fbpx
Wikipedia

Azərbaycan operası

Avqust 05, 2021

Azərbaycan operası — operanın qollarından biri. Azərbaycanda opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də (25-də) Üzeyir Hacıbəyovun Hacı Zeynalabdin Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və şərq- müsəlman aləminin ilk opera əsəri olan "Leyli və Məcnun"u ilə qoyulmuşdur. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulana qədər milli opera, məhz, Üzeyir Hacıbəyovun – "Şeyx Sənan" (1909, opera), "Ər-arvad" (1909, operetta), "Rüstəm və Söhrab" (1910, opera), "O olmasın, bu olsun" (1911, operetta), "Fərhad və Şirin" (1911, opera) və s. kimi əsərləri sayəsində inkişaf edib. Teatrın binası isə 1910-cu ildə məşhur inşaatçı-mühəndis Bayev tərəfindən tikilmişdir. 1918-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti bu binanı satın alaraq rəsmən dövlət teatrına çevirmək haqqında qərar qəbul etmişdir.

Azərbaycan musiqisi
Ümumi mövzular
Janrlar
Xüsusi formalar
Milli musiqi
Alt janrlar
Media və təqdim etmə
Musiqi festivalları
Musiqi mediasıMədəniyyət TV
Millətçilik və vətənpərvərlik mövzusunda mahnılar
Milli himnAzərbaycan himni

Zülfüqar Hacıbəyov ("Aşıq Qərib" 1916), Müslüm Maqomayev ("Şah İsmayıl" 1919), Əfrasiyab Bədəlbəyli ("Nizami" 1948), Fikrət Əmirov ("Sevil" 1955) və digər bəstəkarlar da Azərbaycan opera sənətinə öz töhfələrini vermişlər.

Tarixi

XIX əsr

Bakıda opera ilk dəfə 1889-cu ilin mayında konsert ifasında səslənmişdir. Bu o zaman Bakıda qastrol səfərində olan D.A.Aqrenyev-Slavyanskinin kapellasının ifa etdiyi A.N.Verstovskinin "Askoldova moqila" operası idi. Lakin bir çox musiqiçilər D.A.Aqrenyev-Slavyanskinin fəaliyyətinin bəzi tərəflərini mənfi qiymətləndirərək, repertuarın qeyri-bərabərliyi, ifaçılıq üslubunda həddən artıq zahiri teatr elementlərinin istifadə olunması haqda tənqidi qeydlərlə çıxış edirdilər. İki dəfə 1889-cu ilin dekabrında isə Tbilisi opera artistlərinin qastrol konsertləri olmuşdur. 19 gün ərzində 19 tamaşa göstərilmişdi, onlardan 15-i opera əsəri (11-i qərbi Avropa bəstəkarlarının, 4-ü isə rus bəstəkarlarının əsəri) idi. Tbilisidən orkestr, xor, balet və dekorasiyalarla birgə bütün truppa heyəti gəlmişdi. Tiflis truppası artistlərinin çıxışları çox hərarət və rəğbətlə qarşılandı. O zaman "Kaspi" qəzeti yazırdı:

  Bakıya operanın gəlişi bir daha sübut etdi ki, zəka, duyğu və zövq üçün teatr nə dərəcədə vacibdir.  

Kütlələrin operaya olan marağı heç də Azərbaycan paytaxtı sakinlərinin musiqi zövqünə zidd deyildi. Bütün bunlar gələcəkdə Azərbaycanda opera incəsənətinin təsdiqinə ümid yaradırdı.

1890-cı illərdə Bakının teatr həyatı çox rəngarəng və maraqlı olmuşdur. Buraya çoxlu kollektivlər və artistlər gəlirdilər: Tiflis opera truppası, Peterburq balet artistləri truppası, V.N.Lyubimovun truppası (Dirijorlar - V.S.Plotnikov və B.A.Truffi ilə), məşhur opera müğənniləri - Fedor Şalyapin, Nikolay Fiqner, Yevgeniya Mravina, Anton Vladislavoviç Sekar-Rojanski və digərləri.

Qeyd etmək lazımdır ki, bütün tamaşalar operaların göstərilməsi üçün yenidən təchiz edilmiş sirk səhnəsində keçirilirdi. Artıq 1883-cü ilin 27 noyabrından Hacı Zeynalabdin Tağıyev teatrının açılmasına baxmayaraq, teatrın sahibkarları öz maddi maraqlarını nəzərə alaraq yalnız operetta və dramatik tamaşalara üstünlük verir, opera truppalarını isə dəvət etmirdilər.

XX əsrin ilk yarısı

XX əsrin əvvəllərində Şuşada və Bakıda verilən musiqili səhnəciklərin və «Şərq konsertləri»-nin Azərbaycanda milli operanın yaranmasında da böyük rolu olmuşdur. Bu faktı bəstəkar Üzeyir Hacıbəyov özü belə təsdiq etmişdir:

  «Leyli və Məcnun» operasının yazılışına mən 1907-ci ildən başladığıma baxmayaraq, bu operanın yaranması fikri məndə hələ 1897-1898-ci illərdə 13 yaşlı uşaq ikən, doğma Şuşa şəhərində həvəskarlar tərəfindən tamaşaya qoyulan «Məcnun Leylinin qəbri üstündə» musiqili faciəni görərkən oyanmışdı.

Bu tamaşa mənə o qədər dərin təsir etdi ki, mən bir neçə ildən Azərbaycanda xalq musiqisinin, xanəndəlik sənətinin inkişafı «Leyli və Məcnun» operasının meydana çıxmasına, beləliklə, musiqi mədəniyyətimizdə yeni bir mərhələnin başlanmasına imkan yaratmışdır....

