| Əbussüud Əfəndi | |
|---|---|
| osman. ابو السعود افندى مُحمَّد عمادى türk. Ebussu'ud Efendi | |
| |
| Əvvəlki | Fənarizadə Muhiddin Çələbi |
| Sonrakı | Kürəkən Həmid Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | hakim, fəqih, müəllim, mufti, yazıçı |
| Uşaqları | Müdərris Əhməd Çələbi Hələb qazısı Mehmed Çələbi Anadolu və Rumeli başqazısı Mustafa Çələbi Xədicə xanım Rəhimə xanım Kərimə xanım |
| Dini | islam |
Əbussüud Əfəndi (türk. Mehmed Ebüssuûd Efendi , 30 dekabr 1490, İskilip, Rum əyaləti[d], Osmanlı imperiyası – 23 avqust 1574, İstanbul) — Hənəfi Matüridi, Osmanlı şeyxülislamı və Quran təfsirçisi. Ailəsi İskilip yaxınlığındakı kəndindən olduğu üçün ona "Əl-İmadi" də deyirdilər.
Həyatı
| ]Əbussüud Əfəndi 30 dekabr 1490-cı ildə Çorumun İskilip mahalında doğulmuşdur. Onun atası İskilipli Şeyx Mühiddin Məhəmməd Əfəndi, anası isə Əli Quşçunun qızı olmuşdur. Bəzi qaynaqlar İmadı Amid ilə qarışdırıb Əbussüud Əfəndinin Diyarbəkirli olduğunu irəli sürmüşdür. Əli Mustafa Əfəndi və Peçuylu İbrahimin "İmad"ı "İmadiyə" İlə qarışdıraraq Əbussüud Əfəndinin kürd əsilli olduğu fikrini irəli sürmüşdürlər. Lakin Əbussüud Əfəndinin ailəsinin hal-hazırda İraq ərazisində yerləşən İmadiyəli deyil, İskilipdə yerləşən İmad kəndindən olduğu bəzi müasir qaynaqlar da daxil olmaqla demək olar ki, bütün mənbələrdə qeyd edilməkdədir.
Əbussüud 1530-cu illərdə Bursa, İstanbul və Rumelidə hakim vəzifəsində çalışmış, burada yerli qanunları şəriət qanunlarına uyğunlaşdırmışdır. 1545-ci ildə Sultan Süleyman Qanuni onu şeyxülislam vəzifəsinə təyin etmiş və Əbussüud ölümünə qədər bu vəzifəni icra etmişdir. O, Süleymanın Yezidiləri öldürməsi və Səlimin Kiprə hücumu ilə bağlı fətva vermişdir. Əbussüud həmçinin İran və ya Osmanlı torpaqlarında yaşamasından asılı olmayaraq qızılbaşları "bidətçi" adlandıran fətvalar vermiş və onların öldürülməsinin qanuna görə icazə verilməsi ilə yanaşı, tərifə layiq görüləcəyini də bəyan etmişdir.
O, məhkəmə islahatlarından əlavə, verdiyi fətvaların müxtəlifliyi ilə də yadda qalıb. Bunlar arasında onun Qaragöz oyunlarına və o dövr üçün yenilik olan qəhvə istehlakına icazə verən rəyləri xüsusilə fərqlənir. Əbussüud Əfəndi 1545–1574-cü illərdə İstanbul müftisi olmuşdur.
Əbussüud Əfəndi 23 avqust 1574-cü ildə ölmüşdür. Onun məzarı Əyyubsultandır.
Əsərləri
| ]Bilinən 22 ədəd əsəri ilə müxtəlif risalələri vardır. "İrşadü'l-Aklu's-Selim Mezaye'l-Kitabü'l-Kerim" adlı təfsiri sahəsində ən əhəmiyyətli əsərlərdən qəbul edilir.
