fbpx
Wikipedia

Türkmənistan tarixi

Avqust 29, 2021

Türkmənistan tarixi — Türkmənistanın keçmişinin məcmusu.

Ümumi tarix

Türkmənistan insan qəsəbəsində ilk sübut neolit məxsusdur. Arxeoloji qazıntılar çox daş alətlər aşkar və onların arasında ən məşhur şərq Cəbəl mağarası, ovçular və balıqçılar yaşayış məskəni olub. Bu da aşkar edilmişdir ki, 2-ci minilliyin bu sahələrdə saxsı və metal var. Türkmənistan cənub hissəsi Yaxın Şərqdə ən qədim kənd təsərrüfatı mədəniyyətlərin şimal-şərq kənarında, və burada Mərkəzi Asiya kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq inkişaf etməyə başladı ilk dəfə ən çox ehtimal olunur. Aşqabad Ceytun qəsəbəsi yaxınlığında aşkar olunmuş məskən keçmiş CCCR də 6-cı c yeri tutur. Bu keçmiş CCCR ərazisində ən qədim kənd təsərrüfatı yaşayış məskənlərindən biridir. Cənubi Türkmənistan Qədim fermerlər dağətəyi düzənlikləri gil muncuq tikilmiş evlər daimi yaşadığı - çiy kərpic, qırmızı boyanmış bəzədilmiş daş hazırlanmış edər, graters, qəliblənmiş dulusçuluq, bir biçin oraq istehsal. Neolitik dövrdə bu sahədə ilk ibtidai suvarma kanalları gördü. Kənd təsərrüfatının inkişafı tunc davam etdirilmişdir.

Türkmənistan VI əsrdə

Türkmənlər, altıncı əsrdən etibarən Göytürklərin idarəsində idi.

Əsas məqalə: Göytürklər

Türk qəbilələrindən bir qismi kimi öz aralarında birlik quraraq Tula-Selenqa çayları bölgəsində Doqquz-Oğuz xağanlığını meydana gətirdilər.

Əsas məqalə: Doqquz Oğuz

Türkmənlərin mərkəzi Ötügen və ətrafını ələ keçirdi. Bu məğlubiyyət qarşısında İlteriş xaqanın hakimiyyətini qəbul etmək məcburiyyətində qalan Türkmənlər, Göytürklərin Qırğız səfərinə qatıldılar. Uyğurların yıxılmasından sonra qərbə köç edərək Sir Derya (Seyhun) sahillərinə və onun şimalındakı bozkırlara yerləşdilər.

Türkmənistan VII əsrdə

VII əsrdə Türkmənistanın yerləşdiyi region ərəblər tərəfindən istila olundu və ərəblər Mərkəzi Asiyaya özləri ilə İslam dini ilə yanaşı İslam mədəniyyəti də gətirdi. Xəlifə Əl-Məmunun dövründə regionun mərkəzi Mərvə köçürüldü. Bu da ərazinin inkişafına geniş imkanlar açdı.

Türkmənistan Səlcuqluların tərkibində

XI-XII əsrlərin ayrı-ayrı dövrlərində Türkmənistan Böyük Səlcuq imperiyası tərəfindən idarə olunurdu. Onuncu əsrin sonlarında İslam dinini qəbul edərək yaxşıca güclənən Türkmənlər, qonşuları Peçeneqlər və Hazarlarla döyüşərək onları məğlub etdilər. İslam dinini qəbul edən və Səlcuqlu hakimiyyətinə girən Türkmənlər, Oğuz Yabgu Dövləti hökmdarının özlərinə pislik edəcəyindən çəkinərək, İslam diyarı olan Xorasana köç etdilər .

Türkmənistan Orta əsrdə

Əsas məqalə: Oğuzlar

Türkmənlər onuncu əsrdən etibarən köçəri həyatı yanında məskun bir həyat sürməyə də başladılar. Bu əsrin əvvəllərində Oğuzlar, Mavəraünnəhr ətrafına yerləşib Yabqu hökmdarın idarə etdiyi bir dövlət qurdular. Türkmənlərin bu sırada başşehir Sir Derya sahilindəki Yeni Şəhər idi. Yabgu Dövləti zamanında Türkmənlər Üçok və Bozok deyə ikiyə ayrıldılar. Manqışlaq və Sir Derya Çayı sahillərində qalan Türkmənlər o havalıda hərbi zəbt yolları üzərində olmamasından, on yeddinci əsrin ortalarına qədər daha rahat və müstəqil bir həyat yaşadılar.

