fbpx
Wikipedia

ABŞ federal hökuməti

Birləşmiş Ştatların federal rəhbərliyiAmerika Birləşmiş Ştatlarını yaradan 50 ştatın aid olduğu konstitusiya respublikasının milli rəhbərliyi. Federal hökumət (və ya idarəetmə), üç orqandan ibarətdir: Qanunvericilik, icraməhkəmə. Bu orqanlar və onların qüvvələri ABŞ Konstitusiyası ilə qeyd edilmişdir; qüvvələr haqqında daha çox detal, Konqres tərəfindən həyata keçirilən qanunlarda bildirilir.

Birləşmiş Ştatların idarəetmə mərkəzi Vaşinqton şəhərində yerləşir, bu coğrafi ərazi heç bir əyalətə aid deyil. Bu səbəbdən Amerika Birləşmiş Ştatları federal hökuməti üçün "Vaşinqton" ifadəsi geniş istifadə edilir.

Bu mətndə hökumət sözü "nazirlər kabineti" mənasında deyil, bir ölkəni idarə edən təşkilatlar mənasında və "idarəetmə" sözü ilə sinonim istifadə edilmişdir.

Tarix

Birləşmiş Ştatlar hökumətinin əsas xətləri konstitusiyasında xülasə olaraq qeyd edilmişdir. Hökumətin 1789-cu ildə qurulması ilə ABŞ, dünyanın ilk müasir milli konstitusiya respublikalarından biri olmuşdur.

Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasında qeyd olunduğu kimi, Birləşmiş Ştatlar hökuməti federalizm əsası üzərində qurulmuşdur, siyasi güc, federal hökumət ilə əyalət hökumətləri arasında bölüşülmüşdür. Amerikan federalizm detalları (federal hökumətin hansı qüvvələrə malik olması və bu qüvvələrin necə həyata keçirilməsi vacibliyi də daxil olmaqla), Konstitusiyanın qəbulundan bəri müzakirə olunmuşdur. Bəziləri əhatəli bir federal gücü qoruyarkən, bəzilərinində qənaətinə görə, insanlar, əyalətlər və digər müəyyən edilmiş varlıqlara müqayisədə, mərkəzi hökumət daha məhdud rola malik olmalıdır.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında Vətəndaş Müharibəsindən bəri, federal hökumətin gücü adətən artmışdır. Ancaq, qanunvericilik orqanının daha dominant olduğu müəyyən dövrlər də olmuşdur (məsələn, Vətəndan müharibəsini təqib edən on illərdə). O cümlədən, qanunvericilik, icra hakimiyyəti və ya konstitusiya prinsiplərinin hakimlərlə şərh olunması yolu ilə, əyalət haqları müdafiəçilərinin federal gücü məhdudlaşdırmağa nail olduğu dövrlər də olmuşdur.

 
Federal Hökumət və Amerika Birliyinin bir sxemi, 1862.

Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasındakı nəzəri əsaslardan biri, Amerika hökumətinin üç orqanının (icra, qanunverici və məhkəmə) qüvvələri və məsuliyyətləri arasında "nəzarət və tarazlıqlar" (İngiliscə yazsaq "checks and balances") olmasıdır. Məsələn, Konqres (qanunvericilik orqanı), qanun çıxarma gücünə sahib olmasına baxmayaraq, icra (Sədr) hər hansı bir qanunu veto edə, onun bu hərəkəti də Konqres tərəfindən etibarsız sayıla bilər. Sədr ölkənin ən yüksək məhkəmə nüfuzuna (Konstitusiya Məhkəməsinə) hakimləri təyin edir, lakin təyin olunan bu hakimlərin Konqres tərəfindən təsdiq olunması lazımdır. Konstitusiya Məhkəməsi də, Konqres tərəfindən keçirilən hər hansı bir qanunu "konstitusiyaya zidd" hesab edib əsassız saya bilər. Bu və digər məsələlər aşağıdakı mətndə araşdırılmaqdadır.

Qanunvericilik orqanı

Əsas səhifəː ABŞ Konqresi

Amerika Birləşmiş Ştatları Konqresi, federal hökumətin qanunverici orqanıdır. Konqres ikipalatalı parlamentdən ibarətdir, Amerika Birləşmiş Ştatları Nümayəndələr PalatasıSenat.

Konqresin qüvvələri

Konstitusiya, Konqresə müxtəlif qüvvələr vermişdir. I Maddənin 8-ci Hissəsində sıralandığı kimi, bunlar, vergi qoyma və toplama; Pul kəsmə və dəyərini tənzimləmə; Hiyləgərlik üçün cəza təyin etmə, poçt xidmətləri üçün asan yollar təmin etmək, patent vermək yolu ilə elmin inkişafını təşviq etmək, Konstitusiya Məhkəməsinə bağlı alt məhkəmələr qurmaq, piratlığa və ağır cinayətlərə qarşı mübarizə aparmaq; Müharibə elan etmək; Ordular qurmaq və onu idarə etdirmək; Donanma yaratmaq və onu idarə etdirmək; Quru və dəniz qüvvələrinin keçirilməsi üçün qaydalar tərtib etmək, milis qüvvələrini maliyyələşdirmək, onları silahlandırmaq və onların intizamını təmin etmək; Kolumbiya Bölgəsi (District of Columbia) üçün xüsusi qanunlar çıxarmaq, və özünə aid bu qüvvələri tətbiq etmək üçün lazımı qanunları həyata keçirməkdir. Birləşmiş Ştatlar qurulduğundan bəri keçən iki əsrdən artıq müddət ərzində federal hökumət orqanlarının güclərinin sərhədləri haqqında bir çox ixtilaf çıxmışdır. Bu münaqişələr çox zaman iddiaların mövzusu olmuş və ən nəhayət Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsində həll olunmuşdur.

Konqresin tərkibi

Nümayəndələr palatası

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Konqresinin möhürü

Nümayəndələr palatası (İng. House of Representatives) hazırda 435 nümayəndədən ibarətdir, bunların hər biri bir konqres bölgəsini (congressional district) təmsil edir. Hər əyalətin parlamentdə malik olduğu nümayəndə sayı, o əyalətin Amerika Birləşmiş Ştatları əhali sayı ilə müəyyən edilmiş əhalinin sayına əsaslanır. 435 nümayəndənin hamısının vəzifə müddəti iki ildir. Hər əyalətin Məclisdə ən azı bir nümayəndəsi olmalıdır. Nümayəndə seçilə bilmək üçün bir nəfərin ən az 25 yaşında olması və ən az yeddi ildir ki, Amerika Birləşmiş Ştatları vətəndaşı olması lazımdır. Bir nümayəndənin neçə dəfə seçiləcəyinə dair bir məhdudiyyət yoxdur. 435 səs verən nümayəndəyə əlavə olaraq altı dənə səs verməyən nümayəndə var, bunlar beş nümayəndə və bir rezident vəzifəsidir (resident commissioner). Beş nümayəndə, Kolumbiya Bölgəsi, Quam, Vircin Adaları, Amerika Samoa AdasıŞimali Mariana Adaları Komonveltindən (Commonwealth of the Northern Mariana Islands) gəlir, resident commissioner isə Puerto-Rikodan.

Senat


Nümayəndələr palatasından fərqli olaraq, əyalətin əhalisinin sayından asılı olmayaraq Senatda hər əyalətdən iki senator olur. Hazırda 100 senator var (50 əyalətdən iki dənə), hər birinin vəzifə müddəti altı ildir. Senatorların təqribən üçdə biri hər iki ildən bir yenidən seçkiyə tabe olur.

Müxtəlif qüvvələr

Məclis və Senatın hər birinin özünə xas qüvvələri vardır. Məsələn, Prezident tərəfindən edilən təyinatların çoxusu (hökumət nümayəndələri və nazirləri, federal hakimlər, Amerika Birləşmiş Ştatlarının hərbi zabitləri və xarici ölkələrə səfirlər) Senat tərəfindən təsdiq olunur (Konstitusiyada qeyd edildiyi kimi "tövsiyə edər və razılıq verir"). Gəlir əldə etməyi hədəfləyən bütün qanunlar Nümayəndələr Məclisindən qaynaqlanmalıdır. Hər hansı bir qanunun keçməsi üçün hər iki məclis tərəfindən təsdiq olunması lazımdır amma onun qanuni olması üçün həmçinin Prezident tərəfindən imzalanması lazımdır. Əgər Prezident qanunu veto etsə, Konqresin hər iki palatası qanunu üçdə iki çoxluqla yenidən keçirə bilər, bu halda Prezidentin imzası olmadan qanunlaşır. Konqresin qüvvələri Konstitusiyada sayılanlarla məhduddur; bütün digər qüvvələr və əyalətlər xalqa məxsusdur. Konstitusiyada ayrıca bir "Lazımlı və Uyğun Məqam" ("Necessary and Proper Clause") maddə var, bu maddə Konqresə "qeyd olunan qüvvələrin tətbiqi üçün zəruri və uyğun olan hər bir qanunu keçirmək" səlahiyyəti verir. Nümayəndələr Palatası və Senat üzvləri gəldikləri ştatlarda səs çoxluğu seçki sistemi ilə seçilirlər, bunun istisnası LuizianaVaşinqton ştatlarıdır, bunlarda iki mərhələli seçki sistemi vardır.

Federal rəsmilərinin vəzifədən azad edilməsi

Konqresin Sədr, federal hakim və digər federal rəsmilərini vəzifədən azad etmə gücü var. Nümayəndələr Palatası və Senatın bu prosesdə fərqli rolları vardır. Nümayəndələr Palatası əvvəlcə səlahiyyətli şəxsi günahlandırmaq (İngilis dilində "impeach") üçün səsvermə keçirər. Sonra, Senatda mühakimə edilib səlahiyyətli şəxsin vəzifəsindən azad edilməsinin vacibliyi qərarı verilər.

Konqresin prosedurları

Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyasını 1-ci Maddəsinin 2-ci Hissəsinin 2-ci bəndində qeyd olunur ki, Konqresin hər iki məclisinə də "toplanma qaydalarını müəyyənləşdirmək" səlahiyyəti verilsin. Bu hökm sayəsində konqres komitələri yaranmışdır, bunlar qanun mətnlərini hazırlayır və milli məsələlərlə bağlı məclisin təhqiqat işlərini icra edirlər. 108-ci Konqresdə (2003-2009) Məclisdə 19 və Senatda 17 daimi komitə var idi, bunlara əlavə olaraq, hər iki məclisin üzvləri olan dörd daimi komitə daha vardı, bunlar Konqres Kitabxanası, pul nəşri, fiskaliqtisadiyyata nəzarət edirdi. Bundan başqa hər məclis müəyyən problemləri araşdırmaq üçün xüsusi və ya seçmə komitələr təyin edə bilir. Günümüzdə konqresin iş yükünün böyük hissəsi alt komitələr tərəfindən aparılır, bu alt komitlerin sayı 150-dən çoxdur.

Konqresin qüvvələri

Əsas səhifəː Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının Birinci Maddəsi

Konqresin nəzarəti

Əsas səhifəː Konqresin nəzarəti

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Kapitoli Konqresinin rəhbərlik mərkəzidir.

Konqres nəzarətinin məqsədi, ziyan və saxtakarlığın qarşısını almaq, insan azadlıqlarını və şəxsi hüquqları qorumaq, icranın qanunlara riayət etməsini təmin etmək, qanun yaratmaq və ictimaiyyəti təhsilləndirmək üçün məlumat toplamaq və icranın performansını qiymətləndirməkdir.

Hökumət nazirlikləri, inzibati idarələr, nəzarət komissiyaları və rəhbərlik üzərində təsir sahibidir.

Konqresin nəzarəti müxtəlif formalarda ola bilər:

  • Komitə təhqiqatları və iclasları.
  • Prezident ilə rəsmi görüş və onun təqdim etdiyi hesabatlar.
  • Rəhbərlik təyinatları və andlaşmalar üçün Senatın təklif və rəyləri.
  • Nümayəndələr Palatasının ittihamları (impeachment) və onu izləyən Senatın mühakimə etməsi.
  • Prezidentin, vəzifəsini icra edə bilməməsi zəruriyyəti yarandıqda və ya Prezidentin köməkçisinin məqamının boş olması halında, Konstitusiyanın 25-ci əlavə maddəsinə görə Məclis və Senatın iclasları.
  • Qanunverici hakimiyyət və icra nümayəndələri arasında qeyri rəsmi görüşlər.

