fbpx
Wikipedia

Muğam üçlüyü

Muğam üçlüyüAzərbaycanın milli musiqi alətləri olan tar, kamançaqaval ifaçılarından ibarət klassik muğam triosu; Azərbaycan muğam dəstgahlarını icra edən ənənəvi sazəndələr ansamblı; xanəndə və sazəndə dəstəsi.

Azərbaycan musiqisi
Ümumi mövzular
Janrlar
Xüsusi formalar
Milli musiqi
Alt janrlar
Media və təqdim etmə
Musiqi festivalları
Musiqi mediasıMədəniyyət TV
Millətçilik və vətənpərvərlik mövzusunda mahnılar
Milli himnAzərbaycan himni

Muğam üçlüyün ifa etdiyi vokal instrumental bütöv muğam dəsgahı adlanır. Dəsgah muğamın küll halında, yəni, onun dəramədinin, bütün şöbə və guşələrinin, eləcə də hər şöbənin təsnif və rəng, yaxud diringələrinin ardıcıl ifa olunması deməkdir. Muğam kompozisiyasına daxil olan şöbələr əsərin musiqi-poetik məzmununu müəyyənləşdirən improvizə reçitavit səpkili vokal melodiyalardan ibarətdir. Bunlar dəqiq ritmə malik mahnı və rəqs epizodları ilə əvəzlənir. Mahnı epizodları təsnif, rəqsinki isə rəng adlanır.

Quruluşu

Muğam üçlüyü adından da göründüyü kimi üç nəfərdən ibarətdir. Bu dəstə yeganə çalğıçı üçlüyüdür ki, muğamlar bütöv, dəstgah şəklində, bütün incəlikləri ilə dinləyiciyə çatdırılır.

 
Nizami Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasına çəkilmiş XVI əsrə aid miniatürdə təsvir olunmuş muğam üçlüyü
 
Qoşanağaranın da olduğu muğam dəstəsi – Bülbülcanın ansamblı, XIX əsrin axırları.
 
Qoşanağaranın da olduğu muğam dəstəsi – Seyid Şuşinskinin ansamblı, 1916-cı il.

İlk dövrlərdə sazəndə dəstəsində tar, kamançabalabandan, təsnifrəngləri ifa etdikdə isə dairə, qoşanağaradan istifadə olunurdu. Məşhur tarzən Mirzə Sadıq Əsəd oğlunun tar alətində apardığı yenidənqurma işlərindən sonra artıq gur səsli qoşanağaraya ehtiyac qalmır, bu, xanəndənin əlində tutduğu incə səsli qaval ilə əvəz olunur. Beləliklə, bu dəstə yalnız 3 nəfərdən ibarət olur. Bu dəstəyə tarzən, kamançaçıxanəndə daxildir ki, həmin üçlük XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq ta bu günə qədər fəaliyyət göstərir. Onların Azərbaycan xalq musiqisinin inkişafında, muğam ifaçılıq məktəbinin yaradılmasında rolu misilsizdir.

Üçlüyün başlıca icraçısı qavalda çalan müğənni - xanəndədir. O, öz zövqünə və fərdi imkanlarına görə kompozisiya qurur. Daha doğrusu, dəstgaha hansı şöbələrə hansı guşələrin daxil edilməsi, onların həcmi, rəng və ya təsniflərin yerləşdirilməsini məhz xanəndə həll edir. Xanəndə muğamı oxuyarkən qavalı üzünə yaxınlaşdırır, səsinin dinləyicilərə yönəlməsini, rezonanslanmasının təmin edir. Rəng və təsniflərin ifası zamanı isə xanəndə tərəf müqabillərini və özünü qavalla müşayiət edir.

Üçlüyün ikinci iştirakçısı tarzən, çaldığı alət isə tardır. Tarzən, xanəndənin oxuduğu zaman, orqan punktu ilə müşayiət edər, nəfəsarası solo muğam parçaları çalır, yeni guşələrə modulyasiyalar edir. Dəstgahın icrası bir növ xanəndə ilə tarzənin dialoqundan ibarət olur. Çünki tar hər hansı guşəni əvvəlcə instrumental ifa edib, sonra yerini xanəndəyə verir. Muğam şöbələrilə növbələşən instrumental pyeslərdə isə tarzən yeganə solistdir. Tarzən gözəl ansambl duyumuna malik olmalı xanəndəni müşayiət etməklə yanaşı ona nə zaman nəfəsin dərməyə imkan verməyi, onun fərdi imkanlarını böyük həssaslıqla duymalıdır.

Üçlüyün son iştirakçısı yayla çalınan kamançanın funksiyası bir qədər məhduddur. Eyni zamanda xanəndəni və tarzəni müşayiət edən kamançaçı nəticə etibarilə mürəkkəb muğam ifadə tərzinin əmələ gəlməsinə xidmət edir. Bundan əlavə, tarın xanəndəni, kamançanın tarı təqlid etməsi musiqişünaslıq dilində ikiqat imitasiya deyilən mürəkkəb bir ifadə tərzini yaradır. Lakin kamança təkcə müşayiətçi deyil. Muğamın ən lirik, yanıqlı epizodlarında xanəndənin deklamasiya epizodlarından sonra kamançanın soloları insan səsi qədər ifadəli, təsirli səslənir.

İstifadə olunan musiqi alətləri

Qaval – zərbli musiqi alətidir. Qaval bir üzünə balıq dərisi çəkilmiş dəyirmi ağac halqadan ibarətdir. Dairəşəkilli, eni 60–75 mm və diametri 350–450 mm olan sağanağın içərisinə dairə boyu xırda halqalar bərkidilir və onlar çalğı vaxtı səslənir. Muğam ifaçılığında geniş tətbiq olunur. Bir növ xanəndənin atributudur. Belə ki, xanəndə qavalda çalaraq, üçlüyün dəqiq ritmli musiqi epizodlarının ifasında iştirak edir. Buna görə də qaval aləti, bir növ xanəndənin atributuna çevrilmişdir.

Tar – mizrabla çalınan simli-dartımlı musiqi alətidir. Onun səkkiz rəqəminə bənzər gövdəsi böyük və kiçik çanaqdan ibarətdir. Çanaqların üzü (yəni ön tərəfi) dəri ilə örtülür. Kiçik çanağa bərkidilən "qol"a - "qrif"ə heyvan bağırsaqlarından hazırlanmış iyirmi iki pərdə bağlanır. Tarın qolu üzərindən keçən simlər yuxarıdan "aşıq"lar vasitəsilə "kəllə"yə aşağıdan isə böyük çanağın altındakı xərəyə bağlanır. Muğam üçlüyündə tar aparıcı alətdir.

Muğam üçlüyündə istifadə olunan Azərbaycan tarı özünəməxsus quruluşa, konstruksiyaya və bədii-texniki imkanlara malikdir. Belə ki, 11 simli müasir Azərbaycan tarı, geniş səs diapazonuna və zəngin ifaçılıq imkanlarına malik alətdir. Təkrarsız tembr gözəlliyinə, tükənməz virtuoz imkanlara malik olan Azərbaycan tarı XIX əsrin II yarısında Sadıqcan adı ilə tanınan görkəmli el sənətkarı Mirzə Sadıq tərəfindən İran tarı əsasında təkmilləşdirilmişdir. O, İran tarının simlərinin sayını beşdən on birədək artırmış, gövdəsini yüngülləşdirib, diz üstdən qaldıraraq köksə sıxmış və Azərbaycan tarını yaratmışdır. Nəticədə alətin tembr və texniki imkanları xeyli artmışdır.

