fbpx
Wikipedia

Tar

Avqust 01, 2021

Tar — Azərbaycan xalq çalğı alətlərində ən əsas yeri tutan alət.

Söz açımı

Fars dilində tar (تار‎‎) "sim" deməkdir və mənsub olduğu musiqi aləti üçün dartılmış nazik "kəndir"-dir. Əsasən Abşeron zonasında işlənən "Tarım, tarum" (fel: taridən) sözü qədim Hind-avropa dilində tharagho – "dartmaq" sözündəndir. Həmçinin ilk hecasında olan uzanan saitə görə türk sözü deyil. Latın dilində də trahere – "dartmaq" feli olmuşdur və müasir dillərdə özünü italyan (tirare), fransız (tirer) və ispan (tirar) dillərində göstərir. Həmçinin altaist Sergey Starostin "Babil qülləsi" adlı etimologiya toplusunda "taram-/tera-" kökünün (saç, yun, yundan hazırlanmış sap) türk və altay dillərində, qırğız, qazax, noğay, başqırd və qaraqalpaq dillərində "taramış"; özbək, uyğur, şor və oyrat dillərində isə "taram" kimi mövcud olduğunu göstərib. "Tar" və "taram" sözləri "daramaq" (1. saç daramaq, 2. dağıtmaq) feilindən törəyib, necə ki "saç" sözü "saçmaq"dan (ətrafa yayılmaq, dağılmaq) əmələ gəlib. Mənasından belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, "tar" sözü "daramaq" deyil, "dartmaq" feilinin törəməsidir.

"Dütar" sözü farsca "ikitelli", "setar" - "üçtelli", "çahartar" - "dördtelli", "pənctar" - "beştelli", "şeştar" - "altıtelli" deməkdir. "Setar / sitara" sözü yunan dili vasitəsiylə ("kithara", "kifara" biçimində) Avropa dillərinə "gitara" kimi gəlib çatmışdır.

Tarixi

Əfrasiyab Bədəlbəyli yazırdı ki, Miladdan 2000 il öncə misirlilərin "Nabla" adlı musiqi aləti tarın ibtidai biçimidir. Başqa bir musiqiçi Abbasqulu Nəcəfzadə isə onun fikrinə qatılmır:

"nabla telli alət olsa da, quruluşuna, istifadə qaydalarına görə tardan çox fərqlənir. Misir ehramlarının divarlarında nabla alətinin cizgisi verilmişdir. Mənbələrdə nabla quruluşca gitaraya bənzədilir. Gitara sözünün ərəb mənşəli olduğu həmin mənbədə bildirilir. Bu aləti ərəblər XIII əsrdə İspaniyaya gətirmiş, oradan da bütün Avropaya yayılmışdır. Gitara ilə tarın tamam fərqli çalğı alətləri olduğu hər kəsə bəllidir.

Misirlilərin nablası ilk dəfə Carco şəhərinin Fərab adlı bir kəndində X əsrdə Türküstan türklərindən Tərxanın oğlu Məhəmməd Əbunəsr Fərabi tərəfindən təkmilləşdirilmişdir. Altıncı simi tara güneyazərbaycanlı Dərviş Xan əlavə etmişdir.

Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" əsərində şair tarı belə təsvir edir:

Müğənni, tək bircə gecə də çal tar,
Məni bu dar yolda əzabdan qurtar!
Bəlkə, genişlənsin, açılsın yolum,
Köçüm, bu daşlıqdan asudə olum...

Orta əsr rəsm əsərlərində də tarın təsvirinə rast gəlmək olur. 1816-cı ildə Əbu Qasım Təbrizinin yağlı boya ilə çəkdiyi "Tarçalan qız" əsəri bu baxımdan maraqlıdır.

Dütar, setar, çahartar, pənctar və şeştar kimi simli musiqi alətləri tarın müxtəlif növləri hesab edilir. Əbdülqadir Marağai "Məqasid əl-əlhan" əsərində şeştar (6 simli) barədə məlumat vermişdir.