İcraedici hakimiyyət

Əsas səhifəː Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının İkinci Maddəsi

Federal hökumətin icra gücü Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti tərəfindən aparılır amma o bu gücü adətən Hökumət üzvləri və digər nümayəndələrə ötürür.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının PrezidentiVitse-prezidenti iki nəfərlik bir namizəd komandası (running mate) olaraq Seçicilər Məclisi tərəfindən seçilir. Seçicilər Məclisində hər əyalətə (Kolumbiya Bölgəsi də daxil olmaqla), Konqresin hər iki palatasında təmsil gücü ilə mütənasib olaraq müəyyən sayda stul təsis edilmişdir. Prezident, ən çox iki dəfə dörd illik səlahiyyət müddəti ilə məhdudlaşır (bunlar ardıcıl olmaq məcburiyyətində deyil) və ya əgər seçki yolu ilə deyil vəzifə ötürülməsi yolu ilə Prezident oldusa, Prezident olaraq vəzifə başında iki ildən uzun qaldısa bundan sonra ancaq bir dörd illik müddət üçün daha seçilə bilər.

Prezident

Əsas səhifə: Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Prezidentinin möhürü

Hakimiyyətin icra orqanı Prezident və Prezidentin səlahiyyət verdiyi şəxslərdən ibarətdir. Prezident həm dövlət başçısı, həm baş nazirdir, həmçinin Ali Baş Komandan və baş diplomatdır. Konstitusiyaya görə Prezident, "qanunlara sadiq qaldığına diqqət etməli" və "Konstitusiyanı mühafizə etməli, qorumalı və müdafiə etməlidir". Prezident, federal hakimiyyətin icraedici hakimiyyəti orqanında başçıdır. 5 milyon nəfərdən ibarət olan bu təşkilatın içində 1 milyon aktiv hərbi personal və 600.000 poçt xidməti işçisi var. Hazırkı Prezident olan Donald Tramp, Amerika Birləşmiş Ştatları tarixinin 45-ci Prezidentidir.

Prezident, Konqres tərəfindən hazırlanmış qanunları imzalayaraq qüvvəyə keçirir və ya onu veto edir. Veto olduğu təqdirdə onun qanuni olmasını əngəlləyir. Əgər konqresin iki məclisinin üçdə ikisi onun vetosunu etibarsız hesab edərsə prezidentin etdiyi veto etibarsız sayılır və qanun qüvvəyə minir. Prezident, təkbaşına xarici ölkələrlə sazişlər imzalaya bilər. Ancaq, beynəlxalq sazişlərin təsdiq olunması üçün Senatın üçdə ikilik hissəsinin dəstəyi lazımdır. Prezident, xəyanət, rüşvət və digər böyük cinayətlərə görə Nümayəndələr palatası tərəfindən günahlandırılıb Senatın üçdə ikilik səsi ilə vəzifədən azad edilə bilər. Prezident parlamenti ləğv edə bilməz və ya erkən seçki qərarı ala bilməz. Prezident, federal hökumətə qarşı cinayət törətmiş, məhkum olunmuş şəxsləri əfv edə bilər (günahlandırma prosesilə vəzifədən azad edilən şəxslər istisna olmaqla), sərəncam verə bilər (Senatın razılığı ilə) və Konstitusiya Məhkəməsinin sədrlərini və federal hakimləri başqa vəzifələrə təyin edə bilir.

Vitse-prezident

Əsas səhifəː ABŞ vitse-prezidenti

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Vitse-prezidentinin möhürü

ABŞ-ın vitse-prezidenti, rəhbərlikdəki ikinci ən yüksək icra nümayəndəsidir. Amerika Birləşmiş Ştatları prezident xələfiliyi zamanı başda yer alan vitse-prezident, Prezidentin ölümü, istefası yaxud vəzifədən azad edildiyi təqdirdə Prezident olur; bu hal Amerika Birləşmiş Ştatları tarixində doqquz dəfə meydana gəlmişdir. Konstitusiyaya əsasən Vitse-prezident Senatın Prezidenti olur. Bu xüsusiyyətindən dolayı vitse-prezident qanunlar barədə səsvermə prosesində bərabərlik yarandığı təqdirdə bərabərliyi pozmaq məqsədilə Senatda səs verə bilər. 12-ci Əlavə Maddəyə görə, Seçicilər Komissiyasının səslərini saymaq məqsədilə toplanan Konqresin iki məclisinin birgə iclasında sədrlik edər. Vitse-prezidentin Konstitusiyada qeyd olunan yeganə funksionallığı, prezidentin xələfi olması istisna olmaqla, Senatda Prezident olsa da, hazırda bu məqam, ümumiyyətlə, federal hakimiyyətin icra orqanının bir hissəsi kimi görülür. Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyası bu orqanın hakimiyyətin üç orqanından hansına aid olduğunu qeyd etməz, bu səbəbdən akademiklər onun icraedici hakimiyyətə, yoxsa qanunvericilik orqanına, yoxsa ikisinə də aid olduğunu müzakirə edirlər.

Hökumət, inzibati bölmələr və dairələri

Əsas səhifələr: Amerika Birləşmiş Ştatları kabineti və Amerika Birləşmiş Ştatları fedral dairələrinin siyahısı

Dövlət Departamenti

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət Departamentinin möhürü

Əsas səhifə: ABŞ Dövlət Departamenti

Xarici işlər Naziri (əslində bu məqamın İngilis dilində Secretary of State olan adının Azərbaycan dilində tam lüğət tərcüməsi Dövlət Katibidir), Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət Departamentinin (Department of State) Baş İcraçı Direktoru (Chief Executive Officer)-dur. Bu nazirlik bütün federal icra nazirliklərinin ən öndə gələnidir. Xarici işlər Naziri Amerika Birləşmiş Ştatları rəhbərliyinin icraedici hakimiyyətinin üçüncü ən ali rəsmisidir, Prezident və Vitse-prezidentdən sonra. Nazir, Prezident Kabinetinin üzvüdür; həm Prezidentin xələfilik sıralamasında həm də protokoldakı prioritet sıralamasındakı ən yüksək hökumət naziridir. Nazir, Amerika Birləşmiş Ştatlarının xarici işlər siyasəti məsələsində Prezidentin baş müşaviridir və bu xüsusiyyəti gərəyi saziş və müqavilələrlə bağlı müzakirələr aparır, onları şərh edir və ya sona çatdırır; həmçinin beynəlxalq konfranslara, təşkilatlara və idarələrə şəxsən qatılır və ya nümayəndələr göndərir; Amerika Birləşmiş Ştatlarının xarici işləri ilə bağlı müzakirələr aparır; xarici səfarət və konsulluqların idarə edilməsindən cavabdehdir. Xarici ticarət missiyaları və kəşfiyyat vəzifəliləri birbaşa Xarici İşlər Nazirinə hesabat verirlər. Nazir həmçinin Amerika Birləşmiş Ştatlarının xarici ölkələrdəki fəaliyyətləri ilə bağlı digər nazirliklərin fəaliyyətinin istiqaməti, koordinasiya və yoxlanmasından cavabdehdir.

Digər hökumət rəsmiləri, komissiyalar və inzibati qurumlar

Federal qanunların gündəlik həyata keçirilməsi və idarəsi, müxtəlif federal icra nazirliklərinin məsuliyyətindədir. Bu nazirliklər Konqres tərəfindən, milli və beynəlxalq məsələlərin spesifik məsələləri ilə məşğul olmaları üçün yaradılıb. 15 nazirliyin başçısı Prezident tərəfindən seçilir, Amerika Birləşmiş Ştatları Senatının "tövsiyə və razılığı" ilə təsdiq edilir, bunlar Prezidentin "kabineti" kimi tanınan məsləhətçilər şurasıdırlar. Nazirliklərlə (İngilis dilində departments) yanaşı, bəzi başqa inzibati qurumlar (agency) Prezidentin İcra Aparatı (Executive Office of the President) altında toplanır. Bunlarına arasında Ağ Ev personalı, Amerika Birləşmiş Ştatları Milli Təhlükəsizlik Şurası, (National Security Council) Müəssisə və Büdcə idarəsi (Office of Management and Budget), İqtisadi Məsləhətçilər Şurası (Council of Economic Advisers), Ekoloji Keyfiyyət Şurası, (Council on Environmental Quality) Amerika Birləşmiş Ştatları Ticarət Nümayəndələri idarəsi (Office of the U.S. Trade Representative), Milli Narkotik Nəzarət Siyasəti idarəsi (Office of National Drug Control Policy) və Elm və Texnologiya Siyasəti idarəsi (Office of Science and Technology Policy) yerləşir. Bu Amerika Birləşmiş Ştatları dövlət qurumlarının əməkdaşları, Amerika Birləşmiş Ştatları dövlət xidmətləri olaraq adlandırılır.

İnzibati orqanlardan başqa, Amerika Birləşmiş Ştatları Poçt İdarəsi, (United States Postal Service) Milli Aeronavtika və Kosmos İdarəsi (NASA), Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (CIA), Amerika Birləşmiş Ştatları Ətraf Mühiti Qoruma İdarəsi (Environmental Protection Agency), və Amerika Birləşmiş Ştatları Beynəlxalq İnkişaf İdarəsi (United States Agency for International Development) kimi müstəqil inzibati qurumları var. Əlavə olaraq, Federal Depozit Sığorta Şirkəti (Federal Deposit Insurance Corporation) və Milli Dəmiryol Sərnişin Şirkəti (National Railroad Passenger Corporation) kimi iqtisadi dövlət qurumları var.

Məhkəmə orqanı

Əsas səhifə: Amerika Birləşmiş Ştatları federal məhkəmələri

Həmçinin baxınː Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının 3-cü Maddəsi

Məhkəmə qanunları açıqlayır və həyata keçirir. Bu orqan müxtəlif hüquqi iddiaları dinləyir və barələrində qərar alır.

Federal məhkəmə orqanına ümumi baxış

 
Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsinin möhürü

Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsi federal məhkəmə sisteminin və ən qədim hüququ əmsalına görə, Amerika Birləşmiş Ştatlarının ən ali məhkəməsidir. Federal məhkəmə hakimiyyəti, Konstitusiya məhkəməsi və müxtəlif "alt məhkəmələrdən" ibarətdir. Konstitusiya Məhkəməsinin hakimləri Prezident tərəfindən ömürlük vəzifəyə təyin olunur və Senat tərəfindən təsdiq olunur. Hazırkı Amerika Birləşmiş Ştatlarının Başhakimi Con Q. Robertdir. Alt məhkəmələr arasında Kassasiya Məhkəmələri və Federal Bölgə Məhkəmələri yerləşir.

İlk Konqres ölkəni məhkəmə bölgələrinə ayırmış və hər bir bölgə üçün federal məhkəmələr qurmuşdur. O başlanğıcdan günümüzdəki quruluş ortaya çıxmışdır: Konstitusiya Məhkəməsi, 13 Kassasiya Məhkəməsi (Səyyar Məhkəmə və ya Apelyasiya Məhkəməsi olaraq da adlandırılır), 94 dairə məhkəməsi və iki xüsusi səlahiyyət sahəsi məhkəməsi. Konqres, Prezidentin razılığı ilə, Konstitusiya Məhkəməsindən aşağı məhkəmələri yenidən tənzimləyə və hətta ləğv edə bilmə səlahiyyətinə malikdir. Konstitusiyanın qoyduğu bir məhdudiyyət ilə, Konstitusiya Məhkəməsinin hakim sayını yalnız Konqres müəyyənləşdirə bilər.

Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsi, "məhkəmə və münaqişələri" barədə hökm verir. Federal idarəetmə ilə bağlı məsələlərə, əyalətlər arasındakı münaqişələrə, Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının şərhi ilə bağlı məsələlərə baxır. Ümumiyyətlə, hakimiyyətin hər hansı bir səviyyəsində keçirilən qanunları və inzibati əməliyyatları konstitusiyaya uyğunsuz elan edə bilir, bu yolla qanunu etibarsız qılıb gələcək qanunvericilik və qərarlara presedent yaradır. Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyası qanunverici orqanına məhkəmə nəzarəti gücünü (bir qanunun konstitusiyaya zidd elan etmə gücünü) xüsusilə verməmişdir. Bu güc, Başhakim Marşal tərəfindən, Amerika hüquq tarixində bir dönüş nöqtəsi sayılan Marbury v. Medison (1803) adlı Konstitusiya Məhkəməsi işində irəli sürülmüşdür. İlk dəfə bu məhkəmədə bir qanunun konstitusiyaya zidd elan edilib ləğv edilmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsindən aşağı Amerika Birləşmiş Ştatları kassasiya məhkəmələri mövcuddur, onların aşağısında da Amerika Birləşmiş Ştatları bölgə məhkəmələri. Amerika Birləşmiş Ştatlarında bölgə məhkəmələri, federal hüquqla bağlı ümumi iclaslara baxan məhkəmələrdir. Həmçinin, bu məhkəmələr, iddiaçıların tək bir əyalətin vətəndaşı sayılmadığı bəzi münaqişələrə də baxırlar.

Ümumi mühakimə səlahiyyəti olan, yəni insanlar arasında cinayət işləri və hüquq işlərinə baxan üç hissəli federal məhkəmə var. Digər məhkəmələr, məsələn, Amerika Birləşmiş Ştatları iflas bankı və (bankruptcy courts) Vergi Məhkəməsi, sadəcə, müəyyən məhkəmə işlərinə baxan xüsusiləşmiş məhkəmələrdir. İflas bankları bölgə məhkəmələrinin aşağısında sayılırlar və buna görə də 3-cü Maddə çərçivəsində hesab olunmazlar. Bu səbəbdən onların hakimləri ömürlük vəzifə müddətinə malik deyillər və əmək haqlarını azaldılmasından konstitusion olaraq azad deyillər. Vergi Məhkəməsi də 3-cü Maddə məhkəməsi deyil (amma bir "Maddə 1 Məhkəməsi" sayılır).

Federal Bölgə Məhkəmələri, ittihamların Məhkəmə Qanunu (Amerika Birləşmiş Ştatları Qanunlar Toplusu Maddə 28) çərçivəsində dəyərləndirildiyi məhkəmələrdir. Bu məhkəmələrdə "federal məsələ mühakiməsi" (federal question jurisdiction), "müxtəliflik mühakiməsi" (diversity jurisdiction) və "tamamlanmamış məhkəmə" (pendent jurisdiction) əsasları ilə uyğun işlər açılır və qərara bağlanır. Bölgə Məhkəmələri həmçinin "yurisdiksiya" (removal jurisdiction) əsasına aid işlərə də baxırlar: Bu işlərdə əyalət məhkəməsində açılan bir iddianın müxtəliflik məhkəmə şərtlərini ödəyər və iddiaçılardan biri məhkəmə işini əyalət məhkəməsindən çıxarıb federal məhkəməyə qaldırar.

Amerika Birləşmiş Ştatları Kassasiya Məhkəməsi, bölgə məhkəmələri tərəfindən qərara bağlanmış işlər haqqındakı etirazlara baxar, həmçinin dövlət qurumlarından gələn şikayətlər və bəzi ara şikayətlərə (yəni bir məhkəmə işi başa çatmadan edilən şikayət ərizələrinə) baxar. Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya məhkəməsi kassasiya məhkəmələri və əyalət konstitusiya məhkəmələrinin qərarlarının şikayətlərinə baxır, həmçinin az sayda bəzi məhkəmə işlərində bilavasitə mühakimə səlahiyyəti vardır.

Qanunvericilik gücünün məhkəmə səlahiyyət dairəsi içinə girən mövzular aşağıdakılardır:

  • Konstitusiyadan irəli gələn işlər
  • Bir Konqres qanunu
  • Bir Amerika Birləşmiş Ştatları sazişi
  • Xarici ölkələrin Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı səfirləri
  • Elçilərə və konsullara təsir edən işlər
  • Federal hakimiyyətin tərəf olduğu işlər
  • Əyalətlər (və ya onların vətəndaşları) və xarici ölkələr (və ya onların vətəndaşları və ya tebaları) arasında münaqişələr
  • İflas işləri

Bunlar hamısı "federal məsələ mühakiməsi" (federal-question jurisdiction) çərçivəsində sayılır. 11-ci Əlavə Maddə də, iddiaçıların bir əyalətin vətəndaşı, iddialının digər bir əyalətin hökuməti olduğu iddiaları federal məhkəmə səlahiyyətindən çıxarmışdır; Ancaq iddiaçının bir əyalət hökuməti, iddialının digər bir əyalət vətəndaşı olduğu işlərdəki federal məhkəmə rəsmisinə toxunmamışdır.

Federal məhkəmələrin gücü həm zərər təzminatı ilə bağlı hüquqi işlər, həm də federal qanundan irəli gələn cinayət işlərinə qədər uzanır. Üstünlük Şəraiti (Supremacy Clause) və III. Maddə arasındakı qarşılıqlı təsirlər nəticəsində, əyalət və federal məhkəmələr arasında mürəkkəb bir münasibət yaranmışdır. Federal məhkəmələr bəzən ştat məhkəmələrindən irəli gələn işlərə baxırlar, müxtəliflik mühakiməsi əsasından hərəkət edərək. Əyalət məhkəmələri federal qanunla bağlı bəzi məsələlərə baxırlar və bəzi federal hüquqlar, federal qanunlar nəticəsində əyalət məhkəmələrin səlahiyyətinə buraxılıb (məsələn, 1991 Telefon İstehlakçı Qoruma Qanunu kimi). Hər iki məhkəmə sisteminin müəyyən sahələrdə məhdudlaşdırılmış mühakimə səlahiyyəti, başqa sahələrdə isə birgə mühakimə səlahiyyəti var.

ABŞ Konstitusiyası, məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinin qorumaq üçün federal hakimlərin vəzifə başında olmaları üçün hökm oxuyar; praktikada, hakimlər ölənə, təqaüdçü olana və ya istefa edənə qədər vəzifədə qalarlar. Vəzifədə ikən cinayət törədən bir hakim, günahlandırma prosesinə (impeachment) tabe tutula bilər, Prezident və ya federal hökumətin bir digər rəsmisi kimi. ABŞ hakimləri Prezident tərəfindən təyin olunur və Senat tərəfindən təsdiq edilməlidirlər. Başqa bir konstitusiya müddəası, Konqres tərəfindən hakiminin maaşını azaltmağı qadağan edir (Konqres yeni vəzifəyə gətiriləcək hakimlərə daha aşağı əmək haqqı verilməsinə qərar verə bilər lakin mövcud hakimlərin maaşlarını azalda bilməz).

Əyalət və federal məhkəmələr arasındakı əlaqələr

Yuxarıda sadalanan bu federal məhkəmə sistemindən başqa (lakin ondan tamamilə müstəqil olmayan), bir də əyalətlərin məhkəmə sistemləri var. Bunların hər biri, federal qanunlara əlavə olaraq (federal qanunların əsassızlığı əsas deyilsə) ştatın qanunları ilə maraqlanır və öz məhkəmə qayda və prosedurlarına malikdir. Əyalət rəhbərlikləri və federal hakimiyyət rəsmən "ikitərəfli hakim" (dual sovereigns) olsa da, Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsi çox halda Əyalət Konstitusiya Məhkəmələrinin kassasiya məhkəməsidir (bunun istisnası, əyalət məhkəməsinin "yetərli və müstəqil əyalət dayağı doktrinanı" [doctrine of adequate and independent State grounds] irəli sürməsidir). Bu doktrinaya görə hər əyalətin Konstitusiya Məhkəməsi sözügedən əyalətin qanunlarını və konstitusiyasını açıqlamada son sözə malikdir. Əyalətlərin çoxu konstitusiyasının müddəaları Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının müddəaları ilə eyni səviyyədədir və  "paralel" sayılırlar. Məsələn, bir əyalət konstitusiyasından irəli gələn fərdi məxfilik hüququ, federal bir məxfilik haqqından daha geniş olsa və bir məhkmədə, federal yox lakin bu əyalət məcəlləsindəki məxfilik hüququ, "müstəqillik" əsasına əsaslanaraq müdafiə edilsə, bu mövzudakı bir məhkəmə ən son mərhələdə əyalət konstitusiya məhkəməsində qərara bağlanır, Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsi qarışmağı rədd edir.

Bir Əyalətin Konstitusiya Məhkəməsi, federal qanunlar haqqında yalnız Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiya Məhkəməsinin hökümlərinə tabe olmaq məcburiyyətindədir amma öz razılığı daxilindəki hallar istisna olmaqla, əyalətin aid olduğu federal bölgədəki federal kassasiya məhkəmələrinin hökümləri ona aid edilə bilməz; hətta bu federal kassasiya məhkəmələri o əyalətin tərkibində olsa belə onların şərhi əyalət Konstitusiya Məhkəməsinə aid edilə bilməz, "ikitərəfli suverenlik" əsasından dolayı. Baxmayaraq, bir federal bölgə məhkəməsi əgər təkcə əyalət qanunları ilə bağlı bir iş görürsə (ümumiyyətlə, bu "müxtəliflik məhkəmə" hökümləri vəziyyətində baş verir), məhkəmənin yerləşdiyi əyalətə aid əsasa dair hüququnu tətbiq etməklə məsuldur. Bu öhdəlik, Erie Doktrinasının tətbiqindən irəli gəlir. Buna baxmayaraq, məhkəmə iclası Mülki Mühakimə üçün Federal Qanunlar (Federal Rules of Civil Procedure), Cinayət Mühakimə üçün Federal Qanunlar (Federal Rules of Criminal Procedure) və Dəlil üçün Federal Qanunlar (Federal Rules of Evidence) yeridərək aparılır, əyalət üsul qaydalarını tətbiq etmək əvəzinə. Yəni, müxtəliflik düşüncəsindən qaynaqlanan səlahiyyət hüququnu irəli sürən bir federal məhkəmə tərəfindən Erie Doktrinasının tətbiq etməsi, sadəcə əsasa dair hüququn izlənməsini məcburi edər amma (fərqli olan) üsula dair əyalət qanununu zəruri etməz. Birlikdə, federal və əyalət hakimiyyətlərinin qanunları Amerika Birləşmiş Ştatları Hüququnu əmələ gətirir.

Seçkilər və səs vermə

Əsas səhifə: Amerika Birləşmiş Ştatlarında seçkilər

Səsvermə hüququ zaman ərzində əhəmiyyətli dərəcədə dəyişiklik keçirmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının ilk illərində səs vermə əyalət rəhbərliyi ilə bağlı idi və bu haqq adətən torpaq sahibi ağ dərili kişilər ilə məhdud idi. Birbaşa seçkilər başlıca Amerika Birləşmiş Ştatları Nümayəndələr Palatası və əyalət qanunverici orqanları üçün edilirdi, lakin seçicilər tərəfindən hansı orqanların seçildiyi əyalətdən əyalətə dəyişərdi. Bu orijinal sistemdə, Amerika Birləşmiş Ştatları Senatında hər bir əyaləti təmsil edən senatorlar, gəldikləri əyalətin qanunverici orqanı tərəfindən seçilirdi. 1913-cü ildə 17-ci Maddənin əyalətlərlə təsdiq olunmasından sonra Konqresin hər iki palatasının da üzvləri birbaşa seçildilər.

Günümüzdə, qismən 26-ci Əlavə Maddənin qəbulu sayəsində, Amerika Birləşmiş Ştatları vətəndaşlarının 18 yaşdan etibarən, irq, cinsiyyət və ya sərvətdən müstəqil olaraq, demək olar universal səs vermə hüququ vardır. Bunun tək istisnası məhbus ağır cinayətkarların səs vermə hüququnun olmaması və bəzi əyalətlərdə keçmiş məhbusların da səs vermə hüququ olmamasıdır.