Kamança – simli-kamanlı musiqi alətidir. Azərbaycanın ən qədim musiqi alətlərindən biridir. Kamança Azərbaycan xalq çalğı alətləri arasinda yeganə yaylı alətdir. Nizami Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasında adı çəkilmiş, Təbriz miniatür rəsm əsərlərində (Ağamirək İsfahani, Mir Seyid Əli) təsvir olunmuşdur. Kamança, əsasən, qoz ağacından düzəldilir. Bu alət şarabənzər gövdədən – kürəşəkilli çanaqdan, dairəvi qol, "aşıq"lar yerləşən kəllə hissədən və "şiş" adlanan dəmir mildən ibarətdir. Aşağı tərəfdən gövdəyə birləşdirilən metal dayaq kamançanın diz üstə qoyulub çalınmasına imkan yaradır. Metal dayaq həm də kamançanın qolları və gövdəsi üzərindən keçib gələn dörd simi aşağı tərəfdən saxlayır. Yuxarıdan isə simlər "aşıq"lar vasitəsilə kəlləyə bərkidilir. Kamançanın gövdəsinə ön tərəfdən dəri çəkilir. Çanağın üzü – membranı balıq dərisindən, ya da qaramal ciyərinin pərdəsindən çəkilir, qolu pərdəsizdir. Simləri kaman vasitəsi ilə səsləndirilir. Kaman - uclarına bir çəngə at tükü bağlanmış yayşəkilli ağac çubuqdur. Alətin ümumi uzunluğu 65-90 sm olur. Əvvəllər 1-3 simdən ibarət idi. Hazırda 4 simi var: kiçik oktavada "lya", birinci oktavada "mi, lya", ikinci oktavada "mi" səslənir. Diapazonu kiçik oktavanın "lya" - üçüncü oktavanın "mi" (bəzən solo) səsləri həcmindədir. İncə, həzin səsi var.

Məşhur üçlüklər

 
Muğam üçlüyü – Segah İslamın ansamblı, Bakı, 1912-ci il. Soldan sağa: İslam Abdullayev, Şirin Salyanlı, Levon Qaraxanov.

XIX əsrin məşhur tarzəni Mirzə Sadıq əvvəlcə kamançaçalan Ata Bağdagül oğlu ilə birlikdə Şərqin böyük müğənnisi Hacı Hüsünü müşayiət edir, sonra isə şuşalı xanəndə Məşədi İsinin üçlüyünə keçir. 1880-ci ildə onu üçlüyün tərkibində TəbrizəNasirəddin şah Qacarın oğlu Müzəffərəddin Qacar Mirzənin toy məclisinə dəvət edirlər. Toyda çox sənətkarlar çalıb-oxuyur. Lakin Hacı Hüsü ən yaxşı xanəndə, Sadıqcan isə ən gözəl tarzən sayılaraq, fəxri "Şiri-Xurşid" ordeni ilə təltif olunur.

XX əsrin əvvəllərində Keçəçioğlu Məhəmmədin ansamblı məşhur muğam üçlüklərindən biri idi. Bu ansamblı hətta 1912-ci ildə Polşanın paytaxtı Varşavada çıxış etmişdir. Həmin vaxt onun ansamblı özündən başqa tarzən Qurban Primov və kamançaçı Saşa Oqanezaşvilidən ibarət olmuşdur.

 
Tarzən Qurban Primovun ustad xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu və kamançaçı Saşa Oqanezaşvili ilə birgə yaratdıqları üçlük
1930-cu illərdə Cabbar Qaryağdıoğlunun "Heyratı" muğamını oxuması (onu tarda Qurban Primovkamançada Qılman Salahov müşayət edir).

Tarzən Qurban Primovun ustad xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu və kamançaçı Saşa Oqanezaşvili ilə birgə yaratdıqları üçlüyün fəaliyyətini də xüsusi qeyd etməliyik. Çünki 1905-ci ildən başlayaraq 20 ilə qədər fəaliyyət göstərən bu muğam üçlüyü onların yaradıcılığında xüsusi bir mərhələ olub. Bu üçlük nəinki AzərbaycandaQafqazda, hətta bütün Orta Asiyada tanınmağa başlayır. Onlar həmin fəaliyyəti dövründə məşhurlaşıb, müxtəlif ölkələrdə qastrol səfərlərində olub, ifaları qrammofon vallarına yazılıb. Bu mənada 1906-1916-cı illər ərzində Riqa, VarşavaKiyev şəhərlərində "Potte", "Sport-Rekord", "Qrammafon" şirkətləri tərəfindən yazılan valları qeyd etmək olar. Onu da qeyd edək ki, Qurban Primov bu nadir lent yazılarında Cabbar Qaryağdıoğlundan başqa Keçəçioğlu Məhəmməd, Məşədi Məmməd Fərzəliyev, İslam Abdullayev, Ələsgər Abdullayev, Seyid Şuşinski kimi xanəndələri müşayiət edib.

1970-ci illərdə muğam üçlüyü yeni bir formatda meydana çıxmışdır. Belə ki, məşhur bəstəkar, pianoçu, caz-muğam üslubunun banisi Vaqif Mustafazadə 1977-ci ildə "Muğam" caz üçlüyünü yaratmışdır. Və ardınca bu üçlüyə rəhbərlik edərək TallinTiflisdə keçirilmiş festivalların laureatı olmuşdur.

1987-ci ildə M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının nəzdində ilk muğam triosu yaradılmışdır ki, onun adı "Cabbar Qaryağdıoğlu adına muğam üçlüyü" idi. Tərkibi xalq artistləri Möhlət Müslümov (tarzən), Fəxrəddin Dadaşov (kamançaçı) və Zahid Quliyevdən (xanəndə) ibarət idi. Sonrakı illərdə bu muğam üçlüyü bir çox xanəndələrlə işləmiş, dünyanın bir çox ölkələrində qastrol səfərlərində olmuşdur. Müxtəlif xanəndələri müşayiət edən üçlüyün ifasında xarici ölkələrdə bir sıra disklər buraxılmışdır.

1992-ci ildə ildə xanəndə Ağaxan Abdullayev, tarzən Zamiq Əliyev və kamançaçı Ədalət Vəzirov birlikdə "Zülfü Adıgözəlov adına muğam üçlüyü" yaratmışdır. Bu trio İranda, İraqda Məhəmməd Füzulinin 500 illiyi ilə bağlı YUNESKO-nun tədbirlərində çıxış etmişdir. 1997-ci ildən bu trioya Ağaxan Abdullayevin əvəzinə tanınmayan, tələbə qız Simarə İmanova daxil olmuş və onlar "Şərq bülbülü muğam üçlüyü" adı ilə çıxış etmişlər. Üçlük 1997-ci ildə Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində keçirilmiş "Şərq təranələri" festivalında iştirak edərək 46 ölkə musiqiçiləri arasında ən ali mükafat olan "Qran-Pri"yə layiq görülmüşdür. Üçlük uğurlu qələbəsiylə dünyaya Azərbaycan musiqisini bir daha tanıtdırır. Üçlüyün uğurlu çıxışı və parlaq qələbəsi münasibətilə o zamanki ölkə rəhbəri – Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev qalibləri qəbul edir və onların hər üçü "əməkdar artist" fəxri adına layiq görülür. Bundan sonra dövlət tədbirlərini bu muğam üçlüyü bəzəməyə başlayır. Muğam üçlüyü dövlət tədbirlərində öz layiqli yerini tutur və mütəmadi olaraq ölkə rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənir.

