Azərbaycanca AzərbaycancaDeutsch DeutschLietuvos Lietuvosසිංහල සිංහලTürkçe TürkçeУкраїнська Українська
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

izotop kimyəvi elementin bir birindən kütlə ədədi ilə fərqlənən atomları Kimyəvi xassələri təqribən eynidir Mendeleyev k

İzotop

İzotop
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az

İzotop — kimyəvi elementin bir-birindən kütlə ədədi ilə fərqlənən atomları. Kimyəvi xassələri təqribən eynidir. Mendeleyev kimyəvi elementlərin dövri cədvəlində eyni yerdə olduqlarına görə belə adlanırlar. Bəzi izotoplar öz məxsusi adlarına malikdirlər (məsələn, , ).

Xarakteristikası

Atomun əsas kütləsi onun nüvəsində cəmləşir. Nüvə öz növbəsində müsbət yüklü protonlardan və neytral neytronlardan ibarətdir. Protonlar eyni sayda mənfi yüklü elektronlarla tarazlaşdırılır. Proton və neytronların kütlələrinin cəmi atom kütləsi adlanır.

Nüvəsində eyni sayda proton lakin müxtəlif sayda neytronlar olan atomlar izotop adlanır.

Stabil və radioaktiv izotoplar

İzotoplar stabil və radioaktiv ola bilərlər. Hazırda 300-ə qədər stabil və 1200-dən çox radioaktiv izotop aşkar olunmuşdur. Cüt atom nömrəsinə malik izotopların kütləsi daha çoxdur.

Radioaktiv parçalanma nəzərə alınmazsa, təbiətdə izotopların meydana çıxması buxarlanma, diffuziya, distillasiya, kristallizasiya və biokimyəvi proseslərlə əlaqədardır.

