Gürcüstan tarixi — təxminən E.ə. II minillikdən etibarən başlandığı təxmin edilir.
Qədim tarix
Orta əsrlər
Gürcüstan dövlətinin ərazisi, 1184-1230-cu illərdə
XI əsrdə bütün Qafqazda olduğu kimi Gürcüstanda da feodal münasibətləri inkişaf etməyə başlamışdı. Burada iqtisadiyyat dirçəlir, kənd təsərrüfatında taxıl bitkiləri ilə yanaşı, düyü kimi intensiv bitkilər geniş yayılır, üzümçülük və şərabçılıq inkişaf edirdi. Gürcüstanda heyvandarlıq, xüsusilə atçılıq və arıçılıq inkişaf etmişdi. Bütün torpaqlar feodalların əlində idi. Yalnız ucqar dağ rayonlarında hələ də icma münasibətləri saxlanılırdı. Gürcüstanda feodallar sinfi içərisindən əyanların yeni güclü bir təbəqəsi olan didebulilər meydana çıxdı ki, onlara varlı ruhani feodallar da qoşulurdular. Gürcü kilsəsinin başında katolikos dururdu. Gürcüstanda iri feodal torpaq sahibliyinin inkişaf etməsi və siyasi dağınıqlığın güclənməsi ilə əlaqədar bu şəhərlər həm də siyasi mərkəzlərə çevrilirdilər. Bu zaman Gürcüstanda Teo-Klarceti, Abxaziya və Kaxetiya çarlıqları və Tiflis Müsəlman əmirliyi kimi siyasi qurumlar mövcud idi. XI əsrin başlanğıcında Gürcüstanda ən güclü və inkişaf etmiş Teo-Klarceti çarlığı başda olmaqla ölkənin siyasi birliyinə meyl artırdı. Qabaqcıl aznaurlar və şəhərlilər çarların dayağı idi. XI əsrin başlanğıcında Teo-Klarceti və Abxaziya çarlıqları vahid dövlətdə birləşdilər, burada iri feodallar hamısı öz mülklərini əllərində saxladılar. Çar IV Baqrat (1027-1072) əyanlarla mübarizədə böyük müvəffəqiyyətlərə nail oldu. XI əsrin Ön Qafqaza səlcuqların yürüşləri başlandı. Səlcuq sultanları I Toğrulun, Alp Arslanın və I Məlikşahın hakimiyyətləri dövründə bütün Ön Qafqaz səlcuqlar tərəfindən işğal edildi. Gürcüstan çarlığı da səlcuqlardan asılı vəziyyətə düşdü. 1088-1089-cu illərdə Gürcüstanda baş vermiş güclü zəlzələ ölkədə böyük dağıntılara səbəb oldu. Nəticədə əyanlar ali ruhanilərlə birləşərək çarlarla mübarizəni gücləndirdilər. Bu şəraitdə aznaurların və şəhərlilərin bir hissəsi çar hakimiyyətinin müdafiəsinə qalxmışdılar.
Bu ərəfədə çar IV Qurucu Davidin (1089-1125) simasında Gürcüstanda görkəmli dövlət xadimi meydana çıxdı. O, islahatlar nəticəsində kilsə üzərində nəzarət qoya bilmiş, məhkəməni və inzibati orqanları möhkəmləndirmişdi. Bu vaxt Ön Qafqazda Səlcuq dövlətinin mövqeləri zəifləmişdi. Bundan istifadə edən Qurucu David arxadan öz sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək və özünə müttəfiqlər tapmaq üçün tədbirlər gördü. Bu məqsədlə böyük qızı Tamarı Şirvanşah I Əfridunun oğlu III Mənuçöhrə ərə verdi. David belə hesab edirdi ki, səlcuqlara qarşı mübarizədə Şirvanşahlarla mövqeyi uyğun gəlir. Onun tədbirlərindən biri də 1118-1120-ci illərdə 45 minlik süvari ordusu olan 225.000 qıpçağıŞimali Qafqazdan Şərqi Gürcüstana köçürməsi oldu. IV David güclü ordu ilə üç dəfə, 1117 və 1120-ci illərdə Şirvana hücum etdi və böyük dağıntılar törətdi. Öz qüvvələrini bu yürüşlərdə sınaqdan keçirdikdən sonra 1121-1122-ci illərdə səlcuqlara qarşı mübarizəyə başladı və qələbə çaldı. 1121-ci ildə Didqori döyüşündə səlcuqlar tamamilə darmadağın oldular. IV David bundan istifadə edərək Tiflis Müsəlman əmirliyinin varlığına son qoydu. Səlcuqlar üzərində qələbədən sonra Şirvanşah III Mənuçöhr arvadı Tamarın iradəsi ilə Səlcuq dövlətinin vassallığından imtina edərək Gürcüstanın vassallığını qəbul etdi.
