Azərbaycan ixtiraları və kəşfləri

Azərbaycan ixtiraları və kəşflərinin yaranma tarixi Daş dövründən başlayaraq Azərbaycan Respublikasının texnologiya tarixində baş verən əsas hadisələr əhatə edir. Məqalədə qeydlər aşağıdakı kateqoriyalara bölünür:

• Yerli ixtiralar: Neft Daşları və s.
• Unikal Azərbaycan məhsulları və obyektləri: Meyxana, Şəki xan sarayı, Qavaldaş və s.
• Üstünlük xüsusiyyətlərinə aid olan məhsullar və obyektlər: İstiqlal (snayper tüfəngi), Yalquzaq (snayper tüfəngi), Zərbə (Pilotsuz uçuş aparatı) və s.
• Elmi və tibbi ixtiralar: Qeyri-səlis məntiq və s.

Məqalədə azərbaycanlılar və ya Azərbaycan ərazində yaşayan yerli xalqlar tərəfindən elmi və tibbi kəşfləri, yaradılan məhsul və texnologiyalar qeyd olunub.

Qədim dövr

Qavaldaş

• Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğunda qəbilə adamlarının maddi güzəranı üçün istifadə olunan daş musiqi qurğuları.

Antik dövr

Muğam

• Mürəkkəb, ideya, emosional məna daşıyan, dərin və bitkin təfəkkür, bədii həyəcan və müxtəlif musiqi obrazlarının inkişafını ifadə edən musiqi janrı. Muğam yarandığı ən qədim zamanlardan başlayaraq, əsrlər boyu davam edən tədrici inkişaf və təkamül prosesi nəticəsində yetkinləşmiş, formalaşmış və kamilləşmişdir.

Qafqaz Albaniyası

E.ə. I əsr

Balaban

• Balabanın ilk nümunəsi Mingəçevir qədim yaşayış məskənində tapılıb. Sümükdən hazırlanmış eramızdan əvvəl I əsrə aid olan bu nəfəsli musiqi aləti balabanın ilk prototipi hesab olunur.

Orta əsrlər

V əsr

 

Buta naxışı ilə bəzənən kəlağayı

Kəlağayı

• İpək sapdan toxunmuş dördkünc formalı ənəvi Azərbaycan qadın baş örtüyü.

XI əsr

Azərbaycan aşıq yaradıcılığı

• Şifahi ənənəli Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin ən qədim sahələrindən biri, aşıq sənətinin mühüm tərkib hissəsi.

XII əsr

Çövkən

• At ilə oynanılan idman komanda oyunu və müasir polo oyununun bir versiyası.

XIV əsr

Meyxana

• Azərbaycana məxsus, zərb alətinin müşayiəti ilə oxunan və ya deklamasiya edilən metrikləşdirilmiş musiqi-poetik janrı.

Səfəvilər

1590-cı illər

1594 Neft quyusu

• Allahyar Məmmədnur tərəfindən

Yeni dövr

Azərbaycan xanlıqları

1790-cı illər

 

Şəki xan sarayı

1797 Şəki xan sarayı

Rusiya İmperiyasının tərkibində

1870-ci illər

1875 Azərbaycan tarı

• Mirzə Sadıq (Sadıqcan) tərəfindən

Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası

• Hacıbəy Sultanov Mars və Yupiter planetlərinin orbitləri arasında yerləşən asteroidlərin mənşəyi ilə bağlı riyazi nəzəriyyənin müəlliflərindəndir. Aste- roidlər həlqəsinin Mars və Yupiterin arasında hərəkət edən bir neçə nisbətən böyük ilkin cisimlərin ardıcıl parçalanması nəticəsində əmələ gəldiyini əsaslan­dırmışdır.

1930-cu illər

1932 Camışçılıq elmi

• Ağaxan Ağabəyli tərəfindən

1940-cı illər

 

Neft Daşları

1949 Neft Daşları

• Dünyada ilk dəniz neft platforması.

1960-cı illər

1965 Qeyri-səlis məntiq

• Lütfi Zadə tərəfindən

1967 Bakı metropoliteni

Azərbaycan Respublikası

2000-ci illər

2006 Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri

2006 Bakı-Tbilisi-Ərzurum Boru Xətti

2008 İstiqlal (snayper tüfəngi)

• Azərbaycan istehsalı olub, əllə doldurulan və uzununa çəkilən çaxmaqlı sxem əsasında hazırlanmış irikalibrli snayper tüfəngi.

2010-cu illər

 

İçərişəhər Kitab evində Proqressiv şahmat birinci klubunun təqdimatı

2012 Yalquzaq (snayper tüfəngi)

2013 Azerspace-1

• Azərbaycanın ilk rabitə peyki.