 

1900-cü ildən başlayaraq, Bakıya demək olar ki, hər il (1901 və 1913-cü illərdən başqa) opera truppaları gəlirdi. Onlardan ən əhəmiyyətliləri (1904) A.A.Eyxenvaldın (1910) və D.X.Yujinanın (1912) truppaları idi. Bundan başqa, o dövrdə Sankt-Peterburqun Mariinski teatrının məşhur ulduzları - O.İ.Preobrajenski, L.Q.Kyakşt, Y.N.Sedova və b. iştirak etdiyi balet truppasının qastrolları çox nadir hal sayılırdı. 1908-ci il yanvarın 25-də Tağıyev teatrında Üzeyir Hacıbəyovun ilk operası olan "Leyli və Məcnun"-un ilk tamaşası olmuşdur. Azərbaycan mədəniyyətin daxilində yaranan bu opera Azərbaycan musiqisində opera janrının formalaşması və təşəkkül tapmasının başlanğıcı idi.

1911-ci il fevralın 28-i Bakıda Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixinə Azərbaycanda musiqi professionalizminin formalaşması və milli opera janrının bünövrəsinin qoyulmasını təyin edən yeni mərhələnin başlanğıcı kimi daxil olmuşdur. Həmin gün sənaye sahibkarları olan Mailov qardaşlarının vəsaiti hesabına mühəndis N.Q.Bayev tərəfindən tikilmiş Böyük opera teatrının binası açılmışdır. O vaxtdan etibarən opera incəsənətində baş verən mühüm hadisələr bu teatrla bağlı olmuşdur.

 
Üzeyir Hacıbəyov, 1913-cü il

"Leyli və Məcnun" operasının müvəffəqiyyəti Üzeyir Hacıbəyovun yaradıcılığında opera və musiqili-komediya janrlarında fəal çalışmağa sövq etdi. Hacıbəyov "Leyli və Məcnun"dan sonra "Şeyx Sənan" (premyerası - 30.11.1909), "Rüstəm və Zöhrab" operalarını (premyerası 12.11.1910-cu il), "Ər və arvad" musiqili komediyasını (premyerası - 24.5.1911), daha sonra "Şah Abbas və Xurşid Banu" o (premyerası - 12.3. 1912), "Əsli və Kərəm" (premyerası - 18.5.1912), "Harun və Leyla" operalarını (1915-ci il) yazsa da, lakin səhnəyə qoyulmadı. Hacıbəyovun ən məşhur musiqili komediyalarından biri, bu günədək bütün dünya teatrlarının səhnələrində tamaşaya qoyulan "Arşın mal alan" musiqili komediyası (premyerası 25.10.1913) oldu. Hacıbəyovun inqilabdan əvvəlki əsərləri içərisində ən çox bu əsər Zaqafqaziya, Orta Asiya və Rusiyanın bir çox şəhərlərində tamaşaya qoyulmuşdur. Hələ o zaman "Arşın mal alan" gürcü, rus, tatar, özbək, fars, türk dillərinə tərcümə edilmişdi. Bu musiqili-komediyanın müvəffəqiyyəti, mütərəqqi ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olan "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Şah Abbas və Xurşid Banu" operaları və "O olmasın, bu olsun" musiqili komediyası ilə yanaşı geniş dinləyici auditoriyasını musiqili-səhnə incəsənətinə daha çox cəlb edirdi.

1921-ci ildə təşkil edilmiş Azərbaycan teatrlarının bədii səviyyəsinin yüksəldilməsi üzrə Şuranın üzvü olan Üzeyir Hacıbəyov milli musiqi səhnə incəsənətinin inkişafına böyük köməklik göstərmişdir. 1925-ci ildə Hacıbəyov teatrın yenidən qurulması məqsədilə rus və azərbaycan opera truppalarının vahid bir kollektivdə birləşdirilməsinə imkan yaratmış və bu, hal-hazırda Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının əsasını təşkil etmişdir. Üzeyir Hacıbəyovun 1920-30-cu illərdəki geniş şaxəli və dərin mə'nalı musiqi-ictimai fəaliyyəti bəstəkarın opera janrı üzərində işini dayandırmadı. Əvvəlki kimi Hacıbəyovu yenə də opera yazmaq fikri narahat edirdi. 1932-ci ildə o, bilavasitə yeni opera əsəri üzərində işləməyə başladı və bu janrın ən yüksək meyarlarına uyğun gələn əsil milli opera - "Koroğlu"-nu yaratdı. 1937-ci ildə premyerası olan həmin əsər - bəstəkarın yaradıcılıq zirvəsini təşkil etdi.

Eyni zamanda bu dövrdə Müslüm Maqomayev "Nərgiz" operasını (1935), R.M.Qliyer isə "Şahsənəm" operasını yazır. Operaların müvəffəqiyyəti gənc bəstəkarları yeni opera əsərləri yazmağa ruhlandırır. 1940-cı illərdə Niyazinin "Xosrov və Şirin" operası, Cövdət Hacıyev və Qara Qarayevin "Vətən" operası, Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Nizami" operası və b. yazılmışdır. 1953-cü ildə Fikrət Əmirovun "Sevil" operası tamaşaya qoyulmuşdur.

1960-cı illər

1970-ci illər

1980-cı illər

1990-cı illər

2000-ci illər

2010-cu illər

 
˝Leyli və Məcnun˝ muğam operası. Məcnun rolunda Mənsum İbrahimov

2012-ci il noyabrın 10-da bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun ˝Leyli və Məcnun˝ muğam operası ilk dəfə ABŞ-da nümayiş etdirilib. 2017-ci ildə Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində ilk dəfə olaraq rok-opera yazılıb. İki il müddətində ərsəyə gələn "Səyyah Sindibad" adlı əsərin müəllifi bəstəkar və müğənni, klassik vokal məktəbinin nümayəndəsi Rizvan Sədirxanovdur.