2005-ci ildə əməkdar incəsənət xadimi, Ümumittifaq mükafatları laureatı tarzən Rafiq Rüstəmovun rəhbərlik etdiyi Ağdam rayonunda fəaliyyət göstərən "Xan Şuşinski adına muğam üçlüyü" Fransada qastrol səfərində olmuş və kollektiv 5 gün müddətində LillLion şəhərlərində çıxış etmişdir. Musiqiçilər konsertdən sonra Lill konservatoriyasında tələbələrə ustad dərsləri keçmişlər. Fransa ümumiyyətlə Azərbaycanın gənc muğam üçlüklərinin ən çox çıxış etdikləri ölkələrdən biridir. Misal olaraq, 2010-cu ilin may ayının 13-14-də Fransanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəvəti, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyilə muğam üçlüyü - Beynəlxalq Muğam Festivalının laureatı gənc xanəndə Vəfa Orucova, tarzən Rüfət Həsənov, kamança ifaçısı Elnur Mikayılov Fransanın Eql şəhərinin 1000 illik yubiley tədbirlərində iştirak ediblər.

Muğam sənətinin ən heyrətləndirici ifaçılarından biri olaraq qiymətləndirilən, dünya şöhrətli xanəndə Alim Qasımovun rəhbərlik etdiyi muğam üçlüyü də xüsusi olaraq dəfələrlə Fransada və başqa xarici ölkələrdə muğam sənətini tanıtmışlar. Qeyd edək ki, o, 1989-cu ildən Mənsurov qardaşları – tarzan Camal və kamança çalan Elşən ilə çıxış eləməyə başlamışdır.

2009-cu ilin dekabrından fəaliyyət göstərən "Aypara" muğam üçlüyü respublika və beynəlxalq səviyyəli müsabiqə, festival və tədbirlərdə iştirak edərək Azərbaycan muğamının gənc təmsilçisinə çevrilib. Məşhur "Qarabağ" muğam üçlüyünün gənc davamçıları olan bu üçlüyün ifaçıları – xanəndə Aytən Məhərrəmova Xalq artisti Mənsum İbrahimovun, Ədalət Behbudov Əməkdar artist Elçin Həşimovun (tar), Pərviz Fərhadov isə Əməkdar artist Elnur Əhmədovun (kamança) tələbəsidir. Onlar 2011-ci ildə keçirilmiş II Respublika muğam müsabiqəsində uğurlu çıxış edərək birinci yeri tutublar.

Qadınların bu sahəyə marağının artması nəticəsində yalnız qadınlardan ibarət olan bir sıra muğam üçlükləri də yaranmışdır. Səkinə İsmayılova ilk dəfə olaraq 1989-cu ildə qadınlardan ibarət muğam üçlüyü yaradaraq, bu kiçik kollektivlə bir sıra xarici ölkələrdə çıxış etmişdir Üçlüyün ilk səfəri 1992-ci ildə Fransaya olmuş və orada böyük uğur qazanmışlar. Sonra bu üçlük İngiltərə, İtaliya, İran, Türkiyə, Niderland, Hindistan və digər ölkələrdə anşlaqla konsertlər verərək bir sıra diplom və mükafatlara layiq görülmüşlər. Bu konsertlər vaxtilə həmin ölkələrin kütləvi informasiya vasitələrində geniş işıqlandırılmışdır.

Müxtəlif sahələrdə

Mədəniyyətdə

Muğam üçlüyü Azərbaycanın milli toy adətlərində xüsusi rola malikdir. Məsələn, Lənkəran toy mərasimlərinin ən məsuliyyətli mərhələsi, zirvə nöqtəsi olan oğlan toyunda ənənəvi muğamlar da xüsusi yer tutur. Çox vaxt toya dəvət ediləcək musiqiçiləri əvvəlcə kəndin çayxanasına dəvət edib, yaxşı bir dəstgah oxutdururdular. Bundan sonra bütün kənd ağsaqqalları və ziyalıları razılığını bildirsə, həmin musiqiçilərə toyu aparmaq həvalə olunardı. Muğam üçlüyü bəy toyunu, xüsusən bunun ikinci gününü rövnəqləndirən böyük bir "konsert proqramı" ilə çıxış edirdi. Oğlan toyunun ikinci gecəsi muğam ifaçıları üçün məsuliyyətli gecə hesab olunurdu. Çünki bu gecə kəndin ağsaqqalları, hörmətli adamları, ziyalıları muğamlara qulaq asmaq üçün yığışardılar. Bu toylar barədə 1950-ci illərdən başlayaraq Lənkəranda və onun kəndlərində muğam üçlüyü tərkibində toylara tez-tez dəvət olunan, son illərdə isə Lənkərandakı yeni açılmış Muğam teatrının təşəbbüskarı və fəal iştirakçısı, kamançaçalan Tariyel Əliyev belə demişdir:

  Bizim muğam üçlüyünə ayrıca bir otaq ayırırdılar. Orada həm istirahət edər, həm də istəyimizdən asılı olaraq məşq edərdik. Bizim məclisə daxil olmağımıza bir saat qalmış qara zurna əvəzinə yastı balaban çalınardı. Bu muğam üçlüyünün incə səslənməsinə imkan yaradardı.  

Vaxtilə toy və digər şənlik məclislərində iştirak edən bu dəstə artıq müasir dövrdə teatr və konsert salonlarında çıxış edir. Əslində isə bu dəyişikliyin tarixi XIX əsrin axırlarındab başlayır. Həmin dövrdə xanəndəlik sənəti məclis, toy, şənlik çərçivəsindən çıxıb teatr və konsert salonlarına yol taparkən musiqili səhnəciklər yaranmağa başlamışdır. Belə bir ideyanı ilk dəfə Şuşada o zaman isə hələ Peterburq Universitetinin tələbəsi olan görkəmli yazıçı Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev həyata keçirdi. Onun təşkilatçılığı ilə 1897-ci ildə "Məcnun Leylinin məzarı üstündə" adlı musiqili səhnəcik göstərildi. Bu, dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasından sonuncu hissənin teatrallaşdırılmış musiqili ifası idi. Burada, ilk dəfə olaraq, teatr, poeziyamuğam qovuşdurulmuşdu. Tamaşanın iştirakçıları – xanəndələr muğam üstə poemanın mətnindən müəyyən parçaları ifa edirdilər. Rollarda o dövrdə Şuşada böyük şöhrət qazanmış xanəndələr Cabbar QaryağdıoğluƏhməd Ağdamski çıxış etmişdilər. Onların ifası Mirzə Sadıq Əsəd oğlunun başçılıq etdiyi ənənəvi muğam üçlüyü ilə müşayiət olunurdu.

İncəsənətdə

"Muğam üçlüyü" azərbaycanlı rəssam (məsələn, Toğrul Nərimanbəyovun "Muğam" adlı rəsəm əsəri) və heykəltəraşların (məsələn, Zakir Əhmədov) geniş işlədiyi mövzudur. Həmçinin, geyim kolleksiyalarında da qaval, tarkamançadan ibarət bu üçlüyün əks olunduğu geyimlər nümayiş və təqdim olunmuşdur. Bundan başqa, misal üçün tikmə ustası Mehriban Xəlilzadə iynə ilə "Muğam üçlüyü" əsərini yaratmışdır. Bu mövzuda Səmədağa Cəfərovun saxsı boşqab üzərində çəkdiyi "Muğam üçlüyü" də diqqəti cəlb edir.

