fbpx
Wikipedia

Sünik (sülalə)

Avqust 05, 2021

Sünik, Süni sülaləsi– antik və orta əsrlər dövründə Sünik vilayətində hakimiyyət sürmüş sülalə. Albaniya tarixinin ən güclü sülalələrindən biri kimi dəyərləndirilən Sünik sülaləsi eyni zamanda, Azərbaycan tarixində də mühüm rol oynamış, müstəqil İskit hökmdarları bu sülalədən olmaqla yanaşı, Arranilər sülaləsinin banisi Arran da Sünik sülaləsinin nümayəndəsi olmuşdur. Sünik sülaləsi həm Qafqaz Albaniyası, həm Atropatena hökmdar sülalələri ilə qohumluq əlaqələrinə malik olmuşdur.

Tarixi Sünik ərazisi.
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Sünik (dəqiqləşdirmə).

Sünik sülaləsi nümayəndələrinin inşa etdirdiyi bir çox dəyərli tarixi-memarlıq abidələri dövrümüzə çatmışdır.

Etnogenezi

Əfsanəvi şəcərə cədvəlinə görə Sünik sülaləsi Yafətin nəslindən gələn və erməni xalqının "əfsanəvi ilk hökmdarı sayılan" Haykın nəslindən (Hayk – Aramanyak – Aramais – Amasiya – Qeqam – Sisak) gəlmişdir. Moisey Xorenli bu sülalənin hakimiyyətə gəlməsini erməni hömdarı Valarşakın adı ilə bağlayır:

"Erməni dilinin Şərqdəki son sərhəddlərinə isə yerli sülalələrdən Sisakanlar və Kadmeanlar hakim təyin edildilər."

VIII əsr müəllifi Stefan Sünikli qeyd edir ki, "Sünikdə və Artsakda Sünik və Artsak dillərində danışmışlar." R. A. Açaryan belə hesab edir ki, ermənilərin formalaşmasında urartululardan başqa öz qədim dili və yazısı olan 18 xalq yaxından iştirak etmişdir. Stefan Sünikli və digər müəlliflərin məlumatlarına əsaslanan R. A. Açaryan VIII əsrə qədər həmin dillərdən yeddisinin yaşadığını və Sünik dilinin də həmin dillərdən biri olduğunu qeyd edir. Н. N. Adonts isə qeyd edir ki, Sünik həm mülki, həm də kilsə baxımından Ermənistandan az asılı olmuşdur və bu həmin ərazinin etnik fərqliliyi ilə bağlı idi. O, qeyd edir ki, "Ermənistanın alban ucqarı olan Sünik əhalisinə görə Ermənistanın digər ərazilərindən fərqlənirdi. Oranın əhalisinin tayfa istisnalığı qonşu dağlıq ölkədən axıb gələn köçərilərin hesabına saxlanır və bərpa olunurdu." F.Məmmədova qeyd edir ki, "Moisey Kalankatlı ilk Albaniya hökmdarı Arranın Sünik sülaləsindən olduğunu qeyd etsə də, bu sülalənin etnik mənşəyi ilə bağlı heç nə qeyd etmir. Lakin mənbələrin verdiyi məlumatlardan belə məlum olur ki, Sünik sülaləsi yerli sülalə olmuşdur." Sünik sülaləsini yerli sülalə hesab edən K. Trever qeyd edir ki, "sonrakı dövrdə Qafqaz Albaniyasının siyasi həyatında iştirak etməsinə baxmayaraq, Sünik ilk alban qəbilə ittifaqlarına daxil olmamışdır."

Sünik vilayəti müxtəlif dövrlərdə Ermənistanın, Atropatenanın və Qafqaz Albaniyasının tərkibində olmuş, Sünik sülaləsinin nümayəndələri hər üç ölkənin zadəgan sülalələri ilə qohumluq əlaqələri yaratmışlar. Mənbələr Qafqaz Albaniyasının ilk hökmdarı və Arranilər sülaləsinin banisi olan Arranın da Sünik sülaləsindən olduğunu qeyd edirlər.

Tarixi

Sünik sülaləsinin ilkin tarixi haqqında məlumatlar çox azdır. Sülalə Maarifçi Qriqorinin təbliğatə nəticəsində xristianlığı qəbul etmiş, daha sonra Maarifçi Qriqorinin Kesariyada təbliğatı dövründə Sünik sülaləsinin nümayəndələri onu müşayət etmişlər.

Sünik vilayətinin Böyük Ermənistan və ya Qafqaz Albaniyasının tərkibində olduğu və ya müstəqil olduğu dövrlərdə Sünik sülaləsinin nümayəndələri bu vilayətin hakimləri olmuşlar. İstər antik, istərsə də orta əsrlər dövründə Sünik Qafqazın ən güclü sülalələrindən biri olmuşdur. Sünik knyazları gümüş taxtda oturur, mirvarilərlə bəzədilmiş tac taxır, zadəganlıq göstəricisi kimi qırmızı ayaqqabı geyinirdilər. Sünik knyazlarının sülalə nişanəsi qabanın təsviri əks olunmuş üzük-möhürləri olurdu.

Sülalənin ailə əmlakı Sünik vilayətinin Tsux havarında Şaqat və Vayots-Zor havarında Yexeqis kəndləri, sonrakı dövrdə isə Qafan ərazisi hesab edilirdi. Qaxnamaka (taxt-məhkəmə reystri) əsasən Sünik knyazı erməni aristokratları cədvəlində hökmdardan sonra birinci yerdə qərarlaşmışdır. Zoranamakda (hökmdarın hərbi reystri) isə göstərilir ki, Ermənistan hökmdarından sonra ən böyük hərbi qüvvə (19400 süvari) Sünik knyazlarına məxsus olmuşdur. F. Məmmədova qeyd edir ki, 387-ci ilə qədər Ermənistan ordusuna başçılıq edən bdeşx – sərkərdə vəzifələrini Sünik knyazları daşımışlar.

Ermənistanda

Böyük Vardan - «Ümumi tarix»
Haykdan adını Araqatç dağına vermiş Armaniak törəyib. Armaniakdan adın Armavirə vermiş Armais törəyib. Armaisdən adını Masis dağına vermiş Amasd doğulub. Amasd Qexarkunini inşa etmiş Qexamı dünyaya gətirib. Qexam Sünik sülaləsinin banisi Sisakı və Xarmayanı dünyaya gətirib. Xarmaya Aramı dünyaya gətirib və ondan bütün xalqların erməni adlandırdığı xalq törəyib.

Ermənistanın çar və knyaz sülalələri
 

Çar sülalələri
Knyaz sülalələri
Dövlətçilik xronologiyası
  • bax
  • müzakirə
  • redaktə

Ermənistanda III Kiçik Xosrovun hakimiyyəti dövründə (330–338) Vaqinak Süni Ermənistanın Aldznik vilayətinin hakiminə qarşı yürüşdə iştirak etmiş və bu vilayəti idarə etmək hüququ almışdır. 330-cu ilin sonunda Sünik sülaləsindən olan Andovk Süni yüksək hərbi mövqe əldə edir. Ermənistan çarı Tiranın (338–350) hakimiyyəti dövründə Sünik sülaləsindən olan Pisak Süni hökmdar sarayında "senekapet" (hökmdarın şəxsi təhlükəsizliyindən cavabdeh məmur) vəzifəsinə təyin olunur.

II Arşak (350–368) Ermənistanda hakimiyyətə gəldikdə Vaqinak Sünini şərq ordularının rəhbəri Andovk Sünini isə Aldznik və Tiqranakert rəhbəri təyin edir. Qızı Pərəncəmi Ermənistan hökmdarı II Arşaka ərə verən Andovk Süninin siyasi imkanları daha da genişlənmişdi. Öz romapərəst mövqeyi ilə tanınan Andovkun rəhəbrliyi altında Tiqranakert hərbi dəstələri Parfiya hökmdarı II Şapura qarşı bir neçə dəfə uğurlu döyüş keçirmişdi. 367-ci ildə Ermənistan II Şapur tərəfindən tutulduqdan sonra isə Sünik sülaləsinin nümayəndələri hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı və əksəri öldürüldü. Yalnız on ildən sonra, Mamikonyanlar sülaləsindən Manvel Mamikonyan (377–387) Ermənistanda hakimiyyətə gəldikdə Sünik sülaləsinin hakimlik hüquqları bərpa edildi.

