fbpx
Wikipedia

Türkmənistan

Türkmənistan (türkməncə: Türkmenistan) — Mərkəzi Asiyada dövlət. Türkmənistan Mərkəzi Asiyanın cənub-qərb hissəsində yerləşir. Şimal-qərbdə Qazaxıstan, şimal və şərqdə Özbəkistan, cənub-şərqdə Əfqanıstan, cənub və cənub-qərbdə İranla həmsərhəddir. Ölkənin qərbində isə Xəzər dənizi yerləşir və bu dəniz vasitəsilə Azərbaycan, Rusiya, Qazaxıstan və İranla sərhədə malikdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Aşqabad şəhəri, ümumi sahəsi 491,210 kvadrat kilometrdir. Cərco, Marı, Nebitdağ, Daşoğuz, Türkmənbaşı ölkənin iri şəhərlərindəndir.

Türkmənistan Respublikası

Türkmenistan Respublikasy
Türkmənistan
Şüarı: Müstəqil, bitərəf Türkmənistan !
PaytaxtıAşqabad
Ən böyük şəhəriAşqabad-745 min sakin (2015-ci il),
Türkmənabad,
Daşoğuz,
Türkmənbaşı,
Marı
Rəsmi dilləriTürkmən dili
Etnik qrupları
türkmənlər - 76.66%,
özbəklər - 9.17%,
ruslar - 6.73%,
qazaxlar - 1.96%,
azərbaycanlılar - 0.82%,
bəluclar - 0.82%,
tatarlar - 0.82%,
ermənilər - 0.76%,
ukraynalılar - 0.52%,
digərləri - 1.74%. (1995 sa.)
Dini
Dünyəvi dövlət
İdarəetmə formasıPrezident respublikası
• Prezident
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov[14.2.2007 ~]
• Məclis sədri
Ağca Nurberdiyeva
Qurulması
Tarixi 
• Elan olunub
27 oktyabr 1991-ci il
• Tanınıb
31 dekabr 1991-ci il
• Yaranması
27 oktyabr 1991
Ərazisi
• Ümumi
488100 (53-cü yer [2])
• Su (%)
4.9%
Əhalisi
• 2015-cį təxmini
5 2400 min (117-cį yer)
• 1995 siyahıya alma
4 483 251
• Sıxlıq
105/km2 (271.9/kv. mil)
ÜDM (AQP)2014 təxmini
• Ümumi
82 milyard (87-ci)
• Adam başına
14 200 (108-ci)
ValyutasıTürkmənistan manatı (TMM)
Saat qurşağı+5
Yolun hərəkət istiqamətisağ
Telefon kodu993
ISO 3166 koduTM
İnternet domeni.tm
Türkmənistan

Türkmənistan 27 oktyabr 1991-ci ildə SSRİ-dən müstəqilliyini əldə etmişdir. Türkmənistan həm də Asiyanın ən az məskunlaşan ərazilərindən biridir.

Tarixi

X əsrdə Türkmənistanın ərazisinə oğuzlar(indiki türkmənlərin əcdadları) köçüb gəlirlər. Oğuzlar XIII əsrdə Böyük Səlcuq imperiyasını yaradırlar. XVI əsrdə Türkmənistan ərazisi Xivə və Buxara xanlıqlarının tabeçiliyinə düşür. 1869-cı ildə Çar Rusiyası tərəfindən işğal olunur. 1921-ci ildə Türküstanın tərkibinə daxil olur. 1924-cü ildə isə SSRİ tərəfindən Türkmənistan MSSR-i yaradılır və SSRİ-nin tərkibinə daxil olur. 1991-ci ildə müstəqil Türkmənistan Respublikası elan olunur.

Coğrafi mövqeyi və təbiəti

 
Türkmənistan vilayətləri:
1. Ahal
2. Balkan
3. Daşoğuz
4. Lebap
5. Marı

Ölkənin geosiyasi mövqeyi Avropa ölkələri ilə ÇinHindistana gedən quru yollarının üzərində yerləşməsi baxımından əlverişlidir.