Stabil izotoplar cədvəli
Enerji səviyyələrinin sayı Protonların sayı Simvolu Element Proton və neytronların sayı Yer üzərində izotop bolluğu, %
1 1 H Hidrogen 1
2		 99,98
0,02
1 2 He Helium 3
4		 0,00001
99,99999
2 3 Li Litium 6
7		 7,9
92,1
2 4 Be Berillium 9 100
2 5 B Bor 10
11		 18,8
81,2
2 6 C Karbon 12
13		 98,9
1,1
2 7 N Azot 14
15		 99,62
0,38
2 8 O Oksigen 16
17
18		 99,76
0,04
0,20
2 9 F Ftor 19 100
2 10 Ne Neon 20
21
22		 90,48
0,27
9,25
3 11 Na Natrium 23 100
3 12 Mg Maqnezium 24
25
26		 78,6
10,1
11,3
3 13 Al Alüminium 27 100
3 14 Si Silisium 28
29
30		 92,23
4,67
3,10
3 15 P Fosfor 31 100
3 16 S Kükürd 32
33
34
36		 95,02
0,75
4,21
0,02
3 17 Cl Xlor 35
37		 75,78
24,22
3 18 Ar Arqon 36
38
40		 0,337
0,063
99,600
4 19 K Kalium 39
41		 93,258
6,730
4 20 Ca Kalsium 40
42
43
44
46		 96,941
0,647
0,135
2,086
0,004
4 21 Sc Skandium 45 100
4 22 Ti Titan 46
47
48
49
50		 7,95
7,75
73,45
5,51
5,34
4 23 V Vanadium 51 99,750
4 24 Cr Xrom 50
52
53
54		 4,345
83,789
9,501
2,365
4 25 Mn Manqan 55 100
4 26 Fe Dəmir 54
56
57
58		 5,845
91,754
2,119
0,282
4 27 Co Kobalt 59 100
4 28 Ni Nikel 58
60
61
62
64		 68,27
26,10
1,13
3,59
0,91
4 29 Cu Mis 63
65		 69,1
30,9
4 30 Zn Sink 64
66
67
68
70		 49,2
27,7
4,0
18,5
0,6
4 31 Ga Qallium 69
71		 60,11
39,89
4 32 Ge Germanium 70
72
73
74		 20,55
27,37
7,67
36,74
4 33 As 75 100
4 34 Se Selen 74
76
77
78
80		 0,87
9,02
7,58
23,52
49,82
4 35 Br Brom 79
81		 50,56
49,44
4 36 Kr Kripton 80
82
83
84
86		 2,28
11,58
11,49
57,00
17,30
5 37 Rb Rubidium 85 72,2
5 38 Sr Stronsium 84
86
87
88		 0,56
9,86
7,00
82,58
5 39 Y İttirium 89 100
5 40 Zr Sirkonium 90
91
92
94		 51,46
11,23
17,11
17,4
5 41 Nb Niobium 93 100
5 42 Mo Molibden 92
94
95
96
97
98		 15,86
9,12
15,70
16,50
9,45
23,75
5 44 Ru Rutenium 96
98
99
100
101
102
104		 5,7
2,2
12,8
12,7
13
31,3
18,3
5 45 Rh Rodium 103 100
5 46 Pd Palladium 102
104
105
106
108
110		 1,00
11,14
22,33
27,33
26,46
11,72
5 47 Ag Gümüş 107
109		 51,839
48,161
5 48 Cd Kadmium 106
108
110
111
112
114		 1,25
0,89
12,47
12,80
24,11
28,75
5 49 In İndium 113 4,29
5 50 Sn Sink 112
114
115
116
117
118
119
120
122
124		 0,96
0,66
0,35
14,30
7,61
24,03
8,58
32,85
4,72
5,94
5 51 Sb Sürmə 121
123		 57,36
42,64
5 52 Te Tellur 120
122
123
124
125
126		 0,09
2,55
0,89
4,74
7,07
18,84
5 53 I Yod 127 100
5 54 Xe Ksenon 126
128
129
130
131
132
134		 0,089
1,910
26,401
4,071
21,232
26,909
10,436
6 55 Cs Sezium 133 100
6 56 Ba Barium 132
134
135
136
137
138		 0,10
2,42
6,59
7,85
11,23
71,70
6 57 La Lantan 139 99,911
6 58 Ce Serium 136
138
140
142		 0,185
0,251
88,450
11,114
6 59 Pr Prazeodim 141 100
6 60 Nd Neodium 142
143
145
146
148		 27,2
12,2
8,3
17,2
5,7
6 62 Sm Samarium 144
150
152
154		 3,07
7,38
26,75
22,75
6 63 Eu Evropium 151
153		 52,2
47,8
6 64 Gd Qadolinium 154
155
156
157
158
160		 2,18
14,80
20,47
15,65
24,84
21,86
6 65 Tb Terbium 159 100
6 66 Dy Disprozium 156
158
160
161
162
163
164		 0,056
0,095
2,329
18,889
25,475
24,896
28,260
6 67 Ho Holmium 165 100
6 68 Er Erbium 162
164
166
167
168
170		 0,139
1,601
33,503
22,869
26,978
14,910
6 69 Tm Tulium 169 100
6 70 Yb İtterbium 168
170
171
172
173
174
176		 0,126
3,023
14,216
21,754
16,098
31,896
12,887
6 71 Lu Lutesium 175 97,41
6 72 Hf Hafnium 176
177
178
179
180		 5,26
18,60
27,28
13,62
35,08
6 73 Ta Tantal 181 99,9877
6 74 W Volfram 182
184
186		 26,50
30,64
28,43
6 75 Re Renium 185 37,07
6 76 Os Osmium 184
187
188
189
190
192		 0,02
1,96
13,24
16,15
26,26
40,78
6 77 Ir İridium 191
193		 37,3
62,7
6 78 Pt Platin 192
194
195
196
198		 0,782
32,967
33,832
25,242
7,163
6 79 Au Qızıl 197 100
6 80 Hg Civə 196
198
199
200
201
202
204		 0,155
10,04
16,94
23,14
13,17
29,74
6,82
6 81 Tl Tallium 203
205		 29,52
70,48
6 82 Pb Qurğuşun 204
206
207
208		 1,4
24,1
22,1
52,4
6 83 Bi Bismut 209 100