XII-XII əsrlərdə Gürcüstan daha da güclənərək, iqtisadi yüksəliş keçirirdi. Onun məhsuldar qüvvələri artmışdı. Samqori kanalının çəkilməsi kənd təsərrüfatının inkişafına çox kömək etdi. Sənətkarlıq inkişaf etdi, sərbəst sənətlər çoxaldı. Məharətli ustalar yüksək keyfiyyətli parçalar, xalçalar toxuyur, zərgərlik məmulatları hazırlayırdılar, bunlar isə xaricə satılırdı. Tacir və sənətkar birlikləri bir qüvvə kimi Gürcüstanın siyasi həyatında da özünü göstərirdi. Bununla belə, ölkədə iri feodal torpaq sahibliyi daha da artmış və möhkəmlənmişdi. Çarların əvvəllərdə olduğu kimi öz güclü qoşunu yox idi, aznaurlar kütləsi didebullara və yepiskoplara xidmət edirdi. Feodallardan asılı kəndlilərə qlexlər deyilirdi. Onlar feodallar üçün biyar işləyir, töycü verir, müxtəlif mükəlləfiyyətlər icra edirdilər. IV Davidin həyata keçirdiyi islahatlar feodallar sinfinin hökmranlığını möhkəmləndirir, ona xalqın müqavimətini qırmaq imkanı verirdi. Çariça Tamaranın dövründə (1184-1213) çar hakimiyyəti xeyli gücləndi. Tamara əyanlara və din xadimlərinə yüksək vəzifələr verərək onları öz tərəfinə çəkməyə nail oldu. Əyanların məsləhəti ilə Tamara rus knyazı Andrey Boqolyubskinin oğlu Yuriyə ərə getdi. Sonradan Yuri qiyam qaldıran əyanların tərəfinə keçdi, lakin məğlub olaraq Gürcüstanı tərk etməli oldu. Tamara əyanların müqavimətini qıraraq hakimiyyətini möhkəmləndirdi. Tamara təcavüzkar xarici siyasət yeridərək Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə edirdi. Onun vərəsələri zamanında, xüsusilə çariça Rusudanın dövründə (1222-1245) Gürcüstan çarlığının sərhədləri genişlənərək cənubda Ərzincan və Ərzurum şəhərlərinə qədər əraziləri əhatə edirdi. Şimali Qafqazda osetinlər, avarlar və başqa tayfalar da tabe edilmişdi. Gürcüstanın yüksəlişinə monqolların yürüşü ilə son qoyuldu. Gürcü çarı Rusudan və əyanların bir hissəsi Qərbi Gürcüstandakı meşəliklərə qaçaraq orada gizləndilər. Digər feodallar öz qəsrlərində gizləndilər. 1245-ci ildə Gürcüstan monqollar tərəfindən işğal edildi. Ön Qafqaz ərazisi 1239-1256-cı illərdə Ali Monqol Xaqanlığının təyin etdiyi canişinlər tərəfindən idarə olunurdu. İlk canişin iri monqol feodalı Arqun ağa oldu. XIV əsrin ikinci rübündə bütün Qafqaz Əmir Teymur tərəfindən işöal edildi. Bu dövrdə Gürcüstan sürətlə tənəzzülə uğradı. Teymurilər imperiyasının zəifləməsindən sonra müasir Gürcüstan ərazisində müstəqil feodal dövlətləri olan Kartli, Kaxeti, İmereti, Cənubi Gürcüstan çarlıqları yarandı.
Kartli çarlığının paytaxtı Tiflis şəhəri idi. Çarlıq yarımmüstəqil inzibati vahidlər olan satavadalara bölünürdü. Dövlətin iqtisadiyyatı natural təsərrüfata əsaslanırdı. İmereti çarlığı XV əsrin sonunda yaranmışdı. Paytaxtı Kutaisi şəhəri idi.