Təfsir
- İrşadü'l-Aklu's-Selim Mezaye'l-Kitabü'l-Kerim (Ərəbcə təfsir),
- Maak idi t-tarraffi əvvəli sureti'l-Feth minel-Keşşaf
- Təfsiri surətis(n)i-Furtan
- Dəf sini surətis(n)i Möminin
- Risalə fi bəhsi imani'l-Firavn
Hüquq
- Fətavayı Ebussuud Əfəndi,
- Qanunnaməs-i Əli Osmanı (Fateh dövrünə adını verən qanun)
- Maruzaat (müxtəlif fiqhi və əməli hökmlər),
- Ərazini Haracıyye və Oşriyə Hacında Qanun və Fətvalar,
- Risalə fi vəqfis(n)i-məhrum kül vən-nufçud,
- Bidaatü'l-kadi li-ihtiyacihi fil-gələcək vəl-keçmiş,
- Fe-tava Katiblərinə Tənbeh,
- Əl-Fetva'l müteallikti bı-beyanı'I-valftı'I-muteber e lı'l-hasad və istihlak) I-galat,
- Gamezatü I-melih fi əvvəli mebahisi sıxarıl-amm mine't-Telvih,
- Sevakjbii'l-enzar fi evaılı Menarı'l-envar,
- Hasmü'l-hılaffi'l-mesh ale'l-htfaf,
- Risalə fi val^fi'I-arazi və bəzi ahkami'l-vakj,
- Rishile fi qeydiyyatıs(n)ı-evkaf Risalə fi vakfı't-tavahin al/götürəs(n)i-arzı'l-mevkufe li'l-gayr.
- Öşür Haqqında Risalə
Dil və ədəbiyyat
- Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam),
- el-Kasîdetü'l-mîmiyye,
- el-Kasâidü'l-Arabiyye,
- Ka-sîde fi nsai's-Sultân Süleyman,
- Münşeat-ı Ebussuud.
- Galatat (yanlış kullanılan kelimeler),
- Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir)
- Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr
- Ğamazâtu’l-Melih
- Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl
Akaid
- Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader
Tip
- Risale li-ecli'ttaûn
- Duânâme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil ilə yazılmış dualar və hadisler),
- Risale fi ediyeti'l-me'sûre
- Risale-i Mergûbe
- Mecmua-ı Deavât
İstinadlar
| ]- https://islamansiklopedisi.org.tr/ebussuud-efendi.
- İsmail Hâmi Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971, p. 114. {{{2}}}
- 100 böyük türk. (Azərbaycan dilinə tərcümə edəni . Redaktoru: Məlik Allahverdiyev), Bakı, 1991. səh.34.
- Schneider, 192.
- Matthee, 2014
- Schneider, 193.
- Omar Farooq, Dr. Mohammad. "The Riba-Interest Equivalence: Is there an Ijma (consensus)?". Transnational Dispute Management. 4 (5). sentyabr 2007: 9. 22 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyun 2022 – SSRN vasitəsilə.