Manvel Mamikonyan Parfiyanın razılığı olmadan Andovk Süninin oğlu Babik Sünini Sünik vilayətinin hakimi təyin etdi. Ermənistan hökmdarı III Arşak (378–390) isə Babik Süninin qızı ilə evləndi, oğlu Dara Sünini isə sparapet vəzifəsinə təyin etdi. 387-ci ildə Ermənistanda hökmdar hakimiyyətinin ləğv olunması və ərazisinin Roma və Parfiya arasında bölünməsindən sonra Dara Süni III Arşakla birlikdə Roma imperiyası ərazisinə keçmiş və Xosrova qarşı aparılan müharibədə ölmüşdür.

Sünik sülaləsi Ermənistanın Sasani mərazbanlığına çevrilmiş ərazisində də mühüm rola malik olmuşdur. 441-ci ildə Sünik hakimi Vasak Süni bütün Erməni mərzbanlığının hakimi təyin olunmuşdur. Vasak Sünidən sonra hakimiyyətə gəlmiş Varazvan və Qdeon Sünilər Sasani sarayı ilə yaxınlaşma siyasəti yürütməyə başlamışdılar. Buna görə də, Qafqaz xalqlarının 480–481-cü illəri əhatə edən xalq üsyanı zamanı Qdeon Süni üsyançılar tərəfindən tutularaq edam edildi.

Orta əsrlərdə mərkəzləşdirilmiş Ermənistan dövlətinin bərpa edilməsi zamanı Sünik sülaləsi Baqratuni və Arsruni sülalələri ilə birgə bu prosesin ən aktiv iştirakçılarından olmuşdur. Sünik sülaləsi Baqratuni sülaləsindən olan I Aşotun hakimiyyətə gəlməsini dəstəkləmişdir.

Atropatenada

Azərbaycan sülalələri
 

Şah sülalələri
Knyaz sülalələri
Xan sülalələri
Dövlətçilik xronologiyası
  • bax
  • müzakirə
  • redaktə

571-ci ildə knyaz Vaan Süninin təşəbbüsü ilə Sünik Ermənistandan ayrılaraq ayrıca şəhr kimi Atropatenaya birləşdirildi. Vaan Süni Sasani şahı Xosrovdan xahiş elədi ki, Sünik torpağının arxivlərini Dvin şəhərindən Paytakarana köçürsün, onların şəhərlərini Atropatenanın sərhədləri hüduduna daxil etsin. Orta əsr erməni tarixçisi Sebeos bu haqqda yazır:

"Sünik hakimi üsyan edərək ermənilərdən ayrıldı. Sasani şahı Xosrovdan xahiş elədi ki, Sünik torpağının arxivlərini Dvin şəhərindən Paytakaran köçürsün, onların şəhərlərini Atropatenanın sərhəddləri hüduduna daxil etsin və onların üstündən erməni adı götürülsün. Əmr yerinə yetirildi."

VII əsrdə Sasani – Bizans müharibəsi zamanı Sünik knyaginyası Bürək I İraklini rəhbərlik etdiyi Bizans qüvvələrinə yardım etmişdi. VII əsrin ortalarından etibarən Sünik sülaləsinin hakimləri cənubdan yaxınlaşan ərəb təhlükəsinə qarşı Bizans və erməni zadəganları ilə ittifaq yaratmağa çalışırdılar.

Qafqaz Albaniyasında

Moisey Xorenli - «Ermənistan tarixi»
Valarşak Ermənistanın şərq sərhəddində iki yerli sülalədən Sisakanlar və Kadmeanlardan hakim təyin etdi. Bundan sonra, o, Kür çayının ortasından axıb getdiyi böyük, düzənlik ölkəyə məşhur ər, bütün məsələlərdə hikmət və anlayış sahibi Arranı hakim təyin etdi. Sisak sülaləsindən olan bu şəxs Erasx çayından Xnarakert adlı qalaya qədər olan alvan torpaqlarında hökmdarlıq etmişdir. Ölkəni də onun adı ilə “Alvaniya” adlandırmışlar, çünki həmin hökmdarı “alu” deyə çağırırdılar. Deyirlər ki, utilər, qardmanlar, çavdeylər və qarqarlar onun nəslindəndirlər.

Tarixi mənbələr Qafqaz Albaniyasının ilk hökmdarı olan Arranın Sünik sülaləsindən olduğunu qeyd edirlər. Moisey Kalankatlı yazır:

"Dünyanın yaranması ilə çar Vologezin dövrünə Böyük Qafqaz dağları arasında hansı xalq yurd salıbsa bu haqda oxucularımıza heç bir aydın məlumat verə bilmərik. Vologez öz hakimiyyətini şimal tayfaları üzərində bərqərar edəndə o, yanına şimal düzənliklərində və Qafqaz dağları ətəklərində, dağlardan cənubdakı dərələrlə çöllərdə və düzənlik başlanan yerlərdə yaşayan vəhşi qəbilələrin başçılarını çağırıb, onlara qarətlərlə qətllərdən əl çəkib, çarın vergilərinin itatətlə ödənməsini əmr etdi. Çar qəbilələr üzərində hakim və canişinlər təyin edir və onun əmrilə Yafəs nəslindən və Sisakan soyundan olan Arran onlara hakim təyin olunur. Arran Araks çayından başlayaraq Xunan qalasına qədər uzanan Alban ölkəsinin düzənliklərini və dağlarını miras olaraq almışdır. Onlar öz ölkələrinə Ağvan adını ona görə vermişlər ki, Arranın özünü, yumşaq xasiyyətinə görə,"ağu"("mehriban") deyə çağırırdılar. Deyilənə görə, həmin Aranın nəslindən olan məşhur və cəsur ərlərin çoxunu çar Vologez özü hakim təyin etmişdir. Uti, Girdiman, Tsovd və Qarqar knyazlıqlarda yaşayan xalqlar da həmin Arranın oğullarının nəslindəndir."

441-ci ildə Erməni mərzbanlığının hakimi (mərzbanı) təyin olunmuş Vasak Süniyə eyni zamanda Qafqaz Albaniyasında Çola keçidini (Dərbənd keçidi) qorumaq da tapşırılmışdı.

VIII əsrdə Qafqaz Albaniyasının böyük knyazı Cavanşir Sünik sülaləsi ilə növbəti qohumluq bağını yaratmışdır. O, Sünik hakiminin qızı ilə evlənmişdir. Bu haqqıda Moisey Kalankatlı yazır:

"Cavanşirin qələbələrini görüb eşidən Ermənistan və Gürcüstan əyanları onun üçün öz nəsillərindən qız seçib onunla qohum olmaq istədilər Lakin o, Sünik vilayəti knyazının Aruncan nəslindən özünə seçib onunla evləndi və bununla da süniklilərin hamısını çox sevindirdi."

Sülalənin bölünməsi

 
Tatev monastırı — əsası 906-cı ildə Sünik hakimi Aşot Süni və onun arvadı Şuşanik tərəfindən qoyulub. Monastırın inşasına Sünik sülaləsindən olan Qeqarqunik hakimi II Qriqor Supan da kömək edib.

VIII əsrin əvvəllərində Qafqazda Ərəb Xilafətinin təsirinin zəifləməsi dövründə Sünik sülaləsi bir neçə qola bölündü. 821-ci ildə ərəb qüvvələri Sünikin böyük bir hissəsini idarə edən Vasak Süniyə qarşı yürüş təşkil etdilər. Lakin, Xürrəmilər hərəkatının rəhbəri Babəkin köməkliyi ilə süniklilər öz torpaqlarını ərəblərdən azad edə bildilər. Lakin bu dəfə də Sünik hakimi Babəkdən asılı vəziyyətə düşdü. Babəkə qarşı müharibənin aparıldığı dövrdə o, yürüş edərək Göyçə gölü sahilində yerləşən Balk və Qeqrqunik havarlarını taladı. Vasak Süninin ölümündən sonra, onun böyük oğlu Filipe mərkəzi Süniki, kiçik oğlu Saak Süni isə Göyçə gölü ətrafındakı əraziləri idarə edərək Sünik sülaləsinin Qeqarqunik haykazunları (hakimləri) olan qolunun əsasını qoymuşdur.

 
 
Sünik hakimləri tərəfindən inşa edilmiş Şəki qalası və Oxçu qalasının dövrümüzə çatmış qalıqları.

IX əsrdə Sünik sülaləsi beş qola bölünmüşdü. 831–832-ci illərdə ilk Qeqarqunik hakimi Saak Süni ərəb vostikanı Xola qarşı üsyanda öldükdən sonra onun hakimiyyətə gəlmiş oğlu I Qriqordan sonrakı Qeqarqunik hakimləri Ermənistanda hakimiyyətə gəlmiş Baqratuni sülaləsinə meylli siyasət yürütməyə başladılar və qohumluq əlaqələri yaratdılar. Sünik sülaləsindən olan Qeqarqunik hakimi Vasak Qaburun arvadı Məryəm Baqratilər sülaləsindən olan Ermənistan kralı I Böyük Aşotun qızı, Ermənistan kralı I Qaqikin arvadı isə Sünik çarı Vasakın (998–1040) qızı Kətramid olmuşdur.