Günümüzdə, Amerika Birləşmiş Ştatları torpaqları (territory) və Vaşinqton şəhərindəki federal bölgənin təmsili məhduddur: Kolumbiya Bölgəsi rezidentləri federal qanun və vergilərə tabedir amma Konqresdəki tək nümayəndələri səs verməyən bir nümayəndədir. Amerika Birləşmiş Ştatları territory-lərinin rezidentlərinin malik olduğu hüquqlar müxtəliflik göstərir; Məsələn, Puerto-Rikoda yalnız bəzi rezidentlər federal gəlir vergisi ödəyir (amma bütün rezidentlər digər bütün federal vergiləri ödəməklə vergi ödəyicisidir, idxal və ixrac vergisi, federal əmtəə vergisi və pensiya bonusları (Sosial Müdafiə bonusu və Medicare bonusu) kimi. "Yerli olaraq əsassız" olmayan federal qanunlar avtomatik olaraq Puerto-Rikoda "hakim qanun" (law of the land) sayılır, buna baxmayaraq, Puerto-Rikoluların Amerika Birləşmiş Ştatları Konqresində təmsili, səsvermə hüququ olmayan bir Resident Commissioner (rezident rəsmisi) tərəfindən aparılır.

Əyalət və qəbilə idarələri, yerli hakimiyyətlər

 
County-lərə bölünmüş əyalətləri ilə ABŞ. (County-lərə Luizianada parish; Alyaskada borough deyilir). Alyaska və Havayı, xəritədə fərqli miqyasda göstərilmişdir, Aleut adaları və Şimal Qərb Havayı Adaları xəritəyə daxil edilməyib.

Əsas səhifə: Amerika Birləşmiş Ştatlarının əyalət hökumətləri və Amerika Birləşmiş Ştatlarında yerli özünüidarəetmə

Əyalət rəhbərlikləri bir çox amerikalının gündəlik həyatında federal rəhbərlikdən daha böyük təsirə malikdir. Amerika Birləşmiş Ştatları Konstitusiyasının 10-ci Əlavə maddəsinə görə, əyalətlər və konstitusiya tərəfindən federal hakimiyyətə təslim edilməmiş bir qüvvənin onun tərəfindən istifadə edilməsini qadağan edir. Bunun nəticəsi olaraq, əyalətlər, öz hüquqi səlahiyyət sahələri içində yaşayan insanlar üçün ən vacib olan məsələlərlə məşğul olurlar. Əyalət rəhbərlikləri pul buraxma gücünə malik olmadıqları üçün fiskal və ya istiqraz çıxarma yolu ilə gəlir əldə edirlər. Bu səbəbdən, nə vaxt iqtisadiyyat zəifləsə, əyalət rəhbərlikləri ciddi büdcə ixtisarları həyata keçirir, bunun təsiri dövlət xərclərindən istifadə edən insanlar tərəfindən şiddətlə hiss edilir.

Hər ştatın öz konstitusiyası, idarəetmə və qanunlar toplusu vardır. Əyalətlər arasında qanun və üsul baxımından bəzən böyük fərqlər ola bilər, xüsusən mülk, cinayət, səhiyyə və təhsil məsələlərində. Hər əyalətin seçilmiş ən yüksək vəzifəli rəsmisi qubernatordur. Hər əyalətdə eləcə də əyalətdəki seçiciləri təmsil edən bir qanunvericilik orqanı olur. Nebraska istisna olmaqla hər ştatdakı qanunverici orqanı iki palatalıdır. Bəzi əyalətlərdə konstitusiya və onun altındakı məhkəmələrin hakimləri xalq tərəfindən seçilir, digərlərində isə hakimlər federal sistemdə olduğu kimi təyin olunmaqla vəzifəyə alınır.

Worcester v. Georgia adlı Konstitusiya Məhkəmə işi nəticəsində hindu qəbilələri "yerli asılı millətlər" kimi sayılır. Bunlar federal hakimiyyətə tabe amma adətən və mümkün dərəcədə, əyalət hakimiyyətlərinin təsiri xaricində suveren rəhbərliklərdir. Gərək qəbilələrin gərək də əyalətlərin idarəetmə statusu günümüzə qədər yüzlərlə qanun, prezident fərmanı və məhkəmə qərarı ilə dəyişikliyə məruz qalmışsa da, Amerika Birləşmiş Dövlətləri tarixi boyu əyalət rəhbərlikləri və qəbilə rəhbərlikləri müxtəlif rəhbərliklər kimi tanınmağa davam etmişlər. Qırmızıdərili hökumətlərinin strukturu çox müxtəlifdir, müxtəliflik spektrinin bir ucunda, bütün qəbilə işlərinə nazir sadə bir assambleya, o biri ucunda isə böyük və mürəkkəb bürokratiya, bir neçə quruluşlu hakimiyyət orqanlarına qədər müxtəlif inzibati binalar mövcuddur. Qəbilələr öz hakimiyyətlərini yaratmaq gücünə malikdir: seçki ilə başa gələn qəbilə şurası, seçki ilə başa gələn qəbilə qurum sədri və ya dini olaraq təyin olunmuş liderlər (pueblolar vəziyyətində) hakimiyyətə gələ bilir. Qəbilə vətəndaşlığı (və səs vermə hüququ) ümumiyyətlə, qədim hindu nəslindən olan insanlarla məhdudlaşdırılmışdır amma qəbilələr istədiklərinə üzvlük verməkdə sərbəstdirlər.

Əyalətlərdə yerli hakimiyyətdən məsul olan qurumlar tipik olaraq, qəsəbə, şəhər və ya county komissiyaları, su əməliyyat bölgələri, yanğınsöndürmə əməliyyat bölgələri, kitabxana bölgələri və müəyyən bir bölgəyə təsir edən qanunlar hazırlayan bənzər idarəetmə bölmələrdir. Bu qanunlar yol, alkoqol satışı və heyvan baxımı kimi məsələlərə təsir edə bilər. Bir qəsəbə və ya şəhərin seçilmiş ən yüksək rəsmisi bələdiyyə sədri (mayor) - dur. Yeni İngiltərə bölgəsində qəsəbələr birbaşa demokratik şəkildə idarə edilirlər və bəzi əyalətlərdə, Rod-AylendKonnektikut kimi, county-lərin gücü çox az və ya heç yoxdur, sadəcə coğrafi adlandırmağa yarayırlar. Başqa bölgələrdə, county rəhbərliklərinin daha çox gücü var, bunların vergi toplamaq və qanun sanksiya təşkilatları edama etdirmək kimi məsuliyyətləri olur.

Həmçinin baxın

Sədr

  • Hökumət
  • Prezidentin sərəncamı
  • Federal icra nazirlikləri
  • Başçının idarə dairəsi

Məhkəmələr

  • İflas bankları
  • Kassasiya məhkəmələri
  • Bölgə məhkəmələri
  • Federal məhkəmələr
  • Federal məhkəmə dövrü (Federal judicial circuit)
  • Federal məhkəmə bölgəsi
  • Konstitusiya məhkəməsi

Hüquq

  • İdarəetmə yer adları
  • ABŞ qanunlar toplusu
  • ABŞ hüququ

Qurumlar

Qurumların çoxu icraya aiddir, bir neçə qanunvericilik və ya məhkəməyə məxsusdur.

  • Federal qurumlar
  • Müstəqil qurumlar

Əyalətlər və torpaqlar (territory-ler)

  • İnzibati hissələri
  • Amerika Birləşmiş Ştatları əyalətləri
  • Amerika Birləşmiş Ştatları torpağı

Veb saytları və araşdırmalar

  • ABŞ rəhbərliyi tərəfindən araşdırmaların Müəlliflik Hüquqları statusu
  • Müəssisələr üçün Amerika Birləşmiş Ştatları Rəhbərliyi veb portalı
  • Vətəndaşları üçün Amerika Birləşmiş Ştatları Rəhbərliyi veb portalı

İstinadlar

  1. The Influence of State Politics in Expanding Federal Power,' Henry Jones Ford, 'Proceedings of the American Political Science Association, Vol. 5, Fifth Annual Meeting (1908)' Jstor.org Retrieved on 17 March 2010
  2. "". 29 Aprel 2011 tarixində mənbəyindən arxivlənmişdir. Çıxış tarixi: 03 dek 2018.
  3. Kaiser, Frederick M. (2006-01-03). "" (PDF). Congressional Research Service. 27 dekabr 2014 tarixində mənbəyindən (PDF) arxivlənib. Çıxış tarixi: 05 dek 2018.
  4. ABŞ Kodeksi, 3 §§ 301–303
  5. Barack, Obama (2009-04-27). "". Amerika Birləşmiş Ştatları. 27 Dekabr 2014 tarixində mənbəyindən arxivlənib. Çıxış tarixi: 2018-12-06.
  6. Goldstein, Joel K. (1995). "The New Constitutional Vice Presidency". Wake Forest Law Review. Winston Salem, NC: Wake Forest Law Review Association, Inc. 30 (505).
  7. Reynolds, Glenn Harlan (2007). "Is Dick Cheney Unconstitutional?". Northwestern University Law Review Colloquy. Chicago: Northwestern University School of Law. 102 (110).
  8. Ümumi inancın əksinə, Puerto-Riko rezidentləri Amerika Birləşmiş Ştatlarına federal vergiləri ödəyirlər: Gömrük vergiləri (bunların bir qismi sonra Puerto-Riko xəzinəsinə ekstradisiya edilir)(Bax. Department of the Interior, Office of Insular Affairs.), İdxal/ixrac vergiləri, Federal əmtəə vergiləri, İctimai təhlükəsizlik vergiləri (Bax. , (09.05.2019 tarixində mənbəyindən arxivləndi) vs.) ödəyər. Rezidentlər federal pensiya haqları ödəyir (yəni Sosial Təhlükəsizlik (Bax. IRS.gov (09.05.2019 tarixində arxivləndi) və Medicare bonusları (Bax. Reuters.com (09.05.2019 tarixində arxivləndi), bundan başqa, Puerto-Riko Komonvelt gəlir vergisi (Bax. Puertorico-herald.com (09.05.2019 tarixində arxivləndi). Bütün federal personal, Bundan başqa, federal hökumət ilə işləyənlər, Amerika Birləşmiş Ştatlarına pul həvalə edəcək Puerto-Riko mərkəzli şirkətlər (Bax. Səhifə 9, sətir 1. (09.05.2019 tarixində arxivləndi), və bəzi (Məsələn, Amerika Birləşmiş Ştatları hərbi üzvü olan Puerto-Riko rezidentləri, və Puerto-Rikodan başqa qaynaqlardan gəlir əldə edən Puerto-Riko rezidentləri) federal gəlir vergisi ödəyər. Bundan əlavə, gəlir vergisinin aşağı həddi Amerika Birləşmiş Ştatları vergi qanunundan fərqli olduğu və Puerto-Rikoda adambaşına gəlir qitədəki orta hesabla adambaşına gəliri aşağı olduğu üçün, Puerto-Rikoda gəlir vergisi ödəyən şəxs nisbəti, Amerika Birləşmiş Ştatları vergi qanunun adaya birbaşa həyata keçirilməsindən gözlənilə biləcək nisbətdən daha yüksəkdir. Bunun səbəbi "Puerto-Riko Komonveltinin məsuliyyətləri Amerika Birləşmiş Ştatları əyalətləri və yerli hakimiyyətindəkindən daha yüksəkdir" olaraq ifadə edilmişdir (Bax. GAO.gov (09.05.2019 tarixində arxivləndi). Puerto-Riko rezidentləri Sosial Müdafiə fonduna pul yatırır, bunun nəticəsində Puerto-Rikolular təqaüdə çıxanda İctimai Təhlükəsizlik qazanclarına haqq sahibi olurlar. Ancaq, Əlavə təhlükəsizlik Gəliri (Supplemental Security Income, və ya SSI) almırlar (Puerto-Riko Komonvelti rezidentləri, Şimali Mariana Adaları Komonvelti və 50 əyalətin rezidentlərindən fərqli olaraq SSI ala bilməzlər. Bax. Socialsecurity.gov (09.05.2019 tarixində arxivləndi), həmçinin adanın aldığı Medicaid fondu, ada bir Amerika Birləşmiş Ştatları əyaləti olsaydı alacağı məbləğin %15inden azdır. Medicare xidməti verən tibbi təşkilatlar Puerto-Rikodakı xidmətlərinə qarşılıq olaraq tipik bir əyalətdə alacaqlarından daha az dövlət tərəfindən özlərinə ödənir, Puerto-Rikolalılar normal səviyyədə ödəmə etmələrinə baxmayaraq. Hesablara görə (Bax. Eagleforum.org (09.05.2019 tarixində arxivləndi), ada əhalisi ştatların yarısından çoxundan daha çox olduğu üçün, əgər Puerto-Riko bir əyalət olsaydı, Nümayəndələr Palatasında altı ilə səkkiz təmsilcisi olardı, Senatdakı iki təmsilciyə əlavə olaraq (Bax. Eagleforum.org (09.05.2019 tarixində arxivləndi) [Verilən əlaqələrdən sonuncusu üçün bir sorğu keçirmək lazımdır. Sözügedən sənədin adı "House Report 110-597 - Puerto Rico Democracy Act of 2007". Bu addımların izlənməsi lazımdır: Thomas.gov (09.05.2019 tarixində arxivləndi) > Committee Reports > 110 > "Word/Phrase" > "Report Number" seç - "597" yazın, Report Number yanına. Bu yolla "House Report 110-597 - Puerto Rico Democracy Act of 2007" sənədini əldə edəcəksiniz, Sonra İçindəkilər lövhəsindən "Background and need for legislation" hissəsini seçin.]). Digər bir yanlış qənaət, Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən toplanan, Puerto-Rikodan emal edilən mallardan alınan idxal/ixrac vergilərinin tamamilə Puerto-Riko xəzinəsinə geri qayıtmasıdır. Bu doğru deyil, bu idxal ixrac vergiləri yalnız rom məhsulları üçün ekstradisiya edilir, onlarda belə Amerika Birləşmiş Ştatları Xəzinəsi bu vergilərin müəyyən bir qismini tutar (Bax. Yuxarıda göstərilən "House Report 110-597 - Puerto Rico Democracy Act of 2007").
  9. "" (PDF). Center on Budget and Policy Priorities. 2004-05-12. 10 Mart 2009-cu il tarixində mənbəyindən (PDF) arxivləndi.