Xarici keçidlər
| ]- [1]
- [2] Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Ebussuud Efendiosman ابو السعود افندى م حم د عمادى turk Ebussu ud Efendi14 cu Osmanli seyxulislamiEvvelkiFenarizade Muhiddin CelebiSonrakiKureken Hemid EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 30 dekabr 1490Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 23 avqust 1574 83 yasinda Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiDefn yeri Eyyubsultan qebiristanligiFealiyyeti hakim feqih muellim mufti yaziciUsaqlari Muderris Ehmed Celebi Heleb qazisi Mehmed Celebi Anadolu ve Rumeli basqazisi Mustafa Celebi Xedice xanim Rehime xanim Kerime xanimDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ebussuud Efendi turk Mehmed Ebussuud Efendi 30 dekabr 1490 Iskilip Rum eyaleti d Osmanli imperiyasi 23 avqust 1574 Istanbul Henefi Maturidi Osmanli seyxulislami ve Quran tefsircisi Ailesi Iskilip yaxinligindaki kendinden oldugu ucun ona El Imadi de deyirdiler Heyati span Ebussuud Efendi 30 dekabr 1490 ci ilde Corumun Iskilip mahalinda dogulmusdur Onun atasi Iskilipli Seyx Muhiddin Mehemmed Efendi anasi ise Eli Quscunun qizi olmusdur Bezi qaynaqlar Imadi Amid ile qarisdirib Ebussuud Efendinin Diyarbekirli oldugunu ireli surmusdur Eli Mustafa Efendi ve Pecuylu Ibrahimin Imad i Imadiye Ile qarisdiraraq Ebussuud Efendinin kurd esilli oldugu fikrini ireli surmusdurler Lakin Ebussuud Efendinin ailesinin hal hazirda Iraq erazisinde yerlesen Imadiyeli deyil Iskilipde yerlesen Imad kendinden oldugu bezi muasir qaynaqlar da daxil olmaqla demek olar ki butun menbelerde qeyd edilmekdedir Ebussuud 1530 cu illerde Bursa Istanbul ve Rumelide hakim vezifesinde calismis burada yerli qanunlari seriet qanunlarina uygunlasdirmisdir 1545 ci ilde Sultan Suleyman Qanuni onu seyxulislam vezifesine teyin etmis ve Ebussuud olumune qeder bu vezifeni icra etmisdir O Suleymanin Yezidileri oldurmesi ve Selimin Kipre hucumu ile bagli fetva vermisdir Ebussuud hemcinin Iran ve ya Osmanli torpaqlarinda yasamasindan asili olmayaraq qizilbaslari bidetci adlandiran fetvalar vermis ve onlarin oldurulmesinin qanuna gore icaze verilmesi ile yanasi terife layiq goruleceyini de beyan etmisdir O mehkeme islahatlarindan elave verdiyi fetvalarin muxtelifliyi ile de yadda qalib Bunlar arasinda onun Qaragoz oyunlarina ve o dovr ucun yenilik olan qehve istehlakina icaze veren reyleri xususile ferqlenir Ebussuud Efendi 1545 1574 cu illerde Istanbul muftisi olmusdur Ebussuud Efendi 23 avqust 1574 cu ilde olmusdur Onun mezari Eyyubsultandir Eserleri span Bilinen 22 eded eseri ile muxtelif risaleleri vardir Irsadu l Aklu s Selim Mezaye l Kitabu l Kerim adli tefsiri sahesinde en ehemiyyetli eserlerden qebul edilir Tefsir Irsadu l Aklu s Selim Mezaye l Kitabu l Kerim Erebce tefsir Maak idi t tarraffi evveli sureti l Feth minel Kessaf Tefsiri suretis n i Furtan Def sini suretis n i Mominin Risale fi behsi imani l Firavn Huquq Fetavayi Ebussuud Efendi Qanunnames i Eli Osmani Fateh dovrune adini