Relyefinə görə ovalıq və dağlıq hissələrdən ibarətdir. Cənubda yerləşən cavan Kopetdağ silsiləsi seysmik cəhətdən fəaldır. Ölkə ərazisinin 80%-dən çoxu Turan ovalığında okean səviyyəsindən 100-200 metr hündürlükdədir. Xəzər dənizidə bir sıra adalara malikdir. Oğurçalı adası ilə Çələkən yarımadası arasında Çələkən Oğurçalı boğazı yerləşir. Zəngin təbii qaz və neft ehtiyatına görə ölkə dünyanın ən qabaqcıl dövlətlərindən biridir. Ölkə ərazisində 144 neft və qaz yatağı aşkar edilmişdir. Onlardan yalnız 40 yataq istismar olunur (Xəzərətrafı, Buxara-Xivə, Mraı, Lebap və s.). Yeraltı sərvətlərdən kükürd, kaliumdaşduz, bentonit gili, mirabilit, alunit vardır.

Ölkənin iqlimi quru subtropik iqlimdir. Burada ilin 290 günü buludsuz keçir. Respublika ərazisində illik və sutkalıq temperatur amplitudu çox böyükdür. Yağıntıların orta illik miqdarı 50–200 mm arasındadır. Mümkün buxarlanma 1500 mm-dən artıqdır. Əkinçilik əsasən suvarma, dağlarda isə qismən dəmyə şəraitində mümkündür. Ölkənin şərq rayonları Amudərya, Murqab və Təcən çaylarının suları ilə təchiz olunur.

Türkmənistanda ən böyük göl Sarıqamışdır. Bu göldən yüksək keyfiyyətli xörək duzu yığılır. Suvarma tarixən Türkmənistan üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Amudəryadan çəkilən Qaraqum kanalı minlərlə hektar torpağın canlanmasında mühüm rol oynayır. Türkmənistan ərazisi yeraltı sularla zəngindir. Yeraltı suların səthə yaxın ərazilərində vahələr mövcuddur. Münbit torpağı, tuğay meşələri, zəngin bitki örtüyü vahələrə özünəməxsus gözəllik verir. Ölkə ərazisinin 375 min km² –i səhra və yarımsəhralardır. Boz qumsallıqda hamar səthli takırlar çox yeknəsək təsir bağışlayır. Türkmənistan ərazisində bitən saksaul kolu əhalinin istifadə etdiyi ən mühüm bitkidir.

İnzibati-ərazi bölgüsü

  • Türkmənistan Dövlət Statistika Komitəsinin 1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan rəsmi məlumatına əsasən:
  • Vilayətlərin sayı: 5
  • Etrapların sayı: 50
  • Şəhərdaxili etrapların sayı: 11
  • Şəhərlərin sayı: 24
  • Qəsəbələrin sayı: 77
  • Gənəşliklərin sayı: 552
  • Kəndlərin sayı: 1.901

Əhalisi

  Əsas məqalə: Türkmənistan əhalisi

Türkmənistan etnosunun mənşəyi qədim türk və akhun qəbilələri ilə bağlı olub. Etnosun formalaşmasında oğuzlar yaxından iştirak etmişlər.

Türkmənistanda kənd əhalisi üstünlük təşkil edir (55%). Əhali əsasən, Qaraqum kanalı zonasında, Murqab və Təcən çaylarının deltasında, Kopetdağın ətəyində cəmləşmişdir. Aşqabad şəhəri Türkmənistan Respublikasının paytaxtı, mühüm elm, sənaye və mədəniyyət mərkəzidir. Başqa əsas şəhərləri Cərco, Daşoğuz, Marı, Nebitdağ, Türkmənbaşıdır.