XIX əsrin II yarısında Azərbaycanlı tarzən Mirzə Sadıq (Sadıqcan) tərəfindən tarın quruluş və formasında dəyişikliklər edilmişdir. O, tarın tutma qaydasında da dəyişikliklər edərək tarı diz üstündən sinəyə qaldırmışdır. Məhz onun təkmilləşdirdiyi Azərbaycan tarı Qafqazda və Orta Asiyada geniş yayılmışdır.

1922-1928-ci illərdə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarı (AXMK) vəzifəsində çalışan, 1929-1931-ci illərdə isə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının redaktoru olmuş Mustafa Zəkəriyyə oğlu Quliyevin (1893-1938) tövsiyəsi və göstərişi ilə tar alətinin konservatoriyada tədrisi qadağan edilməli idi. Bu barədə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının “Xronika” səhifəsində “Tar konservatoriyadan çıxarıldı” başlıqlı məqalədə məlumat verilirdi:

“Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını qüvvətləndirmək məqsədilə AXMK bir çox qərar qəbul etmişdir. Bu qərarlara görə məcburi dərs kursu olan tarın öyrənilməsi konservatoriyanın bütün dərəcələrində tədris planından götürülür və konservatoriya yanında olan Şərq orkestrosu ləğv olunur. Tar ancaq cümə konservatoriyasında keçiləcəkdir”.

1929-cu il yanvar ayının 12-də Dadaş Bünyadzadə adına lət Türk Akademik Teatrosunda incəsənət və musiqi işçilərinin ümumi yığıncağı keçirilir. Bu yığıncağda Mustafa Quliyev Şərq musiqisi və tarın tədrisdən çıxarılması ilə bağlı məruzə edir .

Nə yaxşı ki, o dövrdə ölümün gözünə dik baxan bəzi ziyalılar (Üzeyir Hacıbəyov, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Cəfər Cabbarlı, Mikayıl Müşfiq və b.), azlıq təşkil etsələr də, dövrü mətbuatda M. Quliyevin məlum məruzəsini tənqid etdilər.

Quruluş və forması

Quruluş və forma etibarı ilə başqa musiqi alətlərindən fərqli olan tar, əsasən, üç hissədən - çanaq, qol və kəllədən ibarətdir. Tarın çanaq hissəsi tutdan, qol və kəllə hissələri isə qoz ağacından hazırlanır. Kəllə hissəsi bəzən armud ağacından da hazırlanır. Onun uzunluğu 850 mm, çanağının hündürlüyü 160 mm, eni 185 mm-dir. Qoluna 22 pərdə bağlanır. Çanagının üzərinə mal ürəyinin pərdəsi çəkilir. Çanaq özü 2 hissədən - böyük və kiçik çanaqdan ibarətdir. Müxtəlif qalınlıqda 11 metal simi vardır. Beş xərəyi vardır. Sümük ya ebonitdən hazırlanmış mizrabla dilləndirilir.

  • Simlər üç qrupa bölünür:
  1. Ağ, sarı və kök simlər (hər biri bir cüt olur).
  2. Lal sim (tək qalın sim).
  3. Zəng simlər (cingənə; iki cüt olur).

Tar sinədə üfüqi tutulur, sağ əlin biləyi ilə çanaq hissəsi döşə sıxılır, simlər baş və şəhadət barmaqlarının arasında tutulmuş mizrab vasitəsi ilə ehtizaza gətirilir. Tarın qolu sol əlin baş və şəhadət barmaqları arasında sıxılır, sağ əlin ehtizaza gətirdiyi simlər sol əlin şəhadət, orta və adsız barmaqları (bəzən çeçələ barmaq da) ilə müxtəlif pərdələri sıxmaqla çalınır. İfa zamanı texniki və bədii imkanları təmin etmək üçün trel və müxtəlif mizrabvurma üsullarından, ştrixlərdən istifadə edilir. Üstmizrab, altmizrab, üst-altmizrab, alt-üstmizrab, rux (sağ-sol) mizrab, santurmizrab (üstaltüst) və digər ştrixlərdən əlavə, lal barmaq, dartma sim (vibrasiya), sürüşdürmə barmaq (qlissando) kimi ştrix və üsullardan da istifadə olunur. İfaçı mizrabı simə vuraraq tarı döşünə sıxmaqla səsi uzun müddət dalğalandırır. Alınmış bu fasilə zamanı yaranan səs effekti "xum" adlanır.