XVI əsr-XVII əsrin birinci yarısında Qafqaz ərazisi Səfəvi və Osmanlı İmperiyaları arasında mübarizə meydanına çevrilmişdi. 1555-ci ildə Səfəvilərlə Osmanlılar arasında bağlanmış Amasya sülhünə əsasən, İmeretiya çarlığı Türkiyəyə verildi. Kartli və Kaxetiya çarlıqları isə Səfəvilər dövlətinin tərkibinə qatıldı. XVII əsrin birinci yarısında I Şah Abbas Kartli-Kaxetiyaya bir neçə dağıdıcı yürüşlər etdi. Aramsız davam edən müharibələr, ağır vergilər ölkə iqtisadiyyatına ağır zərbə endirmiş, xalqın vəziyyətini çətinləşdirmişdi. Belə bir vəziyyətdə Kartli və Kaxetiyada Səfəvilər əleyhinə güclü üsyan baş verdi. Üsyana gürcü aznauru, Kartli hakimi Georgi Saakadze başçılıq edirdi. 1623-cü ildə başlanmış üsyan güclü xarakter aldı. I Şah Abbas üsyançılara qarşı böyük bir cəza dəstəsi göndərdi. 1625-ci ildə Marabdin deyilən yerdə Saakadze məğlubiyyətə uğrayaraq dağlara çəkildi və partizan müharibəsinə başladı. Səfəvilər dövləti I Teymurazı Kartli-Kaxeti çarı kimi təsdiqlədi. Saakadze I Teymuraza qarşı çıxsa da, 1628-ci ildə məğlub edilərək Türkiyəyə qaçdı və orada edam edildi.
Rusiya İmperiyası tərkibində
1783-cü ildə gürcü Kartli-Kaxeti şahı II İrakli Rusiya ilə Georgievsk müqaviləsini imzaladı. Bu müqavilə əsasəm Rusiya Gürcüstana mühafizə təmin etsə də, İran hələ də ölkəyə qarşı hücum etməyə davam edirdi. 1801-ci ildə Gürcüstan Rusiya tərəfindən zəbt edildi. 1810-cu ildə Rusiya qərbi gürcü İmereti çarlığını da özünə tabe etdi. 1811-ci ilin aclığı nəticəsində İmeretiya əhalisinin üçdə bir hissəsi aclıqdan və müxtəlif yoluxucu xəstəliklərdən tələf olmuşdu. Kaxetiyada da əhali aclıq çəkirdi. Lakin rus ordusu üçün ərzaq tədarükü görən məmurlar kəndlərə soxulub kəndlilərin son ərzaq ehtiyatlarını da onların əlindən zorla alırdılar. Bu özbaşınalıq və zorakılıqdan cana doymuş Kaxetiya əhalisi 1812-ci ilin əvvəlində üsyan qaldırdı. Tezliklə üsyan Kartliyə də yayıldı və bütün Şərqi Gürcüstanı bürüdü. Kaxetiya zədəganlarının bir hissəsi də üsyana qoşulmuşdu. Üsyançılara qarşı göndərilmiş cəza dəstələri məğlub edildi. Tiflisin üsyançıların əlinə keçməsi təhlükəsi yaranmışdı. Üsyançılar Hərbi Gürcüstan yolunu ələ keçirib rusların Şimali Qafqazla əlaqəsini kəsdilər. Cənubi Qafqazdakı rus qoşunlarının komandanı Pauluççi özü böyük ordu ilə Kaxetiyaya daxil oldu. Çumlaki kəndi yaxınlığında həlledici döyüş baş verdi. Knyaz Q.Baqrationinin başçılıq etdiyi dörd minlik üsyançı dəstə məğlub edildi. Baqrationi ələ keçirilib Rusiyaya sürgünə göndərildi. Rus hökuməti əhalini sakitləşdirmək üçün bəzi güzəştlərə getdi. 1813-cü ildə Kaxetiya üsyanı tamamilə yatırıldı. 1819-cu ildə İmeretiyada üsyan başladı. Üsyana kilsə əmlakının siyahıya alınması və kilsə islahatına hazırlıq işləri səbəb olmuşdu. Üsyana kəndlilərlə yanaşı, zədəganların da bir hissəsi qoşulmuşdu. Buna görə çarizm güzəştə getdi, İmeretiya əhalisinə kilsə islahatının keçirilməyəcəyini bildirdi. Lakin çar generalı Sosoyevin əhalini rus çarına yenidən sədaqət andı içməyə məcbur etməsi üsyanı daha da alovlandırdı.