Azərbaycan operasının janrları

Muğam operası

1908-ci ilin 12 yanvarında milyonçu Zeynalabdin Tağıyevin teatrında tamaşaya qoyulan ilk muğam operası böyük müvəffəqiyyət qazandı. Bunun əsas səbəbi Azərbaycan xalqının öz teatr səhnəsində milli operanın işıq üzü görməsini səbirsizliklə gözləməsi idi. Bu operada muğam ilə məşhur klassik süjet uğurla birləşdirilmişdi. "Leyli və Məcnun" Azərbaycanın ilk muğam operası kimi tarixə düşmüşdü. Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” (1916), Müslüm Maqomayevin “Şah İsmayıl” (1916) operaları bu janrın maraqlı nümunələridir. Bu ənənə XX əsrin ikinci yarısında da bəstəkarlar tərəfindən davam etdirilmişdir. Şəfiqə Axundovanın “Gəlin qayası”, Cahangir Cahangirovun “Xanəndənin taleyi” operaları bu qəbildəndir. Ramiz Mustafayevin “Vaqif”, Vasif Adıgözəlovun “Natəvan” operalarında dövrün görkəmli xanəndələrinin obrazlarını canlandırmaq üçün əsərin musiqi məzmununda muğamlardan istifadə edilmişdir.

Azərbaycan operalarının xronologiyası

Operanın adı Premyera Bəstəkar Özəllikləri
Leyli və Məcnun 1908 Üzeyir Hacıbəyov muğam-operası
Şeyx Sənan 1909 Üzeyir Hacıbəyov muğam-operası
Rüstəm və Söhrab (opera, Ü. Hacıbəyov)|Rüstəm və Söhrab 1909 Üzeyir Hacıbəyov Firdovsinin “Şahnamə” poeması əsasında muğam-operası
Fərhad və Şirin 1911 Mirzə Cəlal Yusifzadə muğam-operası
Şah Abbas və Xurşudbanu 1912 Üzeyir Hacıbəyov muğam-operası
Əsli və Kərəm 1912 Üzeyir Hacıbəyov eyniadlı türk dastanı əsasında muğam-operası
Harun və Leyla 1915 Üzeyir Hacıbəyov eyniadlı ərəb dastanı əsasında muğam-operası
Aşıq Qərib 1916 Zülfüqar Hacıbəyov eyniadlı türk dastanı əsasında muğam-operası
Şah İsmayıl 1919 Müslüm Maqomayev muğam-operası
Nərgiz 1935 Müslüm Maqomayev
Koroğlu 1937 Üzeyir Hacıbəyov aşıq operası
Xalq qəzəbi 1941 Əfrasiyab Bədəlbəyli
Boris Zeydman
Xosrov və Şirin 1942 Niyazi Nizami Gəncəvinin eyniadlı əsəri əsasında
Firuzə 1945 Üzeyir Hacıbəyov yarımçıq qalmış opera
Vətən 1945 Qara Qarayev
Cövdət Hacıyev		 Böyük Vətən müharibəsinə həsr olunub
İsgəndər və Çoban 1947 Soltan Hacıbəyov ilk Azərbaycan uşaq operası, Nizami Gəncəvinin İsgəndərnamə poeması motivləri əsasında
Nizami 1948 Əfrasiyab Bədəlbəyli
Sevil 1955 Fikrət Əmirov Cəfər Cabbarlının eyniadlı dramı əsasında
Azad 1957 Cahangir Cahangirov Mirzə İbrahimovun eyniadlı əsəri əsasında
Vaqif 1960 Ramiz Mustafayev Səməd Vurğunun eyniadlı dramı əsasında
Bahadır və Sona 1961 Süleyman Ələsgərov Nəriman Nərimanovun eyniadlı faciəsi əsasında
Xan və əkinçi 1962 Ramiz Mustafayev M. Ə. Sabirin 100 illik yubileyinə bəstələnmiş opera
Ölülər 1963 Vasif Adıgözəlov Cəlil Məmmədquluzadənin eynadlı əsəri əsasında
Tülkü və Alabaş 1964 İbrahim Məmmədov uşaq opera-baleti
Polad 1964 Ramiz Mustafayev Ənvər Əlibəylinin eyniadlı poeması əsasında radio-opera
Tərs keçi 1964 Ramiz Mustafayev Mirzə Ələkbər Sabirin eyniadlı şeiri əsasında birpərdəli uşaq operası
Pişik və sərçə 1964 Oqtay Zülfüqarov uşaq nağıl-operası
Ulduz-qız 1964 Oqtay Zülfüqarov uşaq nağıl-operası
Meşə nağılı 1966 Oqtay Zülfüqarov uşaq operası
Söyüdlər ağlamır 1971 Əfrasiyab Bədəlbəyli Azərbaycan xalqının Böyük Vətən Müharibəsi dönəmində qəhrəmanlığı haqqda
Aygün 1973 Zakir Bağırov Səməd Vurğunun eyniadlı əsəri əsasında
Gəlin qayası 1974 Şəfiqə Axundova Süleyman Rəhimovun eyniadlı povesti əsasında
Aldanmış ulduzlar 1977 Məmməd Quliyev Mirzə Fətəli Axundovun "Aldanmış kəvakib" adlı povesti əsasında
Cırtdan 1978 Nazim Əliverdibəyov uşaq nağıl-operası
Xanəndənin taleyi 1979 Cahangir Cahangirov
Qoca Xəttabıç 1979 Zakir Bağırov rus dilində uşaq operası
Nənəmin nağılları 1982 Sevda İbrahimova qədim hind dastanı əsasında ilk Azərbaycan uşaq dastan-operası
Ağ atlı oğlan 1985 Firəngiz Əlizadə muğam-rok-opera
İblis 1987 Oqtay Kazımi H. Cavidin eyniadlı faciəsi əsasında yarımçıq qalan opera
Göyçək Fatma 1988 Oqtay Rəcəbov Azərbaycan xalq nağılının motivləri əsasında cizgi filmi-opera
Hophopnamə 1991 Oqtay Kazımov Mirzə Ələkbər Sabir, Aşıq Abbas Tufarqanlı şeirləri əsasında rok-opera
Balaca Muk 1992 Azər Dadaşov alman yazıçısı V. Qaufun nağılı əsasında caz-muğam uşaq operası
Xeyir və Şər 1994 Oqtay Rəcəbov Nizami Gəncəvinin əsəri əsasında uşaq operası
Nəğməli nağıl 1997 Rəhilə Həsənova uşaq operası
Şən bahar 1997 Cəlal Abbasov A. Axundovanın şeirləri əsasında
Solğun çiçəklər 1997 Süleyman Ələsgərov Cəfər Cabbarlının eyniadlı dramı əsasında
Şəngül, Şüngül, Məngül 2000 Sərdar Fərəcov Mikayıl Müşfiqin eyniadlı xalq nağılını əks etdirən şeiri əsasında uşaq rok-operası
Dədə Qorqud 2000 Oqtay Kazımi eyniadlı xalq dastanı əsasında opera
Natəvan 2003 Vasif Adıgözəlov
İntizar 2007 Firəngiz Əlizadə
Qarabağnamə 2007 Firəngiz Əlizadə
Sənin adın dənizdir 2011 Firəngiz Əlizadə
Səyyah Sindbad 2017 Rizvan Sədirxanov rok-opera
Xocalı 2018 Nazim Quliyev
Məhsəti 2019 Pikə Axundova

