fbpx
Wikipedia

Platin

Avqust 12, 2021

78 iridium ← platin → qızıl
Pd
↑
Pt
↓
Ds
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə platin, Pt, 78
Qrup, Dövr, Blok 10, 6, d
Xarici görünüşü
Atom kütləsi 195.084 q/mol
Elektron formulu 4f14 5d9 6s1
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı (0 °C, 101.325 kPa)
q/L
Ərimə temperaturu 1768.3 °C
(2041.4 K, 3214.9 °F)
Qaynama temperaturu 3825 °C
(4098 K, 6917 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi kCmol-1


Platin (Pt') – kimyəvi element. Elementlərin dövri sisteminin VIII qrupundadır, atom nömrəsi 78, atom kütləsi 195,09-dur. Təbii platin 190Pt (0,0127%), 192Pt (0,78%), 194Pt (32,9%), 195Pt (33,8%), 196Pt (25,2%) və 198Pt (7,23%) izotoplarının qarışığından ibarətdir.

Platin

Platin insana hələ qədimdən (Misir, Həbəşistan və s.) məlum idi. Külçə platin nümunələri 18 əsrin ortalarında Avropaya gətirilmiş, saf platin metalı isə ancaq 19 əsrin birinci yarısında alınmışdır. Platin çox nadir elementdir. Yer qabığında miqdarı 10−6%-dir. Təbiətdə, əsasən, dəmir, palladium, iridium, rodium, mis və ya nikellə birlikdə tapılır, onlarda platinin miqdarı 65-dən 94%-ə qədərdir. Ən çox yayılmış mineralları poliksen, ferroplatin və palladiumlu platindir.

Platin, gümüşü ağ rəngli, çok ağır, dəyərli bir metaldır. Kimyəvi adı Pt, atom nömrəsi 78, atom ağırlığı 195,09'dur. Sudan 21 dəfə daha ağırdır və ərimə nöqtəsi çox yüksekdir (1.769 °C). Təbiətdə bəzən pal-ladyum, rodyum, iridyum, osmiyum ve rutenyum gibi azrak (ender rastlanan) metallardan bir ya da bir neçəsi ilə qarışıq halda tapılır. Platinin bir çox xüsusiyyətini daşıyan bu metallara "platin metalları" da deyilir. Platin, 18-ci əsrə qədər elim adamlarının diqqətini çox da çəkmədi. Daha əvvələr platin, ağırlığına görə zaman zaman saxta qızıl pul istehsalında istifadə edilməkdə idi.Daha əsas platin istehsalçısı ölkələr SSCB ve Cənubi Afrika'dır. Bundan başqa Kanada, ABŞ, Cənubi Amerka, Yeni Zelandiya ve İzlanda'da da az miqdarda platin çıxarılır.

Saf platin gümüşü-ağ (narın platin boz) rəngdə, çətin əriyən, ağır metaldır.

Xarakteristik birləşmələri-platin qrup elementlərindən yalnız Os və Ru öz qrupları üçün xarakterik olan oksidləşmə dərəcəsi göstərir və uyğun uçucu oksidlər OsO4 və RuO4 əmələ gətirir. Bu oksidlərə uyğun hidroksidlər mövcud deyil çünki onlar koordinasiya nöqteyi- nəzərdən doymuş birləşmələrdir. Onlar suda həll olur lakin heç bir qarşılıqlı təsirdə olmurlar. XVI əsrin ortasında ispanlar Amerikada gümüşə çox oxşar (ispanca plata), özləri üçün yeni olan platina adını verdilər, hərfi mənada “kiçik gümüş”, “gümüşcük” adını vermişlər.. Bu, platinin olduqca çətin əriyən olması ilə izah olunur (platinin ərimə temperaturu 17700C-ə yaxındır). Və o vaxt o, gümüşdən iki dəfə ucuz idi.

