Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Şərifzadə Ataullah Mehmed Əfəndi (1760, Konstantinopol – 14 oktyabr 1811, Aydın) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Atası Mehmed Şərif Əfəndi özü kimi şeyxülislam olmuşdur.
| Ataullah Mehmed Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Salehzadə Əhməd Əsad Əfəndi |
| Sonrakı | Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi |
| 13 iyul 1807 – 21 iyul 1808 | |
| Əvvəlki | Samanizadə Ömər Hulusi Əfəndi |
| Sonrakı | Ərəbzadə Mehmed Arif Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Mehmed Şərif Əfəndi |
Həyatı
Atasına istinadən "Şərifzadə", axsaqlığı səbəbilə isə "Topal" ləqəbiylə tanınan Ataullah Əfəndi 1760-cı ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Atası Mehmed Şərif Əfəndi I Əbdülhəmid və III Səlim səltənətlərində şeyxülislam olmuşdur. Atasının və ətrafındakı digər alimlərin yanında başlayan təhsilini daha sonra Tokatlı Mustafa Əfəndidən tamamlayaraq gənc yaşda müdərris oldu. Qısa zamanda yüksələrək 1782-ci ildə Qalata, 1792-ci ildə Məkkə qazılığına təyin edildi. 2 il sonra İstanbul qazılığına və naqibüləşraflığa yüksəldi. 1801-ci ildə payə olaraq aldığı Rumeli başqazılığı vəzifəsində yalnız 1804-cü ildə fəaliyyətə başlaya bildi. Siyasi vəziyyətin gərgin olduğu bu illərdə köklü bir ailəyə mənsub olması, mükəmməl təhsil alması və mühafizəkar yönümlü olması səbəb göstərilərək Sultan Səlim tərəfindən şeyxülislamlığa gətirildi (14 noyabr 1806). Bu ilk şeyxülislamlığı dönəmində baş verən siyasi hadisələrin mərkəzində yer aldı. Sultan Səlimin taxtdan endirilməsi və ardından Sultan Mustafanın cülusunda söz sahibi olmuş, Kösə Musa Paşa ilə birlikdə üsyançı birliklərlə müzakirələr aparmışdır. Bu hərəkətləri isə sonrakı illərdə tənqid olunmasına səbəb olmuşdur. Bu əsnada Qabaqçı Mustafa Paşanın tərəfdarı olan müdərris Seyyida Əfəndi kimi bəzi müxalifləri onu Sultan Səlim tərəfdarı olaarq göstərmiş, bu səbəblə 13 iyul 1807-ci ildə vəzifədən alınmışdır. Yerinə Ömər Hulusi Əfəndi təyin edilsə də, üsyançıların təzyiqi səbəbilə bir gün sonra vəzifəsinə geri qaytarılmışdır.
Ataulah Əfəndi bu ikinci şeyxülislamlığı dönəmində dövlətin ən nüfuzlu şəxslərindən biri oldu, hətta üst səviyyədəki vəzifələrə təyinatlarda söz sahibi oldu. O əsnada Ruscuq bölgəsindən ordu toplayıb İstanbula gələn Ələmdar Mustafa Paşa üsyançıların və şeyxülislamın özbaşınalıqlarından bezən Sultan Mustafaya, üsyançıların başçısı Qabaqçı Mustafanı aradan qaldırmağı və şeyxülislamı vəzifədən uzaqlaşdırmağı məsləhət gördü. İstanbula daxil olduqdan sonra Qabaqçı Mustafa Paşanı zərərsizləşdirən Ələmdar Mustafa Paşa 21 iyul 1807-ci ildə Ataullah Əfəndini vəzifədən aldı və Sultan Səlimin devrilməsində iştirak edən üləmaları sürgün etdi. Ataullah Əfəndi isə bir müddət şəxsi mülkündə yaşadıqdan sonra 31 iyul 1808-ci ildə indiki Bolqarıstan ərazisinə sürgün edildi. 1810-cu ildə isə Aydına köçürüldü və 14 oktyabr 1811-ci ildə burada vəfat etdi.
Mənbə
- Şânîzâde, Târih, II, 66–69.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 120.
- Sicill-i Osmânî, III, 479.
- Osmanlı Müellifleri, I, 377.
- Danişmend, Kronoloji, IV, 85–87.
- Karal, Osmanlı Tarihi, V, 81–84.