veren qanun Maruzaat muxtelif fiqhi ve emeli hokmler Erazini Haraciyye ve Osriye Hacinda Qanun ve Fetvalar Risale fi veqfis n i mehrum kul ven nufcud Bidaatu l kadi li ihtiyacihi fil gelecek vel kecmis Fe tava Katiblerine Tenbeh El Fetva l muteallikti bi beyani I valfti I muteber e li l hasad ve istihlak I galat Gamezatu I melih fi evveli mebahisi sixaril amm mine t Telvih Sevakjbii l enzar fi evaili Menari l envar Hasmu l hilaffi l mesh ale l htfaf Risale fi val fi I arazi ve bezi ahkami l vakj Rishile fi qeydiyyatis n i evkaf Risale fi vakfi t tavahin al gotures n i arzi l mevkufe li l gayr Osur Haqqinda Risale Dil ve edebiyyat Calatut i Ebussuud Gala tat i Avam el Kasidetu l mimiyye el Kasaidu l Arabiyye Ka side fi nsai s Sultan Suleyman Munseat i Ebussuud Galatat yanlis kullanilan kelimeler Kaside i Mimiyye Arapca siir Sevakibu l Enzar fi Evaili l Menar Gamazatu l Melih Sevakibu l Enzar fi Evaili Menari l Envar fi l Usul Akaid Risale fi beyani I kaza ve l kader Tip Risale li ecli ttaun Duaname i Ebussu uud Duaname yalin bir dil ile yazilmis dualar ve hadisler Risale fi ediyeti l me sure Risale i Mergube Mecmua i DeavatIstinadlar span https islamansiklopedisi org tr ebussuud efendi Ismail Hami Danismend Osmanli Devlet Erkani Turkiye Yayinevi Istanbul 1971 p 114 2 100 boyuk turk Azerbaycan diline tercume edeni Redaktoru Melik Allahverdiyev Baki 1991 seh 34 Schneider 192 Matthee 2014 Schneider 193 Omar Farooq Dr Mohammad The Riba Interest Equivalence Is there an Ijma consensus Transnational Dispute Management 4 5 sentyabr 2007 9 22 sentyabr 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 iyun 2022 SSRN vasitesile Xarici kecidler span 1 2 Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback MachineSultan Suleyman QanuniAilesiAyse Hafsa Sultan Xurrem Sultan Mahidovran Sultan Gulfem Xatun Sahzade Mustafa Sahzade Mehmed II Selim Sahzade Beyazid Sahzade Cahangir Humasah Sultan Mehrimah Sultan Aise Humasah Sultan Raziye SultanSedrezemlerPiri Mehmed Pasa Parqali Ibrahim Pasa Ayaz Mehmed Pasa Celebi Lutfi Pasa Xedim Suleyman Pasa Rustem Pasa Qara Ehmed Pasa Semiz Eli Pasa Sokollu Mehmed PasaKaptan i deryalarCefer Aga Qurdoglu Musliheddin Reis Xeyreddin Barbarossa Sokollu Mehmed Pasa Sinan Pasa Piyale PasaSeyxulislamlarZenbilli Eli Efendi Kamalpasazade Ehmed Semseddin Efendi Sadullah Sedi Efendi Civizade Muhiddin Mehmed Efendi Ebdulqedir Hemidi Celebi Fenarizade Muhiddin Celebi Ebussuud EfendiOsmanli seyxulislamlariXV esrMolla Semseddin Fenari Molla Fexreddin Ecemi Molla Xosrov Molla Gurani Eleddin Celebi Efdalzade HemideddinXVI esrZenbilli Eli Efendi Ibn i Kamal Efendi Sadullah Sedi Efendi Civizade Muhiddin Mehmed Efendi Ebdulqedir Hemidi Celebi Fenarizade Muhiddin Celebi Ebussuud Efendi Kureken Hemid Efendi Qazizade Ehmed Semseddin Efendi Melulzade Mehmed Efendi Civizade Haci Mehmed Efendi Ebdulqedir Efendi Bostanzade Mehmed Efendi Bayramzade Zekeriya Efendi Xoca Sadettin Efendi Haci Mustafa Sunullah EfendiXVII esrXocazade Mehmed