Görkəmli sənətçilər

Müğənnilər

Kişi

Qadın

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Qarabağlı S. Şərqin 95 yaşlı ilk operası [«Leyli və Məcnun»]. «Musiqi Dünyası», № 1-2, 2003, s.58-61.
  2. Tamaşaçı. Məcnun obrazının traktovkası haqqında. «Ədəbiyyat qəzeti». № 15, 1939, 17 aprel, s.14.
  3. Qubad. Sönməyən şöhrət: («Leyli və Məcnun» operasının tamaşaya qoyulmasının 60 illiyi münasibəti ilə). 1968.
  4. Ələsgərov S. Layiqli töhfə: (Ü.Hacıbəyovun musiqi əsərləri küliyyatının ilk nəşrinin I cildi. «Leyli və Məcnun» operasının partiturası). «Kommunist», № 284, 1983. 11 dekabr, s.4.
  5. ↑ Fərəcova, Leyla. "AZƏRBAYCANDA OPERA TEATRI-DÜNƏN, BU GÜN, SABAH?". www.musigi-dunya.az. www.musigi-dunya.az. 25 may 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2016.
  6. Şuşinski, Firidun (1985). Azərbaycan xalq musiqiçiləri (Yazıçı). Bakı. (#accessdate_missing_url)
  7. İsayeva S. «Leyli və Məcnun» Türkiyəyə yola düşür. «Avrasiya», 1998, 23 oktyabr, s.8.
  8. "C.Məmmədquluzadə və Ü.Hacıbəyovun pedaqoji fikirləri". Yusif Talıbov, Fərahim Sadıqov, Sərdar Quliyev. Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Ünsiyyət, 2000. - səh. 356.
  9. Hüseynov Ş. «Leyli və Məcnun» operası – 95. «Günay», № 4, 2003, 25-31 yanvar, s. 7,11.
  10. «Xalq qəzeti», № 5, 1998, 8 yanvar, s.7.
  11. Xəlilov R. Füzüli şerinin bəstəkar qardaşı; –İsmayılovoğlu A. «Leyli və Məcnun» məktəbi –Rəsülzadə M.Ə. İki «Leyli və Məcnun». «Ədəbiyyat qəzeti», № 42, 1996, 1 noyabr, s.9-10.
  12. Məcnun köhnədir, ifaçısı təzə:(opera solisti Səfa Qəhrəmanov). «Səhər», № 50, 1994, 5 may, s.4.
  13. . trend.az. trend.az. 11 January 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2016.
  14. ↑ "Musiqi mədəniyyəti tarixində ilk dəfə rok-opera yazılıb". azertag.az. İstifadə tarixi: 20 noyabr 2017.
  15. ↑ Hüseynov, Arif. "Gəncləşən "Leyli və Məcnun"". www.anl.az. www.anl.az. 12 may 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 may 2016.
  16. ↑ "Muğam operalar". enene.musigi-dunya.az. enene.musigi-dunya.az. 18 iyun 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyun 2016.
  17. Зулейха Байрамова - Детские оперы и балеты азербайджанских композиторов
  18. Lider TV (16.11.2017). "İlk dəfə olaraq rok-opera yazılıb" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2017-11-16.
  19. CBC (26.02.2018). ""Xocalı" operası təqdim olunub" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2018-02-26.
  20. AzərTAc (20.08.2019). ""Məhsəti" operasının premyerası olacaq" (azərb.). AzərTAc. İstifadə tarixi: 2019-08-25.

Xarici keçidlər

  • Leyli və Məcnun operası
  Vikianbarda Azərbaycan operası ilə əlaqəli mediafayllar var.