853-cü ildə Vayots-Zor (Sünikin qərbində, Naxçıvanın şimalında yerləşən ərazi) və Sünik vilayətləri ərəb sərkərdəsi Buğanın hücumuna məruz qaldı. Həbs edilmiş hakimlər Aşot Süni və Vasak İşxanik əvvəlcə Dəbilə, daha sonra isə Samirəyə göndərildi. Lakin onlar tezliklə azad edildilər və Samirədən Sünikə qayıdaraq onun bərpası ilə məşğul oldular. Vasak İşxanikin əsirlikdə olduğu müddətdə Aşot Baqratuninin təyinatı ilə taxtda onu əvəz etmiş Vasak Qabur isə hakimiyyətin qanuni sahibi gəldikdə taxtı ona təhvil verdi.

X əsrin əvvəllərində Sünikdə ikihakimiyyətlilik yaranır. Knyaz Smbat qərbi Sünik ərazisini — Vayots-Zor və Şaaponk əyalətlərini, qardaşı isə Balk havarı və Əkəri çayı sahilindəki əraziləri idarə etməyə başlayır. 909–910-cu illərdə Sacilər sülaləsindən olan Azərbaycan əmiri Yusif ibn Əbu Sac Əlincə havarını tutaraq Sünikdən ayırır. X əsrdə Baqratuni sülaləsindən olan Ani kralı II Dəmir Aşot yürüş edərək Göyçə gölü sahilindəki Qeqarqunik əyalətini tutdu və Sünik sülaləsinin həmin əyalətdə hakim olan qolu Qeqarqunik haykazunlarının (hakimlərinin) hakimiyyətinə son qoyuldu. Ərazi isə Ani çarlığının tərkibinə qatılır.

IX–X əsrlərdə Sünik sülaləsinin nümayəndələri geniş quruculuq-inşaat işləri ilə məşğul olmuşlar. Bu zaman Aermon, Sisəvəng, Sivəng, Makenis, Kotavəng kilsələri, Oxçu qalası, Şəki qalası kimi tarixi-memarlıq abidələri inşa edilmişdir. 906-cı ildə isə Sünik hakimi Aşot Süni (892–909) və onun arvadı Şuşan tərəfindən Tatev monastırının əsası qoyulmuşdur. Monastırın tikintisinə həmçinin Sünik sülaləsindən olan Qeqarqunik hakimi II Qriqor Supan (859–913) və Caqik də yardım etmişdir.

X əsrin ortalarında Vayots-Zor hakimi Vasak Süni Dvin şəhərini Şəddadilər sülaləsindən almağa cəhd göstərmiş, lakin döyüşdə məğlub olmuşdu. Bu hadisədən sonra Sünik sülaləsinin Vayots-Zor əyalətində hakimiyyəti daha da zəifləyir. Artıq 970–980-ci illərdə əyalət Balk (Cənubi Sünik – Qafan ərazisi) hakimi I Smbata tabe olur. I Smbat isə 987-ci ildə Sünik knyazlığının müstəqilliyini elan etsə də, 988-ci ildə Ani çarlığından vassal asılılığını qəbul etməli olur.

Sünik sülaləsindən olan hakimlər

 
Zoranamak — Ermənistanda hökmdarın hərbi reystri
 
Sünik çarlığının ərazisi (1020–1166)

IV əsr

V əsr

Vayots-Zor hakimləri

821-ci ildə Vasakın ölümündən sonra onun böyük oğlu Filipe Sünikin böyük bir hissəsini öz hakimiyyəti altında birləşdirdi. Kiçik oğlu Saak isə Göyçə gölü ətrafındakı əraziləri hakimiyyəti altına alaraq burada hakimiyyətdə olmuş Sünik sülaləsindən olan Qeqarqunik haykazunlarının hakimiyyətini davam etdirdi.

X əsrdə Vasak Süni Dəbili Şəddadilərdən azad etməyə cəhd etsə də, döyüşdə məğlub oldu. Bu hadisədən sonra, Vayots-Zorun Sünik sülüləsindən olan hakimləri öz nüfuzlarını itirdilər. X əsrin 70–80-ci illərindən etibarən Sünikin siyasi mərkəzi bir qədər cənuba – Balk havarına (müasir Qafan) keçdi. Vayots-Zor hakimliyi I Smbatın dörd oğlundan (Smbat, Saak, Vasak, Babken) Saaka keçdi.

Qeqarqunik haykazunları

Sünik sülaləsinin Qeqarqunik haykazunları olan qolunun əsasını Sünik hakimi Vasakın oğlu Saak qoymuşdur. Qeqarqunik haykazunları 821–925-ci illərdə Şimali Sünikdə — Göyçə gölünün qərb sahilində hakimlik etmişlər. Hakimlərin qərargahı Kot kəndində (Aşağı Qaranlıq rayonunun Aşağı Adıyaman kəndi) olmuşdur.

Sünik sülaləsinin digər nümayəndələri kimi Qeqarqunik haykazunları da geniş quruculuq və inşaat işləri ilə məşğul olmuşlar. Erməni tarixçisi Ovanes Drasxanakertli bu haqqda yazır:

"Tanrının bütün mərhəməti və qayğısını Ermənistana bəxş etdiyi günlərdə ölkədə hər öz xeyirli işini davam etdirirdi…Və əsas nahararlar böyük daşlardan, güclü divarlar inşa etdirir, şəhərləri və monastırları qorumağa çalışırdılar. Ən çox isə Haykazunlardan işxan Qriqor Süni və onun qardaşları Saak və Vasak inşaat işləri gördürürdülər. Onlar Gelam gölünün ətrafını abadlaşdırırdılar."


925-ci ildə Ani çarı II Dəmir Aşot Göyçə gölü ətrafına yürüş edərək həmin əraziləri işğal etmiş və Sünik sülaləsinin burdakı hakimiyyətinə son qoyulmuşdur.

Sünik çarları

987-ci ildə Sünik hakimi I Smbat Süniki müstəqil knyazlıq elan etdi və Sünikin birinci knyazı oldu. Lakin 988-ci ildə Baqratuni sülaləsi nümayəndələri tərəfindən idarə olunan Ani çarlığının təzyiqləri nəticəsində vassal asılılığını qəbul etməli oldu. Vasak və II Smbatın hakimiyyətləri dövründə Sünik çarlığı iqtisadi baxımdan xeyli gücləndi. II Smbatın varisi olmadığından, onun ölümündən sonra hakimiyyətə kiçik qardaşı Qriqor gəldi. I Qriqorun Sünikdə hakimiyyəti dövründə Azərbaycan Səlcuqlular tərəfindən fəth edildi və Sünikin də bir neçə sərhəd havarı Səlcuqluların hakimiyyəti altına keçdi. I Qriqorun ölümündən sonra Sünik çarlığında Sünik sülaləsinin hakimiyyəti kəsildi. Sünik taxtına I Qriqorun arvadının qardaşı, Xaçınlı Sənəkərim sahib çıxdı.

Sünik sülaləsinin davamçıları XVII – XIX əsrlərdə Azərbaycanda yaranmış məlik sülalələrinin formalaşmasında iştirak etmişdir.