Tarixi

1911-ci ildə Soddi kimyəvi xassələri eyni olan, lakin başqa xassələrinə, xüsusən özünün radioaktivliyinə görə fərqlənən elementlərin mövcud olması imkanı haqqında fərziyyə söyləmişdi. Bu elementləri dövri sistemdə eyni bir xanaya yerləşdirmək lazımdır. Soddi onları izotoplar - yəni eyni bir xananı tutan adlandırmışdır. Soddinin fərziyyəsi bir ildən sonra C.Tomson tərəfindən neon ionlarının elektrik və maqnit sahəsindəki meylinə görə kütləsi dəqiq ölçüldükdən sonra tam təsdiqini tapdı. Tomson aşkar etdi ki, neon iki növ atomların qarışığından ibarətdir. Onların əksəriyyətinin nisbi atom kütləsi 20-yə, cüzi bir qisminin nisbi atom kütləsi isə 22-yə bərabərdir. Nəticədə qarışığın nisbi atom kütləsi 20,2-yə bərabər olur. Eyni kimyəvi xassələrə malik olan atomlar kütlələrinə görə fərqlənirdi. Eyni bir element atomlarının nüvəsində eyni sayda proton olur, lakin bir-birindən neytronlarının sayı ilə fərqlənir. Nüvəsinin yükü eyni, kütlə ədədləri müxtəlif olan eyni bir kimyəvi element atomlarına izotop deyilir. Hər bir izotop iki kəmiyyətlə - kütlə ədədi və sıra nömrəsi ilə xarakterizə olunur: 8O16, 8O17. Yuxarıdakı ədəd nisbi atom kütləsini, yaxud atomun kütlə ədədini, aşağıdakı ədəd isə sıra nömrəsini yaxud nüvənin yükünü göstərir. İzotoplar davamlı və radioaktiv (davamsız) olur. Radioaktiv izotoplar təbii və süni olur. İzotoplar bioloji və kimyəvi tədqiqatlarda nişanlanmış atomlar kimi, radiasiya terapiyasında və nümunələrin yaşını təyin etmək üçün tətbiq olunur.

İzotop effekti

İzotop effekti - elementin izotoplarının, yaxud izotop tərkibinə görə bir-birindən fərqlənən birləşmələrin xassələrində atom kütlələrinin müxtəlifliyi nəticəsində aşkar olan fərdi. Elementin atom kütləsi böyük olduqca izotoplarının kütlələri arasındakı fərq də azdır, hidrogen izotoplarında bu fərq protiuma nisbətən deyteriumda 100%, tritiumda 200% olduğundan hidrogen və heliumda izotop efferkti daha böyükdür. İzotop effekti nəticəsində maddənin termodinamik xassələri molekulların kristal qəfəslərində atomların rəqs tezlikləri dəyişir.

İzotop indikatoru

İzotop indikatoru - izotop tərkibi təbii birləşmələrindən fərqlənən maddə. İndikator kimi işlədilir. İzotop indikatorunun yüksək həssaslığı və spesifikliyi onu ən mürəkkəb sistemdə maddələrin hərəkəti, paylanması və çevrilməsi zamanı izləməyə imkan verir.

İzotop mübadiləsi

İzotop mübadiləsi - reaksiyayagirən maddələr arasında elementin izotoplarının yenidən paylanması. Bu zaman maddə molekullarında elementin 1 izotopu molekulun elementar tərkibini dəyişmədən həmin elementin başqa izotopu ilə əvəz olunur.