Tar üçün notlar "do" sistemli metsosoprano açarında yazılır. Tarın səs düzümü xromatik olub, 2,5 oktavanı əhatə edir. Diapazonu kiçik oktavanın "do" səsindən ikinci oktavanın "lya" səsinə kimidir. Amma ilk dəfə tarzən Həmid Vəkilov tarın kiçik çanağında olan taxtanı böyük çanağa qədər uzadaraq və bəm simi də əsas simlərin (ağ, sarı, kök) yanına əlavə edərək tarın diapazonunu 4 oktayavaya çatdırmışdır. Belə tarın diapazonu kiçik oktavanın "sol" səsindən üçüncü oktavanın "sol" notuna kimidir.

Növləri

  • Bas tar (Bəm tar) – tarın ən aşağı registrə malik növü; qalın, bəm səsli simli-dartımlı musiqi aləti. XX əsrin 60 illərində musiqi kollektivlərində bas (bəm) səslərə olan ehtiyacı ödəmək üçün yaradılmışdır (Varid Fərzəlibəyov tərəfindən). Bas tarın quruluşuna görə tarın böyük formasıdır, mizrabı adi tar mizrabından iki dəfə böyükdür. Bir qayda olaraq, tarzənlər tərəfindən ifa olunur. Alətin notları bas açarında yazılır.
  • Çahartar – dördsimli tar, yarıya bölünmüş armudabənzər çanağı və uzun qolu olur. Simlərin ikisində əsas melodiya çalınır, digər iki simdən isə ahəngdar musiqi fonu yaratmaqdan ötrü istifadə edilir. İran musiqişünası Ruhulla Xaliqinin verdiyi bilgilərə görə, çahartarı Şah İsmayıl Xətainin atası Şeyx Heydər icad etmişdir. XVII əsr türk səyayətçisi Övliya Çələbi "Səyahətnamə" əsərində dövrünün ən tanınmış çahartarçalanı azərbaycanlı Muradağa Naxçıvanlının adını çəkir. Türkiyə sultanı IV Murad da M. Naxçıvanlını İstanbula köçürmüşdür.
  • Eksperimental tar – adi tarlardan o qədər fərqlənmir, əsasən çanağı üzərində deka (ağac üzlük) vurulması ilə diqqəti cəlb edir. Dekanın üzərində bəzəkli rezonator (gücləndirici) dəlikləri açılmışdır.

Azərbaycan tarı UNESKO-da

Azərbaycan tarı 2012-ci ildən bəri UNESCO-nun Bəşəriyyətin Toxunulmaz Mədəni İrsi Siyahısına daxil edilmişdir.

