanı da hərbi baxımdan gücləndirilmiş, həmçinin Avropada müttəfiq axtarmağa başlamışdılar. Bununla birlikdə səfərin hansı tərəfə keçiriləcəyi gizli idi. Bundan başqa Papa X. Leonun Osmanlılara qarşı səfər keçirilməsi məqsədiylə fəaliyyəti olduğu da bilinməkdədir. Papa, Osmanlıya qarşı ittifaq bağlamaq məqsədiylə İspaniya, Avstriya, Fransaİngiltərə dövlətləri ilə görüşürdü. Donanmadakı hazırlığın əsasən, ola biləcək bir Səlib Səfərinə qarşı dənizdə də üstün olmaq məqsədiylə tikilmiş olması ehtimal edilir.

Bəzi dövlət irəli gələni də Rodosun fəthi mövzusunda Sultan Səlimi təşviq edirdi. Ancaq Səlim adanın zəbti üçün hazır olan dörd aylıq hazırlığı kafi görmədi. Daha əvvəl Fateh Sultan Mehmed tərəfindən da əhatə edilən Rodosun, fəth edilməsindən yenə müvəffəqiyyətsiz olunmasını istəmədiyindən ötəridir ki Sultan Səlim çox daha yaxşı hazırlanılmasını əmr etmişdir.

Yavuz Sultan Səlim, donanma fəaliyyətləri ilə birlikdə edəcəyi səfərin istiqaməti haqqında qəti qərarı vermədən əvvəl Ədirnəyə getməyə qərar vermişdir. Misir Səfərindən sonra Qərb Səfərinə başlamaq məqsədiylə Sədrəzəmi Qapıqulu əsgərləriylə Ədirnəyə göndərmiş, sonra özü də 1520-ci ilin avqust ayında Ədirnəyə doğru yola çıxmışdır.

Vəfatı

 
Yavuz Sultan Səlimi ölüm döşəyində göstərən bir Osmanlı miniatürü, Səlim-Namə, 16. əsr

Yavuz Sultan Səlimin səltənəti qısa sürmüş olsa da, Osmanlı İmperiyasının oğlu Süleyman dövründə qızıl çağını yaşamasına zəmin hazırlamışdır. Sultan Səlim, atasından aldığı boş xəzinəni ağzına qədər doldurmuşdur. Məşhur bir əfsanəyə görə; xəzinənin qapısını möhürlədikdən sonra, belə vəsiyyət etmişdir: "Mənim qızılla doldurduğum xəzinəni, nəvələrimdən hər kim doldura bilsə öz möhürü ilə möhürləsin, əks halda Xəzinə-i Hümayun mənim möhrümlə möhürlənsin." Bu vəsiyyət tutulmuş, o tarixdən sonra gələn padşahların heç biri xəzinəni dolduramadığından, xəzinənin qapısı Osmanlının təxminən 400 il sonrakı iflasına qədər Yavuzun möhürü ilə möhürlənmişdir. Sultan Səlim, Misir səfərindən sonra Qərb Səfərinə başlamaq məqsədiylə sədrəzəmi Qapıqulu əsgərləriylə Ədirnəyə göndərmiş, sonra özü də avqust 1520 tarixində Ədirnəyə doğru yola çıxmışdır. Ancaq Səlim, kürəyində bir çiban çıxması ötrü narahat idi. Xalq arasında yanıqara olaraq da adlandırılan bu çiban, Şirpəncə ya da Aslan Pəncəsi adıyla bilinir. Xoca Sadəttin Əfəndi, yazılarında Yavuz Sultan Səlimin ölümünə səbəb olan çiban haqqında ətraflı məlumatlar vermişdir və buna görə dövrümüzdə qaynaq olaraq ümumiyyətlə onun yazılarına baxılır. Yazılarına görə; Yavuz Sultan Səlim, Ədirnəyə hərəkətə qərar verdikdən sonra bir gün müsahib Həsən Cana kürəyinə bir şeyin batdığını söyləmiş, bunun üzərinə Həsən Can, əlini hökmdarın kürəyinə salmış lakin bir şey tapa bilməmişdir. Ancaq ikinci səfər yenə eyni şeydən şikayət etdikdə o zaman Həsən Can, Sultan Səlimin kürəyinə baxmış və ətrafı qızarmış və tam yetişməmiş sərt bir çiban görmüşdür. Bunu Sultan Səlimə deyəndə, Sultan çibanı sıxmasını istəmişsə də Həsən Can: "Padşahım, böyük bir çibandır, hələ xamdır, məcbur etmək caiz deyil, bir münasib məlhəm qoyaq" demiş, bunun üzərinə Sultan Səlim "Biz Çələbi deyilik ki, bir çiban üçün cərrahlara müraciət edək" cavabını vermişdir. O gecəni əzab içində keçirən sultan, ertəsi gün hamama gedərək orada çibanı sıxdırıb zədələmiş, lakin bu da ağrısını artırmaqdan başqa bir işə yaramamışdır. Bunun üzərinə Həsən Cana "Səni dinləmədik amma özümüzü məhv etdik" deyib çibanın macərasını danışanda Həsən Can "az qala ağlım başımdan gedirdi" deyir. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq Yavuz, səfər daha əvvəl razılaşdırıldığı üçün geri dönməyərək xəstə olduğu halda avqust 1520 tarixində Ədirnəyə doğru yola çıxmışdır.

 
Yavuz Sultan Səlim türbəsi

Yavuz, Çorluda qırx gün Baş həkim Əhməd Çələbi tərəfindən müalicə edilmiş lakin yara yenə də böyüyüb açılmışdır. Hərəkət edə bilməyəcək qədər yorğun düşən Yavuz, müalicədən ümidini kəsdikdə Ədirnədə olan sədrəzəm Piri Mehmed Paşa ilə vəzir Çoban Mustafa Paşanı və Rumeli Bəylərbəyi Əhməd Paşanı tələsik yanına çağırtmış və vəsiyyətini ifadə etmişdir. Bundan başqa tələsik gəlməsi üçün Manisa hakimi olan oğlu Süleymana xəbər göndərmiş ancaq oğlu gəlmədən 1520-ci ildə 21 sentyabrı 22'sini bağlayan gecə Çorlu qərargahının olduğu kənddə 49 yaşında vəfat etmişdir. Sultan Səlimin vəfatı, tək oğlu olan Manisa hakimi Şahzadə Süleyman gələnə qədər gizli tutulmuşdur. Süleymanın 24 sentyabr tarixində İstanbul tərəfinə gəlib gəmi ilə saraya endiyi xəbər alındıqdan sonra, Səlimin vəfatı və yeni padşahın İstanbula gəldiyi elan edilmişdir.

Dövlət məmurları, dərhal İstanbula gəlib yeni Padşahı təbrik etdikdən sonra Səlimin cənazəsi Ədirnəqapı xaricində, bağlar sonunda qarşılanıb, hazırlanmış olan tabuta qoyulmuşdur. Fateh Sultan Mehmed məscidində cənazə namazı qılındıqdan sonra, o tarixlərdə Mirzə Sarayı deyilən günümüzdəki Sultan Səlim məscidin yanındakı məhəlləyə dəfn edilmişdir. Türbəsi, oğlu Süleyman tərəfindən inşa edilmişdir.

Xəlifəliyi

Misir Səfəri nəticəsində müqəddəs torpaqlar Osmanlı hakimiyyətinə girmişdi. 6 iyul 1517'də Müqəddəs Əmanətlər deyilən və aralarında Məhəmmədin əbası, dişi, sancağı və qılıncı da olan əşyalar, Hicazdan Yavuz Sultan Səlimə göndərilmişdir. Beləcə 29 Avqust 1516'da Xilafət Abbasi nəslindən Osmanlı soyuna keçmişdir.

Yavuz Sultan Səlim, Ayasofya Məscidində edilən bir mərasimlə, son Məmlük xəlifəsi III. Mütəvəkkilin müqəddəs torpaqları aldığı zaman oradakı idarəçilərin istifadə etdiyi Hakimü'l-Hərəmeyn (Müqəddəs diyarların hakimi) ünvanını uyğun görməyib özünü Hadimü'l-Hərəmeyn (Müqəddəs diyarların xidmətçisi) elan etmiş, öz deyimiylə Hadim-i Hərəmeyn-i Şərifeyn (Hərəmeyn-i Şerifeyn), yəni MəkkəMədinənin xidmətçisi ünvanını götürmüşdür.