Kinoda

Bir sıra filmlərdə muğam üçlüklərinə müraciət olunmuşdur. Məsələn, 1956-cı ilin Azərbaycan filmi olan "O olmasın, bu olsun"da Xan Şuşinski, Bəhram MansurovTələt Bakıxanovdan ibarət üçlük rol almışdır.

Filateliyada

 
Muğam üçlüyünün əks olunduğu Azərbaycanın filateliya məhsulu (2014).

17 fevral 2014-cü ildə "Azərmarka" tərəfindən buraxılmış Azərbaycanın filateliya məhsulu üzərində muğam üçlüyünün rəsmi verilmişdir. Rəsmin qaval olan hissəsi ayrıca poçt markası kimi buraxılmışdır.

İqtisadiyyatda

Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən 2005-ci və 2009-cu illərdə buraxılmış Azərbaycanın 1 manatlıq əsginasları üzərində və 2006-cı ildə buraxılmış Azərbaycanın 1 qəpiyi üzərində muğam üçlüyünün musiqi alətləri təsvir olunmuşdur.


Maraqlı faktlar

Parisə səfəri zamanı məşhur azərbaycanlı milyonçu və mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyevi yalnız işgüzar komanda deyil, muğam üçlüyü də müşayiət etmişdir. O, şöhrət naminə, yaxud əcnəbilərdə təsirli imic yaratmaq üçün deyil, məhz mənəvi tələbat baxımından Avropa səfərinə özü ilə musiqiçilər dəstəsi götürmüşdü.

Qalereya

İstinadlar

  1. Həcər Babayeva. Azərbaycan muğamı. strategiya.az, 30.04.2013  (azərb.)
  2. Muğam Üçlüyü. mugam.musigi-dunya.az  (azərb.)
  3. Əhməd, Vüqar (2010). Elmi-filoloji qaynaqlar, ədəbi simalar haqqında düşüncələr (PDF). Bakı. İstifadə tarixi: 19 January 2016.
  4. Səadət Abdullayeva. AZƏRBAYCAN ÇALĞI ALƏTLƏRİ ANSAMBLLARI TƏSVİRİ SƏNƏTDƏ 2016-03-04 at the Wayback Machine. azyb.net  (azərb.)
  5. Nizami Ganjavi, Khamsa, Khosrow and Shirin, 70tn of the XVI century, SPL, Dorn 341. f. 70 b.
  6. Azərbaycan muğamı. 09.05.2013  (azərb.)
  7. Kamança. mugam.musigi-dunya.az  (azərb.)
  8. İradə Sarıyeva. Tarı diz üstdən sinəyə qaldıran virtuoz musiqiçi - Sadıqcan... "Bakı Xəbər" qəzeti. 26 noyabr 2014, səh. 15.  (azərb.)
  9. Səadət Təhmirazqızı. Qurbansız qalan tarım. "Mədəniyyət" qəzeti, 3 noyabr 2010, səh. 12.  (azərb.)
  10. Məhərrəmova T. Azərbaycan musiqisinin atası Qurban Pirimov hamı üçün nümunə idi. "Kaspi" qəzeti, 28 avqust 2011, səh. 11.  (azərb.)
  11. Həmidə Nizamiqızı. «Sevil»in dörd gözəli. "Mədəniyyət" qəzeti, 9 dekabr 2011, səh. 12.  (azərb.)
  12. Cabbar Qaryağdı oğlu adına muğam üçlüyü. mugam.musigi-dunya.az  (azərb.)
  13. Əliyev Zamiq Balarza oğlu (25.05.1950, Bakı) mugam.musigi-dunya.az  (azərb.)
  14. Alim Nəbioğlu. Nə tez ötdü illərim, nə tez keçdi günlərim. "Olaylar" qəzeti, 21 may 2010, səh. 12.  (azərb.)
  15. ""Əməkdar artist" fəxri adının verilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 may 1998-ci il tarixli, 711 nömrəli Fərmanı. e-qanun.az  (azərb.)
  16. AĞDAMIN XAN ŞUŞİNSKİ ADINA MUĞAM ÜÇLÜYÜ FRANSADA ÇIXIŞ ETMİŞ, USTAD DƏRSLƏRİ KEÇMİŞDİR. azertag.az, 19.12.2005  (azərb.)
  17. Təranə. Fransızlar Azərbaycan muğamının cazibəsində. "Mədəniyyət" qəzeti, 21 may 2010, səh. 5.  (azərb.)
  18. Tofiq Abdin. ONLAR VƏ MƏMLƏKƏTİMİZ. "Ədalət" qəzeti. 23 iyul 2011, səh. 15.  (azərb.)
  19. Ceyhun Zərbəliyev. “Muğama sevgi bizi bir araya gətirib”. “Aypara” muğam üçlüyünün üzvləri ilə söhbət. "Mədəniyyət" qəzeti, 24 iyul 2013, səh. 12.  (azərb.)
  20. Qocayeva A.Muğam və xalq mahnılarımızın mahir ifaçısı. "İki sahil" qəzeti, 31 oktyabr 2007, səh. 8.  (azərb.)
  21. "Musiqi sənəti" fakültəsinin kafedrası. admiu.edu.az  (azərb.)
  22. LƏNKƏRANDA TOY MƏRASİMİ. musigi-dunya.az  (azərb.)
  23. QARABAĞ MUĞAM MƏKTƏBİ, səh. 3, e-library.musigi-dunya.az  (azərb.)
  24. QARABAĞ MUĞAM MƏKTƏBİ, səh. 4, e-library.musigi-dunya.az  (azərb.)
  25. Тогрул Нариманбеков - "Мугам". baku.ru  (rus.)
  26. Закир Ахмедов - Мугам. baku.ru  (rus.)
  27. "Muğam və Milli Geyimlər" adli moda nümayişi keçirilib 2020-08-13 at the Wayback Machine. anspress.com, 18.05.2010  (azərb.)
  28. Durna Səfərli. İynə ilə «çəkən» rəssam. azadliq.org, 16.08.2011  (azərb.)
  29. Məhəmməd Nərimanoğlu. Tikmələrin izi ilə. "Azərbaycan" qəzeti. 29 iyul 2011, səh. 5.
  30. Səadət Abdullayeva. AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİ VƏ TƏSVİRİ SƏNƏTİ 2016-03-04 at the Wayback Machine. azyb.net  (azərb.)
  31. Хан Шушинский, Бахрам Мансуров, Талят Бакиханов в фильме "О олмасын, бу олсун". baku.ru  (rus.)
  32. Avropa 2014. Milli musiqi alətləri. azermarka.az, 17.02.2014  (azərb.)
  33. Hacı Zeynal Abdin Tağıyevin ev muzeyi[ölü keçid]. azhistorymuseum.az  (azərb.)
  34. Шушински Ф. Азәрбайҹан халг мусигичиләри / Под ред. Т. Ахмедова. — Б.: Јазычы, 1985. — С. 182. — 478 с.  (azərb.)