Tanınmış tarzənlər

Şəkillər

  • Azərbaycan Respublikasının poçt markası

  • Belarus Respublikasının poçt markası

  • tarın sxematik quruluçu

İstinadlar

  1. https://indo-european.info/dictionary-translator/translate.inc.php/English/Indo-European/?q=drag
  2. ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. "Tar". İstifadə tarixi: 7 iyul 2020.
  3. Iran Chamber Society. "Iranian Traditional Music Instruments". İstifadə tarixi: 7 iyul 2020.
  4. (#empty_citation)
  5. Sergey Starostinin etimoloji toplusu - *TAram kökü
  6. . 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-28.
  7. . 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-28.
  8. Douglas Harper. Online Etymology Dictionary - Guitar
  9. Əfrasiyab Bədəlbəyli - Tar üzərinə mühakimə münasibətilə: Tar Azərbaycan xalq musiqi instrumentidir. "Kommunist", 11 yanvar 1929.
  10. Леонид Гурулев. История гитары.
  11. Тураев Б. А. (1890—1907). "Набла" . Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб..(Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона - Набла)
  12. Abbasqulu Nəcəfzadə. Azərbaycan idiofonlu çalğı alətləri. Bakı, 2010, səh. 20.
  13. . 2012-12-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-01.
  14. . 2012-05-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-15.
  15. Профессор Музыкальной Академии Сеадет Абдуллаева - Мелодия из глубины веков.
  16. Tar konservatoriyadan çıxarıldı. // “İnqilab və mədəniyyət” jurnalı. B.: 1929, №2, s. 39.
  17. Üzeyir Hacıbəyov. Azərbaycanda musiqi tərəqqisi (Maarif komissarı yoldaş Mustafa Quliyevin məruzəsi münasibətilə)
  18. Проф. Саадет Абдуллаева, доктор искусствоведения. Музыкальный инструмент мирового звучания. Журнал İRS, № 1(49), 2011.
  19. Muğam Ensiklopediyası - Bas tar və ya Bəm tar
  20. Ruhulla Xaliqi. Sərgüzəşte-musiqiye İran. Tehran, 1333 (1955)
  21. Abbasqulu Nəcəfzadə. Azərbaycan çalğı alətlərinin izahlı lüğəti. Bakı, 2004.
  22. UNESCO - Craftsmanship and performance art of the Tar, a long-necked string musical instrument