Əsas məqalə: Xarəzmşahlar dövləti

1639 və 1700-ci illərdə, xüsusilə Qazaxlara endirdikləri zərbəylə Orta Asiyanın Rus işğalına açılmasına səbəb olan Monqol əsilli Kalmıkların hücumlarına uğradılar. Mankqşlaq bölgəsində yaşayan o dövr Türkmən boylarının ən böyüyü və qüvvətlisi olan Teke Türkmənləri Kopet Dağı bölgəsinə çəkildilər. Artıq digər Türkmən boylarıyla birləşərək gücləndilər. Bu Türkmən boyları Türkmən-Özbək əməkdaşlığın ayaqda tutduğu Xivə xanlığına vergiyle bağlandılar.

Əsas məqalə: Xivə xanlığı

İranda hakimiyyəti əlinə keçirən Afşar Türkmen bəylərindən Nadir şahın Orta Asiya hanlıklarını işğal etdiyi dövrələrdə də onun hakimiyyətini qəbul etdilər.

Türkmənistan XIX əsrdə

1849-cü ildə Türkmənistan Rusiya imperiyası tərəfindən işğalı edildi.

Əsas məqalə: Axal-Təkə ekspedisiyası

Türkmənistan XX əsrdə

1917-ci il "Rus İnqilabı" adı alan, əslində isə dövlət çevrilişindən sonra Rusiyada baş verən vətəndaş müharibəsində qalib gələn bolşeviklər, türkdilli xalqların yaşadığı bütün bölgələrdə qurtuluş hərəkətlərini yatırıldıqdan sonra Türkmenistandaki milli qiyamı da yatırtdılar. Bolşeviklər Aşqabadı 1919-cu ilin iyulunda, Krosnovodsku isə 1920-ci ilin fevralında hakimiyyəti ələ keçirdi.

1924-cü ilə qədər Türkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası adı ilə tanınan Türkistan, 1924-cü ildə edilən inzibati dəyişikliklə Sovet İttifaqını meydana gətirən 15 Respublikadan biri oldu.

Türkmen SSR. Xəzər sahillərindən Merv bölgəsinə qədər uzanan Türkmən torpaqlarını, Buxara Respublikasının Türkmənlərin bölgələri olan Kerki, Çarcev'i, Xarəzm Respublikasının Türkmənlərin bölgələri olan Daşhovuz, İlyali, Parsu, Köneurgenç, Mangıt, Anbar-Mamak, Sadavar, darğa-Ata və Hoceli 'nin bir hissəsini əhatə etmişdir

1985-ci ildə Mixail Qorbaçovun Açıqlıq və Yenidən qurulma siyasəti nəticəsində Sovetlər Birliyində nizamın yüksək səslə tənqid olunmağa başlanması sonra TKP'nin Moskva rəhbərliyini küstürmeden xalqa daha yumşaq davrandığı görülmüşdür. Bu yumşalma içində 1989-ci ildə Türkmənistan hökuməti etdiyi qərarla Türkmen dilini Rus ilə birlikdə respublikanın rəsmi dili halına gətirmişdir. Bu qərar Türkmen Türkcəsinin dövlət dili olması üçün atılan ilk addım olmasından ötəri böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Türkmənistanın müstəqillik illərinə damğasını vuracaq olan Saparmurad Niyazov (Türkmənbaşı) da Partiya içində 1980-1984 illər arasında Aşqabat Şəhəri Komitəsinin birinci müavini, 1985-ci ildə Nazirlər Komitəsi Başçısı və eyni ilin dekabr ayında Türmenistan Kommunist Partiyası Birinci Katibinə, 13 yanvar 1990 tarixində də Türkmənistan SSC'nin Dövlət Başçılığına seçilmişdir. Türkmənistan SSR, 22 avqust 1990 tarixində Türkmənistan Məclisi Türkmənistan dövlətinin suverenliyini elan etmiş və 27 oktyabr 1990 tarixində edilən açıq səs əsasına söykənən ümumi seçki ilə səslərin98,3 %'ini alan Saparmurad Niyazov Türkmənistan SSC'nin ilk prezidenti olmuşdur . Türkmənistan SSR, 27 Oktyabr 1991 tarixində edilən referendum nəticəsində müstəqilliyini elan etmişdir

Avqust 29, 2021
türkmənistan, tarixi, türkmənistanın, keçmişinin, məcmusu, mündəricat, ümumi, tarix, türkmənistan, əsrdə, türkmənistan, əsrdə, türkmənistan, səlcuqluların, tərkibində, türkmənistan, orta, əsrdə, türkmənistan, əsrdə, türkmənistan, əsrdəümumi, tarix, redaktətürk. Turkmenistan tarixi Turkmenistanin kecmisinin mecmusu Mundericat 1 Umumi tarix 2 Turkmenistan VI esrde 3 Turkmenistan VII esrde 4 Turkmenistan Selcuqlularin terkibinde 5 Turkmenistan Orta esrde 6 Turkmenistan XIX esrde 7 Turkmenistan XX esrdeUmumi tarix RedakteTurkmenistan insan qesebesinde ilk subut neolit mexsusdur Arxeoloji qazintilar cox das aletler askar ve onlarin arasinda en meshur serq Cebel magarasi ovcular ve baliqcilar yasayis meskeni olub Bu da askar edilmisdir ki 2 ci minilliyin bu sahelerde saxsi ve metal var Turkmenistan cenub hissesi Yaxin Serqde en qedim kend teserrufati medeniyyetlerin simal serq kenarinda ve burada Merkezi Asiya kend teserrufati ve heyvandarliq inkisaf etmeye basladi ilk defe en cox ehtimal olunur Asqabad Ceytun qesebesi yaxinliginda askar olunmus mesken kecmis CCCR de 6 ci c yeri tutur Bu kecmis CCCR erazisinde en qedim kend teserrufati yasayis meskenlerinden biridir Cenubi Turkmenistan Qedim fermerler dageteyi duzenlikleri gil muncuq tikilmis evler daimi yasadigi ciy kerpic qirmizi boyanmis bezedilmis das hazirlanmis eder graters qeliblenmis dulusculuq bir bicin oraq istehsal Neolitik dovrde bu sahede ilk ibtidai suvarma kanallari gordu Kend teserrufatinin inkisafi tunc davam etdirilmisdir Turkmenistan VI esrde RedakteTurkmenler altinci esrden etibaren Goyturklerin idaresinde idi Esas meqale GoyturklerTurk qebilelerinden bir qismi kimi oz aralarinda birlik quraraq Tula Selenqa caylari bolgesinde Doqquz Oguz xaganligini meydana getirdiler Esas meqale Doqquz OguzTurkmenlerin merkezi Otugen ve etrafini ele kecirdi Bu meglubiyyet qarsisinda Ilteris xaqanin hakimiyyetini qebul etmek mecburiyyetinde qalan Turkmenler Goyturklerin Qirgiz seferine qatildilar Uygurlarin yixilmasindan sonra qerbe koc ederek Sir Derya Seyhun sahillerine ve onun simalindaki bozkirlara yerlesdiler Turkmenistan VII esrde RedakteVII esrde Turkmenistanin yerlesdiyi region erebler terefinden istila olundu ve erebler Merkezi Asiyaya ozleri ile Islam dini ile yanasi Islam medeniyyeti de getirdi Xelife El Memunun dovrunde regionun merkezi Merve kocuruldu Bu da erazinin inkisafina genis imkanlar acdi Turkmenistan Selcuqlularin terkibinde RedakteXI XII esrlerin ayri ayri dovrlerinde Turkmenistan Boyuk Selcuq imperiyasi terefinden idare olunurdu Onuncu esrin sonlarinda Islam dinini qebul ederek yaxsica guclenen Turkmenler qonsulari Peceneqler ve Hazarlarla doyuserek onlari meglub etdiler Islam dinini qebul eden ve Selcuqlu hakimiyyetine giren Turkmenler Oguz Yabgu Dovleti hokmdarinin ozlerine pislik edeceyinden cekinerek Islam diyari olan Xorasana koc etdiler Turkmenistan Orta esrde RedakteEsas meqale OguzlarTurkmenler onuncu esrden etibaren koceri heyati yaninda meskun bir heyat surmeye de basladilar Bu esrin evvellerinde Oguzlar Maveraunnehr etrafina yerlesib Yabqu hokmdarin idare etdiyi bir dovlet qurdular Turkmenlerin bu sirada bassehir Sir Derya sahilindeki Yeni Seher idi Yabgu Dovleti zamaninda Turkmenler Ucok ve Bozok deye ikiye ayrildilar