Avqust 05, 2021
azərbaycan, operası, operanın, qollarından, biri, azərbaycanda, opera, sənətinin, əsası, 1908, yanvarın, üzeyir, hacıbəyovun, hacı, zeynalabdin, tağıyev, teatrında, səhnələşdirilən, şərq, müsəlman, aləminin, opera, əsəri, olan, leyli, məcnun, ilə, qoyulmuşdur,. Azerbaycan operasi operanin qollarindan biri Azerbaycanda opera senetinin esasi 1908 ci il yanvarin 12 de 25 de Uzeyir Hacibeyovun Haci Zeynalabdin Tagiyev teatrinda sehnelesdirilen ve serq muselman aleminin ilk opera eseri olan Leyli ve Mecnun u ile qoyulmusdur 1 2 3 4 Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulana qeder milli opera mehz Uzeyir Hacibeyovun Seyx Senan 1909 opera Er arvad 1909 operetta Rustem ve Sohrab 1910 opera O olmasin bu olsun 1911 operetta Ferhad ve Sirin 1911 opera ve s kimi eserleri sayesinde inkisaf edib Teatrin binasi ise 1910 cu ilde meshur insaatci muhendis Bayev terefinden tikilmisdir 1918 ci il oktyabrin 18 de Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumeti bu binani satin alaraq resmen dovlet teatrina cevirmek haqqinda qerar qebul etmisdir Azerbaycan musiqisiUmumi movzularBalet Mugam ucluyu Musiqi aletleri Reqsler Tar ifaciliq seneti Boyuk simfonik orkestr ucun konsert Soltan Hacibeyov Boyuk simfonik orkestr ucun uvertura Soltan Hacibeyov Fuzuli kantatasi Gulustan Bayati Siraz Min bir gece balet Sevil opera JanrlarCaz Dini Herbi Hip hop Klassik Opera Pop Rok Xalq musiqisiXususi formalarMilli musiqiAsiq musiqisi Meyxana MugamAlt janrlarCaz mugam Mugam operasi Simfonik mugamMedia ve teqdim etmeMusiqi festivallariBaki Caz Festivali Baki payizi Xari bulbul festivali Beynelxalq mugam festivali Hacibeyov musiqi festivali Qebele Musiqi Festivali Qizil payiz 69Musiqi mediasiMedeniyyet TVMilletcilik ve vetenperverlik movzusunda mahnilarMilli himnAzerbaycan himnibmrZulfuqar Hacibeyov Asiq Qerib 1916 Muslum Maqomayev Sah Ismayil 1919 Efrasiyab Bedelbeyli Nizami 1948 Fikret Emirov Sevil 1955 ve diger bestekarlar da Azerbaycan opera senetine oz tohfelerini vermisler Mundericat 1 Tarixi 1 1 XIX esr 1 2 XX esrin ilk yarisi 1 3 1960 ci iller 1 4 1970 ci iller 1 5 1980 ci iller 1 6 1990 ci iller 1 7 2000 ci iller 1 8 2010 cu iller 2 Azerbaycan operasinin janrlari 2 1 Mugam operasi 3 Azerbaycan operalarinin xronologiyasi 4 Gorkemli senetciler 4 1 Mugenniler 4 1 1 Kisi 4 1 2 Qadin 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerTarixi RedakteXIX esr Redakte Bakida opera ilk defe 1889 cu ilin mayinda konsert ifasinda seslenmisdir 5 Bu o zaman Bakida qastrol seferinde olan D A Aqrenyev Slavyanskinin kapellasinin ifa etdiyi A N Verstovskinin Askoldova moqila operasi idi 5 Lakin bir cox musiqiciler D A Aqrenyev Slavyanskinin fealiyyetinin bezi tereflerini menfi qiymetlendirerek repertuarin qeyri beraberliyi ifaciliq uslubunda hedden artiq zahiri teatr elementlerinin istifade olunmasi haqda tenqidi qeydlerle cixis edirdiler 5 Iki defe 1889 cu ilin dekabrinda ise Tbilisi opera artistlerinin qastrol konsertleri olmusdur 5 19 gun erzinde 19 tamasa gosterilmisdi onlardan 15 i opera eseri 11 i qerbi Avropa bestekarlarinin 4 u ise rus bestekarlarinin eseri idi 5 Tbilisiden orkestr xor balet ve dekorasiyalarla birge butun truppa heyeti gelmisdi 5 Tiflis truppasi artistlerinin cixislari cox heraret ve regbetle qarsilandi O zaman Kaspi qezeti yazirdi Bakiya operanin gelisi bir daha subut etdi ki zeka duygu ve zovq ucun teatr ne derecede vacibdir 5 Kutlelerin operaya olan maragi hec de Azerbaycan paytaxti sakinlerinin musiqi zovqune zidd deyildi 5 Butun bunlar gelecekde Azerbaycanda opera incesenetinin tesdiqine umid yaradirdi 1890 ci illerde Bakinin teatr heyati cox rengareng ve maraqli olmusdur 5 Buraya coxlu kollektivler ve artistler gelirdiler Tiflis opera truppasi Peterburq balet artistleri truppasi V N Lyubimovun truppasi Dirijorlar V S Plotnikov ve B A Truffi ile meshur opera mugennileri Fedor Salyapin Nikolay Fiqner Yevgeniya Mravina Anton Vladislavovic Sekar Rojanski ve digerleri 5 Qeyd etmek lazimdir ki butun tamasalar operalarin gosterilmesi ucun yeniden techiz edilmis sirk sehnesinde kecirilirdi 5 Artiq 1883 cu ilin 27 noyabrindan Haci Zeynalabdin Tagiyev teatrinin acilmasina baxmayaraq teatrin sahibkarlari oz maddi maraqlarini nezere alaraq yalniz operetta ve dramatik tamasalara ustunluk verir opera truppalarini ise devet etmirdiler 5 XX esrin ilk yarisi Redakte Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatri XX esrin