O dövrdə xəlifə olan III. Mütəvəkkil İstanbula köçürülmüş və ömrünün sonuna qədər orada Osmanlı mühafizəsində, siyasi səlahiyyətə sahib olmadan yaşamışdır. Hər nə qədər xilafət Osmanlı sultanlarına keçsə də, xəlifə ünvanı Osmanlı sənədlərində tez-tez istifadə edilmiş deyil. Hətta Qanuni Sultan Süleyman kimi bir sultan belə xəlifə ünvanını istifadə etmir.

Rəsmi olaraq ilk dəfə Kiçik Qaynarca müqaviləsi ilə Osmanlı Padşahı, xəlifə olaraq Rus idarəsinə girən Krım Müsəlmanlarının qoruyucusu olaraq göstərilməkdədir. Osmanlıda xilafət iddialarının istifadə edilməsi ancaq Sultan Əbdülməcid ilə başlayacaq və Sultan II. Əbdülhəmid ilə inkişaf edəcəkdir.

Ailəsi

Hərəmxanası

Oğlan uşaqları

  • I. Süleyman
  • Şahzadə Orhan - Kiçik yaşda vəfat etmişdir.
  • Şahzadə Musa - Kiçik yaşda vəfat etmişdir.
  • Şahzadə Qorqud - Kiçik yaşda vəfat etmişdir.
  • Şahzadə Üveys

Qız uşaqları

İstinadlar

  1. http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/791847-ilter-turkmene-dusen-gorev
  2. Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları, 15. Baskı, sayfa 157, 2009, ISBN 978-975-269-299-2.
  3. Yard. Doç. Dr. Remzi KILIÇ, Trabzon Valisi Şehzade Selim ve Faaliyetleri, Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
  4. Nihat Çetinkaya, Kızılbaş Türkler s.464,472. ISBN 979-975-6199-06-9
  5. Tektaş, Nazım (2007). "Yavuz Sultan Selim" (Türkçe). Çadırdan Saraya, Saraydan Sürgüne Osmanlı. Yeni Şafak Gazetesi. s. 164. ISBN 975-7645-70-2.
  6. Celalzade Mustafa, Selimname sf:446 ISBN 975-17-0645-9
  7. Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı. Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt II. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 7. baskı. s.233-248. ISBN 975-6945-11-7 ISBN 975-6945-13-3
  8. Halil İbrahim İnal, Osmanlı Tarihi Nokta Yayıncılık s.176,179 ISBN 9944-174-37-4
  9. Hammer,Osmanlı Tarihi Cilt II sf:380
  10. Yılmaz Öztuna,Yavuz Sultan Selim sf:39 ISBN 975-00981-1-0
  11. Yunus Koçak. Yeniçeriliğe İlk İntisap Edenler
  12. Hammer,Osmanlı Tarihi Cilt I İlgi Kültür Sanat Yayınları sf:385
  13. Bahadıroğlu, Yavuz (2009). "Yavuz Sultan Selim" (Türkçe). Resimli Osmanlı Tarihi. Nesil Yayıncılık. s. 131-157. ISBN 978-975-269-299-2.
  14. Chambers, Richard. "THE OTTOMAN EMPIRE The Classical Age, 1453-1600".
  15. Pr. Dr. Ahmet Mumcu. Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl. S. 96 ISBN 9944-931-14-4
  16. http://www.lifeinbursa.com/tarihx/442/25/sehzade_mahmut_turbesi_osmangazi).htm 2010-10-25 at the Wayback Machine . Son bakılma tarihi:20 Kasım 2008.
  17. Yavuz Sultan Selim. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.osmanli.org.tr
  18. Ahmet Refik Altınay. Osmanlı Zaferleri. Timaş yayınları, 2007. ISBN 975-362-219-8
  19. De Lamartine, Alphonse. Osmanlı Tarihi, İstanbul, Toker yayınları, 1992
  20. Ercan, Yavuz. Yavuz Sultan Selim Dönemi, Osmanlı Tarihi 5, Ankara, 2002
  21. Bostanzâde Yahyâ Efendi, Tuhfetü'l-ahbâb: Târîh-i Sâf, Milliyet Yayınları, s. 85.
  22. Dr. Yıldıray Özbek. Şükrî-i Bitlisî Selimnâmesi Minyatürleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı:17, Yıl:2004/2 (151-193 s.)
  23. Norman Housley. The Later Crusades, 1274-1580: From Lyons to Alcazar. Oxford University Press, 1992, s.120. ISBN 0-19-822136-3; ISBN 978-0-19-822136-4.
  24. Yard. Doç. Dr. Remzi Kılıç. Yavuz Sultan Selim Devri (1512 - 1520) Osmanlı-Özbek Münasebetleri. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi:1, Bişkek-Kırgızistan, 2001, ss. 88-102.
  25. Hammer, Joseph, Von. Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Çev: Mehmet Ata, Abdülkadir Karahan, İstanbul, 1990.
  26. Prof.Dr. Mehmet Bayraktar Kutlu Müderris İdris-i Bitlisi Biyografi Net Yayınları ISBN 975-00394-7-5
  27. http://www.enfal.de/starih45.htm
  28. Şahiner, Atilla (2008). "Sultan (I.) Selim (Yavuz)" (Türkçe).Osmanlı Tarihi. Lacivert Yayıncılık. s. 107. ISBN 978944759021.
  29. Sakaoğlu, N. (1999), Bu Mülkün Sultanları. İstanbul, Oğlak Yayınları s.123. ISBN 975-329-299-6
  30. Dr. Aybars Pamir. Osmanlı Egemenlik Anlayışında Senedi İttifak'ın Yeri. Yıl 2004 C.53 Sa.2 sayfa.61-82.

Həmçinin bax

Osmanlı sultanlarının siyahısı

II Gülbahar Xatun

Xarici keçidlər

I Səlim
Doğum: 10 Oktyabr 1465 Vəfat: 22 Sentyabr 1520
Hakimiyyət titulları
Sələfləri 
II Bəyazid
 
Osmanlı İmperiyası (دولت عالیه عثمانی) Sultanı

25 Aprel 1512-22 Sentyabr 1520
Xələfləri 
Sultan Süleyman Qanuni
Sələfləri 
II Tumanbəy
(Məmlük dövləti)
 
Misir hakimi

1517-1520
Xələfləri 
Sultan Süleyman Qanuni
Haqq iddası titulları
Sələfləri 
II Bəyazid
 
İslam Xəlifəsi (خلافة إسلامية)
Xələfləri 
1517'də Xəlifə oldu
Sünni İslam titulları
Sələfləri 
III Mutəvəkkil
 