Daha çox oxumaq üçün

  • "" (PDF). ABŞ Beynəlxalq İnformasiya Proqramları Bürosu. 2004.

Xarici keçid

  • USA.gov rəsmi ABŞ İdarəsi veb portal

abş, federal, hökuməti, birləşmiş, ştatların, federal, rəhbərliyi, amerika, birləşmiş, ştatlarını, yaradan, ştatın, olduğu, konstitusiya, respublikasının, milli, rəhbərliyi, federal, hökumət, idarəetmə, üç, orqandan, ibarətdir, qanunvericilik, icra, məhkəmə, o. Birlesmis Statlarin federal rehberliyi Amerika Birlesmis Statlarini yaradan 50 statin aid oldugu konstitusiya respublikasinin milli rehberliyi Federal hokumet ve ya idareetme uc orqandan ibaretdir Qanunvericilik icra ve mehkeme Bu orqanlar ve onlarin quvveleri ABS Konstitusiyasi ile qeyd edilmisdir quvveler haqqinda daha cox detal Konqres terefinden heyata kecirilen qanunlarda bildirilir Birlesmis Statlarin idareetme merkezi Vasinqton seherinde yerlesir bu cografi erazi hec bir eyalete aid deyil Bu sebebden Amerika Birlesmis Statlari federal hokumeti ucun Vasinqton ifadesi genis istifade edilir Bu metnde hokumet sozu nazirler kabineti menasinda deyil bir olkeni idare eden teskilatlar menasinda ve idareetme sozu ile sinonim istifade edilmisdir Mundericat 1 Tarix 2 Qanunvericilik orqani 2 1 Konqresin quvveleri 2 2 Konqresin terkibi 2 2 1 Numayendeler palatasi 2 2 2 Senat 2 2 3 Muxtelif quvveler 2 2 4 Federal resmilerinin vezifeden azad edilmesi 2 2 5 Konqresin prosedurlari 2 3 Konqresin quvveleri 2 3 1 Konqresin nezareti 3 Icraedici hakimiyyet 3 1 Prezident 3 2 Vitse prezident 3 3 Hokumet inzibati bolmeler ve daireleri 3 3 1 Dovlet Departamenti 3 3 2 Diger hokumet resmileri komissiyalar ve inzibati qurumlar 4 Mehkeme orqani 4 1 Federal mehkeme orqanina umumi baxis 4 1 1 Eyalet ve federal mehkemeler arasindaki elaqeler 5 Seckiler ve ses verme 6 Eyalet ve qebile idareleri yerli hakimiyyetler 7 Hemcinin baxin 8 Istinadlar 9 Daha cox oxumaq ucun 10 Xarici kecidTarix RedakteBirlesmis Statlar hokumetinin esas xetleri konstitusiyasinda xulase olaraq qeyd edilmisdir Hokumetin 1789 cu ilde qurulmasi ile ABS dunyanin ilk muasir milli konstitusiya respublikalarindan biri olmusdur Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinda qeyd olundugu kimi Birlesmis Statlar hokumeti federalizm esasi uzerinde qurulmusdur siyasi guc federal hokumet ile eyalet hokumetleri arasinda bolusulmusdur Amerikan federalizm detallari federal hokumetin hansi quvvelere malik olmasi ve bu quvvelerin nece heyata kecirilmesi vacibliyi de daxil olmaqla Konstitusiyanin qebulundan beri muzakire olunmusdur Bezileri ehateli bir federal gucu qoruyarken bezilerininde qenaetine gore insanlar eyaletler ve diger mueyyen edilmis varliqlara muqayisede merkezi hokumet daha mehdud rola malik olmalidir Amerika Birlesmis Statlarinda Vetendas Muharibesinden beri federal hokumetin gucu adeten artmisdir Ancaq qanunvericilik orqaninin daha dominant oldugu mueyyen dovrler de olmusdur meselen Vetendan muharibesini teqib eden on illerde O cumleden qanunvericilik icra hakimiyyeti ve ya konstitusiya prinsiplerinin hakimlerle serh olunmasi yolu ile eyalet haqlari mudafiecilerinin federal gucu mehdudlasdirmaga nail oldugu dovrler de olmusdur 1 Federal Hokumet ve Amerika Birliyinin bir sxemi 1862 Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasindaki nezeri esaslardan biri Amerika hokumetinin uc orqaninin icra qanunverici ve mehkeme quvveleri ve mesuliyyetleri arasinda nezaret ve tarazliqlar Ingilisce yazsaq checks and balances olmasidir Meselen Konqres qanunvericilik orqani qanun cixarma gucune sahib olmasina baxmayaraq icra Sedr her hansi bir qanunu veto ede onun bu hereketi de Konqres terefinden etibarsiz sayila biler Sedr olkenin en yuksek mehkeme nufuzuna Konstitusiya Mehkemesine hakimleri teyin edir lakin teyin olunan bu hakimlerin Konqres terefinden tesdiq olunmasi lazimdir Konstitusiya Mehkemesi de Konqres terefinden kecirilen her hansi bir qanunu konstitusiyaya zidd hesab edib esassiz saya biler Bu ve diger meseleler asagidaki metnde arasdirilmaqdadir Qanunvericilik orqani RedakteEsas sehifeː ABS KonqresiAmerika Birlesmis Statlari Konqresi federal hokumetin qanunverici orqanidir Konqres ikipalatali parlamentden ibaretdir Amerika Birlesmis Statlari Numayendeler Palatasi ve Senat Konqresin quvveleri Redakte Konstitusiya Konqrese muxtelif quvveler vermisdir I Maddenin 8 ci Hissesinde siralandigi kimi bunlar vergi qoyma ve toplama Pul kesme ve deyerini tenzimleme Hiylegerlik ucun ceza teyin etme poct xidmetleri ucun asan yollar temin etmek patent vermek yolu ile elmin inkisafini tesviq etmek Konstitusiya Mehkemesine bagli alt mehkemeler qurmaq piratliga ve agir cinayetlere qarsi mubarize aparmaq Muharibe elan etmek Ordular qurmaq ve onu idare etdirmek Donanma yaratmaq ve onu idare etdirmek Quru ve deniz quvvelerinin kecirilmesi ucun qaydalar tertib etmek milis quvvelerini maliyyelesdirmek onlari silahlandirmaq ve onlarin intizamini temin etmek Kolumbiya Bolgesi District of Columbia ucun xususi qanunlar cixarmaq ve ozune aid bu quvveleri tetbiq etmek ucun lazimi qanunlari heyata kecirmekdir Birlesmis Statlar quruldugundan beri kecen iki esrden artiq muddet erzinde federal hokumet orqanlarinin guclerinin serhedleri haqqinda bir cox ixtilaf cixmisdir Bu munaqiseler cox zaman iddialarin movzusu olmus ve en nehayet Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesinde hell olunmusdur Konqresin terkibi Redakte Numayendeler palatasi Redakte Amerika Birlesmis Statlari Konqresinin mohuru Numayendeler palatasi Ing House of Representatives hazirda 435 numayendeden ibaretdir bunlarin her biri bir konqres bolgesini congressional district temsil edir Her eyaletin parlamentde malik oldugu numayende sayi o eyaletin Amerika Birlesmis Statlari ehali sayi ile mueyyen edilmis ehalinin sayina esaslanir 435 numayendenin hamisinin vezife muddeti iki ildir Her eyaletin Meclisde en azi bir numayendesi olmalidir Numayende secile bilmek ucun bir neferin en az 25 yasinda olmasi ve en az yeddi ildir ki Amerika Birlesmis Statlari vetendasi olmasi lazimdir Bir numayendenin nece defe secileceyine dair bir mehdudiyyet yoxdur 435 ses veren numayendeye elave olaraq alti dene ses vermeyen numayende var bunlar bes numayende ve bir rezident vezifesidir resident commissioner Bes numayende Kolumbiya Bolgesi Quam Vircin Adalari Amerika Samoa Adasi ve Simali Mariana Adalari Komonveltinden Commonwealth of the Northern Mariana Islands gelir resident commissioner ise Puerto Rikodan 2 Senat Redakte Numayendeler palatasindan ferqli olaraq eyaletin ehalisinin sayindan asili olmayaraq Senatda her eyaletden iki senator olur Hazirda 100 senator var 50 eyaletden iki dene her birinin vezife muddeti alti ildir Senatorlarin teqriben ucde biri her iki ilden bir yeniden seckiye tabe olur Muxtelif quvveler Redakte Meclis ve Senatin her birinin ozune xas quvveleri vardir Meselen Prezident terefinden edilen teyinatlarin coxusu hokumet numayendeleri ve nazirleri federal hakimler Amerika Birlesmis Statlarinin herbi zabitleri ve xarici olkelere sefirler Senat terefinden tesdiq olunur Konstitusiyada qeyd edildiyi kimi tovsiye eder ve raziliq verir Gelir elde etmeyi hedefleyen butun qanunlar Numayendeler Meclisinden qaynaqlanmalidir Her hansi bir qanunun kecmesi ucun her iki meclis terefinden tesdiq olunmasi lazimdir amma onun qanuni olmasi ucun hemcinin Prezident terefinden imzalanmasi lazimdir Eger Prezident qanunu veto etse Konqresin her iki palatasi qanunu ucde iki coxluqla yeniden kecire biler bu halda Prezidentin imzasi olmadan qanunlasir Konqresin quvveleri Konstitusiyada sayilanlarla mehduddur butun diger quvveler ve eyaletler xalqa mexsusdur Konstitusiyada ayrica bir Lazimli ve Uygun Meqam Necessary and Proper Clause madde var bu madde Konqrese qeyd olunan quvvelerin tetbiqi ucun zeruri ve uygun olan her bir qanunu kecirmek selahiyyeti verir Numayendeler Palatasi ve Senat uzvleri geldikleri statlarda ses coxlugu secki sistemi ile secilirler bunun istisnasi Luiziana ve Vasinqton statlaridir bunlarda iki merheleli secki sistemi vardir Federal resmilerinin vezifeden azad edilmesi Redakte Konqresin Sedr federal hakim ve diger federal resmilerini vezifeden azad etme gucu var Numayendeler Palatasi ve Senatin bu prosesde ferqli rollari vardir Numayendeler Palatasi evvelce selahiyyetli sexsi gunahlandirmaq Ingilis dilinde impeach ucun sesverme kecirer Sonra Senatda muhakime edilib selahiyyetli sexsin vezifesinden azad edilmesinin vacibliyi qerari veriler Konqresin prosedurlari Redakte Amerika Birlesmis Statlarinin Konstitusiyasini 1 ci Maddesinin 2 ci Hissesinin 2 ci bendinde qeyd olunur ki Konqresin her iki meclisine de toplanma qaydalarini mueyyenlesdirmek selahiyyeti verilsin Bu hokm sayesinde konqres komiteleri yaranmisdir bunlar qanun metnlerini hazirlayir ve milli meselelerle bagli meclisin tehqiqat islerini icra edirler 108 ci Konqresde 2003 2009 Meclisde 19 ve Senatda 17 daimi komite var idi bunlara elave olaraq her iki meclisin uzvleri olan dord daimi komite daha vardi bunlar Konqres Kitabxanasi pul nesri fiskal ve iqtisadiyyata nezaret edirdi Bundan basqa her meclis mueyyen problemleri arasdirmaq ucun xususi ve ya secme komiteler teyin ede bilir Gunumuzde konqresin is yukunun boyuk hissesi alt komiteler terefinden aparilir bu alt komitlerin sayi 150 den coxdur Konqresin quvveleri Redakte Esas sehifeː Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin Birinci Maddesi Konqresin nezareti Redakte Esas sehifeː Konqresin nezareti Amerika Birlesmis Statlari Kapitoli Konqresinin rehberlik merkezidir Konqres nezaretinin meqsedi ziyan ve saxtakarligin qarsisini almaq insan azadliqlarini ve sexsi huquqlari qorumaq icranin qanunlara riayet etmesini temin etmek qanun yaratmaq ve ictimaiyyeti tehsillendirmek ucun melumat toplamaq ve icranin performansini qiymetlendirmekdir 3 Hokumet nazirlikleri inzibati idareler nezaret komissiyalari ve rehberlik uzerinde tesir sahibidir Konqresin nezareti muxtelif formalarda ola