XVIII əsrə qədər platin avropa kimyaçılarına məlum deyildi. O, Amerikadakı ispan kaloniyalarından gətirildikdə saxta pul kəsənlər onunla maraqlandılar. Aydın oldu ki, platin qızıl ilə birlikdə asan əriyir, onun sıxlığı qızılın sıxlığından bir qədər çoxdur. Lakin platin qızılı “ağardır” və artıq platinin ərintidə miqdarı 8,4% olduqda qızılın xarakterik sarılığı yoxa çıxır ki, bu da saxtalaşdırmanı çətinləşdirir. Amma, platindən olan diski qızıl pulun mərkəzinə yerləşdirmək olardı və heç bir Arximed saxtakarlığı aşkar edə bilməzdi. Ehtimal ki, bu səbəbdən ispan karolu V Filipp əmr imzalayıb ki, xaricdən ölkəyə platin gətirilməsinə qadağa qoyulsun. Bundan əlavə qızıl filizi emal olunarkən Kolumbiyada tələb olunurdu ki, qızıl platindən tam təmizlənsin və ayrılan platin xüsusi nəzarət altında (kral məmurlarının) Rio-del-Pinto çayının dərin yerlərində suya atılsın. Artıq İspaniyaya gətirilmiş platin isə xalqın gözü qarşısında təntənəli olaraq dənizdə batırılırdı.

Platini digər macəra Rusiyada gözləyirdi. 1828-ci ildən 1845-ci ilə qədər Rusiyada böyük tirajda, dəyəri 3,6 və 12 rubl olan platin pullar dövriyəyə buraxılmışdır (dünya praktikasında unikal hadisə idi). Hazırda platin pullar az miqdarda və kolleksiyaçılar üçün buraxılır. İş ondadır ki, ural filiz yataqlarında çox platin çıxarmağa başlamışdılar və o vaxt sənaye tətbiqi tapmamışdı. Filiz yataqlarının sahibləri isə (Demidovlar) pul kəsilməsi hesabına öz platinlərini dövlətə satmaqdan böyük fayda görürdülər. Platin pul kəsilməsinin təşəbbüskarı maliyə naziri qraf Qeorq Lüdviq (Yeqor Franseviç) Kankrin (1774-1845) olmuşdur. Onun şərəfinə Qustav Roze mineralı kankrinit adlandırmışdır. 1844-cü ildə Kankrin xəstəliklə əlaqədar olaraq vəzifədən getdikdən sonra yeni nazir platin pul kəsilməsini dayandırdı və kəsilmiş pulları təcili yığmağı tələb etdi. Bu təşvişli tədbirin səbəblərini fərqli dəyərləndirirlər. Bir versiyaya görə bu pulların xaricdə (guya xaricdə platin ucuz idi) saxtalaşdırılmasından qorxurdular (sonra Rusiyaya gətirmək üçün): Lakin dövriyədən çıxarılmış pullar arasında bir dənə də saxta tapılmadı. Digər versiyaya görə (daha həqiqətə yaxın) platinə təlabat və Avropada onun qiyməti o qədər artmışdır ki, pul halında metal nominalından baha idi (platindən kimyəvi qablar hazırlanmasında istifadə olunurdu). Amma, onda artıq digər şeydən qorxmaq lazım idi: gizli olaraq Rusiyadan platin pulları gətirib əridərək külçə halında satıla bilərdi. Maraqlıdır ki, Maykl Faradey 1861-ci ilin fevralın 22-də oxuduğu mühazirədə rus platin pulunu göstərmişdir. Pulların tərkibini analiz edərək o, platin pulda 97% platin, 1,2% iridium, 0,5% rodium, 0,25% palladium, həmçinin mis və dəmir əlavəsinin olduğunu müəyyən etmişdir. Tətbiqi - platin ailəsi elementləri və onların xəlitələri

  • mikroelektronika
  • avtomatika
  • radioelektronika
  • dəqiq cihazqayırma obyektlərində
  • istiyədavamlı kostruksiya materiallarının hazırlanmasında
  • korroziyaya davamlı material
  • müxtəlif kimya sənayesi proseslərində katalizator kimi
  • təbabət və zərgərlik işlərində geniş tətbiq olunur.
Vikianbarda Platin ilə əlaqəli mediafayllar var.
 Kimyəvi element haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.