Mənbə

  • A.Məhərrəmov, M.Allahverdiyev və b., "Kiçik kimya ensiklopediyası", 1997.


image Fizika ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
  1. Практически стабилен, период полураспада 2,01·1019 лет.

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Izotop kimyevi elementin bir birinden kutle ededi ile ferqlenen atomlari Kimyevi xasseleri teqriben eynidir Mendeleyev kimyevi elementlerin dovri cedvelinde eyni yerde olduqlarina gore bele adlanirlar Bezi izotoplar oz mexsusi adlarina malikdirler meselen XarakteristikasiAtomun esas kutlesi onun nuvesinde cemlesir Nuve oz novbesinde musbet yuklu protonlardan ve neytral neytronlardan ibaretdir Protonlar eyni sayda menfi yuklu elektronlarla tarazlasdirilir Proton ve neytronlarin kutlelerinin cemi atom kutlesi adlanir Nuvesinde eyni sayda proton lakin muxtelif sayda neytronlar olan atomlar izotop adlanir Stabil ve radioaktiv izotoplarIzotoplar stabil ve radioaktiv ola bilerler Hazirda 300 e qeder stabil ve 1200 den cox radioaktiv izotop askar olunmusdur Cut atom nomresine malik izotoplarin kutlesi daha coxdur Radioaktiv parcalanma nezere alinmazsa tebietde izotoplarin meydana cixmasi buxarlanma diffuziya distillasiya kristallizasiya ve biokimyevi proseslerle elaqedardir Stabil izotoplar cedveli Enerji seviyyelerinin sayi Protonlarin sayi Simvolu Element Proton ve neytronlarin sayi Yer uzerinde izotop bollugu 1 1 H Hidrogen 1 2 99 98 0 021 2 He Helium 3 4 0 00001 99 999992 3 Li Litium 6 7 7 9 92 12 4 Be Berillium 9 1002 5 B Bor 10 11 18 8 81 22 6 C Karbon 12 13 98 9 1 12 7 N Azot 14 15 99 62 0 382 8 O Oksigen 16 17 18 99 76 0 04 0 202 9 F Ftor 19 1002 10 Ne Neon 20 21 22 90 48 0 27 9 253 11 Na Natrium 23 1003 12 Mg Maqnezium 24 25 26 78 6 10 1 11 33 13 Al Aluminium 27 1003 14 Si Silisium 28 29 30 92 23 4 67 3 103 15 P Fosfor 31 1003 16 S Kukurd 32 33 34 36 95 02 0 75 4 21 0 023 17 Cl Xlor 35 37 75 78 24 223 18 Ar Arqon 36 38 40 0 337 0 063 99 6004 19 K Kalium 39 41 93 258 6 7304 20 Ca Kalsium 40 42 43 44 46 96 941 0 647 0 135 2 086 0 0044 21 Sc Skandium 45 1004 22 Ti Titan 46 47 48 49 50 7 95 7 75 73 45 5 51 5 344 23 V Vanadium 51 99 7504 24 Cr Xrom 50 52 53 54 4 345 83 789 9 501 2 3654 25 Mn Manqan 55 1004 26 Fe Demir 54 56 57 58 5 845 91 754 2 119 0 2824 27 Co Kobalt 59 1004 28 Ni Nikel 58 60 61 62 64 68 27 26 10 1 13 3 59 0 914 29 Cu Mis 63 65 69 1 30 94 30 Zn Sink 64 66 67 68 70 49 2 27 7 4 0 18 5 0 64 31 Ga Qallium 69 71 60 11 39 894 32 Ge Germanium 70 72 73 74 20 55 27 37 7 67 36 744 33 As 75 1004 34 Se Selen 74 76 77 78 80 0 87 9 02 7 58 23 52 49 824 35 Br Brom 79 81 50 56 49 444 36 Kr Kripton 80 82 83 84 86 2 28 11 58 11 49 57 00 17 305 37 Rb Rubidium 85 72 25 38 Sr Stronsium 84 86 87 88 0 56 9 86 7 