biler Komite tehqiqatlari ve iclaslari Prezident ile resmi gorus ve onun teqdim etdiyi hesabatlar Rehberlik teyinatlari ve andlasmalar ucun Senatin teklif ve reyleri Numayendeler Palatasinin ittihamlari impeachment ve onu izleyen Senatin muhakime etmesi Prezidentin vezifesini icra ede bilmemesi zeruriyyeti yarandiqda ve ya Prezidentin komekcisinin meqaminin bos olmasi halinda Konstitusiyanin 25 ci elave maddesine gore Meclis ve Senatin iclaslari Qanunverici hakimiyyet ve icra numayendeleri arasinda qeyri resmi gorusler Icraedici hakimiyyet RedakteEsas sehifeː Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin Ikinci MaddesiFederal hokumetin icra gucu Amerika Birlesmis Statlarinin Prezidenti terefinden aparilir amma o bu gucu adeten Hokumet uzvleri ve diger numayendelere oturur 4 5 Amerika Birlesmis Statlarinin Prezidenti ve Vitse prezidenti iki neferlik bir namized komandasi running mate olaraq Seciciler Meclisi terefinden secilir Seciciler Meclisinde her eyalete Kolumbiya Bolgesi de daxil olmaqla Konqresin her iki palatasinda temsil gucu ile mutenasib olaraq mueyyen sayda stul tesis edilmisdir Prezident en cox iki defe dord illik selahiyyet muddeti ile mehdudlasir bunlar ardicil olmaq mecburiyyetinde deyil ve ya eger secki yolu ile deyil vezife oturulmesi yolu ile Prezident oldusa Prezident olaraq vezife basinda iki ilden uzun qaldisa bundan sonra ancaq bir dord illik muddet ucun daha secile biler Prezident Redakte Esas sehife Amerika Birlesmis Statlarinin Prezidenti Amerika Birlesmis Statlari Prezidentinin mohuru Hakimiyyetin icra orqani Prezident ve Prezidentin selahiyyet verdiyi sexslerden ibaretdir Prezident hem dovlet bascisi hem bas nazirdir hemcinin Ali Bas Komandan ve bas diplomatdir Konstitusiyaya gore Prezident qanunlara sadiq qaldigina diqqet etmeli ve Konstitusiyani muhafize etmeli qorumali ve mudafie etmelidir Prezident federal hakimiyyetin icraedici hakimiyyeti orqaninda bascidir 5 milyon neferden ibaret olan bu teskilatin icinde 1 milyon aktiv herbi personal ve 600 000 poct xidmeti iscisi var Hazirki Prezident olan Donald Tramp Amerika Birlesmis Statlari tarixinin 45 ci Prezidentidir Prezident Konqres terefinden hazirlanmis qanunlari imzalayaraq quvveye kecirir ve ya onu veto edir Veto oldugu teqdirde onun qanuni olmasini engelleyir Eger konqresin iki meclisinin ucde ikisi onun vetosunu etibarsiz hesab ederse prezidentin etdiyi veto etibarsiz sayilir ve qanun quvveye minir Prezident tekbasina xarici olkelerle sazisler imzalaya biler Ancaq beynelxalq sazislerin tesdiq olunmasi ucun Senatin ucde ikilik hissesinin desteyi lazimdir Prezident xeyanet rusvet ve diger boyuk cinayetlere gore Numayendeler palatasi terefinden gunahlandirilib Senatin ucde ikilik sesi ile vezifeden azad edile biler Prezident parlamenti legv ede bilmez ve ya erken secki qerari ala bilmez Prezident federal hokumete qarsi cinayet toretmis mehkum olunmus sexsleri efv ede biler gunahlandirma prosesile vezifeden azad edilen sexsler istisna olmaqla serencam vere biler Senatin raziligi ile ve Konstitusiya Mehkemesinin sedrlerini ve federal hakimleri basqa vezifelere teyin ede bilir Vitse prezident Redakte Esas sehifeː ABS vitse prezidenti Amerika Birlesmis Statlari Vitse prezidentinin mohuru ABS in vitse prezidenti rehberlikdeki ikinci en yuksek icra numayendesidir Amerika Birlesmis Statlari prezident xelefiliyi zamani basda yer alan vitse prezident Prezidentin olumu istefasi yaxud vezifeden azad edildiyi teqdirde Prezident olur bu hal Amerika Birlesmis Statlari tarixinde doqquz defe meydana gelmisdir Konstitusiyaya esasen Vitse prezident Senatin Prezidenti olur Bu xususiyyetinden dolayi vitse prezident qanunlar barede sesverme prosesinde beraberlik yarandigi teqdirde beraberliyi pozmaq meqsedile Senatda ses vere biler 12 ci Elave Maddeye gore Seciciler Komissiyasinin seslerini saymaq meqsedile toplanan Konqresin iki meclisinin birge iclasinda sedrlik eder Vitse prezidentin Konstitusiyada qeyd olunan yegane funksionalligi prezidentin xelefi olmasi istisna olmaqla Senatda Prezident olsa da hazirda bu meqam umumiyyetle federal hakimiyyetin icra orqaninin bir hissesi kimi gorulur Amerika Birlesmis Statlarinin Konstitusiyasi bu orqanin hakimiyyetin uc orqanindan hansina aid oldugunu qeyd etmez bu sebebden akademikler onun icraedici hakimiyyete yoxsa qanunvericilik orqanina yoxsa ikisine de aid oldugunu muzakire edirler 6 7 Hokumet inzibati bolmeler ve daireleri Redakte Esas sehifeler Amerika Birlesmis Statlari kabineti ve Amerika Birlesmis Statlari fedral dairelerinin siyahisi Dovlet Departamenti Redakte Amerika Birlesmis Statlari Dovlet Departamentinin mohuru Esas sehife ABS Dovlet DepartamentiXarici isler Naziri eslinde bu meqamin Ingilis dilinde Secretary of State olan adinin Azerbaycan dilinde tam luget tercumesi Dovlet Katibidir Amerika Birlesmis Statlari Dovlet Departamentinin Department of State Bas Icraci Direktoru Chief Executive Officer dur Bu nazirlik butun federal icra nazirliklerinin en onde gelenidir Xarici isler Naziri Amerika Birlesmis Statlari rehberliyinin icraedici hakimiyyetinin ucuncu en ali resmisidir Prezident ve Vitse prezidentden sonra Nazir Prezident Kabinetinin uzvudur hem Prezidentin xelefilik siralamasinda hem de protokoldaki prioritet siralamasindaki en yuksek hokumet naziridir Nazir Amerika Birlesmis Statlarinin xarici isler siyaseti meselesinde Prezidentin bas musaviridir ve bu xususiyyeti gereyi sazis ve muqavilelerle bagli muzakireler aparir onlari serh edir ve ya sona catdirir hemcinin beynelxalq konfranslara teskilatlara ve idarelere sexsen qatilir ve ya numayendeler gonderir Amerika Birlesmis Statlarinin xarici isleri ile bagli muzakireler aparir xarici sefaret ve konsulluqlarin idare edilmesinden cavabdehdir Xarici ticaret missiyalari ve kesfiyyat vezifelileri birbasa Xarici Isler Nazirine hesabat verirler Nazir hemcinin Amerika Birlesmis Statlarinin xarici olkelerdeki fealiyyetleri ile bagli diger nazirliklerin fealiyyetinin istiqameti koordinasiya ve yoxlanmasindan cavabdehdir Diger hokumet resmileri komissiyalar ve inzibati qurumlar Redakte Federal qanunlarin gundelik heyata kecirilmesi ve idaresi muxtelif federal icra nazirliklerinin mesuliyyetindedir Bu nazirlikler Konqres terefinden milli ve beynelxalq meselelerin spesifik meseleleri ile mesgul olmalari ucun yaradilib 15 nazirliyin bascisi Prezident terefinden secilir Amerika Birlesmis Statlari Senatinin tovsiye ve raziligi ile tesdiq edilir bunlar Prezidentin kabineti kimi taninan meslehetciler surasidirlar Nazirliklerle Ingilis dilinde departments yanasi bezi basqa inzibati qurumlar agency Prezidentin Icra Aparati Executive Office of the President altinda toplanir Bunlarina arasinda Ag Ev personali Amerika Birlesmis Statlari Milli Tehlukesizlik Surasi National Security Council Muessise ve Budce idaresi Office of Management and Budget Iqtisadi Meslehetciler Surasi Council of Economic Advisers Ekoloji Keyfiyyet Surasi Council on Environmental Quality Amerika Birlesmis Statlari Ticaret Numayendeleri idaresi Office of the U S Trade Representative Milli Narkotik Nezaret Siyaseti idaresi Office of National Drug Control Policy ve Elm ve Texnologiya Siyaseti idaresi Office of Science and Technology Policy yerlesir Bu Amerika Birlesmis Statlari dovlet qurumlarinin emekdaslari Amerika Birlesmis Statlari dovlet xidmetleri olaraq adlandirilir Inzibati orqanlardan basqa Amerika Birlesmis Statlari Poct Idaresi United States Postal Service Milli Aeronavtika ve Kosmos Idaresi NASA Merkezi Kesfiyyat Idaresi CIA Amerika Birlesmis Statlari Etraf Muhiti Qoruma Idaresi Environmental Protection Agency ve Amerika Birlesmis Statlari Beynelxalq Inkisaf Idaresi United States Agency for International Development kimi musteqil inzibati qurumlari var Elave olaraq Federal Depozit Sigorta Sirketi Federal Deposit Insurance Corporation ve Milli Demiryol Sernisin Sirketi National Railroad Passenger Corporation kimi iqtisadi dovlet qurumlari var Mehkeme orqani RedakteEsas sehife Amerika Birlesmis Statlari federal mehkemeleriHemcinin baxinː Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin 3 cu MaddesiMehkeme qanunlari aciqlayir ve heyata kecirir Bu orqan muxtelif huquqi iddialari dinleyir ve barelerinde qerar alir Federal mehkeme orqanina umumi baxis Redakte Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesinin mohuru Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesi federal mehkeme sisteminin ve en qedim huququ emsalina gore Amerika Birlesmis Statlarinin en ali mehkemesidir Federal mehkeme hakimiyyeti Konstitusiya mehkemesi ve muxtelif alt mehkemelerden ibaretdir Konstitusiya Mehkemesinin hakimleri Prezident terefinden omurluk vezifeye teyin olunur ve Senat terefinden tesdiq olunur Hazirki Amerika Birlesmis Statlarinin Bashakimi Con Q Robertdir Alt mehkemeler arasinda Kassasiya Mehkemeleri ve Federal Bolge Mehkemeleri yerlesir Ilk Konqres olkeni mehkeme bolgelerine ayirmis ve her bir bolge ucun federal mehkemeler qurmusdur O baslangicdan gunumuzdeki qurulus ortaya cixmisdir Konstitusiya Mehkemesi 13 Kassasiya Mehkemesi Seyyar Mehkeme ve ya Apelyasiya Mehkemesi olaraq da adlandirilir 94 daire mehkemesi ve iki xususi selahiyyet sahesi mehkemesi Konqres Prezidentin raziligi ile Konstitusiya Mehkemesinden asagi mehkemeleri yeniden tenzimleye ve hetta legv ede bilme selahiyyetine malikdir Konstitusiyanin qoydugu bir mehdudiyyet ile Konstitusiya Mehkemesinin hakim sayini yalniz Konqres mueyyenlesdire biler Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesi mehkeme ve munaqiseleri barede hokm verir Federal idareetme ile bagli meselelere eyaletler arasindaki munaqiselere Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin serhi ile bagli meselelere baxir Umumiyyetle hakimiyyetin her hansi bir seviyyesinde kecirilen qanunlari ve inzibati emeliyyatlari konstitusiyaya uygunsuz elan ede bilir bu yolla qanunu etibarsiz qilib gelecek qanunvericilik ve qerarlara