Xarici keçidlər

  • Vüqar Əhməd. "Əfsanəvi tarzən". Bakı, 2010  (azərb.)
  • "Aypara" muğam üçlüyünün TRT Avazİctimai TV-nin birgə hazırladığı "Yeni Gün" verilişində ifası: "Mən aşiq gözlərinə", "Yandırar səni", "Gözəldir".
  • "YouTube"də Mugam Azerbaycan kanalı.
  • Zülfü Adıgözəlov adına muğam üçlüyü 2016-03-05 at the Wayback Machine. maisondesculturesdumonde.org  (ing.)
  • Muğam axşamları 2016-03-04 at the Wayback Machine. icherisheher.gov.az  (azərb.)

muğam, üçlüyü, azərbaycanın, milli, musiqi, alətləri, olan, kamança, qaval, ifaçılarından, ibarət, klassik, muğam, triosu, azərbaycan, muğam, dəstgahlarını, icra, edən, ənənəvi, sazəndələr, ansamblı, xanəndə, sazəndə, dəstəsi, azərbaycan, musiqisiümumi, mövzul. Mugam ucluyu Azerbaycanin milli musiqi aletleri olan tar kamanca ve qaval ifacilarindan ibaret klassik mugam triosu Azerbaycan mugam destgahlarini icra eden enenevi sazendeler ansambli 1 xanende ve sazende destesi 2 Azerbaycan musiqisiUmumi movzularBalet Mugam ucluyu Musiqi aletleri Reqsler Tar ifaciliq seneti Boyuk simfonik orkestr ucun konsert Soltan Hacibeyov Boyuk simfonik orkestr ucun uvertura Soltan Hacibeyov Fuzuli kantatasi Gulustan Bayati Siraz Min bir gece balet Sevil opera JanrlarCaz Dini Herbi Hip hop Klassik Opera Pop Rok Xalq musiqisiXususi formalarMilli musiqiAsiq musiqisi Meyxana MugamAlt janrlarCaz mugam Mugam operasi Simfonik mugamMedia ve teqdim etmeMusiqi festivallariBaki Caz Festivali Baki payizi Xari bulbul festivali Beynelxalq mugam festivali Hacibeyov musiqi festivali Qebele Musiqi Festivali Qizil payiz 69Musiqi mediasiMedeniyyet TVMilletcilik ve vetenperverlik movzusunda mahnilarMilli himnAzerbaycan himnibmrMugam ucluyun ifa etdiyi vokal instrumental butov mugam desgahi adlanir 3 Desgah mugamin kull halinda yeni onun deramedinin butun sobe ve guselerinin elece de her sobenin tesnif ve reng yaxud diringelerinin ardicil ifa olunmasi demekdir 3 Mugam kompozisiyasina daxil olan sobeler eserin musiqi poetik mezmununu mueyyenlesdiren improvize recitavit sepkili vokal melodiyalardan ibaretdir 3 Bunlar deqiq ritme malik mahni ve reqs epizodlari ile evezlenir 3 Mahni epizodlari tesnif reqsinki ise reng adlanir 3 Mundericat 1 Qurulusu 2 Istifade olunan musiqi aletleri 3 Meshur uclukler 4 Muxtelif sahelerde 4 1 Medeniyyetde 4 2 Incesenetde 4 3 Kinoda 4 4 Filateliyada 4 5 Iqtisadiyyatda 5 Maraqli faktlar 6 Qalereya 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerQurulusu RedakteMugam ucluyu adindan da gorunduyu kimi uc neferden ibaretdir Bu deste yegane calgici ucluyudur ki mugamlar butov destgah seklinde butun incelikleri ile dinleyiciye catdirilir 4 Nizami Gencevinin Xosrov ve Sirin poemasina cekilmis XVI esre aid miniaturde tesvir olunmus mugam ucluyu 5 Qosanagaranin da oldugu mugam destesi Bulbulcanin ansambli XIX esrin axirlari Qosanagaranin da oldugu mugam destesi Seyid Susinskinin ansambli 1916 ci il Ilk dovrlerde sazende destesinde tar kamanca ve balabandan tesnif ve rengleri ifa etdikde ise daire qosanagaradan istifade olunurdu 4 Meshur tarzen Mirze Sadiq Esed oglunun tar aletinde apardigi yenidenqurma islerinden sonra artiq gur sesli qosanagaraya ehtiyac qalmir bu xanendenin elinde tutdugu ince sesli qaval ile evez olunur 4 Belelikle bu deste yalniz 3 neferden ibaret olur Bu desteye tarzen kamancaci ve xanende daxildir ki 1 hemin ucluk XIX esrin ikinci yarisindan baslayaraq ta bu gune qeder fealiyyet gosterir 4 Onlarin Azerbaycan xalq musiqisinin inkisafinda mugam ifaciliq mektebinin yaradilmasinda rolu misilsizdir 4 Ucluyun baslica icracisi qavalda calan mugenni xanendedir 1 O oz zovqune ve ferdi imkanlarina gore kompozisiya qurur 1 Daha dogrusu destgaha hansi sobelere hansi guselerin daxil edilmesi onlarin hecmi reng ve ya tesniflerin yerlesdirilmesini mehz xanende hell edir 1 Xanende mugami oxuyarken qavali uzune yaxinlasdirir sesinin dinleyicilere yonelmesini rezonanslanmasinin temin edir Reng ve tesniflerin ifasi zamani ise xanende teref muqabillerini ve ozunu qavalla musayiet edir 1 Ucluyun ikinci istirakcisi tarzen caldigi alet ise tardir 1 Tarzen xanendenin oxudugu zaman orqan punktu ile musayiet eder nefesarasi solo mugam parcalari calir yeni guselere modulyasiyalar edir 1 Destgahin icrasi bir nov xanende ile tarzenin dialoqundan ibaret olur 1 Cunki tar her hansi guseni evvelce instrumental ifa edib sonra yerini xanendeye verir 1 Mugam sobelerile novbelesen instrumental pyeslerde ise tarzen yegane solistdir 1 Tarzen gozel ansambl duyumuna malik olmali xanendeni musayiet etmekle yanasi ona ne zaman nefesin dermeye imkan vermeyi onun ferdi imkanlarini boyuk hessasliqla duymalidir 1 Ucluyun son istirakcisi yayla calinan kamancanin funksiyasi bir qeder mehduddur 1 Eyni zamanda xanendeni ve tarzeni musayiet eden kamancaci netice etibarile murekkeb mugam ifade terzinin emele gelmesine xidmet edir 1 Bundan elave tarin xanendeni kamancanin tari teqlid etmesi musiqisunasliq dilinde ikiqat imitasiya deyilen murekkeb bir ifade terzini yaradir 1 Lakin kamanca tekce musayietci deyil 1 Mugamin en lirik yaniqli epizodlarinda xanendenin deklamasiya epizodlarindan sonra kamancanin sololari insan sesi qeder ifadeli tesirli seslenir 1 Istifade olunan musiqi aletleri RedakteQaval zerbli musiqi aletidir Qaval bir uzune baliq derisi cekilmis deyirmi agac halqadan ibaretdir 1 Dairesekilli eni 60 75 mm ve diametri 350 450 mm olan saganagin icerisine daire boyu xirda halqalar berkidilir ve onlar calgi vaxti seslenir Mugam ifaciliginda genis tetbiq olunur Bir nov xanendenin atributudur Bele ki xanende qavalda calaraq ucluyun deqiq ritmli musiqi epizodlarinin ifasinda