İstinadlar

  1. "platinum (Pt)." 5 aprel 2012 at the Wayback Machine Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 24 April 2012
  2. Woods, Ian (2004). The Elements: Platinum. The Elements. Benchmark Books. ISBN 978-0-7614-1550-3.

Avqust 12, 2021
platin, iridium, platin, qızılpd, dövri, cədvəlümumiad, işarə, nömrə, platin, 78qrup, dövr, blok, dxarici, görünüşüatom, kütləsi, molelektron, formulu, 4f14, 6s1fiziki, xassələrhalısıxlığı, lərimə, temperaturu, 1768, 2041, 3214, qaynama, temperaturu, 3825, 409. 78 iridium platin qizilPd Pt Ds dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre platin Pt 78Qrup Dovr Blok 10 6 dXarici gorunusuAtom kutlesi 195 084 q molElektron formulu 4f14 5d9 6s1Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 1768 3 C 2041 4 K 3214 9 F Qaynama temperaturu 3825 C 4098 K 6917 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1Platin Pt kimyevi element Elementlerin dovri sisteminin VIII qrupundadir atom nomresi 78 atom kutlesi 195 09 dur Tebii platin 190Pt 0 0127 192Pt 0 78 194Pt 32 9 195Pt 33 8 196Pt 25 2 ve 198Pt 7 23 izotoplarinin qarisigindan ibaretdir Platin Platin insana hele qedimden Misir Hebesistan ve s melum idi Kulce platin numuneleri 18 esrin ortalarinda Avropaya getirilmis saf platin metali ise ancaq 19 esrin birinci yarisinda alinmisdir Platin cox nadir elementdir Yer qabiginda miqdari 10 6 dir Tebietde esasen demir palladium iridium rodium mis ve ya nikelle birlikde tapilir onlarda platinin miqdari 65 den 94 e qederdir En cox yayilmis minerallari poliksen ferroplatin ve palladiumlu platindir Platin gumusu ag rengli cok agir deyerli bir metaldir Kimyevi adi Pt atom nomresi 78 atom agirligi 195 09 dur Sudan 21 defe daha agirdir ve erime noqtesi cox yuksekdir 1 769 C Tebietde bezen pal ladyum rodyum iridyum osmiyum ve rutenyum gibi azrak ender rastlanan metallardan bir ya da bir necesi ile qarisiq halda tapilir Platinin bir cox xususiyyetini dasiyan bu metallara platin metallari da deyilir Platin 18 ci esre qeder elim adamlarinin diqqetini cox da cekmedi Daha evveler platin agirligina gore zaman zaman saxta qizil pul istehsalinda istifade edilmekde idi Daha esas platin istehsalcisi olkeler SSCB ve Cenubi Afrika dir Bundan basqa Kanada ABS Cenubi Amerka Yeni Zelandiya ve Izlanda da da az miqdarda platin cixarilir Saf platin gumusu ag narin platin boz rengde cetin eriyen agir metaldir Xarakteristik birlesmeleri platin qrup elementlerinden yalniz Os ve Ru oz qruplari ucun xarakterik olan oksidlesme derecesi gosterir ve uygun ucucu oksidler OsO4 ve RuO4 emele getirir Bu oksidlere uygun hidroksidler movcud deyil cunki onlar koordinasiya noqteyi nezerden doymus birlesmelerdir Onlar suda hell olur lakin hec bir qarsiliqli tesirde olmurlar XVI esrin ortasinda ispanlar Amerikada gumuse cox oxsar ispanca plata ozleri ucun yeni olan platina adini verdiler herfi menada kicik gumus gumuscuk adini vermisler 1 2 Bu platinin olduqca cetin eriyen olmasi ile izah olunur platinin erime temperaturu 17700C e yaxindir Ve o vaxt o gumusden iki defe ucuz idi XVIII esre qeder platin avropa kimyacilarina melum deyildi O Amerikadaki ispan kaloniyalarindan getirildikde saxta pul kesenler onunla maraqlandilar Aydin oldu ki platin qizil ile birlikde asan eriyir onun sixligi