presedent yaradir Amerika Birlesmis Statlarinin Konstitusiyasi qanunverici orqanina mehkeme nezareti gucunu bir qanunun konstitusiyaya zidd elan etme gucunu xususile vermemisdir Bu guc Bashakim Marsal terefinden Amerika huquq tarixinde bir donus noqtesi sayilan Marbury v Medison 1803 adli Konstitusiya Mehkemesi isinde ireli surulmusdur Ilk defe bu mehkemede bir qanunun konstitusiyaya zidd elan edilib legv edilmisdir Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesinden asagi Amerika Birlesmis Statlari kassasiya mehkemeleri movcuddur onlarin asagisinda da Amerika Birlesmis Statlari bolge mehkemeleri Amerika Birlesmis Statlarinda bolge mehkemeleri federal huquqla bagli umumi iclaslara baxan mehkemelerdir Hemcinin bu mehkemeler iddiacilarin tek bir eyaletin vetendasi sayilmadigi bezi munaqiselere de baxirlar Umumi muhakime selahiyyeti olan yeni insanlar arasinda cinayet isleri ve huquq islerine baxan uc hisseli federal mehkeme var Diger mehkemeler meselen Amerika Birlesmis Statlari iflas banki ve bankruptcy courts Vergi Mehkemesi sadece mueyyen mehkeme islerine baxan xususilesmis mehkemelerdir Iflas banklari bolge mehkemelerinin asagisinda sayilirlar ve buna gore de 3 cu Madde cercivesinde hesab olunmazlar Bu sebebden onlarin hakimleri omurluk vezife muddetine malik deyiller ve emek haqlarini azaldilmasindan konstitusion olaraq azad deyiller Vergi Mehkemesi de 3 cu Madde mehkemesi deyil amma bir Madde 1 Mehkemesi sayilir Federal Bolge Mehkemeleri ittihamlarin Mehkeme Qanunu Amerika Birlesmis Statlari Qanunlar Toplusu Madde 28 cercivesinde deyerlendirildiyi mehkemelerdir Bu mehkemelerde federal mesele muhakimesi federal question jurisdiction muxteliflik muhakimesi diversity jurisdiction ve tamamlanmamis mehkeme pendent jurisdiction esaslari ile uygun isler acilir ve qerara baglanir Bolge Mehkemeleri hemcinin yurisdiksiya removal jurisdiction esasina aid islere de baxirlar Bu islerde eyalet mehkemesinde acilan bir iddianin muxteliflik mehkeme sertlerini odeyer ve iddiacilardan biri mehkeme isini eyalet mehkemesinden cixarib federal mehkemeye qaldirar Amerika Birlesmis Statlari Kassasiya Mehkemesi bolge mehkemeleri terefinden qerara baglanmis isler haqqindaki etirazlara baxar hemcinin dovlet qurumlarindan gelen sikayetler ve bezi ara sikayetlere yeni bir mehkeme isi basa catmadan edilen sikayet erizelerine baxar Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya mehkemesi kassasiya mehkemeleri ve eyalet konstitusiya mehkemelerinin qerarlarinin sikayetlerine baxir hemcinin az sayda bezi mehkeme islerinde bilavasite muhakime selahiyyeti vardir Qanunvericilik gucunun mehkeme selahiyyet dairesi icine giren movzular asagidakilardir Konstitusiyadan ireli gelen isler Bir Konqres qanunu Bir Amerika Birlesmis Statlari sazisi Xarici olkelerin Amerika Birlesmis Statlarindaki sefirleri Elcilere ve konsullara tesir eden isler Federal hakimiyyetin teref oldugu isler Eyaletler ve ya onlarin vetendaslari ve xarici olkeler ve ya onlarin vetendaslari ve ya tebalari arasinda munaqiseler Iflas isleriBunlar hamisi federal mesele muhakimesi federal question jurisdiction cercivesinde sayilir 11 ci Elave Madde de iddiacilarin bir eyaletin vetendasi iddialinin diger bir eyaletin hokumeti oldugu iddialari federal mehkeme selahiyyetinden cixarmisdir Ancaq iddiacinin bir eyalet hokumeti iddialinin diger bir eyalet vetendasi oldugu islerdeki federal mehkeme resmisine toxunmamisdir Federal mehkemelerin gucu hem zerer tezminati ile bagli huquqi isler hem de federal qanundan ireli gelen cinayet islerine qeder uzanir Ustunluk Seraiti Supremacy Clause ve III Madde arasindaki qarsiliqli tesirler neticesinde eyalet ve federal mehkemeler arasinda murekkeb bir munasibet yaranmisdir Federal mehkemeler bezen stat mehkemelerinden ireli gelen islere baxirlar muxteliflik muhakimesi esasindan hereket ederek Eyalet mehkemeleri federal qanunla bagli bezi meselelere baxirlar ve bezi federal huquqlar federal qanunlar neticesinde eyalet mehkemelerin selahiyyetine buraxilib meselen 1991 Telefon Istehlakci Qoruma Qanunu kimi Her iki mehkeme sisteminin mueyyen sahelerde mehdudlasdirilmis muhakime selahiyyeti basqa sahelerde ise birge muhakime selahiyyeti var ABS Konstitusiyasi mehkeme hakimiyyetinin musteqilliyinin qorumaq ucun federal hakimlerin vezife basinda olmalari ucun hokm oxuyar praktikada hakimler olene teqaudcu olana ve ya istefa edene qeder vezifede qalarlar Vezifede iken cinayet toreden bir hakim gunahlandirma prosesine impeachment tabe tutula biler Prezident ve ya federal hokumetin bir diger resmisi kimi ABS hakimleri Prezident terefinden teyin olunur ve Senat terefinden tesdiq edilmelidirler Basqa bir konstitusiya muddeasi Konqres terefinden hakiminin maasini azaltmagi qadagan edir Konqres yeni vezifeye getirilecek hakimlere daha asagi emek haqqi verilmesine qerar vere biler lakin movcud hakimlerin maaslarini azalda bilmez Eyalet ve federal mehkemeler arasindaki elaqeler Redakte Yuxarida sadalanan bu federal mehkeme sisteminden basqa lakin ondan tamamile musteqil olmayan bir de eyaletlerin mehkeme sistemleri var Bunlarin her biri federal qanunlara elave olaraq federal qanunlarin esassizligi esas deyilse statin qanunlari ile maraqlanir ve oz mehkeme qayda ve prosedurlarina malikdir Eyalet rehberlikleri ve federal hakimiyyet resmen ikiterefli hakim dual sovereigns olsa da Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesi cox halda Eyalet Konstitusiya Mehkemelerinin kassasiya mehkemesidir bunun istisnasi eyalet mehkemesinin yeterli ve musteqil eyalet dayagi doktrinani doctrine of adequate and independent State grounds ireli surmesidir Bu doktrinaya gore her eyaletin Konstitusiya Mehkemesi sozugeden eyaletin qanunlarini ve konstitusiyasini aciqlamada son soze malikdir Eyaletlerin coxu konstitusiyasinin muddealari Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin muddealari ile eyni seviyyededir ve paralel sayilirlar Meselen bir eyalet konstitusiyasindan ireli gelen ferdi mexfilik huququ federal bir mexfilik haqqindan daha genis olsa ve bir mehkmede federal yox lakin bu eyalet mecellesindeki mexfilik huququ musteqillik esasina esaslanaraq mudafie edilse bu movzudaki bir mehkeme en son merhelede eyalet konstitusiya mehkemesinde qerara baglanir Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesi qarismagi redd edir Bir Eyaletin Konstitusiya Mehkemesi federal qanunlar haqqinda yalniz Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiya Mehkemesinin hokumlerine tabe olmaq mecburiyyetindedir amma oz raziligi daxilindeki hallar istisna olmaqla eyaletin aid oldugu federal bolgedeki federal kassasiya mehkemelerinin hokumleri ona aid edile bilmez hetta bu federal kassasiya mehkemeleri o eyaletin terkibinde olsa bele onlarin serhi eyalet Konstitusiya Mehkemesine aid edile bilmez ikiterefli suverenlik esasindan dolayi Baxmayaraq bir federal bolge mehkemesi eger tekce eyalet qanunlari ile bagli bir is gorurse umumiyyetle bu muxteliflik mehkeme hokumleri veziyyetinde bas verir mehkemenin yerlesdiyi eyalete aid esasa dair huququnu tetbiq etmekle mesuldur Bu ohdelik Erie Doktrinasinin tetbiqinden ireli gelir Buna baxmayaraq mehkeme iclasi Mulki Muhakime ucun Federal Qanunlar Federal Rules of Civil Procedure Cinayet Muhakime ucun Federal Qanunlar Federal Rules of Criminal Procedure ve Delil ucun Federal Qanunlar Federal Rules of Evidence yeriderek aparilir eyalet usul qaydalarini tetbiq etmek evezine Yeni muxteliflik dusuncesinden qaynaqlanan selahiyyet huququnu ireli suren bir federal mehkeme terefinden Erie Doktrinasinin tetbiq etmesi sadece esasa dair huququn izlenmesini mecburi eder amma ferqli olan usula dair eyalet qanununu zeruri etmez Birlikde federal ve eyalet hakimiyyetlerinin qanunlari Amerika Birlesmis Statlari Huququnu emele getirir Seckiler ve ses verme RedakteEsas sehife Amerika Birlesmis Statlarinda seckilerSesverme huququ zaman erzinde ehemiyyetli derecede deyisiklik kecirmisdir Amerika Birlesmis Statlarinin ilk illerinde ses verme eyalet rehberliyi ile bagli idi ve bu haqq adeten torpaq sahibi ag derili kisiler ile mehdud idi Birbasa seckiler baslica Amerika Birlesmis Statlari Numayendeler Palatasi ve eyalet qanunverici orqanlari ucun edilirdi lakin seciciler terefinden hansi orqanlarin secildiyi eyaletden eyalete deyiserdi Bu orijinal sistemde Amerika Birlesmis Statlari Senatinda her bir eyaleti temsil eden senatorlar geldikleri eyaletin qanunverici orqani terefinden secilirdi 1913 cu ilde 17 ci Maddenin eyaletlerle tesdiq olunmasindan sonra Konqresin her iki palatasinin da uzvleri birbasa secildiler Gunumuzde qismen 26 ci Elave Maddenin qebulu sayesinde Amerika Birlesmis Statlari vetendaslarinin 18 yasdan etibaren irq cinsiyyet ve ya servetden musteqil olaraq demek olar universal ses verme huququ vardir Bunun tek istisnasi mehbus agir cinayetkarlarin ses verme huququnun olmamasi ve bezi eyaletlerde kecmis mehbuslarin da ses verme huququ olmamasidir Gunumuzde Amerika Birlesmis Statlari torpaqlari territory ve Vasinqton seherindeki federal bolgenin temsili mehduddur Kolumbiya Bolgesi rezidentleri federal qanun ve vergilere tabedir amma Konqresdeki tek numayendeleri ses vermeyen bir numayendedir Amerika Birlesmis Statlari territory lerinin rezidentlerinin malik oldugu huquqlar muxteliflik gosterir Meselen Puerto Rikoda yalniz bezi rezidentler federal gelir vergisi odeyir amma butun rezidentler diger butun federal vergileri odemekle vergi odeyicisidir idxal ve ixrac vergisi federal emtee vergisi ve pensiya bonuslari Sosial Mudafie bonusu ve Medicare bonusu kimi Yerli olaraq esassiz olmayan federal qanunlar avtomatik olaraq Puerto Rikoda hakim qanun law of the land sayilir buna baxmayaraq Puerto Rikolularin Amerika Birlesmis Statlari Konqresinde temsili sesverme huququ olmayan bir Resident Commissioner rezident resmisi terefinden aparilir 8 Eyalet ve qebile idareleri yerli hakimiyyetler Redakte County lere bolunmus eyaletleri ile