İstinadlar

  1. V. Minorsky — Studies in Caucasian History, CUP Archive, 1953, səh. 69

    Siunik' had its own ancient dynasty claiming descent from Hayk, the founder of the Armenian nation. According to the local historian: "the race of Sisak, issued from Hayk…"
  2. Moisey Xoreni. История Армении, кн. I, гл. 12
  3. Мовсес Хоренаци. История Армении, кн. II, гл. 8
  4. Н. Адонц. Дионисий Фракийский и армянские толкователи. — Пг., 1915. — С. 181–219
  5. Р. Ачарян – История армянского языка, Ереван, 1951, стр. 128–129.
  6. Н. Адонтс- Армения в епоху Юстиниана, Ереван, 1971, стр. 421
  7. Н. Адонтс- Армения в епоху Юстиниана, Ереван, 1971, стр. 423
  8. Ф. Мамедова – Кавказская Албания и Албаны, Баку, 2005, стр. 265
  9. К. В. Тревер – Очерки по истории и културе Кавквзской Албании, М-Л, 1959, стр. 146
  10. Riçard Hovanisyan — The Armenian People from Ancient to Modern Times, Palgrave Macmillan, 1997, Vol. I. The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, səh. 15
  11. Sebeos, Çar İraklinin tarixi, XXVIII, XXIX
  12. H. Hübschmann – Die Altarmenische Ortsnamen, səh 216
  13. J. Markwart – Entstehung der armenischen Bistumer, Orientalia Christian, XXVII, 2, Roma, 1931
  14. Moisey Kalankatlı, I, V
  15. Moisey Xorenli, II, VIII
  16. Aqafangel. "Ermənistan tarixi"; "Спасительное обращение страны нашей Армении через святого мужа-мученика" , 795 CXII
  17. Cyril Toumanoff — Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press, 1963, səh 252
  18. Всемирная история / Под ред. А. Белявский, Л. Лазаревич, А. Монгайт. — М., 1956. — Т. 2, ч. V, гл. XXV:

    Помимо постоянного войска, которым располагал царь, основные военные силы выставлялись нахарарами. Численность армии во время войны доходила до 100–120 тыс. Нахарары распределялись по рангам в зависимости от количества выставляемых ими воинов. Наиболее сильными после царей были князья Сюни. Особая воинская грамота определяла количество воинов, выставляемых каждым нахараром.
  19. F. Məmmədova – Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası, Bakı, 1993, səh 97
  20. Вардан Великий. Часть 1 // Всеобщая история Вардана Великого, М., 1861, С. 18
  21. Favstos Buzand, III, IX:

    И армянский царь послал (против них) своих верных слуг — князя Кордукского Джона, князя Мец Цапка Мара, князя Цопка-Шахуни Нерсеха, князя Сюникского Вагинака, князя Аштеанского Дата и князя Басеанского Манака с большим войском. Они пошли, победили персидские войска и всех вообще предали мечу, и убили бдэшха с братом и сыновьями его. Но голову Бакура и девушку одну, его дочь, они привезли к царю. И так как из рода (Бакура) никого больше не оставалось, то царь эту девушку дал в жены своему любимцу Вагинаку Сюни, отдал также ему Алдзникский дом и сделал его бдэшхом и наследником этого дома. Потомство умножилось, и Вагинак со всей этой страной и всеми силами служил всегда царю.

  22. Michael H. Dodgeon, Samuel N. C. Lieu. — The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (AD 226–363): A Documentary History.,Routledge, 1994, səh. 259.
  23. Moisey Xorenli, III, 26:

    Шапух же достигает нашего города Тигранакерта. Горожане вместе с военным отрядом ополчаются против него, ибо Антиох, родовладыка Сюнийский, тесть Аршака и управитель города, приказал запереть ворота перед Шапухом. И не только не впустил его, но даже не послал к нему вестников и его посланцев не принял. Произошло сражение, в котором погибли многие из персов. Рать Шапуха, потерпев поражение, возвратилась в Мцбин.
  24. Bagratids — Encyclopædia Iranica:

    Within less than a century after the disaster of 775, they regained and increased their political importance, and then reigned over a powerful and consolidated west-central Armenian state. Since this disaster had ruined and weakened many princely houses, which were reduced to dependence on a few others, the might of those few who had survived the ruin was vastly increased. Armenia thus came to be divided into only just three big political formations: the Arcrunid state in the south, the Siunid state in the east, and the Bagratid state which proved the most successful. Cautiously maneuvering, as they had always done, between, on the one hand, the caliphate, which was on the decline now and breaking up into a number of succession states, and, on the other, the empire, which was concentrating upon a struggle with these, the Bagratids monopolized the office of presiding prince and then, in 884, converted it into kingship. Recognition was easily obtained from caliph and emperor.

  25. Степанос Орбелян. История области Сисакан. — Тифлис, 1910. — С. 26.
  26. A. Fazili — Atropatena, Bakı, 1993
  27. Sebeos — Çar İraklinin tarixi, XXVIII, XXIX
  28. ВMoisey Xorenli, II, VIII
  29. Kalankatlı, I, V
  30. Н. Адонц — Армения в эпоху Юстиниана, стр. 421–422, примеч.4
  31. Ф. Мамедова – Кавказская Албания и Албаны, Баку, 2005, стр. 266
  32. Kalankatlı, II, XIX
  33. Nicholas Holding, Deirdre Holding. Armenia with Nagorno Karabagh. — 3-е изд. — Bradt Travel Guides, 2011. — Т. 3. — С. 256:

    On the north facade are also representations of the founders of the church – Prince Ashot, his wife Shushan, Grigor Supan, the ruler of Gegharkunik, and Prince Dzagik.
  34. V. Minorsky. Studies in Caucasian History. — CUP Archive, 1953. — С. 69.
  35. Gilbert Dagron. Travaux et mémoires du Centre de recherche d'histoire et civilisation de Byzance: Monographies // Travaux et mémoires. — De Boccard, 2000. — Т. 13. — С. 402:

    Dans la seconde moitié du IXe siècle, ces deux parties du Siwnik' vécurent en paix et proches des Bagratuni; au Geiakuni, Vasak Gabur avait épousé une fille du futur roi ASot Ier, et leurs trois fils, Grigor Sup’an II, Sahak et Vasak
  36. Степанос Орбелян. История области Сисакан. — Ер., 1986. — С. 256
  37. Вардан Великий. часть 3 // Всеобщая история Вардана Великого / Пер. М. Эмина. — М., 1861. — С. 114–115:

    В начали 431–985 года умирает Сембат. Тотчас вызывают изгнанного Гагика, возлагают на него корону, женят его на Катрамите, дочери Сюник'ского царя, Саака. Она довершила постройку соборной церкви, увещаваемая ангелом Божиим, который обещает ей помогать в ее прсдприятии и оставаться в том же храме до тех пор, пока все создания не увидят Христа пришедшим.
  38. Иованнес Драсханакертци. гл. XXVIII // История Армении. — Ер., 1986.
  39. V. Minorsky. Studies in Caucasian History. — CUP Archive, 1953. — С. 69–70 :

    By the beginning of the 10th century the family domains were divided into two principalities: Smbat took the western part consisting of Vayots'-dzor and Shahaponk', and his brother the eastern part, namely Balk' down to the river Akera.
  40. A. E. Redgate. The Armenians. — Wiley-Blackwell, 2000. — С. 208.::

    Vayotsc-dzor and other lands passed from Vasak Ishkhanik to his brother Ashot and then to Vasak’s son as co-heir with Ashot’s four sons
  41. Степанос Орбелян. История области Сисакан. — Ер., 1986. — С. 193.
  42. Richard G. Hovannisian. The Armenian People From Ancient to Modern Times: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century. — Palgrave Macmillan, 2004. — Т. I. — С. 137.
  43. Иованнес Драсханакертци. гл. XL // История Армении. — Ер., 1986.
  44. Steven Runciman. The Emperor Romanus Lecapenus and his reign: a study of tenth-century Byzantium. — Cambridge University Press, 1988. — С. 126–127:

    All, except for the house of Siounia which on the whole remained close allies of the Bagratids, spend their days in a mass of intricate and changeful intrigues, alliances and wars directed solely by envy and the desire of self-aggrandizement.
  45. Степаненко В. П. Из истории армяно-византийских отношений второй половины X–XI в. (к атрибуции монет Кюрикэ куропалата) // Античная древность и средние века. — 1978. — В. 15. — С. 46.:

    Войска вассальных государств принимали участие во всех внешнеполитических акциях анийских Багратидов. В качестве примера можно привести конфликт владетеля Тао Давида Куролалата с царём Абхазии Картли Багратом III и его отцом Гургэном (988). Союзник Давида шаханшах Смбат II направил ему на помощь войска Вананда, Сюника, Васпуракана и Ташир-Дзорагета.
  46. University of Cambridge. The Cambridge history of Iran. — Cambridge University Press, 1991. — Т. 5. — С. 64:

    Alp-Arslan’s victory at Malazgirt also meant that, apart from the districts of Tashir and eastern Siunik', Armenia passes definitely into Muslim hands; and within the nest decade or so, the Byzantines, resolutely anti-Armenian to the end, exterminated several survivors of the native Bagratid and Ardzrunid dynasties.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • T. М. Saakyan. Sünik nahararlarının Arşaki çarlığının formalaşmasındakı rolu 2020-11-14 at the Wayback Machine // Ист.-филол. журн. — 1975. — № 2. — С. 159–166 (erm.)