00 82 585 39 Y Ittirium 89 1005 40 Zr Sirkonium 90 91 92 94 51 46 11 23 17 11 17 45 41 Nb Niobium 93 1005 42 Mo Molibden 92 94 95 96 97 98 15 86 9 12 15 70 16 50 9 45 23 755 44 Ru Rutenium 96 98 99 100 101 102 104 5 7 2 2 12 8 12 7 13 31 3 18 35 45 Rh Rodium 103 1005 46 Pd Palladium 102 104 105 106 108 110 1 00 11 14 22 33 27 33 26 46 11 725 47 Ag Gumus 107 109 51 839 48 1615 48 Cd Kadmium 106 108 110 111 112 114 1 25 0 89 12 47 12 80 24 11 28 755 49 In Indium 113 4 295 50 Sn Sink 112 114 115 116 117 118 119 120 122 124 0 96 0 66 0 35 14 30 7 61 24 03 8 58 32 85 4 72 5 945 51 Sb Surme 121 123 57 36 42 645 52 Te Tellur 120 122 123 124 125 126 0 09 2 55 0 89 4 74 7 07 18 845 53 I Yod 127 1005 54 Xe Ksenon 126 128 129 130 131 132 134 0 089 1 910 26 401 4 071 21 232 26 909 10 4366 55 Cs Sezium 133 1006 56 Ba Barium 132 134 135 136 137 138 0 10 2 42 6 59 7 85 11 23 71 706 57 La Lantan 139 99 9116 58 Ce Serium 136 138 140 142 0 185 0 251 88 450 11 1146 59 Pr Prazeodim 141 1006 60 Nd Neodium 142 143 145 146 148 27 2 12 2 8 3 17 2 5 76 62 Sm Samarium 144 150 152 154 3 07 7 38 26 75 22 756 63 Eu Evropium 151 153 52 2 47 86 64 Gd Qadolinium 154 155 156 157 158 160 2 18 14 80 20 47 15 65 24 84 21 866 65 Tb Terbium 159 1006 66 Dy Disprozium 156 158 160 161 162 163 164 0 056 0 095 2 329 18 889 25 475 24 896 28 2606 67 Ho Holmium 165 1006 68 Er Erbium 162 164 166 167 168 170 0 139 1 601 33 503 22 869 26 978 14 9106 69 Tm Tulium 169 1006 70 Yb Itterbium 168 170 171 172 173 174 176 0 126 3 023 14 216 21 754 16 098 31 896 12 8876 71 Lu Lutesium 175 97 416 72 Hf Hafnium 176 177 178 179 180 5 26 18 60 27 28 13 62 35 086 73 Ta Tantal 181 99 98776 74 W Volfram 182 184 186 26 50 30 64 28 436 75 Re Renium 185 37 076 76 Os Osmium 184 187 188 189 190 192 0 02 1 96 13 24 16 15 26 26 40 786 77 Ir Iridium 191 193 37 3 62 76 78 Pt Platin 192 194 195 196 198 0 782 32 967 33 832 25 242 7 1636 79 Au Qizil 197 1006 80 Hg Cive 196 198 199 200 201 202 204 0 155 10 04 16 94 23 14 13 17 29 74 6 826 81 Tl Tallium 203 205 29 52 70 486 82 Pb Qurgusun 204 206 207 208 1 4 24 1 22 1 52 46 83 Bi Bismut 209 100Tarixi1911 ci ilde Soddi kimyevi xasseleri eyni olan lakin basqa xasselerine xususen ozunun radioaktivliyine gore ferqlenen elementlerin movcud olmasi imkani haqqinda ferziyye soylemisdi Bu elementleri dovri sistemde eyni bir xanaya yerlesdirmek lazimdir Soddi onlari izotoplar yeni eyni bir xanani tutan adlandirmisdir Soddinin ferziyyesi bir ilden sonra C Tomson terefinden neon ionlarinin elektrik ve maqnit sahesindeki meyline gore kutlesi deqiq olculdukden sonra tam tesdiqini tapdi Tomson askar etdi ki neon iki nov atomlarin qarisigindan ibaretdir Onlarin ekseriyyetinin nisbi atom kutlesi 20 ye cuzi bir