Qaynaq

Həmçinin bax

Avqust 01, 2021
azərbaycan, xalq, çalğı, alətlərində, əsas, yeri, tutan, alət, azərbaycan, tarıtəsnifat, simli, musiqi, alətihornbostel, zaks, təsnifatı, 5diapazon, kiçik, oktavanın, səsindən, ikinci, oktavanın, səsinə, kimimənşə, ölkəsi, azərbaycanifaçılar, qurban, primov, m. Tar Azerbaycan xalq calgi aletlerinde en esas yeri tutan alet TarAzerbaycan tariTesnifat 11 simli musiqi aletiHornbostel Zaks tesnifati 321 321 5Diapazon Kicik oktavanin do sesinden ikinci oktavanin lya sesine kimiMense olkesi AzerbaycanIfacilar Qurban Primov Mirze Sadiq Ehmed Bakixanov Mirze Mansur Mansurov Ceyran Hasimova Elxan Mansurov Mirze Ferec Rzayev Mirze Elesger Memmedov Memmedaga Muradov Mensur Mensurov Mesedi Cemil Emirov Mesedi Zeynal Haqverdiyev Zamiq Eliyev Vamiq Memmedeliyev Ehsen Dadasov Eli Selimi Enver Mansurov Elcin Hesimov Sahib Pasazade Agaselim Abdullayev Ramiz Quliyev Mohlet MuslumovAudio numunesi source source Ramiz Quliyevin ifasinda bestekar Azer Rzayevin Qaytagi eseri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Soz acimi 2 Tarixi 3 Qurulus ve formasi 4 Novleri 5 Azerbaycan tari UNESKO da 6 Taninmis tarzenler 7 Sekiller 8 Istinadlar 9 Qaynaq 10 Hemcinin baxSoz acimi RedakteFars dilinde tar تار sim demekdir ve mensub oldugu musiqi aleti ucun dartilmis nazik kendir dir Esasen Abseron zonasinda islenen Tarim tarum fel tariden sozu qedim Hind avropa dilinde tharagho dartmaq sozundendir Hemcinin ilk hecasinda olan uzanan saite gore turk sozu deyil Latin dilinde de trahere dartmaq feli olmusdur ve muasir dillerde ozunu italyan tirare fransiz tirer ve ispan tirar dillerinde gosterir 1 2 3 4 Hemcinin altaist Sergey Starostin Babil qullesi adli etimologiya toplusunda taram tera kokunun sac yun yundan hazirlanmis sap turk ve altay dillerinde qirgiz qazax nogay basqird ve qaraqalpaq dillerinde taramis ozbek uygur sor ve oyrat dillerinde ise taram kimi movcud oldugunu gosterib 5 Tar ve taram sozleri daramaq 1 sac daramaq 2 dagitmaq feilinden toreyib 6 nece ki sac sozu sacmaq dan etrafa yayilmaq dagilmaq emele gelib 7 Menasindan bele bir netice cixarmaq olar ki tar sozu daramaq deyil dartmaq feilinin toremesidir Dutar sozu farsca ikitelli setar uctelli cahartar dordtelli penctar bestelli sestar altitelli demekdir Setar sitara sozu yunan dili vasitesiyle kithara kifara biciminde Avropa dillerine gitara kimi gelib catmisdir 8 Tarixi RedakteEfrasiyab Bedelbeyli yazirdi ki Miladdan 2000 il once misirlilerin Nabla adli musiqi aleti tarin ibtidai bicimidir 9 Basqa bir musiqici Abbasqulu Necefzade ise onun fikrine qatilmir nabla telli alet olsa da qurulusuna istifade qaydalarina gore tardan cox ferqlenir Misir ehramlarinin divarlarinda nabla aletinin cizgisi verilmisdir Menbelerde nabla qurulusca gitaraya benzedilir 10 11 Gitara sozunun ereb menseli oldugu hemin menbede bildirilir Bu aleti erebler XIII esrde Ispaniyaya getirmis oradan da butun Avropaya yayilmisdir Gitara ile tarin tamam ferqli calgi aletleri oldugu her kese bellidir 12 Misirlilerin nablasi ilk defe Carco seherinin Ferab adli bir kendinde X esrde Turkustan turklerinden Terxanin oglu Mehemmed Ebunesr Ferabi terefinden tekmillesdirilmisdir 13 14 Altinci simi tara guneyazerbaycanli Dervis Xan elave etmisdir 15 Nizami Gencevinin Isgendername eserinde sair tari bele tesvir edir Mugenni tek birce gece de cal tar Meni bu dar yolda ezabdan qurtar Belke genislensin acilsin yolum Kocum bu dasliqdan asude olum Orta esr resm eserlerinde de tarin tesvirine rast gelmek olur 1816 ci ilde Ebu Qasim Tebrizinin yagli boya ile cekdiyi Tarcalan qiz eseri bu baximdan maraqlidir Dutar setar cahartar penctar ve sestar kimi simli musiqi aletleri tarin muxtelif novleri hesab edilir Ebdulqadir Maragai Meqasid el elhan eserinde sestar 6 simli barede melumat vermisdir XIX esrin II yarisinda Azerbaycanli tarzen Mirze Sadiq Sadiqcan terefinden tarin qurulus ve formasinda deyisiklikler edilmisdir