gürcüstan, tarixi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, məqaləni. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Gurcustan tarixi texminen E e II minillikden etibaren baslandigi texmin edilir Mundericat 1 Qedim tarix 2 Orta esrler 3 Rusiya Imperiyasi terkibinde 4 Musteqilliyin qazanilmasi 5 SSRI terkibinde 6 Musteqilliyin berpasi 7 Istinadlar 8 Hemcinin baxQedim tarix RedakteOrta esrler Redakte Gurcustan dovletinin erazisi 1184 1230 cu illerde XI esrde butun Qafqazda oldugu kimi Gurcustanda da feodal munasibetleri inkisaf etmeye baslamisdi Burada iqtisadiyyat dircelir kend teserrufatinda taxil bitkileri ile yanasi duyu kimi intensiv bitkiler genis yayilir uzumculuk ve serabciliq inkisaf edirdi Gurcustanda heyvandarliq xususile atciliq ve ariciliq inkisaf etmisdi Butun torpaqlar feodallarin elinde idi Yalniz ucqar dag rayonlarinda hele de icma munasibetleri saxlanilirdi Gurcustanda feodallar sinfi icerisinden eyanlarin yeni guclu bir tebeqesi olan didebuliler meydana cixdi ki onlara varli ruhani feodallar da qosulurdular Gurcu kilsesinin basinda katolikos dururdu Gurcustanda iri feodal torpaq sahibliyinin inkisaf etmesi ve siyasi daginiqligin guclenmesi ile elaqedar bu seherler hem de siyasi merkezlere cevrilirdiler Bu zaman Gurcustanda Teo Klarceti Abxaziya ve Kaxetiya carliqlari ve Tiflis Muselman emirliyi kimi siyasi qurumlar movcud idi XI esrin baslangicinda Gurcustanda en guclu ve inkisaf etmis Teo Klarceti carligi basda olmaqla olkenin siyasi birliyine meyl artirdi Qabaqcil aznaurlar ve seherliler carlarin dayagi idi XI esrin baslangicinda Teo Klarceti ve Abxaziya carliqlari vahid dovletde birlesdiler burada iri feodallar hamisi oz mulklerini ellerinde saxladilar Car IV Baqrat 1027 1072 eyanlarla mubarizede boyuk muveffeqiyyetlere nail oldu XI esrin On Qafqaza selcuqlarin yurusleri baslandi Selcuq sultanlari I Togrulun Alp Arslanin ve I Meliksahin hakimiyyetleri dovrunde butun On Qafqaz selcuqlar terefinden isgal edildi Gurcustan carligi da selcuqlardan asili veziyyete dusdu 1088 1089 cu illerde Gurcustanda bas vermis guclu zelzele olkede boyuk dagintilara sebeb oldu Neticede eyanlar ali ruhanilerle birleserek carlarla mubarizeni guclendirdiler Bu seraitde aznaurlarin ve seherlilerin bir hissesi car hakimiyyetinin mudafiesine qalxmisdilar Bu erefede car IV Qurucu Davidin 1089 1125 simasinda Gurcustanda gorkemli dovlet xadimi meydana cixdi O islahatlar neticesinde kilse uzerinde nezaret qoya bilmis mehkemeni ve inzibati orqanlari mohkemlendirmisdi Bu vaxt On Qafqazda Selcuq dovletinin movqeleri zeiflemisdi Bundan istifade eden Qurucu David arxadan oz serhedlerinin tehlukesizliyini temin etmek ve ozune muttefiqler tapmaq ucun tedbirler gordu Bu meqsedle boyuk qizi Tamari Sirvansah I Efridunun oglu III Menucohre ere verdi David bele hesab edirdi ki selcuqlara qarsi mubarizede Sirvansahlarla movqeyi uygun gelir Onun tedbirlerinden biri de 1118 1120 ci illerde 45 minlik suvari ordusu olan 225 000 qipcagi Simali Qafqazdan Serqi Gurcustana kocurmesi oldu IV David guclu ordu ile uc defe 1117 ve 1120 ci illerde Sirvana hucum etdi ve boyuk dagintilar toretdi Oz quvvelerini bu