qizilin sixligindan bir qeder coxdur Lakin platin qizili agardir ve artiq platinin erintide miqdari 8 4 olduqda qizilin xarakterik sariligi yoxa cixir ki bu da saxtalasdirmani cetinlesdirir Amma platinden olan diski qizil pulun merkezine yerlesdirmek olardi ve hec bir Arximed saxtakarligi askar ede bilmezdi Ehtimal ki bu sebebden ispan karolu V Filipp emr imzalayib ki xaricden olkeye platin getirilmesine qadaga qoyulsun Bundan elave qizil filizi emal olunarken Kolumbiyada teleb olunurdu ki qizil platinden tam temizlensin ve ayrilan platin xususi nezaret altinda kral memurlarinin Rio del Pinto cayinin derin yerlerinde suya atilsin Artiq Ispaniyaya getirilmis platin ise xalqin gozu qarsisinda tenteneli olaraq denizde batirilirdi Platini diger macera Rusiyada gozleyirdi 1828 ci ilden 1845 ci ile qeder Rusiyada boyuk tirajda deyeri 3 6 ve 12 rubl olan platin pullar dovriyeye buraxilmisdir dunya praktikasinda unikal hadise idi Hazirda platin pullar az miqdarda ve kolleksiyacilar ucun buraxilir Is ondadir ki ural filiz yataqlarinda cox platin cixarmaga baslamisdilar ve o vaxt senaye tetbiqi tapmamisdi Filiz yataqlarinin sahibleri ise Demidovlar pul kesilmesi hesabina oz platinlerini dovlete satmaqdan boyuk fayda gorurduler Platin pul kesilmesinin tesebbuskari maliye naziri qraf Qeorq Ludviq Yeqor Fransevic Kankrin 1774 1845 olmusdur Onun serefine Qustav Roze minerali kankrinit adlandirmisdir 1844 cu ilde Kankrin xestelikle elaqedar olaraq vezifeden getdikden sonra yeni nazir platin pul kesilmesini dayandirdi ve kesilmis pullari tecili yigmagi teleb etdi Bu tesvisli tedbirin sebeblerini ferqli deyerlendirirler Bir versiyaya gore bu pullarin xaricde guya xaricde platin ucuz idi saxtalasdirilmasindan qorxurdular sonra Rusiyaya getirmek ucun Lakin dovriyeden cixarilmis pullar arasinda bir dene de saxta tapilmadi Diger versiyaya gore daha heqiqete yaxin platine telabat ve Avropada onun qiymeti o qeder artmisdir ki pul halinda metal nominalindan baha idi platinden kimyevi qablar hazirlanmasinda istifade olunurdu Amma onda artiq diger seyden qorxmaq lazim idi gizli olaraq Rusiyadan platin pullari getirib eriderek kulce halinda satila bilerdi Maraqlidir ki Maykl Faradey 1861 ci ilin fevralin 22 de oxudugu muhazirede rus platin pulunu gostermisdir Pullarin terkibini analiz ederek o platin pulda 97 platin 1 2 iridium 0 5 rodium 0 25 palladium hemcinin mis ve demir elavesinin oldugunu mueyyen etmisdir Tetbiqi platin ailesi elementleri ve onlarin xeliteleri mikroelektronika avtomatika radioelektronika deqiq cihazqayirma obyektlerinde istiyedavamli kostruksiya materiallarinin hazirlanmasinda korroziyaya davamli material muxtelif kimya senayesi proseslerinde katalizator kimi tebabet ve zergerlik islerinde genis tetbiq olunur Vikianbarda Platin ile elaqeli mediafayllar var Kimyevi element haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Istinadlar Redakte platinum Pt Arxivlesdirilib 5 aprel 2012 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica Online Encyclopaedia Britannica Inc 2012 Web 24 April 2012 Woods Ian 2004 The Elements Platinum The Elements Benchmark Books ISBN 978 0 7614 1550 3 Menbe https az wikipedia org w index php title Platin amp oldid 5772721, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.