Avqust 05, 2021
sünik, sülalə, sünik, süni, sülaləsi, antik, orta, əsrlər, dövründə, sünik, vilayətində, hakimiyyət, sürmüş, sülalə, albaniya, tarixinin, güclü, sülalələrindən, biri, kimi, dəyərləndirilən, sünik, sülaləsi, eyni, zamanda, azərbaycan, tarixində, mühüm, oynamış,. Sunik Suni sulalesi antik ve orta esrler dovrunde Sunik vilayetinde hakimiyyet surmus sulale Albaniya tarixinin en guclu sulalelerinden biri kimi deyerlendirilen Sunik sulalesi eyni zamanda Azerbaycan tarixinde de muhum rol oynamis musteqil Iskit hokmdarlari bu sulaleden olmaqla yanasi Arraniler sulalesinin banisi Arran da Sunik sulalesinin numayendesi olmusdur Sunik sulalesi hem Qafqaz Albaniyasi hem Atropatena hokmdar sulaleleri ile qohumluq elaqelerine malik olmusdur Tarixi Sunik erazisi Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sunik deqiqlesdirme Sunik sulalesi numayendelerinin insa etdirdiyi bir cox deyerli tarixi memarliq abideleri dovrumuze catmisdir Mundericat 1 Etnogenezi 2 Tarixi 2 1 Ermenistanda 2 2 Atropatenada 2 3 Qafqaz Albaniyasinda 2 4 Sulalenin bolunmesi 3 Sunik sulalesinden olan hakimler 3 1 IV esr 3 2 V esr 3 3 Vayots Zor hakimleri 3 4 Qeqarqunik haykazunlari 4 Sunik carlari 5 Istinadlar 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidlerEtnogenezi RedakteEfsanevi secere cedveline gore Sunik sulalesi Yafetin neslinden gelen ve ermeni xalqinin efsanevi ilk hokmdari sayilan Haykin neslinden 1 Hayk Aramanyak Aramais Amasiya Qeqam Sisak 2 gelmisdir Moisey Xorenli bu sulalenin hakimiyyete gelmesini ermeni homdari Valarsakin adi ile baglayir Ermeni dilinin Serqdeki son serheddlerine ise yerli sulalelerden Sisakanlar ve Kadmeanlar hakim teyin edildiler 3 VIII esr muellifi Stefan Sunikli qeyd edir ki Sunikde ve Artsakda Sunik ve Artsak dillerinde danismislar 4 R A Acaryan bele hesab edir ki ermenilerin formalasmasinda urartululardan basqa oz qedim dili ve yazisi olan 18 xalq yaxindan istirak etmisdir Stefan Sunikli ve diger muelliflerin melumatlarina esaslanan R A Acaryan VIII esre qeder hemin dillerden yeddisinin yasadigini ve Sunik dilinin de hemin dillerden biri oldugunu qeyd edir 5 N N Adonts ise qeyd edir ki Sunik hem mulki hem de kilse baximindan Ermenistandan az asili olmusdur ve bu hemin erazinin etnik ferqliliyi ile bagli idi 6 O qeyd edir ki Ermenistanin alban ucqari olan Sunik ehalisine gore Ermenistanin diger erazilerinden ferqlenirdi Oranin ehalisinin tayfa istisnaligi qonsu dagliq olkeden axib gelen kocerilerin hesabina saxlanir ve berpa olunurdu 7 F Memmedova qeyd edir ki Moisey Kalankatli ilk Albaniya hokmdari Arranin Sunik sulalesinden oldugunu qeyd etse de bu sulalenin etnik menseyi ile bagli hec ne qeyd etmir Lakin menbelerin verdiyi melumatlardan bele melum olur ki Sunik sulalesi yerli sulale olmusdur 8 Sunik sulalesini yerli sulale hesab eden K Trever qeyd edir ki sonraki dovrde Qafqaz Albaniyasinin siyasi heyatinda istirak etmesine baxmayaraq Sunik ilk alban qebile ittifaqlarina daxil olmamisdir 9 Sunik vilayeti muxtelif dovrlerde Ermenistanin 10 Atropatenanin 11 ve Qafqaz Albaniyasinin 12 13 terkibinde olmus Sunik sulalesinin numayendeleri her uc olkenin zadegan sulaleleri ile qohumluq elaqeleri yaratmislar Menbeler 14 15 Qafqaz Albaniyasinin ilk hokmdari ve Arraniler sulalesinin banisi olan Arranin da Sunik sulalesinden oldugunu qeyd edirler Tarixi RedakteSunik sulalesinin ilkin tarixi haqqinda melumatlar cox azdir Sulale Maarifci Qriqorinin tebligate neticesinde xristianligi qebul etmis daha sonra Maarifci Qriqorinin Kesariyada tebligati dovrunde Sunik sulalesinin numayendeleri onu musayet etmisler 16 Sunik vilayetinin Boyuk Ermenistan ve ya Qafqaz Albaniyasinin terkibinde oldugu ve ya musteqil oldugu dovrlerde Sunik sulalesinin numayendeleri bu vilayetin hakimleri olmuslar Ister antik isterse de orta esrler dovrunde Sunik Qafqazin en guclu sulalelerinden biri olmusdur Sunik knyazlari gumus taxtda oturur mirvarilerle bezedilmis tac taxir zadeganliq gostericisi kimi qirmizi ayaqqabi geyinirdiler Sunik knyazlarinin sulale nisanesi qabanin tesviri eks olunmus uzuk mohurleri olurdu Sulalenin aile emlaki Sunik vilayetinin Tsux havarinda Saqat ve Vayots Zor havarinda Yexeqis kendleri sonraki dovrde ise Qafan erazisi hesab edilirdi Qaxnamaka taxt mehkeme reystri esasen Sunik knyazi ermeni aristokratlari cedvelinde hokmdardan sonra birinci yerde qerarlasmisdir 17 Zoranamakda hokmdarin herbi reystri ise gosterilir ki Ermenistan hokmdarindan sonra en boyuk herbi quvve 19400 18 suvari Sunik knyazlarina mexsus olmusdur F Memmedova qeyd edir ki 387 ci ile qeder Ermenistan ordusuna basciliq eden bdesx serkerde vezifelerini Sunik knyazlari dasimislar 19 Ermenistanda Redakte Boyuk Vardan Umumi tarix 20 Haykdan adini Araqatc dagina vermis Armaniak toreyib Armaniakdan adin Armavire vermis Armais toreyib Armaisden adini Masis dagina vermis Amasd dogulub Amasd Qexarkunini insa etmis Qexami dunyaya getirib Qexam Sunik sulalesinin banisi Sisaki ve Xarmayani dunyaya getirib Xarmaya Arami dunyaya getirib ve ondan butun xalqlarin ermeni adlandirdigi xalq toreyib Ermenistanin car ve knyaz sulaleleri Car sulaleleri Yervandidler Artasesidler Arsakiler Baqratidler Rubenidler Hetumiler Luzinyanlar Knyaz sulaleleri Sunik Mamikonyanlar Arsruniler Rstuni Qamsarakan Amatuni Qnuni Mandakuni BznuniVarajnuniQntuni Kerkidyanlar Pehlevuniler Zaxaryanlar Orbelyanlar Prosyanlar Vaqramyanlar Vacutyanlar Dovletcilik xronologiyasi Boyuk Ermenistan Sofena kralligi Ani carligi Vaspurakan carligi Lori carligi Qars carligi Varajnuni carligi Kesun carligi Edessa knyazligi Meliten knyazligi Pir knyazligi Kilikiya carligi Ermensahlar beyliyi Ermeni vilayeti Birinci Respublika Ermenistan SSR Ermenistan RespublikasibaxmuzakireredakteErmenistanda III Kicik Xosrovun hakimiyyeti dovrunde 330 338 Vaqinak Suni Ermenistanin Aldznik vilayetinin hakimine qarsi yurusde istirak etmis ve bu vilayeti idare etmek huququ almisdir 21 330 cu ilin sonunda Sunik sulalesinden olan Andovk Suni yuksek herbi movqe elde edir Ermenistan cari Tiranin 338 350 hakimiyyeti dovrunde Sunik sulalesinden olan Pisak Suni hokmdar sarayinda senekapet hokmdarin sexsi tehlukesizliyinden cavabdeh memur vezifesine teyin olunur 22 II Arsak 350 368 Ermenistanda hakimiyyete geldikde Vaqinak Sunini serq ordularinin rehberi Andovk Sunini ise Aldznik ve Tiqranakert rehberi teyin edir 23 Qizi Perencemi Ermenistan hokmdari II Arsaka ere veren Andovk Suninin siyasi imkanlari daha da genislenmisdi Oz romaperest movqeyi ile taninan Andovkun rehebrliyi altinda Tiqranakert herbi desteleri Parfiya hokmdari II Sapura qarsi bir nece defe ugurlu doyus kecirmisdi 367 ci ilde Ermenistan II Sapur terefinden tutulduqdan sonra ise Sunik sulalesinin numayendeleri hakimiyyetden uzaqlasdirildi ve ekseri olduruldu Yalniz on ilden sonra Mamikonyanlar sulalesinden Manvel Mamikonyan 377 387 Ermenistanda hakimiyyete geldikde Sunik