yuruslerde sinaqdan kecirdikden sonra 1121 1122 ci illerde selcuqlara qarsi mubarizeye basladi ve qelebe caldi 1121 ci ilde Didqori doyusunde selcuqlar tamamile darmadagin oldular IV David bundan istifade ederek Tiflis Muselman emirliyinin varligina son qoydu Selcuqlar uzerinde qelebeden sonra Sirvansah III Menucohr arvadi Tamarin iradesi ile Selcuq dovletinin vassalligindan imtina ederek Gurcustanin vassalligini qebul etdi XII XII esrlerde Gurcustan daha da guclenerek iqtisadi yukselis kecirirdi Onun mehsuldar quvveleri artmisdi Samqori kanalinin cekilmesi kend teserrufatinin inkisafina cox komek etdi Senetkarliq inkisaf etdi serbest senetler coxaldi Meharetli ustalar yuksek keyfiyyetli parcalar xalcalar toxuyur zergerlik memulatlari hazirlayirdilar bunlar ise xarice satilirdi Tacir ve senetkar birlikleri bir quvve kimi Gurcustanin siyasi heyatinda da ozunu gosterirdi Bununla bele olkede iri feodal torpaq sahibliyi daha da artmis ve mohkemlenmisdi Carlarin evvellerde oldugu kimi oz guclu qosunu yox idi aznaurlar kutlesi didebullara ve yepiskoplara xidmet edirdi Feodallardan asili kendlilere qlexler deyilirdi Onlar feodallar ucun biyar isleyir toycu verir muxtelif mukellefiyyetler icra edirdiler IV Davidin heyata kecirdiyi islahatlar feodallar sinfinin hokmranligini mohkemlendirir ona xalqin muqavimetini qirmaq imkani verirdi Carica Tamaranin dovrunde 1184 1213 car hakimiyyeti xeyli guclendi Tamara eyanlara ve din xadimlerine yuksek vezifeler vererek onlari oz terefine cekmeye nail oldu Eyanlarin mesleheti ile Tamara rus knyazi Andrey Boqolyubskinin oglu Yuriye ere getdi Sonradan Yuri qiyam qaldiran eyanlarin terefine kecdi lakin meglub olaraq Gurcustani terk etmeli oldu Tamara eyanlarin muqavimetini qiraraq hakimiyyetini mohkemlendirdi Tamara tecavuzkar xarici siyaset yeriderek Azerbaycanin daxili islerine mudaxile edirdi Onun vereseleri zamaninda xususile carica Rusudanin dovrunde 1222 1245 Gurcustan carliginin serhedleri genislenerek cenubda Erzincan ve Erzurum seherlerine qeder erazileri ehate edirdi Simali Qafqazda osetinler avarlar ve basqa tayfalar da tabe edilmisdi Gurcustanin yukselisine monqollarin yurusu ile son qoyuldu Gurcu cari Rusudan ve eyanlarin bir hissesi Qerbi Gurcustandaki meseliklere qacaraq orada gizlendiler Diger feodallar oz qesrlerinde gizlendiler 1245 ci ilde Gurcustan monqollar terefinden isgal edildi On Qafqaz erazisi 1239 1256 ci illerde Ali Monqol Xaqanliginin teyin etdiyi canisinler terefinden idare olunurdu Ilk canisin iri monqol feodali Arqun aga oldu XIV esrin ikinci rubunde butun Qafqaz Emir Teymur terefinden isoal edildi Bu dovrde Gurcustan suretle tenezzule ugradi Teymuriler imperiyasinin zeiflemesinden sonra muasir Gurcustan erazisinde musteqil feodal dovletleri olan Kartli Kaxeti Imereti Cenubi Gurcustan carliqlari yarandi Kartli carliginin paytaxti Tiflis seheri idi Carliq yarimmusteqil inzibati vahidler olan satavadalara bolunurdu Dovletin iqtisadiyyati natural teserrufata esaslanirdi Imereti carligi XV esrin sonunda yaranmisdi Paytaxti Kutaisi seheri idi XVI esr XVII esrin birinci yarisinda Qafqaz erazisi Sefevi ve Osmanli Imperiyalari arasinda mubarize