İslam Xəlifəsi (خلافة إسلامية)
Xələfləri 
Sultan Süleyman Qanuni

səlim, yavuz, sultan, səlim, osmanlı, türkcəsi, سلطان, سليم, اول, sultan, selīm, evvel, oktyabr, 1470, sentyabr, 1520, osmanlı, sultanı, islam, xəlifəsidir, eyni, zamanda, türk, islam, xəlifəsi, hâdim, harameyn, şerifeyn, məkkə, mədinənin, xidmətçisi, ünvanına. I Selim ve ya Yavuz Sultan Selim Osmanli turkcesi سلطان سليم اول Sultan Selim i Evvel 10 oktyabr 1470 22 sentyabr 1520 9 cu Osmanli sultani ve 88 ci islam xelifesidir Eyni zamanda ilk turk islam xelifesi ve Hadim ul Harameyn us Serifeyn Mekke ve Medinenin xidmetcisi unvanina malikdir 1 I Selimسلطان سليم اول9 cu Osmanli sultani Padsah 26 may 1512 21 sentyabr 1520Selefi II BeyazidXelefi I SuleymanSexsi melumatlarDogum tarixi 10 oktyabr 1470Dogum yeri Amasya Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 22 sentyabr 1520 49 yasinda Vefat yeri Corlu Osmanli ImperiyasiVefat sebebi QarayaraDefn yeri Yavuz Sultan Selim turbesiAtasi II BeyazidAnasi II Gulbahar XatunHeyat yoldasi Ayse Hafsa SultanUsagi Sultan Suleyman QanuniXedice SultanSah SultanBeyhan SultanHafsa SultanFatma Sultan Vikianbarda elaqeli mediafayllarAtasi II Beyazid anasi Gulbahar Xatundur 2 Taxta oturanda 2 375 000 km2 olan Osmanli torpaqlarini sekkiz il kimi qisa bir muddetde 2 5 qat boyutmus ve olumunde imperiyanin torpaqlarini 6 557 000 km2 e catdirmisdir Padsahligi dovrunde Anadoluda birlik temin edilmis xelifelik Misir Memluklerine bagli Abbasilerden Osmanli xanedanina kecmisdir Bundan basqa dovrun en ehemiyyetli iki ticaret yolu olan Ipek ve Edviyyat Yolunu ele keciren Osmanli bu sayede serq ticaret yollarini tamamile nezareti altina almisdir Selim taxta atasi II Beyazide qarsi cevrilis ederek cixmisdir Sahzade Selim taxta cixmadan evvel hakim olaraq Trabzonda hokm sururdu Yavuz Sultan Selime qizini vermis olan Krim Xani Mengli Geray ona herbi destek temin ederek taxta kecmesine komek etmisdir 1512 ci ilde taxta cixan Sultan Selim 1520 ci ilin sentyabr ayinda sarbon xesteliyine bagli olaraq Aslan Pencesi Sirpence deyilen bir ciban sebebile 49 yasinda iken vefat etdi ve yerine oglu I Suleyman kecdi Yavuz Sultan Selimin turbesi Istanbulun Fateh semtindedir Eyni zamanda turbesinin yaninda Tenzimat Dovru padsahlarindan Ebdulmecidin de turbesi var Sert xarakteri sebebile Yavuz ve sahzadeliyinden beri Selim Sah olaraq anilan Sultan Selim 10 sentyabr 1470 tarixinde atasi Sahzade Beyazidin sancaqbeyliyi vezifesi sebebiyle Amasyada dunyaya geldi Atasi II Beyazid anasi ise Gulbahar Xatundur Osmanli adetlerine gore Sahzade Selim de 11 yasinda Trabzona hakim olaraq teyin edildi Mundericat 1 Trabzon hakimliyi donemi 2 II Beyazidin son illeri ve sahzadeler meselesi 3 Taxta cixisi 3 1 Atasi ile mubarizesi 3 2 Yeniceri ayaqlanmasi ve Sultan Selimin culusu 3 3 Sahzadelerin aradan qaldirilmasi 4 Iran seferi 4 1 Caldiran Muharibesi 4 2 Serq ve cenub serhedlerindeki ehemiyyetli qala ve seherlerin fethi 5 Misir seferi 5 1 Mercidabiq doyusu 5 2 Ridaniye doyusu 5 3 Sah Ismayilin elci gondermesi 5 4 Qizilbas Celal Qiyami 6 Qerb seferi 7 Vefati 8 Xelifeliyi 9 Ailesi 9 1 Heremxanasi 9 2 Oglan usaqlari 9 3 Qiz usaqlari 10 Istinadlar 11 Hemcinin bax 12 Xarici kecidlerTrabzon hakimliyi donemi RedakteTrabzonda Sahzade Abdullahdan sonra Trabzon Sancaq beyi olan ikinci ve son sahzade Yavuz Sultan Selimdir Fateh Sultan Mehmedin vefati ile II Beyazid 1481 1512 Osmanli dovleti taxtina padsah olaraq culus etdiyi zaman oglu Sahzade Selimi 1481 ci ilde Trabzon sancaqbeyi olaraq teyin etmisdi Sahzade Selim gemi ile Kefeye oglu Suleymanin yanina gedisine qeder 1481 1510 illeri arasinda texminen olaraq 29 il Trabzonda valilik etmisdir 3 Hakimliyi esnasinda dovlet isleri ile yanasi elmle de mesgul olmus ve alim Movlana Ebdulhelim Efendiden dersler almisdir Daha o zamanlarda Sahzade Selim dovletin bel sumuyu olan turkmenlerin dovletden hiss etdiyi naraziligini ve Sefevi dovletine yonelmelerini hiss etmisdi 4 Turkmenleri dovlete baglamaq ucun Sahzade Selim Istanbul rehberliyinden icaze almadan gurculer uzerine sefer etmis ve bu seferlerin en ehemiyyetlisi olan Kutaisi seferinde Qars Erzurum Artvin bolgeleri ile bir cox yeri feth ederek Osmanli torpaqlarina qatmisdir 1508 5 Hetta dovlet qanunlarina gore elde edilen qenimetin besde birini beyt ul mala verilmeli iken onu da mucahid turkmenlere teslim etmisdir 6 Yavuz Sultan Selimin atasi ve 8 Osmanli padsahi II BeyazidII Beyazidin son illeri ve sahzadeler meselesi RedakteII Beyazidin 8 oglu var idi ogullari yas sirasi ile Abdullah Sahensah Alemsah Ehmed Qorqud Selim Mehmed ve Mahmuddur Ehmed Qorqud ve Selim xaricindekiler atasinin sagliginda olmusduler Selim Trabzon Qorqud Saruhan Ehmed Amasya bolgesinde hakim idi Selimin oglu Suleyman Kefe Ehmedin oglu Bolu sancaqbeyi idi Karaman hakimi Sahzade Sahensahin olumu uzerine Beysehirde olan oglu Mehmed Konyaya teyin edildi Sahzade Alemsahin oglu Osman ise Canqiri sancaqbeyi idi Sahzade Mahmudun oglu Orxan atasinin Manisaya kecmesi ile Kastamonu beyliyine teyin edildi Mahmudun diger oglu Musa ise Sinop beyi olmusdu Sahzade Mahmudun en kicik oglu Emirxan ise cox kicik oldugundan hele teyin edilmemisdi 7 Sahzade Selim Trabzon hakimliyi esnasinda turkmenlerin ve herbi muveffeqiyyetleri munasibetiyle de yenicerilerin desteyini arxasina almisdi Ancaq Osmanli burokratiyasi Sahzade Ehmedin taxta cixmasini desteklemekde idi 4 Manisa sancagindaki Sahzade Qorqudun oglan usagi olmadigindan taxta cixma sansi az olaraq gorulmekde idi Konyadaki Sahzade Sahensah ise 2 iyul 1511 ci ilde atasindan 6 ay evvel vefat etdiyinden taxt mubarizesine daxil ola bilmemisdi 8 Fateh Qanunnamesine gore hokmdar olan sahzade diger qardaslarini oldurmeli idi bunun ucun qardaslari Qorqud ve Ehmedin hereketlerini yaxindan teqib edirdi Selim selteneti ele kecirmek ucun qardaslari kimi hazirliq etmis oz esgerlerine elave olaraq Krim xani quvvelerinden de istifade etmisdir Rumeliye kecdikde yaninda Krim xaninin oglu ve kurekeni Seadet Gerayin emrinde 350 ye qeder esgeri de var idi Bundan basqa terefdarlari sayesinde Yeniceri Ocaginin desteyini de elde etmisdi Sahzade Selimin oglu Suleyman evvelce Serqi Qarahisara teyin edilmis ancaq Sahzade Ehmedin ona yaxinligi sebebiyle etiraz etdiyinden Boluya neql edilmisdir Sahzade Ehmed bu sefer de ozu ile Istanbul arasinda reqibi Selimin oglunun olmasini istemediyinden buna da etiraz etmis ve bu etirazi da qebul edilmisdir Bu defe de Sahzade Selim oglu Suleymanin oz yaxinliginda olmasini tekidle teleb etmis Serqi Qarahisar yaxud Kefe sancaqlarindan birinin verilmesini