O tarin tutma qaydasinda da deyisiklikler ederek tari diz ustunden sineye qaldirmisdir Mehz onun tekmillesdirdiyi Azerbaycan tari Qafqazda ve Orta Asiyada genis yayilmisdir 1922 1928 ci illerde Azerbaycan Xalq Maarif Komissari AXMK vezifesinde calisan 1929 1931 ci illerde ise Inqilab ve medeniyyet jurnalinin redaktoru olmus Mustafa Zekeriyye oglu Quliyevin 1893 1938 tovsiyesi ve gosterisi ile tar aletinin konservatoriyada tedrisi qadagan edilmeli idi Bu barede Inqilab ve medeniyyet jurnalinin Xronika sehifesinde Tar konservatoriyadan cixarildi basliqli meqalede melumat verilirdi Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasini quvvetlendirmek meqsedile AXMK bir cox qerar qebul etmisdir Bu qerarlara gore mecburi ders kursu olan tarin oyrenilmesi konservatoriyanin butun derecelerinde tedris planindan goturulur ve konservatoriya yaninda olan Serq orkestrosu legv olunur Tar ancaq cume konservatoriyasinda kecilecekdir 1929 cu il yanvar ayinin 12 de Dadas Bunyadzade adina let Turk Akademik Teatrosunda incesenet ve musiqi iscilerinin umumi yigincagi kecirilir Bu yigincagda Mustafa Quliyev Serq musiqisi ve tarin tedrisden cixarilmasi ile bagli meruze edir 16 Ne yaxsi ki o dovrde olumun gozune dik baxan bezi ziyalilar Uzeyir Hacibeyov Efrasiyab Bedelbeyli Cefer Cabbarli Mikayil Musfiq ve b azliq teskil etseler de dovru metbuatda M Quliyevin melum meruzesini tenqid etdiler 17 Qurulus ve formasi RedakteQurulus ve forma etibari ile basqa musiqi aletlerinden ferqli olan tar esasen uc hisseden canaq qol ve kelleden ibaretdir Tarin canaq hissesi tutdan qol ve kelle hisseleri ise qoz agacindan hazirlanir Kelle hissesi bezen armud agacindan da hazirlanir Onun uzunlugu 850 mm canaginin hundurluyu 160 mm eni 185 mm dir Qoluna 22 perde baglanir Canaginin uzerine mal ureyinin perdesi cekilir Canaq ozu 2 hisseden boyuk ve kicik canaqdan ibaretdir Muxtelif qalinliqda 11 metal simi vardir Bes xereyi vardir Sumuk ya ebonitden hazirlanmis mizrabla dillendirilir Simler uc qrupa bolunur Ag sari ve kok simler her biri bir cut olur Lal sim tek qalin sim Zeng simler cingene iki cut olur Tar sinede ufuqi tutulur sag elin bileyi ile canaq hissesi dose sixilir simler bas ve sehadet barmaqlarinin arasinda tutulmus mizrab vasitesi ile ehtizaza getirilir 18 Tarin qolu sol elin bas ve sehadet barmaqlari arasinda sixilir sag elin ehtizaza getirdiyi simler sol elin sehadet orta ve adsiz barmaqlari bezen cecele barmaq da ile muxtelif perdeleri sixmaqla calinir Ifa zamani texniki ve bedii imkanlari temin etmek ucun trel ve muxtelif mizrabvurma usullarindan strixlerden istifade edilir Ustmizrab altmizrab ust altmizrab alt ustmizrab rux sag sol mizrab santurmizrab ustaltust ve diger strixlerden elave lal barmaq dartma sim vibrasiya surusdurme barmaq qlissando kimi strix ve usullardan da istifade olunur Ifaci mizrabi sime vuraraq tari dosune sixmaqla sesi uzun muddet dalgalandirir Alinmis bu fasile zamani yaranan ses effekti xum adlanir Tar ucun notlar do sistemli metsosoprano acarinda yazilir Tarin ses duzumu xromatik olub 2 5 oktavani ehate edir Diapazonu kicik oktavanin do sesinden ikinci oktavanin lya sesine kimidir Amma ilk defe tarzen Hemid Vekilov tarin kicik canaginda olan taxtani boyuk canaga qeder uzadaraq ve bem simi de esas simlerin ag sari kok yanina elave ederek tarin diapazonunu 4 oktayavaya catdirmisdir Bele tarin diapazonu kicik oktavanin sol sesinden ucuncu oktavanin sol notuna kimidir Novleri RedakteBas tar Bem tar tarin en asagi registre malik novu qalin bem sesli simli dartimli musiqi aleti XX esrin 60 illerinde musiqi kollektivlerinde bas bem seslere olan ehtiyaci odemek ucun yaradilmisdir Varid Ferzelibeyov terefinden Bas tarin qurulusuna gore tarin boyuk formasidir mizrabi adi tar mizrabindan iki defe boyukdur Bir qayda olaraq tarzenler terefinden ifa olunur Aletin notlari bas acarinda yazilir 19 Cahartar dordsimli tar yariya bolunmus armudabenzer