meydanina cevrilmisdi 1555 ci ilde Sefevilerle Osmanlilar arasinda baglanmis Amasya sulhune esasen Imeretiya carligi Turkiyeye verildi Kartli ve Kaxetiya carliqlari ise Sefeviler dovletinin terkibine qatildi XVII esrin birinci yarisinda I Sah Abbas Kartli Kaxetiyaya bir nece dagidici yurusler etdi Aramsiz davam eden muharibeler agir vergiler olke iqtisadiyyatina agir zerbe endirmis xalqin veziyyetini cetinlesdirmisdi Bele bir veziyyetde Kartli ve Kaxetiyada Sefeviler eleyhine guclu usyan bas verdi Usyana gurcu aznauru Kartli hakimi Georgi Saakadze basciliq edirdi 1623 cu ilde baslanmis usyan guclu xarakter aldi I Sah Abbas usyancilara qarsi boyuk bir ceza destesi gonderdi 1625 ci ilde Marabdin deyilen yerde Saakadze meglubiyyete ugrayaraq daglara cekildi ve partizan muharibesine basladi Sefeviler dovleti I Teymurazi Kartli Kaxeti cari kimi tesdiqledi Saakadze I Teymuraza qarsi cixsa da 1628 ci ilde meglub edilerek Turkiyeye qacdi ve orada edam edildi Rusiya Imperiyasi terkibinde Redakte1783 cu ilde gurcu Kartli Kaxeti sahi II Irakli Rusiya ile Georgievsk muqavilesini imzaladi Bu muqavile esasem Rusiya Gurcustana muhafize temin etse de Iran hele de olkeye qarsi hucum etmeye davam edirdi 1801 ci ilde Gurcustan Rusiya terefinden zebt edildi 1810 cu ilde Rusiya qerbi gurcu Imereti carligini da ozune tabe etdi 1811 ci ilin acligi neticesinde Imeretiya ehalisinin ucde bir hissesi acliqdan ve muxtelif yoluxucu xesteliklerden telef olmusdu Kaxetiyada da ehali acliq cekirdi Lakin rus ordusu ucun erzaq tedaruku goren memurlar kendlere soxulub kendlilerin son erzaq ehtiyatlarini da onlarin elinden zorla alirdilar Bu ozbasinaliq ve zorakiliqdan cana doymus Kaxetiya ehalisi 1812 ci ilin evvelinde usyan qaldirdi Tezlikle usyan Kartliye de yayildi ve butun Serqi Gurcustani burudu Kaxetiya zedeganlarinin bir hissesi de usyana qosulmusdu Usyancilara qarsi gonderilmis ceza desteleri meglub edildi Tiflisin usyancilarin eline kecmesi tehlukesi yaranmisdi Usyancilar Herbi Gurcustan yolunu ele kecirib ruslarin Simali Qafqazla elaqesini kesdiler Cenubi Qafqazdaki rus qosunlarinin komandani Paulucci ozu boyuk ordu ile Kaxetiyaya daxil oldu Cumlaki kendi yaxinliginda helledici doyus bas verdi Knyaz Q Baqrationinin basciliq etdiyi dord minlik usyanci deste meglub edildi Baqrationi ele kecirilib Rusiyaya surgune gonderildi Rus hokumeti ehalini sakitlesdirmek ucun bezi guzestlere getdi 1813 cu ilde Kaxetiya usyani tamamile yatirildi 1819 cu ilde Imeretiyada usyan basladi Usyana kilse emlakinin siyahiya alinmasi ve kilse islahatina hazirliq isleri sebeb olmusdu Usyana kendlilerle yanasi zedeganlarin da bir hissesi qosulmusdu Buna gore carizm guzeste getdi Imeretiya ehalisine kilse islahatinin kecirilmeyeceyini bildirdi Lakin car generali Sosoyevin ehalini rus carina yeniden sedaqet andi icmeye mecbur etmesi usyani daha da alovlandirdi Musteqilliyin qazanilmasi RedakteSSRI terkibinde RedakteMusteqilliyin berpasi RedakteIstinadlar RedakteHemcinin bax RedakteRusiya Gurcustan muharibesi 2008 Menbe https az wikipedia org w index php title Gurcustan tarixi amp oldid 5914339, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
