Süni peyk

Süni peyk — yerin ətrafında pilotsuz uçan kosmik aparat.

Rabitə peyki: MILSTAR

Yerin ətrafında hərəkət etmək üçün aparat birinci kosmik sürətdən bir az artıq sürətə malik olmalıdır. Onlar 150–160 km-dən bir neçə min km məsafədə olan hündürlükdə uçurlar. Uçma hündürlüyünün aşağı həddi atmosferdə yarana biləcək dayandırma halından qaçma ilə təyin olunur. Peykin orbit üzrə hərəkəti bir neçə saat ilə bir neçə gün arasında yerləşir. Süni peyklər elmi tədqiqatlar üçün geniş tətbiq olunur (məsələn, hərbi peyklər, meteroloji peyklər, naviqasiya peykləri, rabitə peykləri və s.). Süni peykin ən əsası insanların kosmosda uzun müddət qalması üçün tətbiq olunandır.

Dünyada ilk süni peyk SSRİ tərəfindən buraxılmış Sputnik 1-dir.

İlk ABŞ peyki 1 fevral 1958-ci ildə, ilk Britaniya peyki 26 aprel 1962-ci ildə, ilk Kanada peyki 29 sentyabr 1962-ci ildə, ilk Fransa peyki 26 noyabr 1965-ci ildə və ilk Avstraliya peyki 29 noyabr 1967-ci ildə kosmosa buraxılmışdır.

Ölkələrin ilk peykləri

Ölkə	İl	Süni peyk	2010-cu ilə kimi kosmik fəzada olan SP sayı
Rusiya	1957 (1992)	Sputnik-1 (Kosmos-2175)	1454
ABŞ	1958	Eksplorer-1	1113
Böyük Britaniya	1962	Ariel 1	0029
Kanada	1962	Alouette 1	0034
İtaliya	1964	San Marco 1	0022
Fransa	1965	Asteriks	0057
Avstraliya	1967	WRESAT	0012
Avropa	1968	ESRO II	0042
Almaniya	1969	Azur	0049
Yaponiya	1970	Osumi	0134
Çin	1970	Dunfan Hun-1	0140
Polşa	1973	İnterkosmos-Kopernik-500	0000?
Niderland	1974	ANS	0005
İspaniya	1974	Intasat	0009
Hindistan	1975	Ariabxata	0051
İndoneziya	1976	Palapa A1	0010
Çexoslovakiya	1978	Maqion-1	0005
Bolqarıstan	1981	İnterkosmos-Bolqarıstan-1300	0001
Braziliya	1985	Brasilsat A1	0011
Meksika	1985	Morelos 1	0007
İsveç	1986	Viking	0011
İsrail	1988	Ofek-1	0007
Lüksemburq	1988	Astra 1A	0015
Argentina	1990	Lusat	0010
Pakistan	1990	Badr-1	0005
Cənubi Koreya	1992	Kitsat A	0010
Portuqaliya	1993	PoSAT-1	0001
Tayland	1993	Taykom 1	0006
Türkiyə	1994	Turksat 1B	00015
Ukrayna	1995	Siç-1	0006
Çili	1995	FASat-Alfa	0001
Malayziya	1996	MEASAT	0004
Norveç	1997	Thor 2	0003
Filippin	1997	Mabuhay 1	0002
Misir	1998	Nilesat 101	0003
Sinqapur	1998	ST-1	0001
Tayvan	1999	ROCSAT-1	0009
Danimarka	1999	Ørsted	0004
CAR	1999	SUNSAT	0002
Səudiyyə Ərəbistanı	2000	Saudisat 1A	0012
BƏƏ	2000	Thuraya 1	0003
Mərakeş	2001	Maroc-Tubsat	0001
Əlcəzair	2002	Alsat 1	0001
Yunanıstan	2003	Hellas Sat 2	0002
Kipr	2003	Hellas Sat 2	0002
Nigeriya	2003	Nigeriasat 1	0002
İran	2005	Sina-1	0004
Qazaxıstan	2006	Kazsat 1	0002
Kolumbiya	2007	Libertad 1	0001
Mavriki	2007	Rascom-QAF 1	0002
Vyetnam	2008	Vinasat-1	0001
Venesuela	2008	Venesat-1	0001
İsveçrə	2009	SwissCube-1	0001
Macarıstan	2012	MaSat-1	0000
Rumıniya	2012	Goliat	0000
Şri-Lanka	2012	SupremeSAT	0000
Belarus	2012	BKA	0000
KXDR	2012	Kvanmönson-3	0000
Azərbaycan	2013	Azerspace-1	0001
Avstriya	2013	TUGSAT-1/UniBRITE	0002
Estoniya	2013	ESTCube-1	0001
Litva	2014	LituanicaSAT-1 və LitSat-1	0002

Ölkələrin ilk rəsmi peykləri

Bu ölkələr süni peykin raket daşıyıcısını özləri istehsal edirlər. Yəni, digər ölkədən asılı olmadan fəzaya süni peyk çıxarırlar.

Ölkə	İl	Peyk
Azərbaycan	2013	Azerspace-1
SSRİ–RF	1957–1992	Sputnik 1
ABŞ	1958	Explorer 1
Fransa	1965	Astérix
Yaponiya	1970	Ōsumi
Çin	1970	Dong Fang Hong I
Böyük Britaniya	1962	Prospero X-3
Hindistan	1975	Rohini
İsrail	1988	Ofeq 1
Ukrayna	1992	Strela
İran	2009	Omid
Türkiyə	2011	RASAT
Şimali Koreya	2012	Kwangmyŏngsŏng 3
Cənubi Koreya	2012	STSAT-2C

Həmçinin bax

• Təbii və süni peyklər

İstinadlar

1. "SATCAT Boxscore". celestrak.com. 2011-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-13.
2. India launches Switzerland’s first satellite
3. Ölkələrin ilk rəsmi peykləri 2014-11-12 at the Wayback Machine (ing.)