Türkmənistan BMT, İKT (İslam Konfransı Təşkilatı), MDB, İqtisadi Əməkdaşlıq Şurası və s. təşkilatların üzvüdür

Milli tərkib

14.04.2001 – tarixində "Neytral Türkmənistan" qəzetində ölkənin o zamankı dövlət başçısı Saparmurad Niyazovun müsahibəsi nəşr olundu . Keçmiş prezident 2001-ci ilə ölkə əhalisinin 91%-nin türkmənlərin , 3%-ni özbəklərin , 2%-ni rusların , 4%-ni digər millətlərin təşkil etdiyini qeyd etmişdi . Türkmənlər həmçinin Özbəkistanda, Tacikistanda, İranda, ƏfqanıstandaRusiya Federasiyasında da yaşayırlar. Ölkənin türkmən əhalisi yüksək təbii artıma malikdir. Buna baxmayaraq orta sıxlıq çox aşağıdır (1 km²-də 9,2 nəfər ). Ərazinin 80%-də əhali yaşamır.

Müasir sosial-iqtisadi vəziyyət

Türkmənistan Respublikasında ölkəni xammal istehsalçısından hazır məhsul istehsalçısına çevirmək məqsədi daşıyan dövlət proqramı həyata keçirilir. Proqram reallaşması üçün emaledici sənaye sahələrinə diqqət artırılır, əhalinin ərzağa olan tələbatını daxili imkanlar hesabına ödəmək üçün layihələr hazırlanır.

Sənaye

Türkmənistanın təsərrüfatının əsas gəlirli sahəsi neft və qaz kompleksinin inkişafıdır. Neft və qazçıxarma respublikanın ixtisaslaşmış sahəsidir. Ölkənin gəlirinin 60%-i bu sahələrin payına düşür. Neft borularla emal üçün Türkmənbaşı və Cərco şəhərlərinə nəql edilir. Neftin bir hissəsi Xəzər dənizi ilə Azərbaycana və başqa ölkələrə aparılır. Türkmənistan təbii qaz ehtiyatına görə dünyada 4-cü yerdə durur. Xüsusilə, Açaq, Marı və Xəzərsahili yataqlar daha məhsuldardır. İldə 32 milyard m³ qaz hasil olunur və bu qazın böyük hissəsi qonşu ölkələrə, o cümlədən Azərbaycana, Gürcüstana, Ukraynaya, Rusiya Federasiyasına göndərilir.

Türkmənistanda təbii qazı ixrac etmək üçün hələlik yalnız bir boru kəməri (Rusiyaya) mövcuddur. Lakin İranTürkiyədən keçməklə Avropaya, Əfqanıstandan keçməklə PakistanHindistana qaz ötürmək üçün boru kəməri marşrutları üzərində işlər gedir.

Ölkədə maşınqayırma sənayesi neft-qaz və kənd təsərrüfatına xidmət sahələrindən ibarətdir. Kimya sənayesi üçün kifayət qədər yerli xammal vardır. Kükürd, kalium duzları, yod əsasında Nebitdağda, Bekdaşda, Çələkəndə, Cərcoda, Marıda kimya zavodları fəaliyyət göstərir. Bir çox xarici şirkətlər Türkmənistanda kimya zavodları müəssisələri yaratmaq marağındadır.

Türkmənistanda elektrik enerjisinə olan tələbat iri şəhərlərə yaxın tikilmiş İES-lər və İrandan alınan enerji hesabına təmin olunur.

Kənd təsərrüfatı

Türkmənistanın su, meşə və torpaq ehtiyatları azdır. Türkmənistanda əkinçilik üçün yararlı torpaqların yarısından pambıqçılıqda istifadə olunur. Qaraqumun Murqab və Təcən deltalarında, Amudərya boyunca uzanan sahələrdə pambıq əkinləri daha çoxdur.

Respublikada yığılan pambığın 25%-i zərifliflidir. Gələcəkdə pambıq istehsalını 3 milyon tona çatdırmaq nəzərdə tutulur. Suvarılan torpaqlardan bağçılıqda, üzümçülükdətaxılçılıqda istifadə olunur. Çəltik Amudəryanın aşağı axarlarında becərilir. Vahələrdə əhali baramaçılıqla məşğul olur. Bostan bitkiləri xüsusilə geniş yayılmışdır. Son illər şəkər çuğunduru əkinləri geniş vüsət almışdır.

