Bayburt
Bayburt — Türkiyənin Bayburt ilinin inzibati mərkəzi.
Bayburt | |
---|---|
türk. Bayburt | |
40°15′16″ şm. e. 40°13′33″ ş. u. | |
Ölkə | |
Daxildir | Bayburt ili |
Məmur | Betül Yaşar |
Bələdiyyə başçısı | Betül Yaşar (HDP) |
Tarixi və coğrafiyası | |
Hündürlük
|
|
Saat qurşağı | |
Əhalisi | |
Əhalisi |
|
Rəqəmsal identifikatorlar | |
Telefon kodu | +90 458 |
Poçt indeksi | 69000 |
Avtomobil nömrəsi | 69 |
Rəsmi sayt (türk.) | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Toponim
Bayburt - İrəvan xanlığının Gərnibasar mahalında kənd adı olmuşdur. 1728-ci ildən məlumdur. 1949-cu ildə əhalisinin bir hissəsi Azərbaycana qovulmuşdur. Gətirilmə addır. Bayburt Anadoluda, Ərzincan yaxınlığında qədim qala adıdır. V əsr erməni mənbəyində Baybert kimidir. XI əsrə aid mənbədə Baberddir. Kitabi-Dədə Qorqud eposunda və XIII əsrə aid mənbədə Bayburd kimidir. Orta əsrlərdə Bayburt Anadoluda həm şəhər-qalanın, həm də Əmirhacılı və Oğulbəyli qollarından ibarət türkmənşəli tayfanın adı idi. XV əsrdə Qızılbaş tayfalarından biri Bayburtlu adlanırdı. XIX əsrdə Qars əyalətinin Qars dairəsində və Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında Bayburt kəndləri vardı. Toponim türk dillərində bay-böyük, varlı və mənşəcə sami mənşəli akkad dilinə mənsub birtu - şah qarnizonunun yerləşdiyi qala (erməni dilindəki bert, berd qala sözü də birtu sözündəndir) sözlərindən ibarətdir.
Tarixçə
Yaşayış məntəqəsi Bizans hakimiyyəti altında Haldia Tema sərhədləri daxilində yerləşdi və Yustinianus I (527-565) dövründə qalası möhkəmləndirildi. Bizans-Ərəb mübarizəsindən sonra Pakraduni sülaləsinin ərazisinə qoşuldu.
Səlcuqlular 1054-cü ildə basqılara məruz qalsalar da, onları ələ keçirə bilmədilər. 1072-ci ildə Saltuklu Knyazlığı tərəfindən ələ keçirildi. Birinci Səlib yürüşü, Bizans valisi Teodoros Gavras tərəfindən tutuldu, ancaq 1098-ci ildə Danişmend Qazi oğlu İsmail tərəfindən Danimarka Knyazlığı tərəfindən ələ keçirildi. Danimarka Knyazlığının yıxılmasından sonra qəsəbə Saltuklu Knyazlığının hakimiyyəti altına keçdi və 1202-ci ildə knyazlığın yıxılması ilə Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin hakimiyyəti altına gəldi. II. Muğiseddin Tuğrulşahın qardaşı Süleyman Şah və Ərzurum Məlik, Bayburt qalasında əhəmiyyətli bir təmirə başladı. 1202 ilə 1230 arasında Erzurum Meliki olan Muğiseddin Tuğrulşah və oğullarının hakimiyyəti altında olan qəsəbə, Sultan Alaaddin Keykubat tərəfindən 1230-cu ildə yenidən Səlcuqluların nəzarəti altına alındı.
Coğrafiya
Bayburt sahə və əhalisi etibarilə Türkiyənin ən kiçik illərindən biridir. Şərqi Qaradəniz dağ silsiləsindən cənubda, Çorox vadisində yerləşir. Şimaldan Trabzon və Rizə, şərqdə Ərzurum, cənubdan Ərzincan və qərbdən Gümüşhane ilə həmsərhəddir. Vilayətin səthi sahəsi 3652 kvadrat kilometrdir.
Bayburtun möhkəm ərazilərinin geoloji quruluşu olduqca mürəkkəbdir. Şimal və şərqdəki Soğanlı dağlarının cənub hissəsindəki kiçik ərazilərdə çoxlu fosillər var. İlçənin yeraltı sərvətləri arasında gümüş, mis, qurğuşun, sink qarışığı damarları və linjit ehtiyatları var.
İlin ümumi ərazisinin 45%-i dağlardan ibarətdir. Bayburtu Qara dənizdən ayıran dağ silsilələri Zülfə (2750 m) Kəmər (2856 m) Soğanlı (2750 m), Haldizen (3000 m), Kırklar (3350 m) dağlardır. Cənubda Cavuşqıran (2850 m), Kop (2600 m), Çoşan (2963 m), Sarıxan (2400 m), Otluqbeli (2520 m) və Pulur (2300 m) dağlarıdır.
İstinadlar
- Kirzioglu F. Dede Korkut Oguznameleri, I. Istanbul, 1962.
- Kirzioglu M.F. Milli dastanlarimizden. Dede Korkut oguznamelerinin tarih belacsi bakiminden decerleri. Turk tarihi kurumu basimeli. Ankara, 1987.
- Qızılbaşlar tarixi. Bakı, 1995.
- Ahmet Zeki Velidi Togan. Umumturk tarihine giriş. G.I. İstanbul, 1981.
Həmçinin bax
- Bayburt Bələdiyyəsi