istemisdir Butun bunlarin neticesinde Suleyman Kefe sancagina teyin edilmisdi Ozu Istanbula uzaq oldugundan tez ve muntezem xeber ala bilmirdi Bu sebeble dovlet merkezine yaxin bir yere neql edilmek isteyirdi Bu meqsede uygun olaraq Rumelide bir sancaq istedi ve derhal Krimdan Dunaya dogru getdi ona Trabzona elave olaraq Kefe verildi ise de bunu qebul etmedi Sahzade Selime nesihet vermesi meqsediyle alimler yollansa da Selim bunlari geri cevirdi Anadoluda harani istesen verek teklifi gelse de istediyi kimi bir cavab ala bilmedikde derhal Krim xanindan aldigi quvvetle Silistre yolu ile Rumeliye Balkanlara geldi Alimler tekrar yollansa da Selim buna da qeti olaraq redd cavabi vermisdir Bundan basqa Sahzade Selimin bu hereketinden evvel Sahzade Qorqud da atasindan icaze almadan Antalyadan qalxib Manisaya getmisdi Bu hereketleri dogru hesab etmeyen Sahzade Ehmed atasi II Beyazidden Qorqud ve Selimi oldurtmek ucun icaze istemis ise de II Beyazid bunu qebul etmemisdir Sahzade Selimin Rumeliye kecidi Istanbulda esidilende Selim uzerine esger sovq edilmesi gundeme gelmisdi Bunu xeber alan Selim usyankar olmadigini atasina hormetlerini ifade etmek ucun geldiyini beyan etmis ve ona nesihet ucun atasi terefinden yollanan elciye etibar etmis bunun uzerine Istanbula donen elci sahzadenin atasinin elini opmek ucun geldiyini soylemisdir Selim eleyhdarlari bu oyunu qebul etmeyerek Selimin uzerine Rumeli Beylerbeyi Hesen Pasani gondermisler ancaq Hesen Pasa doyusmeden Edirneye geri qayitmisdir Bunun uzerine padsah II Beyazid sexsen Selime qarsi herekete kecmisdir 7 II Beyazid yasli oldugundan arabayla hereket etmis ve Cuxurcayirda Selimin ordugahinin qarsisina gelmisdi Selim qarsi terefden hucum olmadiqca qeti olaraq hucum etmeyeciyini soylemisdi II Beyazide minmis oldugu arabanin penceresinden oglunun quvveleri gosterildikde II Beyazid duygulanmis Rumeli axinci ve sancaqbeylerinin de tesiriyle doyusden geri cekilerek terefler arasinda bir razilasma olmusdur Razilasmaya gore II Beyazid sahzadeleri arasinda hec kimi veliehd elan etmemesi barede bir ehidname yazdirdi Bundan basqa Selime Rumeli den istediyi Semendire Sancagi verilmis bununla birlikde bu sancaga Alacahisar ve Izvorvik sancaqlari da elave edilmisdir Bu hadiseler uzerine Sahzade Ehmed atasina yazdigi mektubda Selimin esgeriyle padsah atasinin uzerine getdiyini buna baxmayaraq 3 sancaq ve buna elave olaraq 500 000 axca verilmesini tenqid etmis yalniz 3 sancaq olsa da bunun Rumelinin tamamile verilmesi demek oldugunu padsah olmasina yalniz bir xutbe ve bir de sikke qaldigini halbuki ozunun atasini esla incitmediyini de ifade etmisdir Bundan basqa atasi sag olduqca seltenetde qeti olaraq gozu olmadigini ancaq usyankar qardasi uzerine getmesine icaze verilmesini istemisdir Belece veliehd teyini isini de onleyen Selim emrindeki esgerlerle Semendireye getmeyib Kohne Zagra ve Filibe tereflerinde qalmis ve Semendireye bir vekil gondermisdir 7 Taxta cixisi RedakteAtasi ile mubarizesi RedakteSahzade Selim Semendire yolunda olarken merkezden sancaga getmesi emr edildi ancaq Selim Sahqulu meselesinin neticelenmesini gozlediyini ifade edirdi Neticede Sahqulu ile doyusulmus bu doyusde Sedrezem Hadim Eli Pasa heyatini itirmisdi Sahzade Ehmed ise usyankarlari teqib etmek yerine Amasyaya donmus esgerlerin Ehmede olan desteyi azalmisdi Hadim Eli Pasanin vefat etdiyini oyrenen IIBeyazid yene eyni zamanlarda Karaman valisi oglu Sahzade Sahensahin olum xeberini de aldiqda seltenetden qeti suretde cekilmeye qerar verdi Dovlet qabaqcil adamlarini devet edib gorusdu ve ekseriyyet Sahzade Ehmedin hokmdar olmasini destekledi Hadim Eli Pasanin yerine sedrezem olan Herseqli Ehmed Pasa bu qerara qatilmadi padsahin cekilmemesi Sahzade Selimin Semendirede qalmasi Sahzade Ehmedin ise Karaman eyaletine neql edilmesi lazim oldugunu mudafie etse de basda padsah olmaq uzre ekseriyyet Sahzade Ehmedin hokmdar olmasini istediyinden ona xeber gonderdi Qerar verildikden sonra II Beyazid Rumeli beylerini cagiraraq onlardan Sahzade Ehmede etiraz etmeyeceklerine dair soz aldi Rumeli beyleri kimi Selimi destekleyen yeniceriler ise Sahzade Ehmedin hokmdarligini onlemek ucun Senin sagliginda biz basqasini padsah istemirik deye teminat vermisdi Filibe de olan Sahzade Selim ise butun bunlari adamlari vasitesiyle oyrenirdi I Selimin culus merasimi tesvir eden Osmanli miniaturuBeyazidin verdiyi ehdnameye emel etmediyini anlayan Sahzade Selim 40 000 neferlik quvvetle Corluda atasinin quvvelerinin oldugu duzenliye girdi 1511 ci ilin avqust ayinda tarixinde bas veren doyus sonunda Selimin quvveleri meglub oldu Sahzade teqib edenlerin elinden zorla xilas olaraq Qara deniz sahiline geldi ve ona qatilanlarla Iyne Adadan gemiyle Kefeye getdi Selimin bu meglubiyyeti uzerine Sahzade Ehmede derhal Istanbula gelmesi yazildi 7 9 10 Sedrezem Herseqli Ehmed Pasa daha evvel verilen ehdnameye sadiq qalmaq ve Sahzade Ehmedin paytaxta cagirilmamasi haqqinda padsaha tekidler etse de bu bir netice vermedi Sahzade Ehmed Istanbula geldiyi gunun sabahi padsah elan edildi 7 Yeniceri ayaqlanmasi ve Sultan Selimin culusu Redakte Sahzade Ehmedin hokmdarligini tanimayan yeniceriler bununla qalmayib aralarinda dovlet ireli gelenlerinin evlerinin de oldugu bir cox evi talan etdi Yeniceriler Selime sedaqet gostererek onun gelmesi ve veliehd olmasi lazim oldugunu tekid etdi Bunu xeber alan Ehmed Anadoluya dondu Selim eleyhdarlari bunun uzerine Sahzade Qorqudu hokmdar etme dusuncesiyle onu telesik Istanbula cagirdilar Bunun uzerine Istanbula gelen Qorquda yeniceriler hormet gosterse de Selimden basqasini istemediklerini soylediler Yenibagca qiyami 6 mart 24 aprel 1512 11 Bu veziyyet uzerine cetin veziyyete dusen ve artiq hokmu ve nufuzu qalmayan Beyazid Selimi Istanbula devet etdi Beyazid baslangicda seltenetden cekilmeye yanasmayaraq Selime Sah Ismayil uzerine edilecek sefere Serdar teyin etmeyi teklif etse de Selim ordunun basinda hokmdarin olmasi lazim oldugunu soyleyerek bu teklifi redd etdi Beyazid oglunun hokmdar olma isteyi ve esger ile bezi dovlet adamlarinin Selimden teref oldugunu gorub selteneti Selime terk etdi aprel 1512 3 10 Selimin culusu da 23 may tarixinde heyata kecirilmisdir 12 13 Yavuz Sultan Selim ile Sahzade Ehmed arasindaki mubarize 16 esrBeyazid taxtdan cekilib istirahet edeceyi Dimetokaya getmek uzre yola cixsa da Dimetokaya catmadan Corlu etrafinda qefleten vefat etdi Bu movzuda fikirler iki yere ayrilir Bezi tarixciler II Beyazidin eceliyle olduyunu soyleseler de bezileri onun gelecekde taxt mubarizesinde istirak ede