istirak edir Buna gore de qaval aleti bir nov xanendenin atributuna cevrilmisdir 6 Tar mizrabla calinan simli dartimli musiqi aletidir Onun sekkiz reqemine benzer govdesi boyuk ve kicik canaqdan ibaretdir Canaqlarin uzu yeni on terefi deri ile ortulur 1 Kicik canaga berkidilen qol a qrif e heyvan bagirsaqlarindan hazirlanmis iyirmi iki perde baglanir 1 Tarin qolu uzerinden kecen simler yuxaridan asiq lar vasitesile kelle ye asagidan ise boyuk canagin altindaki xereye baglanir 1 Mugam ucluyunde tar aparici aletdir 6 Mugam ucluyunde istifade olunan Azerbaycan tari ozunemexsus qurulusa konstruksiyaya ve bedii texniki imkanlara malikdir 6 Bele ki 11 simli muasir Azerbaycan tari genis ses diapazonuna ve zengin ifaciliq imkanlarina malik aletdir 6 Tekrarsiz tembr gozelliyine tukenmez virtuoz imkanlara malik olan Azerbaycan tari XIX esrin II yarisinda Sadiqcan adi ile taninan gorkemli el senetkari Mirze Sadiq terefinden Iran tari esasinda tekmillesdirilmisdir 1 O Iran tarinin simlerinin sayini besden on biredek artirmis govdesini yungullesdirib diz ustden qaldiraraq kokse sixmis ve Azerbaycan tarini yaratmisdir 1 Neticede aletin tembr ve texniki imkanlari xeyli artmisdir 1 Kamanca simli kamanli musiqi aletidir Azerbaycanin en qedim musiqi aletlerinden biridir 7 Kamanca Azerbaycan xalq calgi aletleri arasinda yegane yayli aletdir Nizami Gencevinin Xosrov ve Sirin poemasinda adi cekilmis Tebriz miniatur resm eserlerinde Agamirek Isfahani Mir Seyid Eli tesvir olunmusdur Kamanca esasen qoz agacindan duzeldilir Bu alet sarabenzer govdeden kuresekilli canaqdan dairevi qol asiq lar yerlesen kelle hisseden ve sis adlanan demir milden ibaretdir Asagi terefden govdeye birlesdirilen metal dayaq kamancanin diz uste qoyulub calinmasina imkan yaradir 1 Metal dayaq hem de kamancanin qollari ve govdesi uzerinden kecib gelen dord simi asagi terefden saxlayir Yuxaridan ise simler asiq lar vasitesile kelleye berkidilir 1 Kamancanin govdesine on terefden deri cekilir Canagin uzu membrani baliq derisinden ya da qaramal ciyerinin perdesinden cekilir qolu perdesizdir 6 Simleri kaman vasitesi ile seslendirilir 6 Kaman uclarina bir cenge at tuku baglanmis yaysekilli agac cubuqdur Aletin umumi uzunlugu 65 90 sm olur Evveller 1 3 simden ibaret idi Hazirda 4 simi var kicik oktavada lya birinci oktavada mi lya ikinci oktavada mi seslenir Diapazonu kicik oktavanin lya ucuncu oktavanin mi bezen solo sesleri hecmindedir Ince hezin sesi var 6 Mugam ucluyunun musiqi aletleri Qaval Tar KamancaMeshur uclukler Redakte Kececioglu Mehemmedin ansambli Varsavada 1912 ci il Mugam ucluyu Segah Islamin ansambli Baki 1912 ci il Soldan saga Islam Abdullayev Sirin Salyanli Levon Qaraxanov XIX esrin meshur tarzeni Mirze Sadiq evvelce kamancacalan Ata Bagdagul oglu ile birlikde Serqin boyuk mugennisi Haci Husunu musayiet edir sonra ise susali xanende Mesedi Isinin ucluyune kecir 8 1880 ci ilde onu ucluyun terkibinde Tebrize Nasireddin sah Qacarin oglu Muzeffereddin Qacar Mirzenin toy meclisine devet edirler 8 Toyda cox senetkarlar calib oxuyur 8 Lakin Haci Husu en yaxsi xanende Sadiqcan ise en gozel tarzen sayilaraq fexri Siri Xursid ordeni ile teltif olunur 8 XX esrin evvellerinde Kececioglu Mehemmedin ansambli meshur mugam ucluklerinden biri idi Bu ansambli hetta 1912 ci ilde Polsanin paytaxti Varsavada cixis etmisdir Hemin vaxt onun ansambli ozunden basqa tarzen Qurban Primov ve kamancaci Sasa Oqanezasviliden ibaret olmusdur Tarzen Qurban Primovun ustad xanende Cabbar Qaryagdioglu ve kamancaci Sasa Oqanezasvili ile birge yaratdiqlari ucluk Mediani oxut 1930 cu illerde Cabbar Qaryagdioglunun Heyrati mugamini oxumasi onu tarda Qurban Primov ve kamancada Qilman Salahov musayet edir Tarzen Qurban Primovun ustad xanende Cabbar Qaryagdioglu ve kamancaci Sasa Oqanezasvili ile birge yaratdiqlari ucluyun fealiyyetini de xususi qeyd etmeliyik 9 Cunki 1905 ci ilden baslayaraq 20 ile qeder fealiyyet gosteren bu mugam ucluyu onlarin yaradiciliginda xususi bir merhele olub 9 Bu ucluk neinki Azerbaycanda ve Qafqazda hetta butun Orta Asiyada taninmaga baslayir 10 Onlar hemin fealiyyeti dovrunde meshurlasib muxtelif olkelerde qastrol seferlerinde olub ifalari qrammofon vallarina yazilib 9 Bu menada 1906 1916 ci iller erzinde Riqa Varsava ve Kiyev seherlerinde Potte Sport Rekord Qrammafon sirketleri terefinden yazilan vallari qeyd etmek olar 9 Onu da qeyd edek ki Qurban Primov bu nadir lent yazilarinda Cabbar Qaryagdioglundan basqa Kececioglu Mehemmed Mesedi Memmed Ferzeliyev Islam Abdullayev Elesger Abdullayev Seyid Susinski kimi xanendeleri musayiet edib 9 1970 ci illerde mugam ucluyu yeni bir formatda meydana cixmisdir Bele ki meshur bestekar pianocu caz mugam uslubunun banisi Vaqif Mustafazade 1977 ci ilde Mugam caz ucluyunu yaratmisdir 11 Ve ardinca bu ucluye rehberlik ederek Tallin ve Tiflisde kecirilmis festivallarin laureati olmusdur 11 1987 ci ilde M Maqomayev adina Azerbaycan Dovlet Filarmoniyasinin nezdinde ilk mugam triosu yaradilmisdir ki onun adi Cabbar Qaryagdioglu adina mugam ucluyu idi 12 Terkibi xalq artistleri Mohlet Muslumov tarzen Fexreddin Dadasov kamancaci ve Zahid Quliyevden xanende ibaret idi 12 Sonraki illerde bu mugam ucluyu bir cox xanendelerle islemis dunyanin bir cox olkelerinde qastrol seferlerinde olmusdur 12 Muxtelif xanendeleri musayiet eden ucluyun ifasinda xarici olkelerde bir sira diskler buraxilmisdir 12 1992 ci ilde ilde xanende Agaxan Abdullayev tarzen Zamiq Eliyev ve kamancaci Edalet Vezirov birlikde Zulfu Adigozelov adina mugam ucluyu yaratmisdir 13 Bu trio Iranda Iraqda Mehemmed Fuzulinin 500 illiyi ile bagli YUNESKO nun