İstinadlar
- Cevdet, Târih, VIII, 70, 299; IX, 244–245.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 571–572.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serifzade Ataullah Mehmed Efendi 1760 Konstantinopol 14 oktyabr 1811 Aydin Osmanli alimi ve seyxulislami Atasi Mehmed Serif Efendi ozu kimi seyxulislam olmusdur Ataullah Mehmed Efendi125 Osmanli seyxulislamiEvvelkiSalehzade Ehmed Esad EfendiSonrakiSamanizade Omer Hulusi Efendi127 Osmanli seyxulislami13 iyul 1807 21 iyul 1808EvvelkiSamanizade Omer Hulusi EfendiSonrakiErebzade Mehmed Arif EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1760Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 14 oktyabr 1811Vefat yeri Aydin Aydin ili TurkiyeAtasi Mehmed Serif EfendiHeyatiAtasina istinaden Serifzade axsaqligi sebebile ise Topal leqebiyle taninan Ataullah Efendi 1760 ci ilde Istanbulda dunyaya gelmisdir Atasi Mehmed Serif Efendi I Ebdulhemid ve III Selim seltenetlerinde seyxulislam olmusdur Atasinin ve etrafindaki diger alimlerin yaninda baslayan tehsilini daha sonra Tokatli Mustafa Efendiden tamamlayaraq genc yasda muderris oldu Qisa zamanda yukselerek 1782 ci ilde Qalata 1792 ci ilde Mekke qaziligina teyin edildi 2 il sonra Istanbul qaziligina ve naqibulesrafliga yukseldi 1801 ci ilde paye olaraq aldigi Rumeli basqaziligi vezifesinde yalniz 1804 cu ilde fealiyyete baslaya bildi Siyasi veziyyetin gergin oldugu bu illerde koklu bir aileye mensub olmasi mukemmel tehsil almasi ve muhafizekar yonumlu olmasi sebeb gosterilerek Sultan Selim terefinden seyxulislamliga getirildi 14 noyabr 1806 Bu ilk seyxulislamligi doneminde bas veren siyasi hadiselerin merkezinde yer aldi Sultan Selimin taxtdan endirilmesi ve ardindan Sultan Mustafanin culusunda soz sahibi olmus Kose Musa Pasa ile birlikde usyanci birliklerle muzakireler aparmisdir Bu hereketleri ise sonraki illerde tenqid olunmasina sebeb olmusdur Bu esnada Qabaqci Mustafa Pasanin terefdari olan muderris Seyyida Efendi kimi bezi muxalifleri onu Sultan Selim terefdari olaarq gostermis bu sebeble 13 iyul 1807 ci ilde vezifeden alinmisdir Yerine Omer Hulusi Efendi teyin edilse de usyancilarin tezyiqi sebebile bir gun sonra vezifesine geri qaytarilmisdir Ataulah Efendi bu ikinci seyxulislamligi doneminde dovletin en nufuzlu sexslerinden biri oldu hetta ust seviyyedeki vezifelere teyinatlarda soz sahibi oldu O esnada Ruscuq bolgesinden ordu toplayib Istanbula gelen Elemdar Mustafa Pasa usyancilarin ve seyxulislamin ozbasinaliqlarindan bezen Sultan Mustafaya usyancilarin bascisi Qabaqci Mustafani aradan qaldirmagi ve seyxulislami vezifeden uzaqlasdirmagi meslehet gordu Istanbula daxil olduqdan sonra Qabaqci Mustafa Pasani zerersizlesdiren Elemdar Mustafa Pasa 21 iyul 1807 ci ilde Ataullah Efendini vezifeden aldi ve Sultan Selimin devrilmesinde istirak eden ulemalari surgun etdi Ataullah Efendi ise bir muddet sexsi mulkunde yasadiqdan sonra 31 iyul 1808 ci ilde indiki Bolqaristan erazisine surgun edildi 1810 cu ilde ise Aydina kocuruldu ve 14 oktyabr 1811 ci ilde burada vefat etdi MenbeSanizade Tarih II 66 69 Devhatu l mesayih s 120 Sicill i Osmani III 479 Osmanli Muellifleri I 377 Danismend Kronoloji IV 85 87 Karal Osmanli Tarihi V 81 84 IstinadlarCevdet Tarih VIII 70 299 IX 244 245 Ilmiyye Salnamesi s 571 572