bileceyi subhesi ile oglu Selim terefinden zeherlenerek oldurulduyunu qeyd edir 7 Sahzadelerin aradan qaldirilmasi Redakte Selimin Osmanli taxtina oturmasi problemli olmusdur Atasi Beyazid basda olmaq uzre dovlet adamlari terefinden gelecek padsah olaraq gorulen Sahzade Ehmed Yavuzun iqtidari ele kecirmesini qebul etmirdi Ehmed Konyada hokmdarligini elan etmekle qalmamis 19 iyun 1512 ci ilde oglu Eleddini gondererek Bursani da ele kecirmisdir Eleddin Bursa Subasini oldurerek padsahliq elameti olan xutbeni atasi Sahzade Ehmed adina oxutmusdur Bu veziyyete qarsiliq Selim 29 iyul 1512 ci ilde Bursaya kecerek Eleddini seheri terk etmeye mecbur etmisdir Bu hadisenin uzerine Sahzade Ehmed terefdari olan ve onunla gizli unsiyyeti de olan Sedrezem Qoca Mustafa Pasani edam etdiren Yavuz 4 defe Herseqli Ehmed Pasani sedrezemliye getirmisdir Yavuz problem cixarmamasi ucun Saruhan hakimi iken olen Sahzade Mahmudun ogullari Kastamonu beyi Orxan 1494 1512 Emirxan Emirxan hele kicik oldugundan sancaqbeyliyine getmemisdir ve Sinop beyi Musa 1490 1512 ni Sahzade Alemsahin oglu Canqiri beyi Osmani ve Sahzade Sahensahin oglu Mehmed beyi aradan qaldirdi Selimin padsahligini taniyan oz boyuk qardasi Sahzade Qorqud bunun uzerine Saruhan Sancaqbeyliyine teyin edilmisdir Yavuz Sultan Selim oz boyuk qardasinin fikrini oyrenmek ucun bezi dovlet adamlarinin dilinden padsah olmasini arzu eder terzde mektublar yazdirmis Sahzade Qorqudun mektublara musbet cavablar vermesi uzerine Manisa muhasireye alinmisdir 1513 cu ilde Bergama yaxinlarinda tutulmusdur Ardindan Sultan Selim boyuk qardasini 9 mart 1513 cu ilde yay kirisiyle bogdurtmustur 14 Yavuzun yanindaki dovlet adamlari Ehmede mektublar yazaraq sahzadelerin ve sedrezem Qoca Mustafa Pasanin oldurulmesinden sikayet etmisler ve Sahzade Ehmedi ilk vurusmada ona qosulacaqlarina inandirmisdir Bunun uzerine Ehmed Bursa uzerine getmis lakin Yenisehir duzenliyinde meglub olmusdur Daha sonra esir alinan Ehmed de Qapicibasi Sinan Aga terefinden edam edilmisdir Bununla da 1514 cu ilin yanvar ayinda Sultan Selim artiq tam hakimiyyeti ele aldi Ancaq Sahzade Ehmedin iki oglundan biri Memluklere digeri ise Sefevilere siginmis ve burada ecelleri ile olmusdur 7 8 15 16 17 Iran seferi RedakteCaldiran Muharibesi Redakte Ana madde Caldiran Muharibesi Sekumnamede qeyde alinmis ve Osmanli zeferi ile neticelenen Caldiran muharibesine aid bir miniatur 1525 Sultan Selim taxta cixanda Osmanli imperiyasi agir bir dovr yasayirdi Bu bohranli dovrun en boyuk sebebi serqdeki Sie Sefevi Dovleti olaraq qebul edilmekde idi Sefevi dovletinin ortadan qalxmasiyla Anadoludaki Osmanli suverenliyi mohkemlenecek ve serqden gele bilecek tehlukenin qarsisi alinacaqdi Yavuz Sultan Selimin bir basqa meqsedi de serqdeki butun Islam dovletlerini tek bir dovlet altinda birlesdirmekdi 7 17 18 I Selim Sefevilerle aparilacaq muharibeye qarsi hazirliqlar ve isler gordu Sah Ismayil da eyni dovrde Sefevilerin basinda Osmanlilara qarsi bezi hazirliqlar davam etdirirdi 19 Yavuz Sultan Selim bu meqsedle 1514 ci ilin baharinda ordusuyla birlikde Iran seferine cixmisdir Oglu Suleymani 50 000 neferlik quvvetle Anadolu muhafizi teyin etdi ve Osmanli quvveleri Erzincandan Tebrize dogru yuruse cixdi 7 17 18 Osmanli ve Sefevi ordularinin ikisi de turk ve muselman idi Sefer cox uzun surmus ancaq Sefevi ve Osmanli quvveleri hele qarsilasmamisdi Osmanli ordusunda bezi cetinlik ve qitliqlar bas gostermeye baslamisdi Bu esnada orduda seferden geri donme dusuncesinde olanlar da vardi 20 Yasanan bezi hadiseleri ve dillendirilen bezi narahatliqlari hiss eden I Selim atina minerek esgerlerine cesaret veren ve meydan oxuyan bir nitq soyledi Geri donmeye niyyeti olmadigini soyleyen I Selim geri donus ucun ozu ile gorusen Hemdem Pasani usaqliq dostu olmasina baxmayaraq olumle cezalandirdi Cesedi basdirilmasi ucun yenicerilere verdirdi 21 Osmanli ve Sefevi ordulari Caldiran duzenliyinde 23 avqust 1514 tarixinde qarsilasdi Osmanli ordusunun piyada quvveleri daha cox olmasina qarsi Sefevi Ordusunun suvarileri cox idi Ancaq Sefevi Ordusunda top yox idi buna qarsi Osmanlida topcu quvveleri var idi 7 I Suleyman dovrunde hazirlanmis olan Sukri i Bitlisi nin Selimname adli eserinde Sefevi esgerleri qirmizi cubuga dolanmis sariqlar debilqe ve zirehle Osmanli ordusu ise qabaqda tufeng ve nizeli dord yeniceri ile zirehsiz ve debilqesiz olaraq tesvir edilmisdir 22 24 avqustda reallasan doyusde Osmanli quvveleri qelebe qazanarken Sefeviler meglub edildi Doyusun qazanilmasinda Osmanli ordusunda odlu silahlarin olmasi teyinedici rol oynadi 23 Bu veziyyet Sefevilerle davamli mubarize halinda olan Ozbeklerin de xeyrine olmusdur Onsuz da daha evvel Ozbekler ile Osmanlilar arasinda siyasi elaqeler guclenmis ve ortaq dusmen Sefevilere qarsi muttefiqlik qurulmusdu 24 Muharibe Osmanlilarin lehine neticelendi Muharibede yaralanan ve atindan dusen Sah Ismayil esgerlerinden birinin atini ona vermesi ile doyus sahesinden uzaqlasdi 25 I Selim yoluna davam ederek Tebrize girdi bu hadisenin ardinca seherdeki bir cox senetci ve elm adami Istanbula gonderildi Yasadigi agir meglubiyyetin ardindan Sah Ismayil kecmis nufuzunu itirdi Bu sayede Serqi Anadoluda Osmanlilar ucun bir tehluke qalmadi Caldiran Zeferinden sonra ErzincanBveayburt qeti olaraq Osmanli hakimiyyetine kecdi 15 sentyabr 1514 cu ilde Tebrizden Qarabaga hereket eden Yavuz qisi orada kecirib baharda Irani tamamile almagi planlasdirsa da sertler uygun olmadigi ucun Amasyaya getmisdi Bundan evvel Naxcivanda iken esgerlerin bezi kend evlerine hucum etmesini vesile ederek herbi nezaretde sehlenkar olduqlari soylenmisdir Bu sebebden otru Sedrezem Herseqli Ehmed Pasa ve ikinci vezir Dukakinoglu Ehmed Pasa vezifeden alindi Qisi Amasyada keciren Sultan Selim yazda tekrar Iran seferine cixdigi ucun top ve sursati Serqi Qarahisar da buraxmisdir Selim Amasyada yasadigi esnada Dukakinoglu Ehmed Pasani sedrezem ve defterdar Piri Mehmed Pasani da ucuncu vezir elan etdi Ancaq Dukakinoglunun sedrezem olmasindan 2 ay sonra yene dovlet adamlarinin tehriki ile fevral 1515 tarixinde yeniceri qiyami oldu Bunun uzerine Yavuz Sultan Selim qiyam sebebini arasdirmis neticede herbi qiyama tesviq etdiyi ve ayrica Dulkadirogluyla ittifaqi olub mektublasdigi aydin olan Sedrezem Dukakinoglu Ehmed Pasa edam edilmisdir Bu hadise uzerine Selim bir muddet sedrezemliye hec kesi teyin etmemisdir 7 Serq ve cenub serhedlerindeki ehemiyyetli qala ve seherlerin fethi Redakte Sultan Selim evvelce Kemah qalasini alaraq ise baslamisdir Ardindan Iran Seferi esnasinda Saha