tedbirlerinde cixis etmisdir 1997 ci ilden bu trioya Agaxan Abdullayevin evezine taninmayan telebe qiz Simare Imanova daxil olmus 13 ve onlar Serq bulbulu mugam ucluyu adi ile cixis etmisler 14 Ucluk 1997 ci ilde Ozbekistanin Semerqend seherinde kecirilmis Serq teraneleri festivalinda istirak ederek 46 olke musiqicileri arasinda en ali mukafat olan Qran Pri ye layiq gorulmusdur 13 Ucluk ugurlu qelebesiyle dunyaya Azerbaycan musiqisini bir daha tanitdirir Ucluyun ugurlu cixisi ve parlaq qelebesi munasibetile o zamanki olke rehberi Azerbaycan Prezidenti Heyder Eliyev qalibleri qebul edir ve onlarin her ucu emekdar artist fexri adina layiq gorulur 15 Bundan sonra dovlet tedbirlerini bu mugam ucluyu bezemeye baslayir Mugam ucluyu dovlet tedbirlerinde oz layiqli yerini tutur ve mutemadi olaraq olke rehberliyi terefinden desteklenir 2005 ci ilde emekdar incesenet xadimi Umumittifaq mukafatlari laureati tarzen Rafiq Rustemovun rehberlik etdiyi Agdam rayonunda fealiyyet gosteren Xan Susinski adina mugam ucluyu Fransada qastrol seferinde olmus ve kollektiv 5 gun muddetinde Lill ve Lion seherlerinde cixis etmisdir 16 Musiqiciler konsertden sonra Lill konservatoriyasinda telebelere ustad dersleri kecmisler 16 Fransa umumiyyetle Azerbaycanin genc mugam ucluklerinin en cox cixis etdikleri olkelerden biridir Misal olaraq 2010 cu ilin may ayinin 13 14 de Fransanin Azerbaycandaki sefirliyinin deveti Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyinin desteyile mugam ucluyu Beynelxalq Mugam Festivalinin laureati genc xanende Vefa Orucova tarzen Rufet Hesenov kamanca ifacisi Elnur Mikayilov Fransanin Eql seherinin 1000 illik yubiley tedbirlerinde istirak edibler 17 Mugam senetinin en heyretlendirici ifacilarindan biri olaraq qiymetlendirilen dunya sohretli xanende Alim Qasimovun rehberlik etdiyi mugam ucluyu de xususi olaraq defelerle Fransada ve basqa xarici olkelerde mugam senetini tanitmislar 18 Qeyd edek ki o 1989 cu ilden Mensurov qardaslari tarzan Camal ve kamanca calan Elsen ile cixis elemeye baslamisdir 2009 cu ilin dekabrindan fealiyyet gosteren Aypara mugam ucluyu respublika ve beynelxalq seviyyeli musabiqe festival ve tedbirlerde istirak ederek Azerbaycan mugaminin genc temsilcisine cevrilib 19 Meshur Qarabag mugam ucluyunun genc davamcilari olan bu ucluyun ifacilari xanende Ayten Meherremova Xalq artisti Mensum Ibrahimovun Edalet Behbudov Emekdar artist Elcin Hesimovun tar Perviz Ferhadov ise Emekdar artist Elnur Ehmedovun kamanca telebesidir 19 Onlar 2011 ci ilde kecirilmis II Respublika mugam musabiqesinde ugurlu cixis ederek birinci yeri tutublar 19 Qadinlarin bu saheye maraginin artmasi neticesinde yalniz qadinlardan ibaret olan bir sira mugam uclukleri de yaranmisdir Sekine Ismayilova ilk defe olaraq 1989 cu ilde qadinlardan ibaret mugam ucluyu yaradaraq 20 bu kicik kollektivle bir sira xarici olkelerde cixis etmisdir 21 Ucluyun ilk seferi 1992 ci ilde Fransaya olmus ve orada boyuk ugur qazanmislar 20 Sonra bu ucluk Ingiltere Italiya Iran Turkiye Niderland Hindistan ve diger olkelerde anslaqla konsertler vererek bir sira diplom ve mukafatlara layiq gorulmusler 20 Bu konsertler vaxtile hemin olkelerin kutlevi informasiya vasitelerinde genis isiqlandirilmisdir 20 Muxtelif sahelerde RedakteMedeniyyetde Redakte Togrul Nerimanbeyovun Mugam adli resminde ucluyun tesviri 1966 Azerbaycan Milli Incesenet Muzeyi Mugam ucluyu Azerbaycanin milli toy adetlerinde xususi rola malikdir Meselen Lenkeran toy merasimlerinin en mesuliyyetli merhelesi zirve noqtesi olan oglan toyunda enenevi mugamlar da xususi yer tutur 22 Cox vaxt toya devet edilecek musiqicileri evvelce kendin cayxanasina devet edib yaxsi bir destgah oxutdururdular 22 Bundan sonra butun kend agsaqqallari ve ziyalilari raziligini bildirse hemin musiqicilere toyu aparmaq hevale olunardi 22 Mugam ucluyu bey toyunu xususen bunun ikinci gununu rovneqlendiren boyuk bir konsert proqrami ile cixis edirdi 22 Oglan toyunun ikinci gecesi mugam ifacilari ucun mesuliyyetli gece hesab olunurdu 22 Cunki bu gece kendin agsaqqallari hormetli adamlari ziyalilari mugamlara qulaq asmaq ucun yigisardilar 22 Bu toylar barede 1950 ci illerden baslayaraq Lenkeranda ve onun kendlerinde mugam ucluyu terkibinde toylara tez tez devet olunan 22 son illerde ise Lenkerandaki yeni acilmis Mugam teatrinin tesebbuskari ve feal istirakcisi 22 kamancacalan Tariyel Eliyev bele demisdir Bizim mugam ucluyune ayrica bir otaq ayirirdilar Orada hem istirahet eder hem de isteyimizden asili olaraq mesq ederdik Bizim meclise daxil olmagimiza bir saat qalmis qara zurna evezine yasti balaban calinardi Bu mugam ucluyunun ince seslenmesine imkan yaradardi 22 Vaxtile toy ve diger senlik meclislerinde istirak eden bu deste artiq muasir dovrde teatr ve konsert salonlarinda cixis edir 4 Eslinde ise bu deyisikliyin tarixi XIX esrin axirlarindab baslayir Hemin dovrde xanendelik seneti meclis toy senlik cercivesinden cixib teatr ve konsert salonlarina yol taparken musiqili sehnecikler yaranmaga baslamisdir 23 Bele bir ideyani ilk defe Susada o zaman ise hele Peterburq Universitetinin telebesi olan gorkemli yazici Ebdurrehim bey Haqverdiyev heyata kecirdi 23 Onun teskilatciligi ile 1897 ci ilde Mecnun Leylinin mezari ustunde adli musiqili sehnecik gosterildi 23 Bu dahi Azerbaycan sairi Mehemmed Fuzulinin Leyli ve Mecnun poemasindan sonuncu hissenin teatrallasdirilmis musiqili ifasi idi 23 Burada ilk defe olaraq teatr poeziya ve mugam qovusdurulmusdu 23 Tamasanin istirakcilari xanendeler mugam uste poemanin metninden mueyyen parcalari ifa edirdiler 23 Rollarda o dovrde Susada boyuk sohret qazanmis xanendeler