2013 Proqressiv şahmat

• Şahmat əsasında yaranan altı nəfərlik rəngarəng intelektual oyun.

2016 Zərbə (Pilotsuz uçuş aparatı)

• "Zərbə" PUA gecə və gündüz, istənilən hava şəraitində sərbəst şəkildə düşməni izləmək və ona zərbə endirmək imkanına malikdir.

2017

• Tufan (MRAP)
  • Minaya davamlı zirehli nəqliyyat vasitəsi.
• "Rainergy" qurğusu

İstinadlar

1. "LANDSCAPE PAINTINGS". www.thebusinessyear.com. www.thebusinessyear.com. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
2. "Muğam - Muğam ensiklopediyası". mugam.musigi-dunya.az. mugam.musigi-dunya.az. İstifadə tarixi: 19 January 2016.
3. "Muğam "şumer" deyilən Azəri türkünün milli mənəvi sərvətidir"., Tariyel Vəli Azərtürk., SİETL., ABŞ., 2001.,s. 4
4. "Balaban səsi: sirdaş, yoldaş, qəmdaş..." news.lent.az. news.lent.az. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
5. К. А. Касимов. Народы Азербайджанской Советской Социалистической Республики. Азербайджанцы. Народное творчество / Под редакцией Б. А. Гарданова, А. Н. Гулиева, С. Т. Еремяна, Л. И. Лаврова, Г. А. Нерсесова, Г. С. Читая. — Народы Кавказа: Этнографические очерки: Издательство Академии наук СССР, 1962. — Т. 2. — С. 158. — 684 с.
6. "AZƏRBAYCAN KƏLAĞAYISI HAQQINDA BİR NEÇƏ SÖZ". İstifadə tarixi: 3 iyul 2016.
7. (PDF). 2017-12-02 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-03.
8. ""DƏDƏ QORQUD DASTANLARI"". dede.musigi-dunya.az. dede.musigi-dunya.az. İstifadə tarixi: 8 may 2016.
9. Л. С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн. Искусство Азербайджана IV—XVIII веков. — М., 1976.
10. "Meyxana sənəti". www.anl.az. www.anl.az. 11 may 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 may 2016.
11. "Tariximizin yaddaşı: Bakı kəndləri – Balaxanı". anl.az. anl.az. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
12. "Palace of Sheki Khans". azerbaijan24.com. azerbaijan24.com. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
13. Abdullayeva, Səadət. Azərbaycan çalğı alətləri dünyanı valeh edir (PDF). səh. 213. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
14. "SULTANOV HACIBƏY FƏRƏCULLA OĞLU" (azərb.). nkpi.az. 2016-09-29. İstifadə tarixi: 2017-03-01.^{[ölü keçid]}
15. "Агабейли Агахан Алескер оглы. Биографическая энциклопедия РАСХН, ВАСХНИЛ". İstifadə tarixi: 2015-08-24.
16. Российская академия сельскохозяйственных наук: Биографическая энциклопедия / Отв. сост. И. В. Боровских; Под ред. Г. А. Романенко. — Тула: Гриф и К, 2004. — 616 с. — (Материалы к биобиблиографии академического состава Россельхозакадемии). — ISBN 5-8125-0460-1.
17. "Aghabeyli Aghakhan. AI, Spring 2005. (13.1). pp. 28-31". İstifadə tarixi: 2014-04-13.
18. "Oldest offshore oil platform". www.guinnessworldrecords.com. www.guinnessworldrecords.com. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
19. Blair, Betty. "Interview with Lotfi Zadeh". www.azer.com. www.azer.com. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
20. "BAKU METRO IN A PROCESS OF ENLARGING". www.eurasia.uitp.org. www.eurasia.uitp.org. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
21. "Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline fact sheet". europa.eu. europa.eu. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
22. "South Caucasus Pipeline (SCP), Georgia, Turkey, Azerbaijan". www.hydrocarbons-technology.com. www.hydrocarbons-technology.com. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
23. . karabakhmedia.az. karabakhmedia.az. 2016-12-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
24. "New weapons designed in Azerbaijan this year, Azerbaijan Ministry of Defence Industry". azertag.az. azertag.az. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
25. "Baku Reaches For The Stars: Azerbaijan Launches First Satellite". www.rferl.org. www.rferl.org. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
26. ""İRƏLİ" Gənclik Mərkəzində yeni şahmat növünün təqdimatı keçirilib". www.azadinform.az. www.azadinform.az. 3 fevral 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
27. . www.apa.az. www.apa.az. 2016-12-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 fevral 2017.
28. . az.trend.az. az.trend.az. 2017-02-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 fevral 2017.
29. "Reyhan Camalova ixtirasına patent alacaq". news.lent.az. İstifadə tarixi: 8 dekabr 2017.