ABS County lere Luizianada parish Alyaskada borough deyilir Alyaska ve Havayi xeritede ferqli miqyasda gosterilmisdir Aleut adalari ve Simal Qerb Havayi Adalari xeriteye daxil edilmeyib Esas sehife Amerika Birlesmis Statlarinin eyalet hokumetleri ve Amerika Birlesmis Statlarinda yerli ozunuidareetmeEyalet rehberlikleri bir cox amerikalinin gundelik heyatinda federal rehberlikden daha boyuk tesire malikdir Amerika Birlesmis Statlari Konstitusiyasinin 10 ci Elave maddesine gore eyaletler ve konstitusiya terefinden federal hakimiyyete teslim edilmemis bir quvvenin onun terefinden istifade edilmesini qadagan edir Bunun neticesi olaraq eyaletler oz huquqi selahiyyet saheleri icinde yasayan insanlar ucun en vacib olan meselelerle mesgul olurlar Eyalet rehberlikleri pul buraxma gucune malik olmadiqlari ucun fiskal ve ya istiqraz cixarma yolu ile gelir elde edirler Bu sebebden ne vaxt iqtisadiyyat zeiflese eyalet rehberlikleri ciddi budce ixtisarlari heyata kecirir bunun tesiri dovlet xerclerinden istifade eden insanlar terefinden siddetle hiss edilir 9 Her statin oz konstitusiyasi idareetme ve qanunlar toplusu vardir Eyaletler arasinda qanun ve usul baximindan bezen boyuk ferqler ola biler xususen mulk cinayet sehiyye ve tehsil meselelerinde Her eyaletin secilmis en yuksek vezifeli resmisi qubernatordur Her eyaletde elece de eyaletdeki secicileri temsil eden bir qanunvericilik orqani olur Nebraska istisna olmaqla her statdaki qanunverici orqani iki palatalidir Bezi eyaletlerde konstitusiya ve onun altindaki mehkemelerin hakimleri xalq terefinden secilir digerlerinde ise hakimler federal sistemde oldugu kimi teyin olunmaqla vezifeye alinir Worcester v Georgia adli Konstitusiya Mehkeme isi neticesinde hindu qebileleri yerli asili milletler kimi sayilir Bunlar federal hakimiyyete tabe amma adeten ve mumkun derecede eyalet hakimiyyetlerinin tesiri xaricinde suveren rehberliklerdir Gerek qebilelerin gerek de eyaletlerin idareetme statusu gunumuze qeder yuzlerle qanun prezident fermani ve mehkeme qerari ile deyisikliye meruz qalmissa da Amerika Birlesmis Dovletleri tarixi boyu eyalet rehberlikleri ve qebile rehberlikleri muxtelif rehberlikler kimi taninmaga davam etmisler Qirmiziderili hokumetlerinin strukturu cox muxtelifdir muxteliflik spektrinin bir ucunda butun qebile islerine nazir sade bir assambleya o biri ucunda ise boyuk ve murekkeb burokratiya bir nece quruluslu hakimiyyet orqanlarina qeder muxtelif inzibati binalar movcuddur Qebileler oz hakimiyyetlerini yaratmaq gucune malikdir secki ile basa gelen qebile surasi secki ile basa gelen qebile qurum sedri ve ya dini olaraq teyin olunmus liderler pueblolar veziyyetinde hakimiyyete gele bilir Qebile vetendasligi ve ses verme huququ umumiyyetle qedim hindu neslinden olan insanlarla mehdudlasdirilmisdir amma qebileler istediklerine uzvluk vermekde serbestdirler Eyaletlerde yerli hakimiyyetden mesul olan qurumlar tipik olaraq qesebe seher ve ya county komissiyalari su emeliyyat bolgeleri yanginsondurme emeliyyat bolgeleri kitabxana bolgeleri ve mueyyen bir bolgeye tesir eden qanunlar hazirlayan benzer idareetme bolmelerdir Bu qanunlar yol alkoqol satisi ve heyvan baximi kimi meselelere tesir ede biler Bir qesebe ve ya seherin secilmis en yuksek resmisi belediyye sedri mayor dur Yeni Ingiltere bolgesinde qesebeler birbasa demokratik sekilde idare edilirler ve bezi eyaletlerde Rod Aylend ve Konnektikut kimi county lerin gucu cox az ve ya hec yoxdur sadece cografi adlandirmaga yarayirlar Basqa bolgelerde county rehberliklerinin daha cox gucu var bunlarin vergi toplamaq ve qanun sanksiya teskilatlari edama etdirmek kimi mesuliyyetleri olur Hemcinin baxin RedakteSedr HokumetPrezidentin serencamiFederal icra nazirlikleriBascinin idare dairesiMehkemeler Iflas banklariKassasiya mehkemeleriBolge mehkemeleriFederal mehkemelerFederal mehkeme dovru Federal judicial circuit Federal mehkeme bolgesiKonstitusiya mehkemesiHuquq KonstitusiyaIdareetme yer adlariABS qanunlar toplusuABS huququQurumlarQurumlarin coxu icraya aiddir bir nece qanunvericilik ve ya mehkemeye mexsusdur Federal qurumlarMusteqil qurumlarEyaletler ve torpaqlar territory ler Inzibati hisseleriAmerika Birlesmis Statlari eyaletleriAmerika Birlesmis Statlari torpagiVeb saytlari ve arasdirmalar ABS rehberliyi terefinden arasdirmalarin Muelliflik Huquqlari statusuMuessiseler ucun Amerika Birlesmis Statlari Rehberliyi veb portaliVetendaslari ucun Amerika Birlesmis Statlari Rehberliyi veb portaliIstinadlar Redakte The Influence of State Politics in Expanding Federal Power Henry Jones Ford Proceedings of the American Political Science Association Vol 5 Fifth Annual Meeting 1908 Jstor org Retrieved on 17 March 2010 US House Official Website 29 Aprel 2011 tarixinde menbeyinden arxivlenmisdir Cixis tarixi 03 dek 2018 Kaiser Frederick M 2006 01 03 Congressional Oversight PDF Congressional Research Service 27 dekabr 2014 tarixinde menbeyinden PDF arxivlenib Cixis tarixi 05 dek 2018 ABS Kodeksi 3 301 303 Barack Obama 2009 04 27 Delegation of Certain Authority Under the National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2008 Amerika Birlesmis Statlari 27 Dekabr 2014 tarixinde menbeyinden arxivlenib Cixis tarixi 2018 12 06 Goldstein Joel K 1995 The New Constitutional Vice Presidency Wake Forest Law Review Winston Salem NC Wake Forest Law Review Association Inc 30 505 Reynolds Glenn Harlan 2007 Is Dick Cheney Unconstitutional Northwestern University Law Review Colloquy Chicago Northwestern University School of Law 102 110 Umumi inancin eksine Puerto Riko rezidentleri Amerika Birlesmis Statlarina federal vergileri odeyirler Gomruk vergileri bunlarin bir qismi sonra Puerto Riko xezinesine ekstradisiya edilir Bax Department of the Interior Office of Insular Affairs Idxal ixrac vergileri Federal emtee vergileri Ictimai tehlukesizlik vergileri Bax IRS gov 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi vs odeyer Rezidentler federal pensiya haqlari odeyir yeni Sosial Tehlukesizlik Bax IRS gov 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi ve Medicare bonuslari Bax Reuters com 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi bundan basqa Puerto Riko Komonvelt gelir vergisi Bax Puertorico herald com 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi Butun federal personal Bundan basqa federal hokumet ile isleyenler Amerika Birlesmis Statlarina pul hevale edecek Puerto Riko merkezli sirketler Bax Sehife 9 setir 1 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi ve bezi Meselen Amerika Birlesmis Statlari herbi uzvu olan Puerto Riko rezidentleri ve Puerto Rikodan basqa qaynaqlardan gelir elde eden Puerto Riko rezidentleri federal gelir vergisi odeyer Bundan elave gelir vergisinin asagi heddi Amerika Birlesmis Statlari vergi qanunundan ferqli oldugu ve Puerto Rikoda adambasina gelir qitedeki orta hesabla adambasina geliri asagi oldugu ucun Puerto Rikoda gelir vergisi odeyen sexs nisbeti Amerika Birlesmis Statlari vergi qanunun adaya birbasa heyata kecirilmesinden gozlenile bilecek nisbetden daha yuksekdir Bunun sebebi Puerto Riko Komonveltinin mesuliyyetleri Amerika Birlesmis Statlari eyaletleri ve yerli hakimiyyetindekinden daha yuksekdir olaraq ifade edilmisdir Bax GAO gov 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi Puerto Riko rezidentleri Sosial Mudafie fonduna pul yatirir bunun neticesinde Puerto Rikolular teqaude cixanda Ictimai Tehlukesizlik qazanclarina haqq sahibi olurlar Ancaq Elave tehlukesizlik Geliri Supplemental Security Income ve ya SSI almirlar Puerto Riko Komonvelti rezidentleri Simali Mariana Adalari Komonvelti ve 50 eyaletin rezidentlerinden ferqli olaraq SSI ala bilmezler Bax Socialsecurity gov 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi hemcinin adanin aldigi Medicaid fondu ada bir Amerika Birlesmis Statlari eyaleti olsaydi alacagi meblegin 15inden azdir Medicare xidmeti veren tibbi teskilatlar Puerto Rikodaki xidmetlerine qarsiliq olaraq tipik bir eyaletde alacaqlarindan daha az dovlet terefinden ozlerine odenir Puerto Rikolalilar normal seviyyede odeme etmelerine baxmayaraq Hesablara gore Bax Eagleforum org 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi ada ehalisi statlarin yarisindan coxundan daha cox oldugu ucun eger Puerto Riko bir eyalet olsaydi Numayendeler Palatasinda alti ile sekkiz temsilcisi olardi Senatdaki iki temsilciye elave olaraq Bax Eagleforum org 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi Verilen elaqelerden sonuncusu ucun bir sorgu kecirmek lazimdir Sozugeden senedin adi House Report 110 597 Puerto Rico Democracy Act of 2007 Bu addimlarin izlenmesi lazimdir Thomas gov 09 05 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi gt Committee Reports gt 110 gt Word Phrase gt Report Number sec 597 yazin Report Number yanina Bu yolla House Report 110 597 Puerto Rico Democracy Act of 2007 senedini elde edeceksiniz Sonra Icindekiler lovhesinden Background and need for legislation hissesini secin Diger bir yanlis qenaet Amerika Birlesmis Statlari terefinden toplanan Puerto Rikodan emal edilen mallardan alinan idxal ixrac vergilerinin tamamile Puerto Riko xezinesine geri qayitmasidir Bu dogru deyil bu idxal ixrac vergileri yalniz rom mehsullari ucun ekstradisiya edilir onlarda bele Amerika Birlesmis Statlari Xezinesi bu vergilerin mueyyen bir qismini tutar Bax Yuxarida gosterilen House Report 110 597 Puerto Rico Democracy Act of 2007 A brief overview of state fiscal conditions and the effects of federal policies on state budgets PDF Center on Budget and Policy Priorities 2004 05 12 10 Mart 2009 cu il tarixinde menbeyinden PDF arxivlendi Daha cox oxumaq ucun Redakte ABS Konstitusiyasi PDF ABS Beynelxalq Informasiya Proqramlari Burosu 2004 Xarici kecid RedakteUSA gov resmi ABS Idaresi veb portalMenbe https az wikipedia org w index php title ABS federal hokumeti amp oldid 5472209, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.