Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Mehmed Ataullah Əfəndi (v. 2 avqust 1715, Bolu) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı.
| Mehmed Ataullah Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Əbəzadə Abdullah Əfəndi |
| Sonrakı | İmam Mahmud Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | Şəmsi Paşa məscidi, Bolu |
Həyatı
Qazı Əyyubi İbrahim Əfəndinin oğludur. Doğum tarixi və təhsili haqqında yetərli məlumat yoxdur. Mədrəsə təhsilini tamamladıqdan sonra dövrün şeyxülislamı Minkarizadə Yəhya Əfəndidən dərslər aldı. Eyni zamanda şeyxülislamın məktubçusu olaraq da xidmət etmişdir. 1667-ci ildə Molla Krımi mədrəsəsinə müdərris olaraq təyin edildi və 1685-ci ilədək fərqli mədrəsələrdə dərs verdi. Dərin din bilgisi səbəbilə fərqli vaxtlarda 3 dəfə fətva əminliyinə gətirilmişdir. Eyni zamanda 1686-cı ildə Yenişəhər, 1690-cı ildə Dəməşq və 1695-ci ildə İstanbul qazısı təyin edildi. 1702-ci ildə Anadolu başqazısı, 1706 və 1712-ci illərdə isə iki dəfə Rumeli başqazısı seçildi.
Bu əsnada ruslarla döyüşdə məğlub olan İsveç kralı Osmanlıya sığınmış, bu məsələdə şeyxülislam Əbəzadə Əfəndi olduqca kəskin mövqe tutmuşdur. Hətta kralın dərhal Salonikidə həbs edilməsi barədə Sultan Əhmədi razı salmaq niyyətində idi. Ancaq Sultan Əhməd bununla razılaşmadı və özüylə həmfikir olan Rumeli başqazısı Mehmed Əfəndini sədrəzəmlə birlikdə hüzuruna çağırdı. Sultanın hüzurunda Mehmed Əfəndiyə möhür verilərək şeyxülislamlığa gətirildi (14 mart 1713).
Vəzifəyə gəldikdən sonra Bolu, Maraş və Bursa yaxınlığındakı bir çox ərazilər şeyxülislama iqta olaraq verildi. Ancaq vəzifədə ikən üləma zümrəsinə məxsus vəzifələrin rüşvətlə satılması barədə şayələr yayılmış, dövrün sədrəzəmi olan məsələylə bağlı gizli bir araşdırma aparmışdır. Nəticədə yaşlı şeyxülislamın bu məsələdə ehmalkar olduğu görüldü və 20 may 1713-cü ildə vəzifədən alındı. Vəzifədən alındıqdan sonra Maraş bölgəsindəki mülkləri də əlindən alındı. Rumeli hasarındakı köşkünə çəkilən Mehmed Əfəndi yanına gələnlərə dövlət adamlarını pisləməsi səbəb göstərilərək Sultan Əhməddən alınan xüsusi fərmanla Sinopa sürgün edildi. Ancaq yolda ikən çıxan fırtına səbəbilə gəmisi batmış, güclüklə xilas edilən sabiq şeyxülislam Boludakı mülkünə aparıldı və burada qalmasına icazə verildi. 2 avqust 1715-ci ildə burada vəfat etdi və cənazəsi Boludakı Şəmsi Paşa məscidinin həyətinə dəfn edildi.
Mənbə
- Silâhdar, Nusretnâme (haz. İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul 1969, II/2, s. 212, 218, 232, 238, 294–295, 306, 310, 315, 317, 324–326;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, II, 372–374;
- Râşid, Târih, III, 131, 154, 209, 236;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 82;
- Sicill-i Osmânî, III, 475–476;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 501;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 459–460;
- Orhan F. Köprülü, "İlm-i Nücûma Âid Bir Risalenin Tarihî Kaynak Olarak Ehemmiyeti", TD, sy. 2 (1950), s. 313–314.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehmed Ataullah Efendi v 2 avqust 1715 Bolu Osmanli alimi ve seyxulislami Mehmed Ataullah Efendi73 Osmanli seyxulislamiEvvelkiEbezade Abdullah EfendiSonrakiImam Mahmud EfendiSexsi melumatlarVefat tarixi 2 avqust 1715Vefat yeri Bolu Bolu ili TurkiyeDefn yeri Semsi Pasa mescidi BoluHeyatiQazi Eyyubi Ibrahim Efendinin ogludur Dogum tarixi ve tehsili haqqinda yeterli melumat yoxdur Medrese tehsilini tamamladiqdan sonra dovrun seyxulislami Minkarizade Yehya Efendiden dersler aldi Eyni zamanda seyxulislamin mektubcusu olaraq da xidmet etmisdir 1667 ci ilde Molla Krimi medresesine muderris olaraq teyin edildi ve 1685 ci iledek ferqli medreselerde ders verdi Derin din bilgisi sebebile ferqli vaxtlarda 3 defe fetva eminliyine getirilmisdir Eyni zamanda 1686 ci ilde Yeniseher 1690 ci ilde Demesq ve 1695 ci ilde Istanbul qazisi teyin edildi 1702 ci ilde Anadolu basqazisi 1706 ve 1712 ci illerde ise iki defe Rumeli basqazisi secildi Bu esnada ruslarla doyusde meglub olan Isvec krali Osmanliya siginmis bu meselede seyxulislam Ebezade Efendi olduqca keskin movqe tutmusdur Hetta kralin derhal Salonikide hebs edilmesi barede Sultan Ehmedi razi salmaq niyyetinde idi Ancaq Sultan Ehmed bununla razilasmadi ve ozuyle hemfikir olan Rumeli basqazisi Mehmed Efendini sedrezemle birlikde huzuruna cagirdi Sultanin huzurunda Mehmed Efendiye mohur verilerek seyxulislamliga getirildi 14 mart 1713 Vezifeye geldikden sonra Bolu Maras ve Bursa yaxinligindaki bir cox eraziler seyxulislama iqta olaraq verildi Ancaq vezifede iken ulema zumresine mexsus vezifelerin rusvetle satilmasi barede sayeler yayilmis dovrun sedrezemi olan meseleyle bagli gizli bir arasdirma aparmisdir Neticede yasli seyxulislamin bu meselede ehmalkar oldugu goruldu ve 20 may 1713 cu ilde vezifeden alindi Vezifeden alindiqdan sonra Maras bolgesindeki mulkleri de elinden alindi Rumeli hasarindaki koskune cekilen Mehmed Efendi yanina gelenlere dovlet adamlarini pislemesi sebeb gosterilerek Sultan Ehmedden alinan xususi fermanla Sinopa surgun edildi Ancaq yolda iken cixan firtina sebebile gemisi batmis guclukle xilas edilen sabiq seyxulislam Boludaki mulkune aparildi ve burada qalmasina icaze verildi 2 avqust 1715 ci ilde burada vefat etdi ve cenazesi Boludaki Semsi Pasa mescidinin heyetine defn edildi MenbeSilahdar Nusretname haz Ismet Parmaksizoglu Istanbul 1969 II 2 s 212 218 232 238 294 295 306 310 315 317 324 326 Seyhi Vekayiu l fuzala II 372 374 Rasid Tarih III 131 154 209 236 Devhatu l mesayih s 82 Sicill i Osmani III 475 476 Ilmiyye Salnamesi s 501 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 459 460 Orhan F Koprulu Ilm i Nucuma Aid Bir Risalenin Tarihi Kaynak Olarak Ehemmiyeti TD sy 2 1950 s 313 314