qarsi doyuse qatilmasi istenen buna qarsi Sefevi ve Misir Memluklerine komeklik eden hemcinin ozune bagli bezi tayfa reisleriyle Osmanli ordusuna hucum eden Zulqederoglu Elaeddovlenin uzerine gedilmesine qerar vermisdir Zulqederogullari Beyliyinin uzerine Sahsuvaroglu Eli Bey yollanmis 12 iyun 1515 de qazanilan Durnadag zeferi ile de beylik torpaqlari Osmanliya kecmisdir Sefevi dovletinin qerb serhedindeki seher ve qalalardan en ehemiyyetlilerinden biri olan Diyarbekirin de alinmasina qerar veren Sultan Selim Osmanli Dovletine gelmis olan elm adami Idris i Bitlis vasitesiyle bu seheri sulh yolu ile almaga calismis ve bunda da muveffeqiyyetli olmusdur Diger terefden yene Idris i Bitlisi nin komeyiyle Mardin de Osmanli torpaqlarina qatilmisdir 26 Belelikle Urmiya Itak Imadiye Siirt Egil Hasankeyf Palu Bitlis Hizran Meyyafarikin ve Cizre Osmanli hakimiyyetine girmisdir Bu tarixlerde Memluk dovletine tabe olan Ramazanogullari Beyliyinin basinda Mahmud bey idi Bu zeferlerden sonra Osmanliyla yaxinlasan Mahmud beyi Memluk dovleti azad etmis bunun uzerine Mahmud bey de Yavuz Sultan Selime tabeliyini resmi olaraq ifade etmisdir 27 Ramazanogullari Beyliyi ozbasina teslim olub Osmanliya tabe olmasiyla Anadoluda birlik temin edilmisdir Misir seferi RedakteMercidabiq doyusu Redakte Yavuz Sultan Selimin Misir Seferinin temsili bir resmi 1514 1516 Osmanlilar ile Memlukler arasinda Fateh Sultan Mehmed dovrunden beri davam eden anlasilmazliqlar olsa da Iran Seferi Memlukler ve Sefevilerin ittifaq baglamalarina sebeb olmusdur Bundan basqa Yavuzun Sefevilere qarsi sefere cixdigini xeber alan Memluk sultani ordusunu Osmanli serhedine getirmisdir Yavuz Sultan Selim dovrunde Zulqederogullari Beyliyine son verilmesi Osmanlilar ile Memlukluler arasindaki movcud gerginliyi daha da artirdi 1516 ci ilde Sedrezem Hadim Sinan Pasa emrindeki Osmanli ordusunun Suriyadan kecmesine Memluklerin icaze vermemesi uzerine Yavuz Sultan Selim 5 iyun 1516 da Misir seferine cixmis 27 iyul gunu Osmanli Ordusu Misir serhedine catmisdir Memluk sultanligina bagli Antep 18 avqust 1516 ve Besni 19 avqust 1516 qalalari bir gun arayla teslim olmusdur Ancaq esl doyus 24 avqust 1516 da Heleb yaxinlarinda Mercidabiqda reallasmis Memluk Ordusu Osmanlilarin ezici top atesi qarsisinda cox dayanamamisdir Doyus sonunda yasli Memluk sultani Kansu Gavri atindan duserek olmusdur Bu sefer neticesinde Osmanlinin serhedleri 5 200 000 km2 e yukselmisdir 28 Ridaniye doyusu Redakte 28 avqust 1516 da Helebe giren Yavuz Sultan Selim hec bir quvve ile qarsilasmadan seheri teslim almisdir Hema 19 Sentyabr 1516 Hums 21 sentyabr 1516 ve Sam 27 sentyabr 1516 eyni sekilde teslim olarken Livan emrleri de Osmanli hakimiyyetini qebul etmisdir 21 dekabr 1516 da Sedrezem Sinan Pasa emrindeki Osmanli ordusu Xan Yunus savasinda Canberdi Qezalini meglub etmis belece Felestin yolu acilmisdir 29 Yoluna davam eden Yavuz 30 dekabr 1516 da Qudse girmis ve Qudsdeki muqeddes yerleri ziyaret etmisdir Osmanli ordusu 2 yanvar 1517 de Qezzeye girmisdir Mercidabiq muharibesinden sonra Memluk dovletinin basina kecen Tomanbay Osmanli hakimiyyetini qebul etmediyi kimi sulh teklifi ucun gelen Osmanli elcisini de oldurmusdur Tumanbay venesiyalilardan top ve silah alaraq Ridaniyede quvvetli bir mudafie xetti qurmusdur Yavuz Sultan Selim ordusuyla birlikde Sina Colunu 5 gun icinde indiki tank suretiyle 11 yanvar 16 yanvar kecerek Ridaniyede Memluk Ordusu ile qarsilasmisdir Derhal sahil yolunu buraxib cenuba Sina sehrasina dogru yonelib suretle yol alib Memluk Ordusuna El Mukaddam daginin etrafini gezerek cenubdan hucum eden Yavuz Sultan Selim bu manevr sayesinde Memluk Ordusunun istiqametleri sabit olan toplarini tesirsiz hala getirmisdir Memluk sultani Tomanbay meglub olacagini anladi ve 22 yanvar gununde kicik bir deste ile ordu merkezine hucum etdi Sultan Selimin cadiri olaraq hucum etdikleri cadirda sedrezemi tapdilar ve Hadim Sinan Pasa qetle yetirildi Yanlis addim atdigini anlayan Tomanbay derhal doyus meydanindan qacdi Hemin gun basa catan Ridaniye doyusu Osmanlilarin zeferi ile bitdi ve her iki terefin de 25 000 nefere qeder itkisi ile basa catdi 24 yanvar 1517 de Qahire alinmisdir Qahireni hec bir itki vermeden ve seherin ictimai ve iqtisadi heyatina zerer vermeden eline kecirmek niyyetiyle 25 yanvarda Sultan Selim muqavimet gostermeyen butun Memluklulerin bagislanilacagini elan etdi Lakin Tumanbay ve ona yaxin Memluk komandirleri partizan tipli muqavimet teskil etmeye basladilar ve bu sebeble Qahire ancaq uc gun davam eden cox siddetli doyusden sonra ele kecdi ve seher qismen yixildi ve minlerle adam oldu 4 fevral 1517 de Yavuz merasimle Qahireye girmis ve Misir Memluklerine bagli Abbasi xelifeliyine son vermisdir 7 Memluk Sultani Kansu Gavri 4 fevral 1517 de Yavuz merasimle Qahireye girdi ve Yusif Nebi Taxti na oturdu Memlukluler Nil deltasinda ve Yuxari Misirde muqavimete davam etdiler Lakin cox zaman kecmeden Osmanli quvveleri bu muqavimet merkezlerini legv edib Tumanbayi tutmagi bacardilar 13 aprel 1517 de Tumanbay Qahire qala qapisinda asilaraq edam edildi Bu zeferle birlikde Memluk dovleti suqut etmis torpaqlari Osmanli suverenliyine girmisdir Bu seferde cox boyuk qenimet elde edilmisdi ve Misirdeki Osmanli ordusu erzaq ve sursat teleb edirdi Sultan Selim Istanbula gemi ile xeber gondererek 100 parca qeder gemiden ibaret bir donanmanin Istanbuldan telesik gonderilmesini istedi Bu esnada Istanbul cox siddetli bir qis kecirmekde idi Halic donmusdu ve Istanbul bas memuru muhafizi Piri Pasa derhal istenilen donanmani gondere bilmedi Halbuki limanda cox sayda yeni gemi xususile 6 top gemisi ve 5 at gemisi tikilmis hazir gozleyirdi Destek donanma ancaq 26 Martda Istanbuldan yol almaga basladi Isgenderiyye limanina catan donanma orada Sultan Selim ucun cox gorkemli bir donanma numayisi sergilediler Ele kecen xezineler ve qenimet mallari bu donanmaya yuklenerek 15 Iyulda Istanbula gonderildi 29 Misir Seferi sonunda Suriya Felestin ve Misir Osmanli hakimiyyetine girmisdir Bundan basqa Hicaz ve bolgesi de Osmanli torpaqlarina qatilmisdir Serq ticaret yollari tamamile Osmanlilarin eline kecmisdir Elde edilen qenimetler ve alinan vergilerle Osmanli Xezinesi dolmusdur 6 iyul 1517 de Muqeddes Emanetler Osmanli eline kecmisdir Bundan basqa Kiprdeki venesiyalilar Memluklere verdikleri vergini Osmanlilara odemeye baslamisdir 7 Misirin alinmasiyla Edviyyat Yolu da Osmanli idaresine kecmisdir Dovrun en ehemiyyetli iki ticaret yolu Ipek ve Edviyyat Yolunu ele keciren Osmanli bu sayede Avropa olkelerini iqtisadi