Kənd təsərrüfatının ikinci sahəsi heyvandarlıqdır. Şərqi Qaraqumda qaragül qoyunları, Qərbi Qaraqumda zərifyunlu qoyunlar və birhürgüclü dəvələr saxlanılır. Pambıqtəmizləmə (Türkmənqala), pambıqparça, ipək (Aşqabad, Türkmənabad və Marıda), qaragül dərisinin aşılanması və s. fabrikləri fəaliyyət göstərir. Lakin yüngül sənayedə aparıcı sahə xalçaçılıqdır.

Nəqliyyat

Ərazinin tranzit mövqeyi nəqliyyatın inkişafı üçün geniş imkanlar açır. Türkmənistan cənub istiqamətdə nəqliyyat şəbəkəsini yaratmaq mövqeyi tutmuşdur. Təcən şəhərindən Məchəd şəhərinə çəkilən avtomobil yolu Mərkəzi Asiyanın digər respublikaları (xüsusən QazaxıstanÖzbəkistan) üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bakı ilə Türkmənbaşı şəhərləri arasında Xəzər dənizində gəmi-bərə işləyir. Türkmənbaşı və Bekdaş dəniz limanlarının nəqliyyatda böyük əhəmiyyəti var.

Tikinti

Tikinti sənayesinə diqqət artırılmışdır. Ölkə bütövlüklə tikinti meydanını xatırladır. Ölkəyə daxil olan 20 milyard dollar xarici investisiyanın 83%-i tikintiyə yönəlmişdir. Türkmənistan 50-dən çox ölkə ilə iqtisadi əlaqələr yaratmışdır.

Maraqlı faktlar

  • Türkmənistanın İdarəetmə sistemi prezidentli respublikadır.
  • Türkmənistan üçün xarakterik heyvan atdır. Axaltəkə vadisində eyniadlı at cinsinin yetişdirilməsinin tarixi 4000 ildən çoxdur.
  • Ölkədə əhalinin sosial müdafiəsi dövlət siyasətidir. 1993-cü ildən əhaliyə elektrik enerjisi, təbii qaz, xörək duzu pulsuzdur. Aztəminatlı ailələrə maddi kömək edilir. Tibbi xidmətdə güzəştlər var.
  • Ölkə mətbuatında xaricə informasiya vermək rəsmən qadağan olunmuşdur.
  • Yemiş (qovun) ölkə üçün ən mühüm bostan bitkisidir. Avqust ayının 2-ci bazar günü ölkədə "Yemiş günü" keçirilir. Hamı yemiş yeməli, bir-birinə hədiyyə etməlidir. Burada yemişin 200-dək növü becərilir

İstinadlar

  1. Государственный комитет Туркменистана по статистике: О Туркменистане
  2. Central Intelligence Agency - CİA: The World Factbook: Country comparison: Area
  3. Türkmenistanyň Statistika baradaky döwlet komiteti: 2014-nji ýylyň 1-nji ýanwary ýagdaýyna Türkmenistanyň sebitler boýunça administratiw-çäkleýin bölünişi 2014-11-12 at the Wayback Machine
  4. Demoscope Weekly : Safarmurad Niyazov: Türkmənlər Türkmənistan əhalisinin 91%-ni təşkil edir

Xarici keçidlər

  • Türkmenistanyň Merkezi Banky (türkməncə)
  • Turkmen International Homepage
  • The Times of Central Asia
  • All about Magtymguly Pyragy
  • Turkmən Milli Kitabxanası
  • Beyik Türkmən ədəbiyyat adamları
  • Turkmen ahalteke horses
  • Good News for Turkmen
  • Türkmənistan xəbər saytı "Altın əsr" 2012-08-18 at the Wayback Machine
  • Türkmənistandakı ABŞ səfirliyi 2011-07-21 at the Wayback Machine
  • Türkmən sosial saytı – Türkmənistan haqqında hər şey 2012-06-29 at the Wayback Machine
  • Türkmənistan prezidenti yanında ali elm və texnika şurası 2012-09-26 at the Wayback Machine
  • Türkmənistan Dövlət Gömrük Xidməti
  • [1]
  • [2] 2011-08-12 at the Wayback Machine
  • turkmenistan-foundation.org 2013-12-10 at the Wayback Machine
  • turkmenistan.unfpa.org 2012-11-12 at the Wayback Machine
  • turkmenistan.ru
  • Human Rights by Country : REPORT OF THE SPECIAL RAPPORTEUR ON FREEDOM OF RELIGION OR BELIEF, ASMA JAHANGIR, ON HER MISSION TO TURKMENISTAN[ölü keçid]