Efendi Ebulmeyamin Mustafa Efendi Xocazade Esad Efendi Zekeriyazade Yehya Efendi Ahizade Huseyn Efendi Ebu Seid Mehmed Efendi Muid Ehmed Efendi Ebdurrehim Efendi Bahai Mehmed Efendi Qaracelebizade Ebduleziz Efendi Husamzade Ebdurrehman Efendi Memikzade Mustafa Efendi Xocazade Mesud Efendi Henefi Mehmed Efendi Balizade Mustafa Efendi Bolevi Mustafa Efendi Esir Mehmed Efendi Sunizade Seyid Mehmed Emin Efendi Minkarizade Yehya Efendi Catalcali Eli Efendi Ankarali Mehmed Emin Efendi Dabbaqzade Mehmed Efendi Seyid Feyzullah Efendi Ebuseidzade Feyzullah Efendi Imam Mehmed EfendiXVIII esrBasmaqcizade Eli Efendi Ebezade Abdullah Efendi Mehmed Ataullah Efendi Imam i sehriyari Mahmud Efendi Mirze Mustafa Efendi Menteszade Ebdurrehim Efendi Ebu Ishaq Ismayil Efendi Yeniseherli Abdullah Efendi Mirzezade Seyx Mehmed Efendi Basmaqcizade Abdullah Efendi Kurekenzade Ehmed Efendi Ebuishaqzade Ishaq Efendi Durri Mehmed Efendi Feyzullahzade Mustafa Efendi Pirizade Mehmed Sahib Efendi Heyatizade Mehmed Emin Efendi Seyid Mehmed Zeynalabdin Efendi Ebuishaqzade Esad Efendi Xelilzade Mehmed Seid Efendi Seyid Murtuz Efendi Abdullah Vassaf Efendi Kurekenzade Feyzullah Efendi Durrizade Mustafa Efendi Kurekenzade Feyzullah Efendi Celebizade Ismayil Asim Efendi Veliuddin Efendi Pirizade Osman Sahib Efendi Mirzezade Seyid Mehmed Seid Efendi Ivazpasazade Ibrahim Beyefendi Vassafzade Esad Efendi Mehmed Serif Efendi Seyid Ibrahim Efendi Durrizade Mehmed Ataullah Efendi Erebzade Ehmed Ataullah Efendi Durrizade Mehmed Arif Efendi Muftizade Ehmed Efendi Mekkeyi Mehmed Efendi Hemidizade Mustafa Efendi Seyid Yehya Tofiq Efendi XIX esrSamanizade Omer Hulusi Efendi Salehzade Ehmed Esad Efendi Serifzade Ataullah Mehmed Efendi Erebzade Mehmed Arif Efendi Durrizade Abdullah Efendi Mehmed Zeynalabdin Efendi Mekkeyizade Mustafa Asim Efendi Cerkez Xelil Efendi Yasinzade Ebdulvehab Efendi Ehmed Resid Efendi Qazizade Mehmed Tahir Efendi Ehmed Arif Hikmet Efendi Mesrefzade Mehmed Arif Efendi Mehmed Sadeddin Efendi Atifzade Husameddin Efendi Mehmed Rafiq Efendi Hesen Fehmi Efendi Ehmed Muxtar Beyefendi Tursucuzade Ehmed Muxtar Efendi Hesen Xeyrullah Efendi Qara Xelil Efendi Uryanizade Ehmed Esad Efendi Bodrumlu Omer Lutfi Efendi Mehmed Cemaleddin EfendiXX esrMehmed Ziyaeddin Efendi Mehmed Sahib Efendi Celebizade Huseyn Efendi Musa Kazim Efendi Ebdurrehman Nesib Efendi Mehmed Cemaleddin Efendi Mehmed Esad Efendi Urguplu Mustafa Efendi Omer Xulusi Efendi Heyderizade Ibrahim Efendi Mustafa Sebri Efendi Durrizade Abdullah Beyefendi Medeni Mehmed Nuri Kateqoriyalar 30 dekabrda dogulanlar1490 ci ilde dogulanlar83 yasinda vefat edenler23 avqustda vefat edenler1574 cu ilde vefat edenlerIstanbulda vefat edenlerEyyubsultan qebiristanliginda defn olunanlarElifba sirasina gore vezifeli sexslerOsmanli imperiyasinda dogulanlarOsmanli seyxulislamlariMuselman din adamlariGizli kateqoriyalar Vikipediya Vikidatada menbeleri olan meqalelerVikipediya Namelum parametrleri olan vezifeli sexs meqaleleri