baximdan asili veziyyete getirmisdir Ancaq Umid Burnunun kesfi sebebiyle bu ustunluk uzun surmemisdir Bunlara elave olaraq Misirin Osmanli hakimiyyetine girmesi ve Tomanbay in olumunden sonra Yavuz Sultan Selim Kansu Gavri nin ozune reqib olaraq cixardigi qardasi Ehmedin oglu Qasimi ele kecirmis ve oldurtmusdur Sah Ismayilin elci gondermesi Redakte Yavuz Sultan Selim Caldiran Doyusunden sonra Sah Ismayilin teklif etdiyi butun sulh sertlerini redd edib Misir seferine getmisdi Ancaq Sama catanda burada Sah Ismayilin hediyyeler ve mektub getiren bir elcisini gordu Sah Ismayil yolladigi mektubda hormet dolu ifadelerle asagidaki sozleri qeyd etmisdir Sen bir cox eraziye ve tebeqeye malik oldun xususile de Misiri almaqla Hadim ul Harameyn us Serifeyn Mekke ve Medinenin xidmetcisi unvanini aldin Indi sen Serqin Isgenderisen Aramizda olan oldu kecen kecdi Bir daha geri donmez Sen memleketini get men memleketime gedim Aramizda muselman qani tokulmesin Arzun ve meqsedin nedirse menim qebulumdur Sultan Selim esgerin yorgun olmasi sebebiyle Sah Ismayilin uzerine getmedi bununla birlikde Sah Ismayildan gele bilecek her hansi bir hucuma qarsi tedbir almaga da laqeyd yanasmamisdir Yavuz donus yolunda Mercidabiq movqeyine geldikde sedrezem Piri Mehmed Pasani 2 000 yeniceri ve bir xeyli eyalet esgeri ile Diyarbekir serheddine gonderdi ozu de Istanbula hereket etdi Piri Mehmed Pasa bir muddet Ferat cayi sahilinde qaldi Sah Ismayilin hereket etmemesinin ardindan verilen emr ile Edirnede olan padsahin yanina geldi 7 Qizilbas Celal Qiyami Redakte Ana madde Celali usyanlariBozox turkmenlerinden ve Amasya nin Turhal qesebesi sakinlerinden Celal adinda timarli bir qizilbas usyan ederek 20 000 adam yigib Tokat a gelmisdi Bu hadisenin yatirilmasi ucun Rumeli Beylerbeyi Ferhad Pasa vezifelendirilmisdi Eyni zamanda Sahsuvaroglu Eli bey de hadiseden xeberdar edilmisdi Ferhad Pasa gelmeden evvel Eli bey Qizilbas Celalin uzerine getmis ve Celali meglub etmisdir 1518 7 Yavuz Sultan Selim dovrunde Osmanli serheddiQerb seferi RedakteYavuz Sultan Selim Misir seferinden qayitdiqdan sonra donanmaya ehemiyyet vermis hazirliq etmeye baslamisdi Bu hazirligin hansi terefe olacagi hele bilinmediyinden venesiyalilar telasa dusmus Kipr adasina aid vergini vermekle birlikde her ehtimala qarsi adani da herbi baximdan guclendirilmis hemcinin Avropada muttefiq axtarmaga baslamisdilar Bununla birlikde seferin hansi terefe kecirileceyi gizli idi Bundan basqa Papa X Leonun Osmanlilara qarsi sefer kecirilmesi meqsediyle fealiyyeti oldugu da bilinmekdedir Papa Osmanliya qarsi ittifaq baglamaq meqsediyle Ispaniya Avstriya Fransa ve Ingiltere dovletleri ile gorusurdu Donanmadaki hazirligin esasen ola bilecek bir Selib Seferine qarsi denizde de ustun olmaq meqsediyle tikilmis olmasi ehtimal edilir 7 Bezi dovlet ireli geleni de Rodosun fethi movzusunda Sultan Selimi tesviq edirdi Ancaq Selim adanin zebti ucun hazir olan dord ayliq hazirligi kafi gormedi Daha evvel Fateh Sultan Mehmed terefinden da ehate edilen Rodosun feth edilmesinden yene muveffeqiyyetsiz olunmasini istemediyinden oteridir ki Sultan Selim cox daha yaxsi hazirlanilmasini emr etmisdir Yavuz Sultan Selim donanma fealiyyetleri ile birlikde edeceyi seferin istiqameti haqqinda qeti qerari vermeden evvel Edirneye getmeye qerar vermisdir Misir Seferinden sonra Qerb Seferine baslamaq meqsediyle Sedrezemi Qapiqulu esgerleriyle Edirneye gondermis sonra ozu de 1520 ci ilin avqust ayinda Edirneye dogru yola cixmisdir 7 Vefati Redakte Yavuz Sultan Selimi olum doseyinde gosteren bir Osmanli miniaturu Selim Name 16 esr Yavuz Sultan Selimin selteneti qisa surmus olsa da Osmanli Imperiyasinin oglu Suleyman dovrunde qizil cagini yasamasina zemin hazirlamisdir Sultan Selim atasindan aldigi bos xezineni agzina qeder doldurmusdur Meshur bir efsaneye gore xezinenin qapisini mohurledikden sonra bele vesiyyet etmisdir Menim qizilla doldurdugum xezineni nevelerimden her kim doldura bilse oz mohuru ile mohurlesin eks halda Xezine i Humayun menim mohrumle mohurlensin Bu vesiyyet tutulmus o tarixden sonra gelen padsahlarin hec biri xezineni dolduramadigindan xezinenin qapisi Osmanlinin texminen 400 il sonraki iflasina qeder Yavuzun mohuru ile mohurlenmisdir 29 Sultan Selim Misir seferinden sonra Qerb Seferine baslamaq meqsediyle sedrezemi Qapiqulu esgerleriyle Edirneye gondermis sonra ozu de avqust 1520 tarixinde Edirneye dogru yola cixmisdir Ancaq Selim kureyinde bir ciban cixmasi otru narahat idi Xalq arasinda yaniqara olaraq da adlandirilan bu ciban Sirpence ya da Aslan Pencesi adiyla bilinir Xoca Sadettin Efendi yazilarinda Yavuz Sultan Selimin olumune sebeb olan ciban haqqinda etrafli melumatlar vermisdir ve buna gore dovrumuzde qaynaq olaraq umumiyyetle onun yazilarina baxilir Yazilarina gore Yavuz Sultan Selim Edirneye herekete qerar verdikden sonra bir gun musahib Hesen Cana kureyine bir seyin batdigini soylemis bunun uzerine Hesen Can elini hokmdarin kureyine salmis lakin bir sey tapa bilmemisdir Ancaq ikinci sefer yene eyni seyden sikayet etdikde o zaman Hesen Can Sultan Selimin kureyine baxmis ve etrafi qizarmis ve tam yetismemis sert bir ciban gormusdur Bunu Sultan Selime deyende Sultan cibani sixmasini istemisse de Hesen Can Padsahim boyuk bir cibandir hele xamdir mecbur etmek caiz deyil bir munasib melhem qoyaq demis bunun uzerine Sultan Selim Biz Celebi deyilik ki bir ciban ucun cerrahlara muraciet edek cavabini vermisdir O geceni ezab icinde keciren sultan ertesi gun hamama gederek orada cibani sixdirib zedelemis lakin bu da agrisini artirmaqdan basqa bir ise yaramamisdir Bunun uzerine Hesen Cana Seni dinlemedik amma ozumuzu mehv etdik deyib cibanin macerasini danisanda Hesen Can az qala aglim basimdan gedirdi deyir Butun bu cetinliklere baxmayaraq Yavuz sefer daha evvel razilasdirildigi ucun geri donmeyerek xeste oldugu halda avqust 1520 tarixinde Edirneye dogru yola cixmisdir Yavuz Sultan Selim turbesi Yavuz Corluda qirx gun Bas hekim Ehmed Celebi terefinden mualice edilmis lakin yara yene de boyuyub acilmisdir Hereket ede bilmeyecek qeder yorgun dusen Yavuz mualiceden umidini kesdikde Edirnede olan sedrezem Piri Mehmed Pasa ile vezir Coban Mustafa Pasani ve Rumeli Beylerbeyi Ehmed Pasani telesik yanina cagirtmis ve vesiyyetini ifade etmisdir Bundan basqa telesik gelmesi ucun Manisa hakimi olan oglu Suleymana xeber gondermis ancaq oglu gelmeden 1520 ci ilde 21 sentyabri 22 sini baglayan gece Corlu qerargahinin oldugu kendde 49 yasinda vefat etmisdir Sultan Selimin vefati tek oglu olan Manisa hakimi Sahzade