türkmənistan, türkməncə, türkmenistan, mərkəzi, asiyada, dövlət, mərkəzi, asiyanın, cənub, qərb, hissəsində, yerləşir, şimal, qərbdə, qazaxıstan, şimal, şərqdə, özbəkistan, cənub, şərqdə, əfqanıstan, cənub, cənub, qərbdə, iranla, həmsərhəddir, ölkənin, qərbind. Turkmenistan turkmence Turkmenistan Merkezi Asiyada dovlet Turkmenistan Merkezi Asiyanin cenub qerb hissesinde yerlesir Simal qerbde Qazaxistan simal ve serqde Ozbekistan cenub serqde Efqanistan cenub ve cenub qerbde Iranla hemserheddir Olkenin qerbinde ise Xezer denizi yerlesir ve bu deniz vasitesile Azerbaycan Rusiya Qazaxistan ve Iranla serhede malikdir Paytaxti ve en boyuk seheri Asqabad seheri umumi sahesi 491 210 kvadrat kilometrdir Cerco Mari Nebitdag Dasoguz Turkmenbasi olkenin iri seherlerindendir Turkmenistan RespublikasiTurkmenistan RespublikasyTurkmenistanBayragi GerbiSuari Musteqil biteref Turkmenistan Himni source source track track track track Turkmenistan himniPaytaxtiAsqabadEn boyuk seheriAsqabad 745 min sakin 2015 ci il Turkmenabad Dasoguz Turkmenbasi MariResmi dilleriTurkmen diliEtnik qruplariturkmenler 76 66 ozbekler 9 17 ruslar 6 73 qazaxlar 1 96 azerbaycanlilar 0 82 beluclar 0 82 tatarlar 0 82 ermeniler 0 76 ukraynalilar 0 52 digerleri 1 74 1995 sa DiniDunyevi dovletIdareetme formasiPrezident respublikasi PrezidentQurbanqulu Berdimehemmedov 14 2 2007 Meclis sedriAgca NurberdiyevaQurulmasiTarixi Elan olunub27 oktyabr 1991 ci il Taninib31 dekabr 1991 ci il Yaranmasi27 oktyabr 1991Erazisi Umumi488100 1 53 cu yer 2 Su 4 9 Ehalisi 2015 cį texmini5 2400 min 117 cį yer 1995 siyahiya alma4 483 251 Sixliq105 km2 271 9 kv mil UDM AQP 2014 texmini Umumi82 milyard 87 ci Adam basina14 200 108 ci ValyutasiTurkmenistan manati TMM Saat qursagi 5Yolun hereket istiqametisagTelefon kodu993ISO 3166 koduTMInternet domeni tmTurkmenistan Turkmenistan 27 oktyabr 1991 ci ilde SSRI den musteqilliyini elde etmisdir Turkmenistan hem de Asiyanin en az meskunlasan erazilerinden biridir Mundericat 1 Tarixi 2 Cografi movqeyi ve tebieti 3 Inzibati erazi bolgusu 4 Ehalisi 4 1 Milli terkib 5 Muasir sosial iqtisadi veziyyet 6 Senaye 7 Kend teserrufati 8 Neqliyyat 9 Tikinti 10 Maraqli faktlar 11 Istinadlar 12 Xarici kecidlerTarixi RedakteX esrde Turkmenistanin erazisine oguzlar indiki turkmenlerin ecdadlari kocub gelirler Oguzlar XIII esrde Boyuk Selcuq imperiyasini yaradirlar XVI esrde Turkmenistan erazisi Xive ve Buxara xanliqlarinin tabeciliyine dusur 1869 ci ilde Car Rusiyasi terefinden isgal olunur 1921 ci ilde Turkustanin terkibine daxil olur 1924 cu ilde ise SSRI terefinden Turkmenistan MSSR i yaradilir ve SSRI nin terkibine daxil olur 1991 ci ilde musteqil Turkmenistan Respublikasi elan olunur Cografi movqeyi ve tebieti Redakte Turkmenistan vilayetleri 1 Ahal 2 Balkan 3 Dasoguz 4 Lebap 5 Mari Olkenin geosiyasi movqeyi Avropa olkeleri ile Cin ve Hindistana geden quru yollarinin uzerinde yerlesmesi baximindan elverislidir Relyefine gore ovaliq ve dagliq