Cabbar Qaryagdioglu ve Ehmed Agdamski cixis etmisdiler 24 Onlarin ifasi Mirze Sadiq Esed oglunun basciliq etdiyi enenevi mugam ucluyu ile musayiet olunurdu 24 Incesenetde Redakte Mugam ucluyu azerbaycanli ressam meselen Togrul Nerimanbeyovun 25 Mugam adli resem eseri ve heykelteraslarin meselen Zakir Ehmedov 26 genis islediyi movzudur 4 Hemcinin geyim kolleksiyalarinda da qaval tar ve kamancadan ibaret bu ucluyun eks olundugu geyimler numayis ve teqdim olunmusdur 27 Bundan basqa misal ucun tikme ustasi Mehriban Xelilzade iyne ile Mugam ucluyu eserini yaratmisdir 28 29 Bu movzuda Semedaga Ceferovun saxsi bosqab uzerinde cekdiyi Mugam ucluyu de diqqeti celb edir 30 Kinoda Redakte Bir sira filmlerde mugam ucluklerine muraciet olunmusdur Meselen 1956 ci ilin Azerbaycan filmi olan O olmasin bu olsun da Xan Susinski Behram Mansurov ve Telet Bakixanovdan ibaret ucluk rol almisdir 31 Filateliyada Redakte Mugam ucluyunun eks olundugu Azerbaycanin filateliya mehsulu 2014 32 17 fevral 2014 cu ilde Azermarka terefinden buraxilmis Azerbaycanin filateliya mehsulu uzerinde mugam ucluyunun resmi verilmisdir 32 Resmin qaval olan hissesi ayrica poct markasi kimi buraxilmisdir 32 Iqtisadiyyatda Redakte Azerbaycan Respublikasinin Merkezi Banki terefinden 2005 ci ve 2009 cu illerde buraxilmis Azerbaycanin 1 manatliq esginaslari uzerinde ve 2006 ci ilde buraxilmis Azerbaycanin 1 qepiyi uzerinde mugam ucluyunun musiqi aletleri tesvir olunmusdur Maraqli faktlar RedakteParise seferi zamani meshur azerbaycanli milyoncu ve mesenat Haci Zeynalabdin Tagiyevi yalniz isguzar komanda deyil mugam ucluyu de musayiet etmisdir 33 O sohret namine yaxud ecnebilerde tesirli imic yaratmaq ucun deyil mehz menevi telebat baximindan Avropa seferine ozu ile musiqiciler destesi goturmusdu 33 Qalereya Redakte Mugam ucluyunden ibaret Mesedi Memmed Ferzeliyevin ansambli Gence 1911 ci il 34 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Hecer Babayeva Azerbaycan mugami strategiya az 30 04 2013 azerb Mugam Ucluyu mugam musigi dunya az azerb 1 2 3 4 5 Ehmed Vuqar 2010 Elmi filoloji qaynaqlar edebi simalar haqqinda dusunceler PDF Baki Istifade tarixi 19 January 2016 1 2 3 4 5 6 7 Seadet Abdullayeva AZERBAYCAN CALGI ALETLERI ANSAMBLLARI TESVIRI SENETDE Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine azyb net azerb Nizami Ganjavi Khamsa Khosrow and Shirin 70tn of the XVI century SPL Dorn 341 f 70 b 1 2 3 4 5 6 7 Azerbaycan mugami 09 05 2013 azerb Kamanca mugam musigi dunya az azerb 1 2 3 4 Irade Sariyeva Tari diz ustden sineye qaldiran virtuoz musiqici Sadiqcan Baki Xeber qezeti 26 noyabr 2014 seh 15 azerb 1 2 3 4 5 Seadet Tehmirazqizi Qurbansiz qalan tarim Medeniyyet qezeti 3 noyabr 2010 seh 12 azerb Meherremova T Azerbaycan musiqisinin atasi Qurban Pirimov hami ucun numune idi Kaspi qezeti 28 avqust 2011 seh 11 azerb 1 2 Hemide Nizamiqizi Sevil in dord gozeli Medeniyyet qezeti 9 dekabr 2011 seh 12 azerb 1 2 3 4 Cabbar Qaryagdi oglu adina mugam ucluyu mugam musigi dunya az azerb 1 2 3 Eliyev Zamiq Balarza oglu 25 05 1950 Baki mugam musigi dunya az azerb Alim Nebioglu Ne tez otdu illerim ne tez kecdi gunlerim Olaylar qezeti 21 may 2010 seh 12 azerb Emekdar artist fexri adinin verilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 24 may 1998 ci il tarixli 711 nomreli Fermani e qanun az azerb 1 2 AGDAMIN XAN SUSINSKI ADINA MUGAM UCLUYU FRANSADA CIXIS ETMIS USTAD DERSLERI KECMISDIR azertag az 19 12 2005 azerb Terane Fransizlar Azerbaycan mugaminin cazibesinde Medeniyyet qezeti 21 may 2010 seh 5 azerb Tofiq Abdin ONLAR VE MEMLEKETIMIZ Edalet qezeti 23 iyul 2011 seh 15 azerb 1 2 3 Ceyhun Zerbeliyev Mugama sevgi bizi bir araya getirib Aypara mugam ucluyunun uzvleri ile sohbet Medeniyyet qezeti 24 iyul 2013 seh 12 azerb 1 2 3 4 Qocayeva A Mugam ve xalq mahnilarimizin mahir ifacisi Iki sahil qezeti 31 oktyabr 2007 seh 8 azerb Musiqi seneti fakultesinin kafedrasi admiu edu az azerb 1 2 3 4 5 6 7 8 9 LENKERANDA TOY MERASIMI musigi dunya az azerb 1 2 3 4 5 6 QARABAG MUGAM MEKTEBI seh 3 e library musigi dunya az azerb 1 2 QARABAG MUGAM MEKTEBI seh 4 e library musigi dunya az azerb Togrul Narimanbekov Mugam baku ru rus Zakir Ahmedov Mugam baku ru rus Mugam ve Milli Geyimler adli moda numayisi kecirilib Arxivlesdirilib 2020 08 13 at the Wayback Machine anspress com 18 05 2010 azerb Durna Seferli Iyne ile ceken ressam azadliq org 16 08 2011 azerb Mehemmed Nerimanoglu Tikmelerin izi ile Azerbaycan qezeti 29 iyul 2011 seh 5 Seadet Abdullayeva AZERBAYCAN XALQ MUSIQISI VE TESVIRI SENETI Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine azyb net azerb Han Shushinskij Bahram Mansurov Talyat Bakihanov v filme O olmasyn bu olsun baku ru rus 1 2 3 Avropa 2014 Milli musiqi aletleri azermarka az 17 02 2014 azerb 1 2 Haci Zeynal Abdin Tagiyevin ev muzeyi olu kecid azhistorymuseum az azerb Shushinski F Azәrbajҹan halg musigichilәri Pod red T Ahmedova B Јazychy 1985 S 182 478 s azerb Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Mugam ucluyu ile elaqeli mediafayllar var Vuqar Ehmed Efsanevi tarzen Baki 2010 azerb Aypara mugam ucluyunun TRT Avaz ve Ictimai TV nin birge hazirladigi Yeni Gun verilisinde ifasi Men asiq gozlerine Yandirar seni Gozeldir YouTube de Mugam Azerbaycan kanali Zulfu Adigozelov adina mugam ucluyu Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback Machine maisondesculturesdumonde org ing Mugam axsamlari Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine icherisheher gov az azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Mugam ucluyu amp oldid 6046128, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.