Manqislaq ve Sir Derya Cayi sahillerinde qalan Turkmenler o havalida herbi zebt yollari uzerinde olmamasindan on yeddinci esrin ortalarina qeder daha rahat ve musteqil bir heyat yasadilar Esas meqale Xarezmsahlar dovleti1639 ve 1700 ci illerde xususile Qazaxlara endirdikleri zerbeyle Orta Asiyanin Rus isgalina acilmasina sebeb olan Monqol esilli Kalmiklarin hucumlarina ugradilar Mankqslaq bolgesinde yasayan o dovr Turkmen boylarinin en boyuyu ve quvvetlisi olan Teke Turkmenleri Kopet Dagi bolgesine cekildiler Artiq diger Turkmen boylariyla birleserek guclendiler Bu Turkmen boylari Turkmen Ozbek emekdasligin ayaqda tutdugu Xive xanligina vergiyle baglandilar Esas meqale Xive xanligiIranda hakimiyyeti eline keciren Afsar Turkmen beylerinden Nadir sahin Orta Asiya hanliklarini isgal etdiyi dovrelerde de onun hakimiyyetini qebul etdiler Turkmenistan XIX esrde Redakte1849 cu ilde Turkmenistan Rusiya imperiyasi terefinden isgali edildi Esas meqale Axal Teke ekspedisiyasiTurkmenistan XX esrde Redakte1917 ci il Rus Inqilabi adi alan eslinde ise dovlet cevrilisinden sonra Rusiyada bas veren vetendas muharibesinde qalib gelen bolsevikler turkdilli xalqlarin yasadigi butun bolgelerde qurtulus hereketlerini yatirildiqdan sonra Turkmenistandaki milli qiyami da yatirtdilar Bolsevikler Asqabadi 1919 cu ilin iyulunda Krosnovodsku ise 1920 ci ilin fevralinda hakimiyyeti ele kecirdi 1924 cu ile qeder Turkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi adi ile taninan Turkistan 1924 cu ilde edilen inzibati deyisiklikle Sovet Ittifaqini meydana getiren 15 Respublikadan biri oldu Turkmen SSR Xezer sahillerinden Merv bolgesine qeder uzanan Turkmen torpaqlarini Buxara Respublikasinin Turkmenlerin bolgeleri olan Kerki Carcev i Xarezm Respublikasinin Turkmenlerin bolgeleri olan Dashovuz Ilyali Parsu Koneurgenc Mangit Anbar Mamak Sadavar darga Ata ve Hoceli nin bir hissesini ehate etmisdir1985 ci ilde Mixail Qorbacovun Aciqliq ve Yeniden qurulma siyaseti neticesinde Sovetler Birliyinde nizamin yuksek sesle tenqid olunmaga baslanmasi sonra TKP nin Moskva rehberliyini kusturmeden xalqa daha yumsaq davrandigi gorulmusdur Bu yumsalma icinde 1989 ci ilde Turkmenistan hokumeti etdiyi qerarla Turkmen dilini Rus ile birlikde respublikanin resmi dili halina getirmisdir Bu qerar Turkmen Turkcesinin dovlet dili olmasi ucun atilan ilk addim olmasindan oteri boyuk ehemiyyet kesb edir Turkmenistanin musteqillik illerine damgasini vuracaq olan Saparmurad Niyazov Turkmenbasi da Partiya icinde 1980 1984 iller arasinda Asqabat Seheri Komitesinin birinci muavini 1985 ci ilde Nazirler Komitesi Bascisi ve eyni ilin dekabr ayinda Turmenistan Kommunist Partiyasi Birinci Katibine 13 yanvar 1990 tarixinde de Turkmenistan SSC nin Dovlet Basciligina secilmisdir Turkmenistan SSR 22 avqust 1990 tarixinde Turkmenistan Meclisi Turkmenistan dovletinin suverenliyini elan etmis ve 27 oktyabr 1990 tarixinde edilen aciq ses esasina soykenen umumi secki ile seslerin98 3 ini alan Saparmurad Niyazov Turkmenistan SSC nin ilk prezidenti olmusdur Turkmenistan SSR 27 Oktyabr 1991 tarixinde edilen referendum neticesinde musteqilliyini elan etmisdirMenbe https az wikipedia org w index php title Turkmenistan tarixi amp oldid 6065582, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.