sulalesinin hakimlik huquqlari berpa edildi Manvel Mamikonyan Parfiyanin raziligi olmadan Andovk Suninin oglu Babik Sunini Sunik vilayetinin hakimi teyin etdi Ermenistan hokmdari III Arsak 378 390 ise Babik Suninin qizi ile evlendi oglu Dara Sunini ise sparapet vezifesine teyin etdi 387 ci ilde Ermenistanda hokmdar hakimiyyetinin legv olunmasi ve erazisinin Roma ve Parfiya arasinda bolunmesinden sonra Dara Suni III Arsakla birlikde Roma imperiyasi erazisine kecmis ve Xosrova qarsi aparilan muharibede olmusdur Sunik sulalesi Ermenistanin Sasani merazbanligina cevrilmis erazisinde de muhum rola malik olmusdur 441 ci ilde Sunik hakimi Vasak Suni butun Ermeni merzbanliginin hakimi teyin olunmusdur Vasak Suniden sonra hakimiyyete gelmis Varazvan ve Qdeon Suniler Sasani sarayi ile yaxinlasma siyaseti yurutmeye baslamisdilar Buna gore de Qafqaz xalqlarinin 480 481 cu illeri ehate eden xalq usyani zamani Qdeon Suni usyancilar terefinden tutularaq edam edildi Orta esrlerde merkezlesdirilmis Ermenistan dovletinin berpa edilmesi zamani Sunik sulalesi Baqratuni ve Arsruni sulaleleri ile birge bu prosesin en aktiv istirakcilarindan olmusdur 24 Sunik sulalesi Baqratuni sulalesinden olan I Asotun hakimiyyete gelmesini desteklemisdir 25 Atropatenada Redakte Azerbaycan sulaleleri Sah sulaleleri Mannalar Madaylar Atropatidler Atropatena Arsakileri Saciler Seddadiler Revvadiler Sirvansahlar Selcuqlular Elxanlilar CelayirlarQaraqoyunlularAgqoyunlularSefevilerEfsarlarQacarlar Knyaz sulaleleri Sunik Arransahik Alban Arsakileri Mehraniler Defne sulalesi Hesen Celalyanlar Xan sulaleleri Cavansirler Ziyadoglular sulalesi Bayatlar Qaradaglilar Muqeddemler Sahsevenler Seqaqiler Dunbililer KengerlilerXancobanlilarBakixanovlarQara Kesis nesliXoyskiler Dovletcilik xronologiyasi Aratta Lulubi Kuti Turukki Isquz Manna Midiya Atropatena Qafqaz Albaniyasi Xacin knyazligi Sirvansahlar dovleti Naxcivansahliq Saciler dovleti Salariler dovleti Seddadiler dovleti Revvadiler dovleti Atabeyler dovleti Elxaniler dovleti Celayirlar dovleti Qaraqoyunlular Agqoyunlular Sefeviler Efsarlar Qacarlar Azerbaycan xanliqlari Azerbaycan sultanliqlari Azerbaycan Demokratik Respublikasi Azadistan Azerbaycan SSR Azerbaycan Milli Hokumeti Azerbaycan Respublikasibaxmuzakireredakte571 ci ilde knyaz Vaan Suninin tesebbusu ile Sunik Ermenistandan ayrilaraq ayrica sehr kimi Atropatenaya birlesdirildi Vaan Suni Sasani sahi Xosrovdan xahis eledi ki Sunik torpaginin arxivlerini Dvin seherinden Paytakarana kocursun onlarin seherlerini Atropatenanin serhedleri hududuna daxil etsin 26 Orta esr ermeni tarixcisi Sebeos bu haqqda yazir Sunik hakimi usyan ederek ermenilerden ayrildi Sasani sahi Xosrovdan xahis eledi ki Sunik torpaginin arxivlerini Dvin seherinden Paytakaran kocursun onlarin seherlerini Atropatenanin serheddleri hududuna daxil etsin ve onlarin ustunden ermeni adi goturulsun Emr yerine yetirildi 27 VII esrde Sasani Bizans muharibesi zamani Sunik knyaginyasi Burek I Iraklini rehberlik etdiyi Bizans quvvelerine yardim etmisdi VII esrin ortalarindan etibaren Sunik sulalesinin hakimleri cenubdan yaxinlasan ereb tehlukesine qarsi Bizans ve ermeni zadeganlari ile ittifaq yaratmaga calisirdilar Qafqaz Albaniyasinda Redakte Moisey Xorenli Ermenistan tarixi 28 Valarsak Ermenistanin serq serheddinde iki yerli sulaleden Sisakanlar ve Kadmeanlardan hakim teyin etdi Bundan sonra o Kur cayinin ortasindan axib getdiyi boyuk duzenlik olkeye meshur er butun meselelerde hikmet ve anlayis sahibi Arrani hakim teyin etdi Sisak sulalesinden olan bu sexs Erasx cayindan Xnarakert adli qalaya qeder olan alvan torpaqlarinda hokmdarliq etmisdir Olkeni de onun adi ile Alvaniya adlandirmislar cunki hemin hokmdari alu deye cagirirdilar Deyirler ki utiler qardmanlar cavdeyler ve qarqarlar onun neslindendirler Tarixi menbeler Qafqaz Albaniyasinin ilk hokmdari olan Arranin Sunik sulalesinden oldugunu qeyd edirler Moisey Kalankatli yazir Dunyanin yaranmasi ile car Vologezin dovrune Boyuk Qafqaz daglari arasinda hansi xalq yurd salibsa bu haqda oxucularimiza hec bir aydin melumat vere bilmerik Vologez oz hakimiyyetini simal tayfalari uzerinde berqerar edende o yanina simal duzenliklerinde ve Qafqaz daglari eteklerinde daglardan cenubdaki derelerle collerde ve duzenlik baslanan yerlerde yasayan vehsi qebilelerin bascilarini cagirib onlara qaretlerle qetllerden el cekib carin vergilerinin itatetle odenmesini emr etdi Car qebileler uzerinde hakim ve canisinler teyin edir ve onun emrile Yafes neslinden ve Sisakan soyundan olan Arran onlara hakim teyin olunur Arran Araks cayindan baslayaraq Xunan qalasina qeder uzanan Alban olkesinin duzenliklerini ve daglarini miras olaraq almisdir Onlar oz olkelerine Agvan adini ona gore vermisler ki Arranin ozunu yumsaq xasiyyetine gore agu mehriban deye cagirirdilar Deyilene gore hemin Aranin neslinden olan meshur ve cesur erlerin coxunu car Vologez ozu hakim teyin etmisdir Uti Girdiman Tsovd ve Qarqar knyazliqlarda yasayan xalqlar da hemin Arranin ogullarinin neslindendir 29 441 ci ilde Ermeni merzbanliginin hakimi merzbani teyin olunmus Vasak Suniye eyni zamanda Qafqaz Albaniyasinda Cola kecidini Derbend kecidi qorumaq da tapsirilmisdi 30 VIII esrde Qafqaz Albaniyasinin boyuk knyazi Cavansir Sunik sulalesi ile novbeti qohumluq bagini yaratmisdir O Sunik hakiminin qizi ile evlenmisdir 31 Bu haqqida Moisey Kalankatli yazir Cavansirin qelebelerini gorub esiden Ermenistan ve Gurcustan eyanlari onun ucun oz nesillerinden qiz secib onunla qohum olmaq istediler Lakin o Sunik vilayeti knyazinin Aruncan neslinden ozune secib onunla evlendi ve bununla da suniklilerin hamisini cox sevindirdi 32 Sulalenin bolunmesi Redakte Tatev monastiri esasi 906 ci ilde Sunik hakimi Asot Suni ve onun arvadi Susanik terefinden qoyulub Monastirin insasina Sunik sulalesinden olan Qeqarqunik hakimi II Qriqor Supan da komek edib 33 VIII esrin evvellerinde Qafqazda Ereb Xilafetinin tesirinin zeiflemesi dovrunde Sunik sulalesi bir nece qola bolundu 821 ci ilde ereb quvveleri Sunikin boyuk bir hissesini idare eden Vasak Suniye qarsi yurus teskil etdiler Lakin Xurremiler herekatinin rehberi Babekin komekliyi ile sunikliler oz torpaqlarini ereblerden azad ede bildiler Lakin bu defe de Sunik hakimi Babekden asili veziyyete dusdu Babeke qarsi muharibenin aparildigi dovrde o yurus ederek Goyce golu sahilinde yerlesen Balk ve Qeqrqunik havarlarini taladi 34 Vasak Suninin olumunden sonra onun boyuk oglu Filipe merkezi Suniki kicik oglu Saak Suni ise Goyce golu etrafindaki erazileri idare ederek Sunik sulalesinin Qeqarqunik haykazunlari hakimleri olan qolunun esasini qoymusdur Sunik hakimleri terefinden insa edilmis Seki qalasi ve Oxcu qalasinin dovrumuze catmis qaliqlari IX esrde Sunik sulalesi bes qola bolunmusdu 831 832 ci illerde ilk Qeqarqunik hakimi Saak Suni ereb vostikani Xola qarsi usyanda oldukden sonra onun hakimiyyete