hisselerden ibaretdir Cenubda yerlesen cavan Kopetdag silsilesi seysmik cehetden fealdir Olke erazisinin 80 den coxu Turan ovaliginda okean seviyyesinden 100 200 metr hundurlukdedir Xezer denizide bir sira adalara malikdir Ogurcali adasi ile Celeken yarimadasi arasinda Celeken Ogurcali bogazi yerlesir Zengin tebii qaz ve neft ehtiyatina gore olke dunyanin en qabaqcil dovletlerinden biridir Olke erazisinde 144 neft ve qaz yatagi askar edilmisdir Onlardan yalniz 40 yataq istismar olunur Xezeretrafi Buxara Xive Mrai Lebap ve s Yeralti servetlerden kukurd kalium ve dasduz bentonit gili mirabilit alunit vardir Olkenin iqlimi quru subtropik iqlimdir Burada ilin 290 gunu buludsuz kecir Respublika erazisinde illik ve sutkaliq temperatur amplitudu cox boyukdur Yagintilarin orta illik miqdari 50 200 mm arasindadir Mumkun buxarlanma 1500 mm den artiqdir Ekincilik esasen suvarma daglarda ise qismen demye seraitinde mumkundur Olkenin serq rayonlari Amuderya Murqab ve Tecen caylarinin sulari ile techiz olunur Turkmenistanda en boyuk gol Sariqamisdir Bu golden yuksek keyfiyyetli xorek duzu yigilir Suvarma tarixen Turkmenistan ucun muhum ehemiyyet kesb etmisdir Amuderyadan cekilen Qaraqum kanali minlerle hektar torpagin canlanmasinda muhum rol oynayir Turkmenistan erazisi yeralti sularla zengindir Yeralti sularin sethe yaxin erazilerinde vaheler movcuddur Munbit torpagi tugay meseleri zengin bitki ortuyu vahelere ozunemexsus gozellik verir Olke erazisinin 375 min km i sehra ve yarimsehralardir Boz qumsalliqda hamar sethli takirlar cox yeknesek tesir bagislayir Turkmenistan erazisinde biten saksaul kolu ehalinin istifade etdiyi en muhum bitkidir Inzibati erazi bolgusu RedakteTurkmenistan Dovlet Statistika Komitesinin 1 yanvar 2014 cu il tarixine olan resmi melumatina esasen 3 Vilayetlerin sayi 5Ahal vilayeti Mari vilayeti Dasoguz vilayeti Lebap vilayeti Balkan vilayetiEtraplarin sayi 50 Seherdaxili etraplarin sayi 11 Seherlerin sayi 24 Qesebelerin sayi 77 Genesliklerin sayi 552 Kendlerin sayi 1 901 dd Ehalisi Redakte Esas meqale Turkmenistan ehalisiTurkmenistan etnosunun menseyi qedim turk ve akhun qebileleri ile bagli olub Etnosun formalasmasinda oguzlar yaxindan istirak etmisler Turkmenistanda kend ehalisi ustunluk teskil edir 55 Ehali esasen Qaraqum kanali zonasinda Murqab ve Tecen caylarinin deltasinda Kopetdagin eteyinde cemlesmisdir Asqabad seheri Turkmenistan Respublikasinin paytaxti muhum elm senaye ve medeniyyet merkezidir Basqa esas seherleri Cerco Dasoguz Mari Nebitdag Turkmenbasidir Turkmenistan BMT IKT Islam Konfransi Teskilati MDB Iqtisadi Emekdasliq Surasi ve s teskilatlarin uzvudur Milli terkib Redakte 14 04 2001 tarixinde Neytral Turkmenistan qezetinde olkenin o zamanki dovlet bascisi Saparmurad Niyazovun musahibesi nesr olundu Kecmis prezident 2001 ci ile olke ehalisinin 91 nin turkmenlerin 3 ni ozbeklerin 2 ni ruslarin 4 ni diger milletlerin teskil etdiyini qeyd etmisdi 4 Turkmenler hemcinin