evvellerinde Susada ve Bakida verilen musiqili sehneciklerin ve Serq konsertleri nin Azerbaycanda milli operanin yaranmasinda da boyuk rolu olmusdur Bu fakti bestekar Uzeyir Hacibeyov ozu bele tesdiq etmisdir Leyli ve Mecnun operasinin yazilisina men 1907 ci ilden basladigima baxmayaraq bu operanin yaranmasi fikri mende hele 1897 1898 ci illerde 13 yasli usaq iken dogma Susa seherinde heveskarlar terefinden tamasaya qoyulan Mecnun Leylinin qebri ustunde musiqili facieni gorerken oyanmisdi Bu tamasa mene o qeder derin tesir etdi ki men bir nece ilden Azerbaycanda xalq musiqisinin xanendelik senetinin inkisafi Leyli ve Mecnun operasinin meydana cixmasina belelikle musiqi medeniyyetimizde yeni bir merhelenin baslanmasina imkan yaratmisdir 6 1900 cu ilden baslayaraq Bakiya demek olar ki her il 1901 ve 1913 cu illerden basqa opera truppalari gelirdi 5 Onlardan en ehemiyyetlileri 1904 A A Eyxenvaldin 1910 ve D X Yujinanin 1912 truppalari idi 5 Bundan basqa o dovrde Sankt Peterburqun Mariinski teatrinin meshur ulduzlari O I Preobrajenski L Q Kyakst Y N Sedova ve b istirak etdiyi balet truppasinin qastrollari cox nadir hal sayilirdi 5 1908 ci il yanvarin 25 de Tagiyev teatrinda Uzeyir Hacibeyovun ilk operasi olan Leyli ve Mecnun un ilk tamasasi olmusdur 7 8 Azerbaycan medeniyyetin daxilinde yaranan bu opera Azerbaycan musiqisinde opera janrinin formalasmasi ve tesekkul tapmasinin baslangici idi 9 10 1911 ci il fevralin 28 i Bakida Azerbaycan musiqi medeniyyeti tarixine Azerbaycanda musiqi professionalizminin formalasmasi ve milli opera janrinin bunovresinin qoyulmasini teyin eden yeni merhelenin baslangici kimi daxil olmusdur 5 Hemin gun senaye sahibkarlari olan Mailov qardaslarinin vesaiti hesabina muhendis N Q Bayev terefinden tikilmis Boyuk opera teatrinin binasi acilmisdir 5 O vaxtdan etibaren opera incesenetinde bas veren muhum hadiseler bu teatrla bagli olmusdur 5 Uzeyir Hacibeyov 1913 cu il Leyli ve Mecnun operasinin muveffeqiyyeti Uzeyir Hacibeyovun yaradiciliginda opera ve musiqili komediya janrlarinda feal calismaga sovq etdi 5 11 Hacibeyov Leyli ve Mecnun dan sonra Seyx Senan premyerasi 30 11 1909 Rustem ve Zohrab operalarini premyerasi 12 11 1910 cu il Er ve arvad musiqili komediyasini premyerasi 24 5 1911 daha sonra Sah Abbas ve Xursid Banu o premyerasi 12 3 1912 Esli ve Kerem premyerasi 18 5 1912 Harun ve Leyla operalarini 1915 ci il yazsa da lakin sehneye qoyulmadi 5 Hacibeyovun en meshur musiqili komediyalarindan biri bu gunedek butun dunya teatrlarinin sehnelerinde tamasaya qoyulan Arsin mal alan musiqili komediyasi premyerasi 25 10 1913 oldu 5 Hacibeyovun inqilabdan evvelki eserleri icerisinde en cox bu eser Zaqafqaziya Orta Asiya ve Rusiyanin bir cox seherlerinde tamasaya qoyulmusdur 5 Hele o zaman Arsin mal alan gurcu rus tatar ozbek fars turk dillerine tercume edilmisdi 5 Bu musiqili komediyanin muveffeqiyyeti mutereqqi ictimaiyyetin diqqet merkezinde olan Leyli ve Mecnun Esli ve Kerem Sah Abbas ve Xursid Banu operalari ve O olmasin bu olsun musiqili komediyasi ile yanasi genis dinleyici auditoriyasini musiqili sehne incesenetine daha cox celb edirdi 5 12 1921 ci ilde teskil edilmis Azerbaycan teatrlarinin bedii seviyyesinin yukseldilmesi uzre Suranin uzvu olan Uzeyir Hacibeyov milli musiqi sehne incesenetinin inkisafina boyuk komeklik gostermisdir 5 1925 ci ilde Hacibeyov teatrin yeniden qurulmasi meqsedile rus ve azerbaycan opera truppalarinin vahid bir kollektivde birlesdirilmesine imkan yaratmis ve bu hal hazirda Mirze Feteli Axundov adina Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinin esasini teskil etmisdir 5 Uzeyir Hacibeyovun 1920 30 cu illerdeki genis saxeli ve derin me nali musiqi ictimai fealiyyeti bestekarin opera janri uzerinde isini dayandirmadi 5 Evvelki kimi Hacibeyovu yene de opera yazmaq fikri narahat edirdi 5 1932 ci ilde o bilavasite yeni opera eseri uzerinde islemeye basladi ve bu janrin en yuksek meyarlarina uygun gelen esil milli opera Koroglu nu yaratdi 5 1937 ci ilde premyerasi olan hemin eser bestekarin yaradiciliq zirvesini teskil etdi 5 Eyni zamanda bu dovrde Muslum Maqomayev Nergiz operasini 1935 R M Qliyer ise Sahsenem operasini yazir 5 Operalarin muveffeqiyyeti genc bestekarlari yeni opera eserleri yazmaga ruhlandirir 5 1940 ci illerde Niyazinin Xosrov ve Sirin operasi Covdet Haciyev ve Qara Qarayevin Veten operasi Efrasiyab Bedelbeylinin Nizami operasi ve b yazilmisdir 1953 cu ilde