gelmis oglu I Qriqordan sonraki Qeqarqunik hakimleri Ermenistanda hakimiyyete gelmis Baqratuni sulalesine meylli siyaset yurutmeye basladilar ve qohumluq elaqeleri yaratdilar 35 Sunik sulalesinden olan Qeqarqunik hakimi Vasak Qaburun arvadi Meryem Baqratiler sulalesinden olan Ermenistan krali I Boyuk Asotun qizi Ermenistan krali I Qaqikin arvadi ise Sunik cari Vasakin 998 1040 qizi Ketramid olmusdur 36 37 853 cu ilde Vayots Zor Sunikin qerbinde Naxcivanin simalinda yerlesen erazi ve Sunik vilayetleri ereb serkerdesi Buganin hucumuna meruz qaldi Hebs edilmis hakimler Asot Suni ve Vasak Isxanik evvelce Debile daha sonra ise Samireye gonderildi Lakin onlar tezlikle azad edildiler ve Samireden Sunike qayidaraq onun berpasi ile mesgul oldular Vasak Isxanikin esirlikde oldugu muddetde Asot Baqratuninin teyinati ile taxtda onu evez etmis Vasak Qabur ise hakimiyyetin qanuni sahibi geldikde taxti ona tehvil verdi 38 X esrin evvellerinde Sunikde ikihakimiyyetlilik yaranir Knyaz Smbat qerbi Sunik erazisini Vayots Zor ve Saaponk eyaletlerini qardasi ise Balk havari ve Ekeri cayi sahilindeki erazileri idare etmeye baslayir 39 909 910 cu illerde Saciler sulalesinden olan Azerbaycan emiri Yusif ibn Ebu Sac Elince havarini tutaraq Sunikden ayirir X esrde Baqratuni sulalesinden olan Ani krali II Demir Asot yurus ederek Goyce golu sahilindeki Qeqarqunik eyaletini tutdu ve Sunik sulalesinin hemin eyaletde hakim olan qolu Qeqarqunik haykazunlarinin hakimlerinin hakimiyyetine son qoyuldu Erazi ise Ani carliginin terkibine qatilir IX X esrlerde Sunik sulalesinin numayendeleri genis quruculuq insaat isleri ile mesgul olmuslar Bu zaman Aermon Siseveng Siveng Makenis Kotaveng kilseleri Oxcu qalasi Seki qalasi kimi tarixi memarliq abideleri insa edilmisdir 906 ci ilde ise Sunik hakimi Asot Suni 892 909 ve onun arvadi Susan terefinden Tatev monastirinin esasi qoyulmusdur Monastirin tikintisine hemcinin Sunik sulalesinden olan Qeqarqunik hakimi II Qriqor Supan 859 913 ve Caqik de yardim etmisdir X esrin ortalarinda Vayots Zor hakimi Vasak Suni Dvin seherini Seddadiler sulalesinden almaga cehd gostermis lakin doyusde meglub olmusdu Bu hadiseden sonra Sunik sulalesinin Vayots Zor eyaletinde hakimiyyeti daha da zeifleyir Artiq 970 980 ci illerde eyalet Balk Cenubi Sunik Qafan erazisi hakimi I Smbata tabe olur I Smbat ise 987 ci ilde Sunik knyazliginin musteqilliyini elan etse de 988 ci ilde Ani carligindan vassal asililigini qebul etmeli olur Sunik sulalesinden olan hakimler Redakte Zoranamak Ermenistanda hokmdarin herbi reystri Sunik carliginin erazisi 1020 1166 IV esr Redakte Vaginak Antioks Suni BabikV esr Redakte Vaginak Vasak Suni Varaz Vaan Qdexon BabkenVayots Zor hakimleri Redakte 821 ci ilde Vasakin olumunden sonra onun boyuk oglu Filipe Sunikin boyuk bir hissesini oz hakimiyyeti altinda birlesdirdi Kicik oglu Saak ise Goyce golu etrafindaki erazileri hakimiyyeti altina alaraq burada hakimiyyetde olmus Sunik sulalesinden olan Qeqarqunik haykazunlarinin hakimiyyetini davam etdirdi Filipe Suni Babken Suni Vasak Isxanik Asot Suni 40 Smbat Suni Vasak Suni 41 X esrde Vasak Suni Debili Seddadilerden azad etmeye cehd etse de doyusde meglub oldu Bu hadiseden sonra Vayots Zorun Sunik sululesinden olan hakimleri oz nufuzlarini itirdiler X esrin 70 80 ci illerinden etibaren Sunikin siyasi merkezi bir qeder cenuba Balk havarina muasir Qafan kecdi Vayots Zor hakimliyi I Smbatin dord oglundan Smbat Saak Vasak Babken Saaka kecdi Qeqarqunik haykazunlari Redakte Sunik sulalesinin Qeqarqunik haykazunlari olan qolunun esasini Sunik hakimi Vasakin oglu Saak qoymusdur 42 Qeqarqunik haykazunlari 821 925 ci illerde Simali Sunikde Goyce golunun qerb sahilinde hakimlik etmisler Hakimlerin qerargahi Kot kendinde Asagi Qaranliq rayonunun Asagi Adiyaman kendi olmusdur Sunik sulalesinin diger numayendeleri kimi Qeqarqunik haykazunlari da genis quruculuq ve insaat isleri ile mesgul olmuslar Ermeni tarixcisi Ovanes Drasxanakertli bu haqqda yazir Tanrinin butun merhemeti ve qaygisini Ermenistana bexs etdiyi gunlerde olkede her oz xeyirli isini davam etdirirdi Ve esas nahararlar boyuk daslardan guclu divarlar insa etdirir seherleri ve monastirlari qorumaga calisirdilar En cox ise Haykazunlardan isxan Qriqor Suni ve onun qardaslari Saak ve Vasak insaat isleri gordururduler Onlar Gelam golunun etrafini abadlasdirirdilar 43 dd 925 ci ilde Ani cari II Demir Asot Goyce golu etrafina yurus ederek hemin erazileri isgal etmis ve Sunik sulalesinin burdaki hakimiyyetine son qoyulmusdur Sunik carlari Redakte987 ci ilde Sunik hakimi I Smbat Suniki musteqil knyazliq elan etdi ve Sunikin birinci knyazi oldu Lakin 988 ci ilde Baqratuni sulalesi numayendeleri terefinden idare olunan Ani carliginin tezyiqleri neticesinde vassal asililigini qebul etmeli oldu 44 Vasak ve II Smbatin hakimiyyetleri dovrunde Sunik carligi iqtisadi baximdan xeyli guclendi 45 II Smbatin varisi olmadigindan onun olumunden sonra hakimiyyete kicik qardasi Qriqor geldi I Qriqorun Sunikde hakimiyyeti dovrunde Azerbaycan Selcuqlular terefinden feth edildi ve Sunikin de bir nece serhed havari Selcuqlularin hakimiyyeti altina kecdi 46 I Qriqorun olumunden sonra Sunik carliginda Sunik sulalesinin hakimiyyeti kesildi Sunik taxtina I Qriqorun arvadinin qardasi Xacinli Senekerim sahib cixdi Sunik sulalesinin davamcilari XVII XIX esrlerde Azerbaycanda yaranmis melik sulalelerinin formalasmasinda istirak etmisdir Istinadlar Redakte V Minorsky Studies in Caucasian History CUP Archive 1953 seh 69 Siunik had its own ancient dynasty claiming descent from Hayk the founder of the Armenian nation According to the local historian the race of Sisak issued from Hayk Moisey Xoreni Istoriya Armenii kn I gl 12 Movses Horenaci Istoriya Armenii kn II gl 8 N Adonc Dionisij Frakijskij i armyanskie tolkovateli Pg 1915 S 181 219 R Acharyan Istoriya armyanskogo yazyka Erevan 1951 str 128 129 N Adonts Armeniya v epohu Yustiniana Erevan 1971 str 421 N Adonts Armeniya v epohu Yustiniana Erevan 1971 str 423 F Mamedova Kavkazskaya Albaniya i Albany Baku 2005 str 265 K V Trever Ocherki po istorii i kulture Kavkvzskoj Albanii M L 1959 str 146 Ricard Hovanisyan The Armenian People from Ancient to Modern Times Palgrave Macmillan 1997 Vol I The Dynastic Periods From Antiquity to the Fourteenth Century seh 15 Sebeos Car Iraklinin tarixi XXVIII XXIX H Hubschmann Die Altarmenische Ortsnamen seh 216 J Markwart Entstehung der armenischen Bistumer Orientalia Christian XXVII 2 Roma 1931 Moisey Kalankatli I V Moisey Xorenli II VIII Aqafangel Ermenistan tarixi Spasitelnoe obrashenie strany nashej Armenii cherez svyatogo muzha muchenika 795 CXII Cyril Toumanoff Studies in Christian Caucasian History Georgetown University Press 1963 seh 252 Vsemirnaya istoriya Pod red A Belyavskij L Lazarevich A Mongajt M 1956 T 2 ch V gl XXV Pomimo postoyannogo vojska kotorym raspolagal car osnovnye