qisminin nisbi atom kutlesi ise 22 ye beraberdir Neticede qarisigin nisbi atom kutlesi 20 2 ye beraber olur Eyni kimyevi xasselere malik olan atomlar kutlelerine gore ferqlenirdi Eyni bir element atomlarinin nuvesinde eyni sayda proton olur lakin bir birinden neytronlarinin sayi ile ferqlenir Nuvesinin yuku eyni kutle ededleri muxtelif olan eyni bir kimyevi element atomlarina izotop deyilir Her bir izotop iki kemiyyetle kutle ededi ve sira nomresi ile xarakterize olunur 8O16 8O17 Yuxaridaki eded nisbi atom kutlesini yaxud atomun kutle ededini asagidaki eded ise sira nomresini yaxud nuvenin yukunu gosterir Izotoplar davamli ve radioaktiv davamsiz olur Radioaktiv izotoplar tebii ve suni olur Izotoplar bioloji ve kimyevi tedqiqatlarda nisanlanmis atomlar kimi radiasiya terapiyasinda ve numunelerin yasini teyin etmek ucun tetbiq olunur Izotop effektiIzotop effekti elementin izotoplarinin yaxud izotop terkibine gore bir birinden ferqlenen birlesmelerin xasselerinde atom kutlelerinin muxtelifliyi neticesinde askar olan ferdi Elementin atom kutlesi boyuk olduqca izotoplarinin kutleleri arasindaki ferq de azdir hidrogen izotoplarinda bu ferq protiuma nisbeten deyteriumda 100 tritiumda 200 oldugundan hidrogen ve heliumda izotop efferkti daha boyukdur Izotop effekti neticesinde maddenin termodinamik xasseleri molekullarin kristal qefeslerinde atomlarin reqs tezlikleri deyisir Izotop indikatoruIzotop indikatoru izotop terkibi tebii birlesmelerinden ferqlenen madde Indikator kimi isledilir Izotop indikatorunun yuksek hessasligi ve spesifikliyi onu en murekkeb sistemde maddelerin hereketi paylanmasi ve cevrilmesi zamani izlemeye imkan verir Izotop mubadilesiIzotop mubadilesi reaksiyayagiren maddeler arasinda elementin izotoplarinin yeniden paylanmasi Bu zaman madde molekullarinda elementin 1 izotopu molekulun elementar terkibini deyismeden hemin elementin basqa izotopu ile evez olunur MenbeA Meherremov M Allahverdiyev ve b Kicik kimya ensiklopediyasi 1997 Fizika ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Prakticheski stabilen period poluraspada 2 01 1019 let

Nəşr tarixi: İyun 14, 2024, 10:47 am
Ən çox oxunan
  • Fevral 08, 2025

    Tifon (Laomedontun oğlu)

  • Yanvar 27, 2025

    Ticarətin asanlaşdırılması

  • Yanvar 27, 2025

    Ticarət yaradılması

  • Yanvar 27, 2025

    Ticarət təxribatı

  • Yanvar 27, 2025

    Ticarət məhdudiyyəti

Gündəlik

  • Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsi

  • Babur

  • Böyük Moğol İmperiyası hökmdarlarının siyahısı

  • Sudanda vətəndaş müharibəsi (2023–hal-hazırda)

  • Ferdi Zeyrek

  • Məmlük sultanlığı

  • Şah İsmayıl Xətai

  • 1908

  • 2009

  • BMT

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı