Pakistan tarixi—Pakistanın keçmişini əhatə edən dönəm.
Tarix
Pakistanın tarixi Hind yarımadasının tarixi ilə birgə öyrənilir və araşdırılır. Pakistanın öz tarixi çox qısa bir dövrü əhatə edir. Pakistanın indiki ərazilərində qurulan ilk dövlət də məhz Pakistan olmuşdur. Tarixi mənbələrə görə, İslamı Hind yarımadasına ilk dəfə gətirənlər də elə sufilər və müsəlman tacirlər olub. Hindistan torpaqlarının İslam dövləti tərəfindən fəth edilməsi 712-714-cü illərdə Həccac ibni Yusif əs-Sakafinin vaxtında gerçəkləşib. Bundan sonra yarımadada İslam sürətlə yayılmağa başlayıb. Müsəlman ərəblərin yaramıdada hakimiyyətləri 300 il sürüb. 1001-ci ildə Qəznəvi MahmudPəncab hökmdarına müharibədə qalib gəldikdən sonra yarımada tədricən türklərin hakimiyyəti altına keçib. Qəznəvilərin bölgədə hakimiyyəti 1187-ci ilədək davam edib.1187-1206-cı illər arasında Hind yarımadasının böyük bir hissəsinə Qurilər nəzarət ediblər. 1206-cı ildə Hindistan Məmlüklər tərəfindən idarə olunub və bu hegemonluq 1290-cı ilədək davam gətirib.1290-1320-ci illər ərzində Hələclər ,1320-1414-cü illərdə isə Tuqluklar ərazidə söz sahibi olublar. Tuqluklar bölgəyə nəzarət etdiyi bir zamanda 1398-ci ildən etibarən Hindistan torpaqları dəfələrlə Teymurləngin və onun tərəfdarlarının hücumlarına məruz qalıb. Tədricən Tuqluklar Hindistan torpaqlarından qovulublar. Hindistan torpaqlarında Teymur nəslinin hakimiyyəti 1858-ci ilədək davam edib. Qeyd etmək lazımdır ki, bu müddət ərzində onlar Hindistanın bütün ərazilərinə hakim ola bilməyiblər. Onlarla birgə Hindistanın digər bölgələrində başqa idarəçilik var idi. 18-ci yüzilliyin sonlarından etibarən ingilis istismarçılar Hind yarımadasını təhdid etməyə və bu ərazilərə ara-sıra basqınlar etməyə başladılar. 1800-ci ildə Allahabad şəhəri ingilis işğalçıların ixtiyarına keçdi. Tədricən bu işğalın əhatə dairəsini genişləndirən ingilislər tezliklə yarımadanın bütün ərazisini ələ keçirdilər. 1857-ci ildə istilalara qarşı xalq üsyanları başladı. Lakin bu üsyanları ingilislər çoxlu sayda insanların qanı bahasına amansızcasına yatırdılar.1858-ci ildə ingilislər Teymur sülaləsinin hakimiyyətinə təmamilə son qoydular. İngilislər Hindistanı işğal etdikdən sonra yarımadanın bütün sərvətlərini İngiltərəyə daşımaq məqsədilə Şərqi Hindistan adlı şirkət yaratdılar. Bu şirkət sadəcə ticarət əhəmiyyətli deyil, geniş idarəçilik imkanlarına və səlahiyyətlərinə malik olmaqla yanaşı, həm də bir orduya sahib idi. İnigilislər Hind yarımadasında ən çox müsəlmanları əzməyə çalışıblar, çünki işğal və istismar siyasətinə ən çox müsəlmanlar etiraz edir, müqavimət göstərirdilər. Bütün bu əziyyətlərə baxmayaraq, müsəlmanlar müstəqillik yolunda öz səylərini davam etdirirdilər. 1906-cı ildə bütün Hindistan müsəlmanlarının vəhdətindən meydana gələn Müsəlman Liqası təşkilatı yaradıldı. Görkəmli müsəlman şair Mühəmməd İqbal və həmin dövrün nüfuzlu siyasi xadimi Mühəmməd Əli Cinnahın bu birliyə qoşulmasıyla təşkilat daha da gücləndi. Əvvəlcə müsəlmanların hindularla birgə bərabər hüquqlara yiyələnmək uğrunda mübarizə aparan təşkilat bir müddət sonra ayrıca bir dövlətə sahib çıxmağı qarşısına məqsəd qoydu. 1940-cı il Lahor toplantısında müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi bölgələrdə Hindistandan ayrı müstəqil bir dövlətin qurulmasına qərar verildi və bu istiqamətdə fəaliyyətə başlandı. Nəhayət, uzun sürən mübarizə öz bəhrəsini 1947-ci ildə verdi. Avqustun 14-ü Hindistandan asılı olmayan müstəqil Pakistan dövlətinin əsası qoyuldu. İlk vaxtlarda Şərqi Pakistan adı ilə bu dövlətin tərkibində olan Banqladeş 1971-ci ildə Pakistandan ayrıldı. Müstəqillik qazanıldıqdan sonra dövlətin ilk prezidenti Məhəmməd Əli Cinnah oldu. Onun hakimiyyəti 1948-ci il sentyabr ayının 11-nə qədər davam etdi. 1973-cü ilədək müxtəlif dövlət başçılarının hakimiyyəti zamanı Pakistan cəmiyyətinin idarəçiliyində İslam qanunları elə də təsiriedici gücə malik olmadı. 1973-1977-ci illərdə Zülfüqar Əli Buttonun hakimiyyəti zamanı isə İslamın cəmiyyətdən təcridi prosesinə aşkar şəkildə təkan verildi. 1977-ci il iyulun 5-də Ordu generalı Məhəmməd Ziyaül-Haq hərbi dövlət çevrilişi etdi. Bununla da Butto hakimiyyətinə son qoyuldu. İki il sonra Butto edam edildi. Məhəmməd Ziyaül-Haq Butto dönəmində idarəçilikdən uzaqlaşdırılan islami hökmləri qanunvericilikdə bərpa edərək ölkəyə İslam ruhunu yenidən qaytardı. Məhəmməd Ziyaül-Haqqın ən önəmli xidmətlərindən biri Əfqanıstanda İslamın təbliği və cihad hərəkatına verdiyi dəstək idi. 1988-ci ildə Məhəmməd Ziyaül-Haq təyyarə qəzası zamanı sui-qəsd nəticəsində öldürüldü. Onun ölümündən indiyədək Pakistanda hakimiyyətdə olmuş bütün dövlət başçılarının İslamın təbliğatında maraqlı olmamaları və buna səy göstərməmələri ən acınacaqlı və təəssüf doğuran haldır. Fəqət bu gün İslam qanunlarının Pakistan müsəlmanlarının həyat tərzini təşkil etməsi sevindirici haldır. Xarici problemlər: Pakistana təzyiq edən ölkələrin başında Hindistan gəlir. Ölkə daim Hindistanın təhdidi altındadır. Hindular bir vaxtlar müsəlmanların müstəqil bir dövlət qurmalarının əleyhinə olmuşdular. Bu səbəbdən Pakistanın yaradılmasından, əlbəttə ki, məmnun qalmadılar. Hazırda iki ölkə arasındakı əsas ixtilaf Kəşmir ətrafında cərəyan edir. Kəşmirin bir hissəsi Pakistanın tərkibindədir. Həmin ərazilər cəmiyyət arasında "Azad Kəşmir” (Özgür Kəşmir) kimi tanınır. Kəşmirin bir hissəsi isə hələ də Hindistanın işğalı altındadır. Bu ərazidə yaşayan kəşmirlilərin əksəriyyəti müsəlmanlardır. BMT Kəşmir xalqı arasında Pakistanın, yoxsa Hindistanın tərkibində qalmasına dair referendum keçirilməsi barədə qərar qəbul etdiyi bir halda, Hindistan bu qərarın icrasına imkan vermədi. Hindistan Kəşmirdəki müsəlmanları dözülməz zülm və işgəncə altında saxlayır və idarə edir. Hindistanın nüvə silahına yiyələnməsini də Pakistan üçün real təhlükə hesab etmək olar. ABŞ Pakistanın nüvə proqramına yiyələnmək istiqamətindəki fəaliyyətinə görə ona təzyiq göstərir, Hindistanın analoji sahədəki fəaliyyətinə isə göz yumur.
İslami hərəkat: Pakistanda islami hərəkatların ən böyük nüfuza malik olanı İslamiyyə Camaatı adı altında fəaliyyət göstərən hərəkatdır. Bu hərəkatın təməli hələ Pakistanın əsası qoyulmazdan öncə, 1941-ci il avqustan 26-da İmam Əbül-Əla əl-Mövdudi tərəfindən qoyulmuşdu. İslamiyyə ideya və fəaliyyət baxımdan "Müsəlman Qardaşları” hərəkatına çox bənzəyir.. Həmin təşkilatın Kəşmir, Hindistan və Banqladeşdə bölmələri fəaliyyət göstərir. 1972-c ildə əl-Mövdudinin xəstəliyi onun təşkilata rəhbərliyinə imkan vermədi. Quruma rəhbərlik Tüfeyl Mühəmmədə keçdi. Hazırda quruma rəhbərliyi Hadi Hüseyn Əhməd edir. Pakistana İslam qanunları və dəyərlərini hakim etmək və təbliğinə nail olmaq İslamiyyə camaatı hərəkatının əsas məqsədidir. Xalq arasında geniş nüfuza malik olmamaq quruma siyasi məkanda hələ istənilən nəticə əldə etməyə imkan verməyib. Təşkilat 1993-cü ildə Pakistan İslami Cəbhə Partiyası yaradaraq parlament seçkilərinə qatılsa da, seçkilərdə uğur qazanmaq mümkün olmadı. 1997-ci il seçkilərində isə 4 il öncəki seçkilərlə müqayisədə daha yaxşı nəticə əldə olunduğunu söyləmək olar. Təşkilatın fəaliyyəti ali təhsil ocaqlarında, tələbələr arasında daha geniş yayılıb. İslamiyyə camaatı ilə həmfikir olan Pakistan Müsəlman tələbə təşkilatı ölkənin ən nüfuzlu tələbə təşkilatı hesab olunur. Xalq arasında Camaati-İslamiyyə kimi tanınan qurumdan sonra, ən çox xalq dəstəyi qazanan "Təbliğ Camaatı” adlı qurumdur. Adı çəkilən hərəkat universitet gəncləri arasında böyük nüfuza malik olmasa da, xalq tərəfindən dəstəklənir və müdafiə olunur. "Təbliğ Camaatı”nın ən önəmli özəlliyi Peyğəmbərimizin (s) Sünnəsinə üstünlük verməsi və siyasi fəaliyyətdən uzaq qalmasıdır. Pakistanda siyasi fəaliyyətsizliyə təsir göstərən əsas və başlıca amillərdən biri də məhz budur. Təsadüfi deyil ki, məhz "Təbliğ Camaatı”nın tərəfdarlarının siyasətə meyil etməmələri 1993-cü ildə prezident seçkiləri zamanı Binazir Buttonun işinə çox yaramışdı.
Qədim dövr
Orta çağ
Pakistan XX əsrdə
Pakistanın bir dövlət kimi dünyanın siyasi xəritəsində öz yerini tapması 1947-ci ilin 14 avqustunda baş vermişdir. Belə ki, həmin tarixdə Britaniya Hindistanının daha çox müsəlmanlar yaşayan Qərbi Pəncab, Sind, Şimali-Qərb sərhəd vilayəti və Belucistan rayonları Qərbi Pakistan, Şimali Benqaliya isə Şərqi Pakistan adı ilə dominion statuslu bir dövlət halında birləşdirdilər. Yeni yaranan dövlət Pakistan adlandırıldı. Dövlətin ərazisi bir-birindən 1700 km aralı olan Qərbi Pakistan və Şərqi Pakistan kimi iki hissədən ibarət idi. Bir qədər irəli gedərək söyləmək istərdik ki, bu birlik 1971-ci ilə qədər davam etmişdir. Həmin ildə Şərqi Pakistan ayrıldı və Banqladeş Xalq Respublikası adı ilə müstəqil dövlətə çevrildi. Pakistan dövlətinin yaranması Müsəlman Liqasının uzun illər apardığı mübarizənin nəticəsində mümkün olmuşdur. Elə buna görə idi ki, ölkənin ilk Müəssislər Məclisində (1947-1954-cü illər) həmin partiyanın təmsilçiləri tam üstünlük təşkil etdilər. Müsəlman Liqasının lideri və tarixi ədəbiyyatda "millətin atası" adlanan ƏLİ Cinnə isə Pakistanın ilk general-qubernatoru və Müəssislər Məclisinin sədri oldu. ƏLİ Cinnənin 1948-ci ilin 11 sentyabrında ölümündən sonra Müəssisələr Məclisinin sədri vəzifəsini Əli Xan tutdu , general-qubernator vəzifəsinə isə Xacə Nizaməddin gətirildi.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Noyabr 17, 2021
pakistan, tarixi, pakistanın, keçmişini, əhatə, edən, dönəm, mündəricat, tarix, qədim, dövr, orta, çağ, pakistan, əsrdə, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərtarix, redaktəpakistanın, tarixi, hind, yarımadasının, tarixi, ilə, birgə, öyrənilir, araşdırılır, pa. Pakistan tarixi Pakistanin kecmisini ehate eden donem Mundericat 1 Tarix 1 1 Qedim dovr 1 2 Orta cag 1 3 Pakistan XX esrde 2 Istinadlar 3 Hemcinin bax 4 Xarici kecidlerTarix RedaktePakistanin tarixi Hind yarimadasinin tarixi ile birge oyrenilir ve arasdirilir Pakistanin oz tarixi cox qisa bir dovru ehate edir Pakistanin indiki erazilerinde qurulan ilk dovlet de mehz Pakistan olmusdur Tarixi menbelere gore Islami Hind yarimadasina ilk defe getirenler de ele sufiler ve muselman tacirler olub Hindistan torpaqlarinin Islam dovleti terefinden feth edilmesi 712 714 cu illerde Heccac ibni Yusif es Sakafinin vaxtinda gerceklesib Bundan sonra yarimadada Islam suretle yayilmaga baslayib Muselman ereblerin yaramidada hakimiyyetleri 300 il surub 1001 ci ilde Qeznevi Mahmud Pencab hokmdarina muharibede qalib geldikden sonra yarimada tedricen turklerin hakimiyyeti altina kecib Qeznevilerin bolgede hakimiyyeti 1187 ci iledek davam edib 1187 1206 ci iller arasinda Hind yarimadasinin boyuk bir hissesine Quriler nezaret edibler 1206 ci ilde Hindistan Memlukler terefinden idare olunub ve bu hegemonluq 1290 ci iledek davam getirib 1290 1320 ci iller erzinde Helecler 1320 1414 cu illerde ise Tuqluklar erazide soz sahibi olublar Tuqluklar bolgeye nezaret etdiyi bir zamanda 1398 ci ilden etibaren Hindistan torpaqlari defelerle Teymurlengin ve onun terefdarlarinin hucumlarina meruz qalib Tedricen Tuqluklar Hindistan torpaqlarindan qovulublar Hindistan torpaqlarinda Teymur neslinin hakimiyyeti 1858 ci iledek davam edib Qeyd etmek lazimdir ki bu muddet erzinde onlar Hindistanin butun erazilerine hakim ola bilmeyibler Onlarla birge Hindistanin diger bolgelerinde basqa idarecilik var idi 18 ci yuzilliyin sonlarindan etibaren ingilis istismarcilar Hind yarimadasini tehdid etmeye ve bu erazilere ara sira basqinlar etmeye basladilar 1800 ci ilde Allahabad seheri ingilis isgalcilarin ixtiyarina kecdi Tedricen bu isgalin ehate dairesini genislendiren ingilisler tezlikle yarimadanin butun erazisini ele kecirdiler 1857 ci ilde istilalara qarsi xalq usyanlari basladi Lakin bu usyanlari ingilisler coxlu sayda insanlarin qani bahasina amansizcasina yatirdilar 1858 ci ilde ingilisler Teymur sulalesinin hakimiyyetine temamile son qoydular Ingilisler Hindistani isgal etdikden sonra yarimadanin butun servetlerini Ingiltereye dasimaq meqsedile Serqi Hindistan adli sirket yaratdilar Bu sirket sadece ticaret ehemiyyetli deyil genis idarecilik imkanlarina ve selahiyyetlerine malik olmaqla yanasi hem de bir orduya sahib idi Inigilisler Hind yarimadasinda en cox muselmanlari ezmeye calisiblar cunki isgal ve istismar siyasetine en cox muselmanlar etiraz edir muqavimet gosterirdiler Butun bu eziyyetlere baxmayaraq muselmanlar musteqillik yolunda oz seylerini davam etdirirdiler 1906 ci ilde butun Hindistan muselmanlarinin vehdetinden meydana gelen Muselman Liqasi teskilati yaradildi Gorkemli muselman sair Muhemmed Iqbal ve hemin dovrun nufuzlu siyasi xadimi Muhemmed Eli Cinnahin bu birliye qosulmasiyla teskilat daha da guclendi Evvelce muselmanlarin hindularla birge beraber huquqlara yiyelenmek ugrunda mubarize aparan teskilat bir muddet sonra ayrica bir dovlete sahib cixmagi qarsisina meqsed qoydu 1940 ci il Lahor toplantisinda muselmanlarin coxluq teskil etdiyi bolgelerde Hindistandan ayri musteqil bir dovletin qurulmasina qerar verildi ve bu istiqametde fealiyyete baslandi Nehayet uzun suren mubarize oz behresini 1947 ci ilde verdi Avqustun 14 u Hindistandan asili olmayan musteqil Pakistan dovletinin esasi qoyuldu Ilk vaxtlarda Serqi Pakistan adi ile bu dovletin terkibinde olan Banqlades 1971 ci ilde Pakistandan ayrildi Musteqillik qazanildiqdan sonra dovletin ilk prezidenti Mehemmed Eli Cinnah oldu Onun hakimiyyeti 1948 ci il sentyabr ayinin 11 ne qeder davam etdi 1973 cu iledek muxtelif dovlet bascilarinin hakimiyyeti zamani Pakistan cemiyyetinin idareciliyinde Islam qanunlari ele de tesiriedici guce malik olmadi 1973 1977 ci illerde Zulfuqar Eli Buttonun hakimiyyeti zamani ise Islamin cemiyyetden tecridi prosesine askar sekilde tekan verildi 1977 ci il iyulun 5 de Ordu generali Mehemmed Ziyaul Haq herbi dovlet cevrilisi etdi Bununla da Butto hakimiyyetine son qoyuldu Iki il sonra Butto edam edildi Mehemmed Ziyaul Haq Butto doneminde idarecilikden uzaqlasdirilan islami hokmleri qanunvericilikde berpa ederek olkeye Islam ruhunu yeniden qaytardi Mehemmed Ziyaul Haqqin en onemli xidmetlerinden biri Efqanistanda Islamin tebligi ve cihad herekatina verdiyi destek idi 1988 ci ilde Mehemmed Ziyaul Haq teyyare qezasi zamani sui qesd neticesinde olduruldu Onun olumunden indiyedek Pakistanda hakimiyyetde olmus butun dovlet bascilarinin Islamin tebligatinda maraqli olmamalari ve buna sey gostermemeleri en acinacaqli ve teessuf doguran haldir Feqet bu gun Islam qanunlarinin Pakistan muselmanlarinin heyat terzini teskil etmesi sevindirici haldir Xarici problemler Pakistana tezyiq eden olkelerin basinda Hindistan gelir Olke daim Hindistanin tehdidi altindadir Hindular bir vaxtlar muselmanlarin musteqil bir dovlet qurmalarinin eleyhine olmusdular Bu sebebden Pakistanin yaradilmasindan elbette ki memnun qalmadilar Hazirda iki olke arasindaki esas ixtilaf Kesmir etrafinda cereyan edir Kesmirin bir hissesi Pakistanin terkibindedir Hemin eraziler cemiyyet arasinda Azad Kesmir Ozgur Kesmir kimi taninir Kesmirin bir hissesi ise hele de Hindistanin isgali altindadir Bu erazide yasayan kesmirlilerin ekseriyyeti muselmanlardir BMT Kesmir xalqi arasinda Pakistanin yoxsa Hindistanin terkibinde qalmasina dair referendum kecirilmesi barede qerar qebul etdiyi bir halda Hindistan bu qerarin icrasina imkan vermedi Hindistan Kesmirdeki muselmanlari dozulmez zulm ve isgence altinda saxlayir ve idare edir Hindistanin nuve silahina yiyelenmesini de Pakistan ucun real tehluke hesab etmek olar ABS Pakistanin nuve proqramina yiyelenmek istiqametindeki fealiyyetine gore ona tezyiq gosterir Hindistanin analoji sahedeki fealiyyetine ise goz yumur Islami herekat Pakistanda islami herekatlarin en boyuk nufuza malik olani Islamiyye Camaati adi altinda fealiyyet gosteren herekatdir Bu herekatin temeli hele Pakistanin esasi