voennye sily vystavlyalis nahararami Chislennost armii vo vremya vojny dohodila do 100 120 tys Naharary raspredelyalis po rangam v zavisimosti ot kolichestva vystavlyaemyh imi voinov Naibolee silnymi posle carej byli knyazya Syuni Osobaya voinskaya gramota opredelyala kolichestvo voinov vystavlyaemyh kazhdym nahararom F Memmedova Qafqaz Albaniyasinin siyasi tarixi ve tarixi cografiyasi Baki 1993 seh 97 Vardan Velikij Chast 1 Vseobshaya istoriya Vardana Velikogo M 1861 S 18 Favstos Buzand III IX I armyanskij car poslal protiv nih svoih vernyh slug knyazya Kordukskogo Dzhona knyazya Mec Capka Mara knyazya Copka Shahuni Nerseha knyazya Syunikskogo Vaginaka knyazya Ashteanskogo Data i knyazya Baseanskogo Manaka s bolshim vojskom Oni poshli pobedili persidskie vojska i vseh voobshe predali mechu i ubili bdeshha s bratom i synovyami ego No golovu Bakura i devushku odnu ego doch oni privezli k caryu I tak kak iz roda Bakura nikogo bolshe ne ostavalos to car etu devushku dal v zheny svoemu lyubimcu Vaginaku Syuni otdal takzhe emu Aldznikskij dom i sdelal ego bdeshhom i naslednikom etogo doma Potomstvo umnozhilos i Vaginak so vsej etoj stranoj i vsemi silami sluzhil vsegda caryu Michael H Dodgeon Samuel N C Lieu The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars AD 226 363 A Documentary History Routledge 1994 seh 259 Moisey Xorenli III 26 Shapuh zhe dostigaet nashego goroda Tigranakerta Gorozhane vmeste s voennym otryadom opolchayutsya protiv nego ibo Antioh rodovladyka Syunijskij test Arshaka i upravitel goroda prikazal zaperet vorota pered Shapuhom I ne tolko ne vpustil ego no dazhe ne poslal k nemu vestnikov i ego poslancev ne prinyal Proizoshlo srazhenie v kotorom pogibli mnogie iz persov Rat Shapuha poterpev porazhenie vozvratilas v Mcbin Bagratids Encyclopaedia Iranica Within less than a century after the disaster of 775 they regained and increased their political importance and then reigned over a powerful and consolidated west central Armenian state Since this disaster had ruined and weakened many princely houses which were reduced to dependence on a few others the might of those few who had survived the ruin was vastly increased Armenia thus came to be divided into only just three big political formations the Arcrunid state in the south the Siunid state in the east and the Bagratid state which proved the most successful Cautiously maneuvering as they had always done between on the one hand the caliphate which was on the decline now and breaking up into a number of succession states and on the other the empire which was concentrating upon a struggle with these the Bagratids monopolized the office of presiding prince and then in 884 converted it into kingship Recognition was easily obtained from caliph and emperor Stepanos Orbelyan Istoriya oblasti Sisakan Tiflis 1910 S 26 A Fazili Atropatena Baki 1993 Sebeos Car Iraklinin tarixi XXVIII XXIX VMoisey Xorenli II VIII Kalankatli I V N Adonc Armeniya v epohu Yustiniana str 421 422 primech 4 F Mamedova Kavkazskaya Albaniya i Albany Baku 2005 str 266 Kalankatli II XIX Nicholas Holding Deirdre Holding Armenia with Nagorno Karabagh 3 e izd Bradt Travel Guides 2011 T 3 S 256 On the north facade are also representations of the founders of the church Prince Ashot his wife Shushan Grigor Supan the ruler of Gegharkunik and Prince Dzagik V Minorsky Studies in Caucasian History CUP Archive 1953 S 69 Gilbert Dagron Travaux et memoires du Centre de recherche d histoire et civilisation de Byzance Monographies Travaux et memoires De Boccard 2000 T 13 S 402 Dans la seconde moitie du IXe siecle ces deux parties du Siwnik vecurent en paix et proches des Bagratuni au Geiakuni Vasak Gabur avait epouse une fille du futur roi ASot Ier et leurs trois fils Grigor Sup an II Sahak et Vasak Stepanos Orbelyan Istoriya oblasti Sisakan Er 1986 S 256 Vardan Velikij chast 3 Vseobshaya istoriya Vardana Velikogo Per M Emina M 1861 S 114 115 V nachali 431 985 goda umiraet Sembat Totchas vyzyvayut izgnannogo Gagika vozlagayut na nego koronu zhenyat ego na Katramite docheri Syunik skogo carya Saaka Ona dovershila postrojku sobornoj cerkvi uveshavaemaya angelom Bozhiim kotoryj obeshaet ej pomogat v ee prsdpriyatii i ostavatsya v tom zhe hrame do teh por poka vse sozdaniya ne uvidyat Hrista prishedshim Iovannes Drashanakertci gl XXVIII Istoriya Armenii Er 1986 V Minorsky Studies in Caucasian History CUP Archive 1953 S 69 70 By the beginning of the 10th century the family domains were divided into two principalities Smbat took the western part consisting of Vayots dzor and Shahaponk and his brother the eastern part namely Balk down to the river Akera A E Redgate The Armenians Wiley Blackwell 2000 S 208 Vayotsc dzor and other lands passed from Vasak Ishkhanik to his brother Ashot and then to Vasak s son as co heir with Ashot s four sons Stepanos Orbelyan Istoriya oblasti Sisakan Er 1986 S 193 Richard G Hovannisian The Armenian People From Ancient to Modern Times The Dynastic Periods From Antiquity to the Fourteenth Century Palgrave Macmillan 2004 T I S 137 Iovannes Drashanakertci gl XL Istoriya Armenii Er 1986 Steven Runciman The Emperor Romanus Lecapenus and his reign a study of tenth century Byzantium Cambridge University Press 1988 S 126 127 All except for the house of Siounia which on the whole remained close allies of the Bagratids spend their days in a mass of intricate and changeful intrigues alliances and wars directed solely by envy and the desire of self aggrandizement Stepanenko V P Iz istorii armyano vizantijskih otnoshenij vtoroj poloviny X XI v k atribucii monet Kyurike kuropalata Antichnaya drevnost i srednie veka 1978 V 15 S 46 Vojska vassalnyh gosudarstv prinimali uchastie vo vseh vneshnepoliticheskih akciyah anijskih Bagratidov V kachestve primera mozhno privesti konflikt vladetelya Tao Davida Kurolalata s caryom Abhazii Kartli Bagratom III i ego otcom Gurgenom 988 Soyuznik Davida shahanshah Smbat II napravil emu na pomosh vojska Vananda Syunika Vaspurakana i Tashir Dzorageta University of Cambridge The Cambridge history of Iran Cambridge University Press 1991 T 5 S 64 Alp Arslan s victory at Malazgirt also meant that apart from the districts of Tashir and eastern Siunik Armenia passes definitely into Muslim hands and within the nest decade or so the Byzantines resolutely anti Armenian to the end exterminated several survivors of the native Bagratid and Ardzrunid dynasties Hemcinin bax Redakte Qafqaz Albaniyasi portaliSunik Sunik knyazligi Qafqaz Albaniyasi Azerbaycan tarixi Ermenistan tarixiXarici kecidler RedakteT M Saakyan Sunik nahararlarinin Arsaki carliginin formalasmasindaki rolu Arxivlesdirilib 2020 11 14 at the Wayback Machine Ist filol zhurn 1975 2 S 159 166 erm Menbe https az wikipedia org w index php title Sunik sulale amp oldid 6068577, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.