Fikret Emirovun Sevil operasi tamasaya qoyulmusdur 5 1960 ci iller Redakte Bu altbasligi genislendirmek lazimdir 1970 ci iller Redakte Bu altbasligi genislendirmek lazimdir 1980 ci iller Redakte Bu altbasligi genislendirmek lazimdir 1990 ci iller Redakte Bu altbasligi genislendirmek lazimdir 2000 ci iller Redakte Bu altbasligi genislendirmek lazimdir 2010 cu iller Redakte Leyli ve Mecnun mugam operasi Mecnun rolunda Mensum Ibrahimov 2012 ci il noyabrin 10 da bestekar Uzeyir Hacibeyovun Leyli ve Mecnun mugam operasi ilk defe ABS da numayis etdirilib 13 2017 ci ilde Azerbaycanin musiqi medeniyyeti tarixinde ilk defe olaraq rok opera yazilib 14 Iki il muddetinde erseye gelen Seyyah Sindibad adli eserin muellifi bestekar ve mugenni klassik vokal mektebinin numayendesi Rizvan Sedirxanovdur 14 Azerbaycan operasinin janrlari RedakteMugam operasi Redakte 1908 ci ilin 12 yanvarinda milyoncu Zeynalabdin Tagiyevin teatrinda tamasaya qoyulan ilk mugam operasi boyuk muveffeqiyyet qazandi 15 Bunun esas sebebi Azerbaycan xalqinin oz teatr sehnesinde milli operanin isiq uzu gormesini sebirsizlikle gozlemesi idi 15 Bu operada mugam ile meshur klassik sujet ugurla birlesdirilmisdi 15 Leyli ve Mecnun Azerbaycanin ilk mugam operasi kimi tarixe dusmusdu 15 Zulfuqar Hacibeyovun Asiq Qerib 1916 Muslum Maqomayevin Sah Ismayil 1916 operalari bu janrin maraqli numuneleridir 16 Bu enene XX esrin ikinci yarisinda da bestekarlar terefinden davam etdirilmisdir Sefiqe Axundovanin Gelin qayasi Cahangir Cahangirovun Xanendenin taleyi operalari bu qebildendir 16 Ramiz Mustafayevin Vaqif Vasif Adigozelovun Natevan operalarinda dovrun gorkemli xanendelerinin obrazlarini canlandirmaq ucun eserin musiqi mezmununda mugamlardan istifade edilmisdir 16 Azerbaycan operalarinin xronologiyasi RedakteOperanin adi Premyera Bestekar OzellikleriLeyli ve Mecnun 1908 Uzeyir Hacibeyov mugam operasiSeyx Senan 1909 Uzeyir Hacibeyov mugam operasiRustem ve Sohrab opera U Hacibeyov Rustem ve Sohrab 1909 Uzeyir Hacibeyov Firdovsinin Sahname poemasi esasinda mugam operasiFerhad ve Sirin 1911 Mirze Celal Yusifzade mugam operasiSah Abbas ve Xursudbanu 1912 Uzeyir Hacibeyov mugam operasiEsli ve Kerem 1912 Uzeyir Hacibeyov eyniadli turk dastani esasinda mugam operasiHarun ve Leyla 1915 Uzeyir Hacibeyov eyniadli ereb dastani esasinda mugam operasiAsiq Qerib 1916 Zulfuqar Hacibeyov eyniadli turk dastani esasinda mugam operasiSah Ismayil 1919 Muslum Maqomayev mugam operasiNergiz 1935 Muslum MaqomayevKoroglu 1937 Uzeyir Hacibeyov asiq operasiXalq qezebi 1941 Efrasiyab BedelbeyliBoris ZeydmanXosrov ve Sirin 1942 Niyazi Nizami Gencevinin eyniadli eseri esasindaFiruze 1945 Uzeyir Hacibeyov yarimciq qalmis operaVeten 1945 Qara QarayevCovdet Haciyev Boyuk Veten muharibesine hesr olunubIsgender ve Coban 1947 Soltan Hacibeyov ilk Azerbaycan usaq operasi Nizami Gencevinin Isgendername poemasi motivleri esasindaNizami 1948 Efrasiyab BedelbeyliSevil 1955 Fikret Emirov Cefer Cabbarlinin eyniadli drami esasindaAzad 1957 Cahangir Cahangirov Mirze Ibrahimovun eyniadli eseri esasindaVaqif 1960 Ramiz Mustafayev Semed Vurgunun eyniadli drami esasindaBahadir ve Sona 1961 Suleyman Elesgerov Neriman Nerimanovun eyniadli faciesi esasindaXan ve ekinci 1962 Ramiz Mustafayev M E Sabirin 100 illik yubileyine bestelenmis operaOluler 1963 Vasif Adigozelov Celil Memmedquluzadenin eynadli eseri esasindaTulku ve Alabas 1964 Ibrahim Memmedov usaq opera baletiPolad 1964 Ramiz Mustafayev Enver Elibeylinin eyniadli poemasi esasinda radio operaTers keci 1964 Ramiz Mustafayev Mirze Elekber Sabirin eyniadli seiri esasinda birperdeli usaq operasiPisik ve serce 1964 Oqtay Zulfuqarov usaq nagil operasiUlduz qiz 1964 Oqtay Zulfuqarov usaq nagil operasiMese nagili 1966 Oqtay Zulfuqarov usaq operasiSoyudler aglamir 1971 Efrasiyab Bedelbeyli Azerbaycan xalqinin Boyuk Veten Muharibesi doneminde qehremanligi haqqdaAygun 1973 Zakir Bagirov Semed Vurgunun eyniadli eseri esasindaGelin qayasi 1974 Sefiqe Axundova Suleyman Rehimovun eyniadli povesti esasindaAldanmis ulduzlar 1977 Memmed Quliyev Mirze Feteli Axundovun Aldanmis kevakib adli povesti esasindaCirtdan 1978 Nazim Eliverdibeyov usaq nagil operasiXanendenin taleyi 1979 Cahangir CahangirovQoca Xettabic 1979 Zakir Bagirov rus dilinde usaq operasiNenemin nagillari 1982 Sevda Ibrahimova qedim hind dastani esasinda ilk Azerbaycan usaq dastan operasiAg atli oglan 1985 Firengiz Elizade mugam rok operaIblis 