Ozbekistanda Tacikistanda Iranda Efqanistanda ve Rusiya Federasiyasinda da yasayirlar Olkenin turkmen ehalisi yuksek tebii artima malikdir Buna baxmayaraq orta sixliq cox asagidir 1 km de 9 2 nefer Erazinin 80 de ehali yasamir Muasir sosial iqtisadi veziyyet RedakteTurkmenistan Respublikasinda olkeni xammal istehsalcisindan hazir mehsul istehsalcisina cevirmek meqsedi dasiyan dovlet proqrami heyata kecirilir Proqram reallasmasi ucun emaledici senaye sahelerine diqqet artirilir ehalinin erzaga olan telebatini daxili imkanlar hesabina odemek ucun layiheler hazirlanir Senaye RedakteTurkmenistanin teserrufatinin esas gelirli sahesi neft ve qaz kompleksinin inkisafidir Neft ve qazcixarma respublikanin ixtisaslasmis sahesidir Olkenin gelirinin 60 i bu sahelerin payina dusur Neft borularla emal ucun Turkmenbasi ve Cerco seherlerine neql edilir Neftin bir hissesi Xezer denizi ile Azerbaycana ve basqa olkelere aparilir Turkmenistan tebii qaz ehtiyatina gore dunyada 4 cu yerde durur Xususile Acaq Mari ve Xezersahili yataqlar daha mehsuldardir Ilde 32 milyard m qaz hasil olunur ve bu qazin boyuk hissesi qonsu olkelere o cumleden Azerbaycana Gurcustana Ukraynaya Rusiya Federasiyasina gonderilir Turkmenistanda tebii qazi ixrac etmek ucun helelik yalniz bir boru kemeri Rusiyaya movcuddur Lakin Iran ve Turkiyeden kecmekle Avropaya Efqanistandan kecmekle Pakistan ve Hindistana qaz oturmek ucun boru kemeri marsrutlari uzerinde isler gedir Olkede masinqayirma senayesi neft qaz ve kend teserrufatina xidmet sahelerinden ibaretdir Kimya senayesi ucun kifayet qeder yerli xammal vardir Kukurd kalium duzlari yod esasinda Nebitdagda Bekdasda Celekende Cercoda Marida kimya zavodlari fealiyyet gosterir Bir cox xarici sirketler Turkmenistanda kimya zavodlari muessiseleri yaratmaq maragindadir Turkmenistanda elektrik enerjisine olan telebat iri seherlere yaxin tikilmis IES ler ve Irandan alinan enerji hesabina temin olunur Kend teserrufati RedakteTurkmenistanin su mese ve torpaq ehtiyatlari azdir Turkmenistanda ekincilik ucun yararli torpaqlarin yarisindan pambiqciliqda istifade olunur Qaraqumun Murqab ve Tecen deltalarinda Amuderya boyunca uzanan sahelerde pambiq ekinleri daha coxdur Respublikada yigilan pambigin 25 i zerifliflidir Gelecekde pambiq istehsalini 3 milyon tona catdirmaq nezerde tutulur Suvarilan torpaqlardan bagciliqda uzumculukde ve taxilciliqda istifade olunur Celtik Amuderyanin asagi axarlarinda becerilir Vahelerde ehali baramaciliqla mesgul olur Bostan bitkileri xususile genis yayilmisdir Son iller seker cugunduru ekinleri genis vuset almisdir Kend teserrufatinin ikinci sahesi heyvandarliqdir Serqi Qaraqumda qaragul qoyunlari Qerbi Qaraqumda zerifyunlu qoyunlar ve birhurguclu develer saxlanilir Pambiqtemizleme Turkmenqala pambiqparca ipek Asqabad Turkmenabad ve Marida qaragul derisinin asilanmasi ve s fabrikleri fealiyyet gosterir Lakin yungul senayede aparici sahe xalcaciliqdir Neqliyyat RedakteErazinin tranzit