Özbəklər

Özbəklər – Türk xalqlarından biri. Özbəklər Özbəkistanda əhalinin 80%-dən çoxunu təşkil edir , həmçinin kompakt halda Əfqanıstanda , Tacikistanda , Qazaxıstanda , Qırğızıstanda , Türkmənistanda və Pakistanın Kəraçi şəhərində , dağınıq halda isə dünyanın bir çox ölkəsində yaşayırlar. Özbəklər türk xalqlarının uyğur qrupuna aiddir.

Özbəklər
özb. Oʻzbeklar

Əl-Xarəzmi Əbunəsr Fərabi Əl-Biruni İbn Sina Sultan Mahmud Qəznəli Əhməd Yəsəvi Cəlaləddin Mənguberdi Əmir Teymur Sultan Şahrux Uluqbəy Əli Quşçu Əlişir Nəvai Məhəmməd Şeybani Sultan Babur Əkbər şah II Abdulla xan Şeybani Sultan Şahcahan Sultan Övrəngzeb (Aləmgir) Əbdürrauf Fitrət Abdulla Qədiri Həmzə Həkimzadə Niyazi İslam Kərimov Əbdül Rəşid Dostum Rüstəm Qasımcanov Rahmonberdi Madazimov Urinboy Rahmonov
Ümumi sayı
30-35 milyon
Yaşadığı ərazilər
Özbəkistan 25 200 000 (2015) Əfqanıstan 3,843,000 (2018) Tacikistan 1,330,000 (2018) Qırğızıstan 940 000 (01.01.2020) Qazaxıstan 605 137 (2020) Türkmənistan 407 109 (1995) Rusiya 289 862 (2010) Türkiyə 75 000 Pakistan 70 000 ABŞ 50 000-80 000 Ukrayna 12 353 (2001) ÇXR 10 569 (2010) Monqolustan 260 (2010)
Dili
Özbək dili
Dini
İslam
Qohum xalqlar
Türk xalqları

Adın mənşəyi

Men Oʻzbekman oʻzimga bekman – mən Özbəyəm özümə bəyəm. Yəni, mən müstəqiləm deməkdir.

Məskunlaşma arealı

Əfqanıstan

Özbəklər Əfaqanıstanda Puştunlardan, Taciklərdən və Həzaralardan sonra ölkə əhalisinin 4-cü ən böyük etnik qrupudurlar. Əksər təxminlərə əsasən onlar ölkə əhalisinin 9%-ini təşkil edirlər.

Özbəklərin Əfqanıstanda məskunlaşdıqları vilayətlər :

• Fəryab vilayəti – 53.5%-i özbəklərdir .
• Cövzcan vilayəti – 39.5%-i özbəklərdir .
• Səməngan vilayəti – 22.1%-i özbəklərdir .
• Səri-Pul vilayəti – 19%-i özbəklərdir .
• Bəğlan vilayəti – 12%-i özbəklərdir .
• Bədəxşan vilayəti – 12%-i özbəklərdir .
• Bəlx vilayəti – 10.7%-i özbəklərdir .
• Badğis vilayəti – 5%-i özbəklərdir .
• Təxar vilayəti
• Pərvan vilayəti
• Herat vilayəti
• Nimruz vilayəti
• Qövr vilayəti
• Pəktika vilayəti
• Qəzni vilayəti – 0.1%-i özbəklərdir .
• Künduz vilayəti
• Kabil vilayəti

 

Tacikistan

2000-ci ildə Tacikistanda aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən özbəklər ölkə əhalisinin 15.3%-ni təşkil edirlər. Özbəklər Soğd vilayətinin əhalisinin 19.1%-ni, Xatlon vilayətinin əhalisinin 15.6%-ni təşkil edirlər.

Məşhur özbəklər

• Əl-Xarəzmi – Alim.
• Əbunəsr Fərabi – filosof.
• Əl-Biruni – Alim.
• İbn Sina – təbib.
• Sultan Mahmud Qəznəli – sərkərdə.
• Əmir Teymur – sərkərdə.
• Uluqbəy – Alim.
• Əlişir Nəvai – şairi.
• Sultan Babur – şairi.
• Həmzə Həkimzadə Niyazi – şairi.
• İslam Kərimov – Özbətistan Respublikasının prezidenti.
• Şahzoda – müğənni.
• Yulduz Usmanova – müğənni.
• Zülfiyyə – şairi.

Xarici keçidlər

• United Nations BMT – nin 2005-ci ilə olan məlumatlarına əsasən Özbəkistan əhalisinin 80%-ni Özbəklər təşkil edir
• unstats.un.org  : 26.02.1999 census of Kazakhstan Republic
• Узбеки Турции 2012-02-10 at the Wayback Machine
• unstats.un.org :24.03.1999 census of Kyrgyzstan Republic

İstinadlar

1. Özbəkistan Dövlətinin Statistika Komitəsi nin rəsmi məlumatlarına əsasən Özbəkistan əhalisnin 81,7% 2011-02-06 at the Wayback Machine-ni özbəklər təşkil edir və 1 yanvar 2014-cü il tarixinə Özbəkistan əhalisnin sayı 30 492 800 2014-05-25 at the Wayback Machine nəfərdir. Bu məlumatlara nəzərə alınaraq Özbəkistanda təxminən 24 milyon 912 min 600 nəfər özbəyin yaşadığı ehtimal edilir.
2. "Afghan Population: 34,940,837 (July 2018 est.) [Uzbeks = 11%]". Central Intelligence Agency (CIA). The World Factbook. İstifadə tarixi: 13 April 2019.
3. "Population: 7,910,041 (July 2013 est.) [Uzbeks = 15.3%]". Central Intelligence Agency (CIA). The World Factbook. İstifadə tarixi: 2013-06-10.
4. Численность постоянного населения Кыргызской Республики по отдельным национальностям в 2009-2018 гг.
5. "Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2020 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. İstifadə tarixi: 2020-04-27.
6. Asgabat.net-городской социально-информационный портал :Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году. 2016-03-10 at the Wayback Machine
7. Population census of Turkmenistan 1995, Vol. 1, State Statistical Committee of Turkmenistan, Ashgabat, 1996
8. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года: Национальный состав населения Российской Федерации 2013-12-04 at the Wayback Machine
9. "Yangi Dunyo". 2014-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-16. (#parameter_ignored_suggest)
10. Rhoda Margesson (January 26, 2007). «Afghan Refugees: Current Status and Future Prospects» p.7. Report RL33851, Congressional Research Service.
11. "Новое исследование: Американские узбеки". 2011-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-25. (#parameter_ignored_suggest)
12. Посол США: В Америке — "нашествие узбеков"
13. Population statistics of Eastern Europe: Ethnic composition of Ukraine 2001
14. 中华人民共和国国家统计局: 2-1 全国各民族分年龄、性别的人口
15. Монгол Улсын хүн ам, орон сууцны 2010 оны тооллого :Хүн ам, орон сууцны 2010 оны толлого тооллогын үр дүн
16. . 2009-08-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-17.
17. CİA – The World Factbook : Uzbekistan
18. . 2011-09-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-17.
19. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2009-07-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-03.
20. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2009-07-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-03.
21. (PDF). 2011-05-31 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-31.
22. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2009-07-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-03.
23. [1]
24. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2009-07-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-03.
25. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2009-07-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-03.
26. [2]
27. (PDF). 2009-07-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-03.