canagi ve uzun qolu olur Simlerin ikisinde esas melodiya calinir diger iki simden ise ahengdar musiqi fonu yaratmaqdan otru istifade edilir Iran musiqisunasi Ruhulla Xaliqinin verdiyi bilgilere gore 20 cahartari Sah Ismayil Xetainin atasi Seyx Heyder icad etmisdir XVII esr turk seyayetcisi Ovliya Celebi Seyahetname eserinde dovrunun en taninmis cahartarcalani azerbaycanli Muradaga Naxcivanlinin adini cekir Turkiye sultani IV Murad da M Naxcivanlini Istanbula kocurmusdur Eksperimental tar adi tarlardan o qeder ferqlenmir esasen canagi uzerinde deka agac uzluk vurulmasi ile diqqeti celb edir Dekanin uzerinde bezekli rezonator guclendirici delikleri acilmisdir 21 Azerbaycan tari UNESKO da RedakteAzerbaycan tari 2012 ci ilden beri UNESCO nun Beseriyyetin Toxunulmaz Medeni Irsi Siyahisina daxil edilmisdir 22 Taninmis tarzenler RedakteBehram Mansurov Elcin Hesimov Elxan Mansurov Firuz Eliyev Ehmed Bakixanov Ehsen Dadasov Malik Mansurov Mohlet Muslumov Memmedaga Muradov Memmedxan Bakixanov Mesedi Cemil Emirov Mesedi Zeynal Haqverdiyev Mirze Mansur Mansurov Mirze Sadiq Nadir Mansurov Ramiz Quliyev Sahib Pasazade Server Ibrahimov Vamiq Memmedeliyev Varid Ferzelibeyov Agaselim Abdullayev Zamiq EliyevSekiller Redakte Azerbaycan tarzeni Mirze Sadiq Azerbaycan Respublikasinin poct markasi Belarus Respublikasinin poct markasi tarin sxematik qurulucuIstinadlar Redakte https indo european info dictionary translator translate inc php English Indo European q drag ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA Tar Istifade tarixi 7 iyul 2020 Iran Chamber Society Iranian Traditional Music Instruments Istifade tarixi 7 iyul 2020 empty citation Sergey Starostinin etimoloji toplusu TAram koku Sevortyan E V Etimologicheskij slovar tyurkskih yazykov Obshetyurkskie i mezhtyurkskie osnovy na bukvu V G i D AN SSSR In t yazykoznaniya Red N Z Gadzhieva M Nauka 1980 Bax seh 149 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 28 Etimologicheskij slovar tyurkskih yazykov Obshetyurkskie i mezhtyurkskie osnovy na bukvy L M N P S Izdatelstvo M Vostochnaya literatura RAN 446 stranic 2003 g Bax seh 230 233 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 28 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Guitar Efrasiyab Bedelbeyli Tar uzerine muhakime munasibetile Tar Azerbaycan xalq musiqi instrumentidir Kommunist 11 yanvar 1929 Leonid Gurulev Istoriya gitary Turaev B A 1890 1907 Nabla Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona Nabla Abbasqulu Necefzade Azerbaycan idiofonlu calgi aletleri Baki 2010 seh 20 Naleyi ney negmeyi tar 2012 12 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 01 Firidun Susinski Azerbaycan xalq musiqicileri Baki Yazici 1985 2012 05 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 06 15 Professor Muzykalnoj Akademii Seadet Abdullaeva Melodiya iz glubiny vekov Tar konservatoriyadan cixarildi Inqilab ve medeniyyet jurnali B 1929 2 s 39 Uzeyir Hacibeyov Azerbaycanda musiqi tereqqisi Maarif komissari yoldas Mustafa Quliyevin meruzesi munasibetile Prof Saadet Abdullaeva doktor iskusstvovedeniya Muzykalnyj instrument mirovogo zvuchaniya Zhurnal IRS 1 49 2011 Mugam Ensiklopediyasi Bas tar ve ya Bem tar Ruhulla Xaliqi Serguzeste musiqiye Iran Tehran 1333 1955 Abbasqulu Necefzade Azerbaycan calgi aletlerinin izahli lugeti Baki 2004 UNESCO Craftsmanship and performance art of the Tar a long necked string musical instrumentQaynaq RedakteAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Azerbaycan cildi seh 793 Baki 2007 ISBN 978 9952 441 01 7 ISBN 978 9952 441 00 0 azerb Aserbaidschan Land des Feuers Broschiert 294 Seiten Verlag Reimer Auflage 1 Aufl August 2008 Sprache Englisch Deutsch ISBN 3496028203 ISBN 978 3496028208Hemcinin bax RedakteOxu tar film 1968 Tarzen Simli musiqi aletleri SenturMenbe https az wikipedia org w index php title Tar amp oldid 6064938, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.