qoyulmazdan once 1941 ci il avqustan 26 da Imam Ebul Ela el Movdudi terefinden qoyulmusdu Islamiyye ideya ve fealiyyet baximdan Muselman Qardaslari herekatina cox benzeyir Hemin teskilatin Kesmir Hindistan ve Banqladesde bolmeleri fealiyyet gosterir 1972 c ilde el Movdudinin xesteliyi onun teskilata rehberliyine imkan vermedi Quruma rehberlik Tufeyl Muhemmede kecdi Hazirda quruma rehberliyi Hadi Huseyn Ehmed edir Pakistana Islam qanunlari ve deyerlerini hakim etmek ve tebligine nail olmaq Islamiyye camaati herekatinin esas meqsedidir Xalq arasinda genis nufuza malik olmamaq quruma siyasi mekanda hele istenilen netice elde etmeye imkan vermeyib Teskilat 1993 cu ilde Pakistan Islami Cebhe Partiyasi yaradaraq parlament seckilerine qatilsa da seckilerde ugur qazanmaq mumkun olmadi 1997 ci il seckilerinde ise 4 il onceki seckilerle muqayisede daha yaxsi netice elde olundugunu soylemek olar Teskilatin fealiyyeti ali tehsil ocaqlarinda telebeler arasinda daha genis yayilib Islamiyye camaati ile hemfikir olan Pakistan Muselman telebe teskilati olkenin en nufuzlu telebe teskilati hesab olunur Xalq arasinda Camaati Islamiyye kimi taninan qurumdan sonra en cox xalq desteyi qazanan Teblig Camaati adli qurumdur Adi cekilen herekat universitet gencleri arasinda boyuk nufuza malik olmasa da xalq terefinden desteklenir ve mudafie olunur Teblig Camaati nin en onemli ozelliyi Peygemberimizin s Sunnesine ustunluk vermesi ve siyasi fealiyyetden uzaq qalmasidir Pakistanda siyasi fealiyyetsizliye tesir gosteren esas ve baslica amillerden biri de mehz budur Tesadufi deyil ki mehz Teblig Camaati nin terefdarlarinin siyasete meyil etmemeleri 1993 cu ilde prezident seckileri zamani Binazir Buttonun isine cox yaramisdi Qedim dovr Redakte Orta cag Redakte Pakistan XX esrde Redakte Pakistanin bir dovlet kimi dunyanin siyasi xeritesinde oz yerini tapmasi 1947 ci ilin 14 avqustunda bas vermisdir Bele ki hemin tarixde Britaniya Hindistaninin daha cox muselmanlar yasayan Qerbi Pencab Sind Simali Qerb serhed vilayeti ve Belucistan rayonlari Qerbi Pakistan Simali Benqaliya ise Serqi Pakistan adi ile dominion statuslu bir dovlet halinda birlesdirdiler Yeni yaranan dovlet Pakistan adlandirildi Dovletin erazisi bir birinden 1700 km arali olan Qerbi Pakistan ve Serqi Pakistan kimi iki hisseden ibaret idi Bir qeder ireli gederek soylemek isterdik ki bu birlik 1971 ci ile qeder davam etmisdir Hemin ilde Serqi Pakistan ayrildi ve Banqlades Xalq Respublikasi adi ile musteqil dovlete cevrildi Pakistan dovletinin yaranmasi Muselman Liqasinin uzun iller apardigi mubarizenin neticesinde mumkun olmusdur Ele buna gore idi ki olkenin ilk Muessisler Meclisinde 1947 1954 cu iller hemin partiyanin temsilcileri tam ustunluk teskil etdiler Muselman Liqasinin lideri ve tarixi edebiyyatda milletin atasi adlanan ELI Cinne ise Pakistanin ilk general qubernatoru ve Muessisler Meclisinin sedri oldu ELI Cinnenin 1948 ci ilin 11 sentyabrinda olumunden sonra Muessiseler Meclisinin sedri vezifesini Eli Xan tutdu general qubernator vezifesine ise Xace Nizameddin getirildi Istinadlar RedakteHemcinin bax RedakteXarici kecidler Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Pakistan tarixi amp oldid 6065578, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