movqeyi neqliyyatin inkisafi ucun genis imkanlar acir Turkmenistan cenub istiqametde neqliyyat sebekesini yaratmaq movqeyi tutmusdur Tecen seherinden Meched seherine cekilen avtomobil yolu Merkezi Asiyanin diger respublikalari xususen Qazaxistan ve Ozbekistan ucun muhum ehemiyyete malikdir Baki ile Turkmenbasi seherleri arasinda Xezer denizinde gemi bere isleyir Turkmenbasi ve Bekdas deniz limanlarinin neqliyyatda boyuk ehemiyyeti var Tikinti RedakteTikinti senayesine diqqet artirilmisdir Olke butovlukle tikinti meydanini xatirladir Olkeye daxil olan 20 milyard dollar xarici investisiyanin 83 i tikintiye yonelmisdir Turkmenistan 50 den cox olke ile iqtisadi elaqeler yaratmisdir Maraqli faktlar RedakteTurkmenistanin Idareetme sistemi prezidentli respublikadir Turkmenistan ucun xarakterik heyvan atdir Axalteke vadisinde eyniadli at cinsinin yetisdirilmesinin tarixi 4000 ilden coxdur Olkede ehalinin sosial mudafiesi dovlet siyasetidir 1993 cu ilden ehaliye elektrik enerjisi tebii qaz xorek duzu pulsuzdur Azteminatli ailelere maddi komek edilir Tibbi xidmetde guzestler var Olke metbuatinda xarice informasiya vermek resmen qadagan olunmusdur Yemis qovun olke ucun en muhum bostan bitkisidir Avqust ayinin 2 ci bazar gunu olkede Yemis gunu kecirilir Hami yemis yemeli bir birine hediyye etmelidir Burada yemisin 200 dek novu becerilirIstinadlar Redakte Gosudarstvennyj komitet Turkmenistana po statistike O Turkmenistane Central Intelligence Agency CIA The World Factbook Country comparison Area Turkmenistanyn Statistika baradaky dowlet komiteti 2014 nji yylyn 1 nji yanwary yagdayyna Turkmenistanyn sebitler boyunca administratiw cakleyin bolunisi Arxivlesdirilib 2014 11 12 at the Wayback Machine Demoscope Weekly Safarmurad Niyazov Turkmenler Turkmenistan ehalisinin 91 ni teskil edirXarici kecidler RedakteTurkmenistanyn Merkezi Banky turkmence Turkmen International Homepage The Times of Central Asia All about Magtymguly Pyragy Turkmen Milli Kitabxanasi Beyik Turkmen edebiyyat adamlari Turkmen ahalteke horses Good News for Turkmen Turkmenistan xeber sayti Altin esr Arxivlesdirilib 2012 08 18 at the Wayback Machine Turkmenistandaki ABS sefirliyi Arxivlesdirilib 2011 07 21 at the Wayback Machine Turkmen sosial sayti Turkmenistan haqqinda her sey Arxivlesdirilib 2012 06 29 at the Wayback Machine Turkmenistan prezidenti yaninda ali elm ve texnika surasi Arxivlesdirilib 2012 09 26 at the Wayback Machine Turkmenistan Dovlet Gomruk Xidmeti 1 2 Arxivlesdirilib 2011 08 12 at the Wayback Machine turkmenistan foundation org Arxivlesdirilib 2013 12 10 at the Wayback Machine turkmenistan unfpa org Arxivlesdirilib 2012 11 12 at the Wayback Machine turkmenistan ru Human Rights by Country REPORT OF THE SPECIAL RAPPORTEUR ON FREEDOM OF RELIGION OR BELIEF ASMA JAHANGIR ON HER MISSION TO TURKMENISTAN olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Turkmenistan amp oldid 5953992, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.