Suleyman gelene qeder gizli tutulmusdur Suleymanin 24 sentyabr tarixinde Istanbul terefine gelib gemi ile saraya endiyi xeber alindiqdan sonra Selimin vefati ve yeni padsahin Istanbula geldiyi elan edilmisdir Dovlet memurlari derhal Istanbula gelib yeni Padsahi tebrik etdikden sonra Selimin cenazesi Edirneqapi xaricinde baglar sonunda qarsilanib hazirlanmis olan tabuta qoyulmusdur Fateh Sultan Mehmed mescidinde cenaze namazi qilindiqdan sonra o tarixlerde Mirze Sarayi deyilen gunumuzdeki Sultan Selim mescidin yanindaki mehelleye defn edilmisdir 29 Turbesi oglu Suleyman terefinden insa edilmisdir Xelifeliyi RedakteMisir Seferi neticesinde muqeddes torpaqlar Osmanli hakimiyyetine girmisdi 6 iyul 1517 de Muqeddes Emanetler deyilen ve aralarinda Mehemmedin ebasi disi sancagi ve qilinci da olan esyalar Hicazdan Yavuz Sultan Selime gonderilmisdir Belece 29 Avqust 1516 da Xilafet Abbasi neslinden Osmanli soyuna kecmisdir Yavuz Sultan Selim Ayasofya Mescidinde edilen bir merasimle son Memluk xelifesi III Mutevekkilin muqeddes torpaqlari aldigi zaman oradaki idarecilerin istifade etdiyi Hakimu l Heremeyn Muqeddes diyarlarin hakimi unvanini uygun gormeyib ozunu Hadimu l Heremeyn Muqeddes diyarlarin xidmetcisi elan etmis oz deyimiyle Hadim i Heremeyn i Serifeyn Heremeyn i Serifeyn yeni Mekke ve Medinenin xidmetcisi unvanini goturmusdur 30 O dovrde xelife olan III Mutevekkil Istanbula kocurulmus ve omrunun sonuna qeder orada Osmanli muhafizesinde siyasi selahiyyete sahib olmadan yasamisdir Her ne qeder xilafet Osmanli sultanlarina kecse de xelife unvani Osmanli senedlerinde tez tez istifade edilmis deyil Hetta Qanuni Sultan Suleyman kimi bir sultan bele xelife unvanini istifade etmir Resmi olaraq ilk defe Kicik Qaynarca muqavilesi ile Osmanli Padsahi xelife olaraq Rus idaresine giren Krim Muselmanlarinin qoruyucusu olaraq gosterilmekdedir Osmanlida xilafet iddialarinin istifade edilmesi ancaq Sultan Ebdulmecid ile baslayacaq ve Sultan II Ebdulhemid ile inkisaf edecekdir Ailesi RedakteHeremxanasi Redakte Ayse Hafsa Hafize Valide Sultan Qanuni Sultan Suleyman Xedice Sultan Fatma Sultan Sahzade Qorqud Sahzade Musa ve Sahzade Orxanin anasi II Ayse Xatun Sah Sultan Beyhan Sultanin anasi Oglan usaqlari Redakte I Suleyman Sahzade Orhan Kicik yasda vefat etmisdir Sahzade Musa Kicik yasda vefat etmisdir Sahzade Qorqud Kicik yasda vefat etmisdir Sahzade UveysQiz usaqlari Redakte Beyhan Sultan o 1559 Ferhad Pasanin xanimi Xedice Sultan Isgender Pasanin ve Parqali Ibrahim Pasanin xanimi Fatma Sultan o 1573 Antakya sancaqbeyi Mustafa Pasa Qara Ehmed Pasa ve Hadim Ibrahim Pasanin xanimi Hafsa Sultan o 10 iyul 1538 Rumeli beylerbeyi Isgender Pasanin oglu Mustafa Pasanin xanimi Xanim Sultan o 1550 Isgender Pasanin xanimi Sah Sultan o 1572 Lutfu Pasanin xanimi Sultan Krim xani Seadet Gerayla evlenmisdir Bu nigahdan Sultanzade Ehmed adli oglu olmusdur Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http www haberturk com yazarlar murat bardakci 791847 ilter turkmene dusen gorev Yavuz Bahadiroglu Resimli Osmanli Tarihi Nesil Yayinlari 15 Baski sayfa 157 2009 ISBN 978 975 269 299 2 1 2 Yard Doc Dr Remzi KILIC Trabzon Valisi Sehzade Selim ve Faaliyetleri Nigde Universitesi Egitim Fakultesi Yenicag Tarihi Ana Bilim Dali Ogretim Uyesi 1 2 Nihat Cetinkaya Kizilbas Turkler s 464 472 ISBN 979 975 6199 06 9 Tektas Nazim 2007 Yavuz Sultan Selim Turkce Cadirdan Saraya Saraydan Surgune Osmanli Yeni Safak Gazetesi s 164 ISBN 975 7645 70 2 Celalzade Mustafa Selimname sf 446 ISBN 975 17 0645 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Ord Prof Ismail Hakki Uzuncarsili Buyuk Osmanli Tarihi Cilt II Turk Tarih Kurumu Yayinlari 7 baski s 233 248 ISBN 975 6945 11 7 ISBN 975 6945 13 3 1 2 Halil Ibrahim Inal Osmanli Tarihi Nokta Yayincilik s 176 179 ISBN 9944 174 37 4 Hammer Osmanli Tarihi Cilt II sf 380 1 2 Yilmaz Oztuna Yavuz Sultan Selim sf 39 ISBN 975 00981 1 0 Yunus Kocak Yenicerilige Ilk Intisap Edenler Hammer Osmanli Tarihi Cilt I Ilgi Kultur Sanat Yayinlari sf 385 Bahadiroglu Yavuz 2009 Yavuz Sultan Selim Turkce Resimli Osmanli Tarihi Nesil Yayincilik s 131 157 ISBN 978 975 269 299 2 Chambers Richard THE OTTOMAN EMPIRE The Classical Age 1453 1600 Pr Dr Ahmet Mumcu Osmanli Devletinde Siyaseten Katl S 96 ISBN 9944 931 14 4 http www lifeinbursa com tarihx 442 25 sehzade mahmut turbesi osmangazi htm Arxivlesdirilib 2010 10 25 at the Wayback Machine Son bakilma tarihi 20 Kasim 2008 1 2 3 Yavuz Sultan Selim Osmanli Arastirmalari Vakfi osmanli org tr 1 2 Ahmet Refik Altinay Osmanli Zaferleri Timas yayinlari 2007 ISBN 975 362 219 8 De Lamartine Alphonse Osmanli Tarihi Istanbul Toker yayinlari 1992 Ercan Yavuz Yavuz Sultan Selim Donemi Osmanli Tarihi 5 Ankara 2002 Bostanzade Yahya Efendi Tuhfetu l ahbab Tarih i Saf Milliyet Yayinlari s 85 Dr Yildiray Ozbek Sukri i Bitlisi Selimnamesi Minyaturleri Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Sayi 17 Yil 2004 2 151 193 s Norman Housley The Later Crusades 1274 1580 From Lyons to Alcazar Oxford University Press 1992 s 120 ISBN 0 19 822136 3 ISBN 978 0 19 822136 4 Yard Doc Dr Remzi Kilic Yavuz Sultan Selim Devri 1512 1520 Osmanli Ozbek Munasebetleri Kirgizistan Turkiye Manas Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 1 Biskek Kirgizistan 2001 ss 88 102 Hammer Joseph Von Osmanli Tarihi Cilt 1 Cev Mehmet Ata Abdulkadir Karahan Istanbul 1990 Prof Dr Mehmet Bayraktar Kutlu Muderris Idris i Bitlisi Biyografi Net Yayinlari ISBN 975 00394 7 5 http www enfal de starih45 htm Sahiner Atilla 2008 Sultan I Selim Yavuz Turkce Osmanli Tarihi Lacivert Yayincilik s 107 ISBN 978944759021 1 2 3 4 Sakaoglu N 1999 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari s 123 ISBN 975 329 299 6 Dr Aybars Pamir Osmanli Egemenlik Anlayisinda Senedi Ittifak in Yeri Yil 2004 C 53 Sa 2 sayfa 61 82 Hemcinin bax RedakteOsmanli sultanlarinin siyahisiII Gulbahar XatunXarici kecidler RedakteI SelimOsmanli sulalesiDogum 10 Oktyabr 1465 Vefat 22 Sentyabr 1520Hakimiyyet titullariSelefleri II Beyazid Osmanli Imperiyasi دولت عالیه عثمانی Sultani25 Aprel 1512 22 Sentyabr 1520 Xelefleri Sultan Suleyman QanuniSelefleri II Tumanbey Memluk dovleti Misir hakimi1517 1520 Xelefleri Sultan Suleyman QanuniHaqq iddasi titullariSelefleri II Beyazid Islam Xelifesi خلافة إسلامية Xelefleri 1517 de Xelife olduSunni Islam titullariSelefleri III Mutevekkil Islam Xelifesi خلافة إسلامية Xelefleri Sultan Suleyman QanuniMenbe https az wikipedia org w index php title I Selim amp oldid 6012189, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.