1987 Oqtay Kazimi H Cavidin eyniadli faciesi esasinda yarimciq qalan operaGoycek Fatma 1988 Oqtay Recebov Azerbaycan xalq nagilinin motivleri esasinda cizgi filmi operaHophopname 1991 Oqtay Kazimov Mirze Elekber Sabir Asiq Abbas Tufarqanli seirleri esasinda rok operaBalaca Muk 1992 Azer Dadasov alman yazicisi V Qaufun nagili esasinda caz mugam usaq operasi 17 Xeyir ve Ser 1994 Oqtay Recebov Nizami Gencevinin eseri esasinda usaq operasiNegmeli nagil 1997 Rehile Hesenova usaq operasiSen bahar 1997 Celal Abbasov A Axundovanin seirleri esasindaSolgun cicekler 1997 Suleyman Elesgerov Cefer Cabbarlinin eyniadli drami esasindaSengul Sungul Mengul 2000 Serdar Ferecov Mikayil Musfiqin eyniadli xalq nagilini eks etdiren seiri esasinda usaq rok operasiDede Qorqud 2000 Oqtay Kazimi eyniadli xalq dastani esasinda operaNatevan 2003 Vasif AdigozelovIntizar 2007 Firengiz ElizadeQarabagname 2007 Firengiz ElizadeSenin adin denizdir 2011 Firengiz ElizadeSeyyah Sindbad 18 2017 Rizvan Sedirxanov rok operaXocali 19 2018 Nazim QuliyevMehseti 20 2019 Pike AxundovaGorkemli senetciler RedakteMugenniler Redakte Ehmed Agdamski Lutfiyar Imanov Elcin EzizovKisi Redakte Azer Zeynalov Bulbul Cahangir Qurbanov Cavid Semedov Elcin Ezizov Ehmed Agdamski Eli Zulalov Faiq Mustafayev Ferid Eliyev Firudin Mehdiyev Idris Agalarov Ilham Nezerov Ismayil Eloglu Henife Terequlov Huseynaga Hacibababeyov Huseynqulu Sarabski Qember Zulalov Lutfiyar Imanov Memmedeli Eliyev Memmedtagi Bagirov Mursel Bedirov Muslum Maqomayev Ramil Qasimov Rauf Atakisiyev Resid Behbudov Samir Ceferov Sahlar Quliyev Sirzad Huseynov Yusif Eyvazov Qadin Redakte Aygun Bayramova Dinare Eliyeva Elmira Axundova Fatma Muxtarova Fidan Haciyeva Fidan Qasimova Firengiz Ehmedova Gulustan Eliyeva Gulxar Hesenova Heqiqet Rzayeva Xuraman Qasimova Xursid Qacar Ilahe Efendiyeva Rehile Cabbarova Seltenet Quliyeva Sona Aslanova Sovket MemmedovaHemcinin bax RedakteAzerbaycan baleti Azerbaycan xalq musiqisiIstinadlar Redakte Qarabagli S Serqin 95 yasli ilk operasi Leyli ve Mecnun Musiqi Dunyasi 1 2 2003 s 58 61 Tamasaci Mecnun obrazinin traktovkasi haqqinda Edebiyyat qezeti 15 1939 17 aprel s 14 Qubad Sonmeyen sohret Leyli ve Mecnun operasinin tamasaya qoyulmasinin 60 illiyi munasibeti ile 1968 Elesgerov S Layiqli tohfe U Hacibeyovun musiqi eserleri kuliyyatinin ilk nesrinin I cildi Leyli ve Mecnun operasinin partiturasi Kommunist 284 1983 11 dekabr s 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Ferecova Leyla AZERBAYCANDA OPERA TEATRI DUNEN BU GUN SABAH www musigi dunya az www musigi dunya az 25 may 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 may 2016 Susinski Firidun 1985 Azerbaycan xalq musiqicileri Yazici Baki accessdate missing url Isayeva S Leyli ve Mecnun Turkiyeye yola dusur Avrasiya 1998 23 oktyabr s 8 C Memmedquluzade ve U Hacibeyovun pedaqoji fikirleri Yusif Talibov Ferahim Sadiqov Serdar Quliyev Azerbaycanda mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Unsiyyet 2000 seh 356 Huseynov S Leyli ve Mecnun operasi 95 Gunay 4 2003 25 31 yanvar s 7 11 Xalq qezeti 5 1998 8 yanvar s 7 Xelilov R Fuzuli serinin bestekar qardasi Ismayilovoglu A Leyli ve Mecnun mektebi Resulzade M E Iki Leyli ve Mecnun Edebiyyat qezeti 42 1996 1 noyabr s 9 10 Mecnun kohnedir ifacisi teze opera solisti Sefa Qehremanov Seher 50 1994 5 may s 4 ABS da ilk defe Leyli ve Mecnun operasi numayis etdirilib trend az trend az 11 January 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 may 2016 1 2 Musiqi medeniyyeti tarixinde ilk defe rok opera yazilib azertag az Istifade tarixi 20 noyabr 2017 1 2 3 4 Huseynov Arif Genclesen Leyli ve Mecnun www anl az www anl az 12 may 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 may 2016 1 2 3 Mugam operalar enene musigi dunya az enene musigi dunya az 18 iyun 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 iyun 2016 Zulejha Bajramova Detskie opery i balety azerbajdzhanskih kompozitorov Lider TV 16 11 2017 Ilk defe olaraq rok opera yazilib azerb Youtube com Istifade tarixi 2017 11 16 CBC 26 02 2018 Xocali operasi teqdim olunub azerb Youtube com Istifade tarixi 2018 02 26 AzerTAc 20 08 2019 Mehseti operasinin premyerasi olacaq azerb AzerTAc Istifade tarixi 2019 08 25 Xarici kecidler RedakteLeyli ve Mecnun operasi Vikianbarda Azerbaycan operasi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan operasi amp oldid 5943677, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.