fbpx
Wikipedia

Bor

Avqust 05, 2021

5 berillium ← bor → karbon
-
↑
B
↓
Al
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə bor, B, 5
Qrup, Dövr, Blok 13, 2, p
Xarici görünüşü
Atom kütləsi 10.811 q/mol
Elektron formulu [He] 2s2 2p1
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı (0 °C, 101.325 kPa)
q/L
Ərimə temperaturu 2076 °C
(2349 K, 3769 °F)
Qaynama temperaturu 3927 °C
(4200 K, 7101 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi kCmol-1

Bor (B) – D.İ.Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 5-ci elementdir.

Tətbiqi

Amorf bor, fərqli olan yaşıl rəngli olduğu üçün pirotekni (fişəng) sahəsində və atəşləyici olaraq raketlərdə istifadə edilir. Tennis raketlərinin, nüvə stansiyalarında istifadə edilən tənzimləyicilərin və istiliyə dayanıqlı şüşə məhsullarının istehsalında da əhəmiyyət daşıyır. Borun ən əhəmiyyətli ticarət qarışığı, izolyasiya məqsədilə şüşə lifinin və bir ağardıcı olan natrium perboratın istehsalında istifadə edilir. Digər bor birləşmələri də, borosilikat şüşələrin istehsalında istifadə edilir. Toxuculuq sahəsində əhəmiyyət daşıyan bir digər bor qarışımı isə, bor turşusudur. Elektrikə qaşı izolyatorik davranarkən, bir metalinkinə bənzər istilik keçiriciliyi göstərən boron nitrit qarışığı, eyni zamanda, qarışdırıldığı hər hansı bir maddəni almaz sərtliyinə gətirici xüsusiyyətdədir. Titan və volfram ilə birlikdə istifadəsi nəticəsində, çəkisi aşağı olur ancaq istiliyə qarşı müqavimətli ərintilər əldə edilir. Boron-10 izotopu, nüvə stansiyalarında mühitdəki neytronları sürətlə əmərək reaksiyaları ləngitmək və ya dayandırmaq üçün, nüvə radiasiyasına qarşı qalxan olaraq və neytron müəyyənləşdirici alətlərdə istifadə edilir. Yaxın zamanda artrit (oynaqların iltihabı) müalicəsində istifadə edilməyə başlanan bor birləşmələri də ümid vəd edir. Göz dezinfeksiyaedici preparatların tərkibində də bor var.

Canlı orqanizmlərdə

Borun bitkilərdə kütlə ilə miqdarı 0,001%-dir. O, ən çox əhəmiyyətli mikroelementlərdən biridir, xüsusən də ikiləpəli bitkilər üçün. Bor bakterial və göbələk xəstəliklərinə qarşı davamlılığı artırır. Müəyyən edilmişdir ki, bor dişiciyin dişicik ağzında tozların (tozlanma zamanı) əmələ gəlməsini gücləndirir. Bor ilə yaxşı təmin olunma bitkilərdə karbohidrat və zülal mübadiləsinə hiss olunacaq təsir edir, meyvələrin inkişafına şərait yaradır, qış dövründə kök yumurtasının və soğanağın yaxşı vəziyyətdə qalması imkanını yüksəldir. Bor xüsusilə şəkər çuğunduru, pambıq, kətan, tərəvəz və meyvə və gilə meyvə bitkilərinin məhsuldarlığı üçün lazımdır. Mədəni bitkilərin məhsulları ilə birlikdə hər hektar torpaqdan ildə 10q-a qədər bor yox olur. Onu kökümeyvəlilər və yem otları xüsusi aktiv olaraq aparırlar.

Bor çatışmadıqda bitkilərdə çiçək əmələ gəlmir, toxumların yetişməsi pozulur, cücərmə konusu ölür, çuğundurda özək xəstələnir, kətan bakterioz ilə xəstələnir və demək olar ki, toxum əmələ gətirmir, lifləri isə kövrək və qısa olur.

Bor çatışmazlığının ilk əlamətləri qanadların ən yuxarı hissəsində və ən cavan yarpaqların üzərində müşahidə olunur. Hər şeydən əvvəl böyümə nöqtələrinin xəstələnməsi və ölməsi baş verir. Yuxarı yarpaqlar tünd yaşıl olur, onların qıraqları aşağı qatlanır. Yan qanadlar güclü inkişaf edir, onlar çox asan qırılırlar, yarpaqlar möhkəm və normal yarpaqlara nəzərən qalın olurlar.

Bor artıqlığı olduqda bitkilərin boyu kiçik olur. İndikatoq bitkilər borun torpaqdakı miqdarına müxtəlif reaksiya verir. Məsələn, bor torpaqda yüksək miqdarda olduqda izen və şoran otda nəhəng bitkilər əmələ gəlir.

Heyvan orqanizmində borun miqdarı kütlə ilə 0,0001% olur.

İnsan orqanizmində borun biokimyası az öyrənilib. Yaşlı adamın bədənində 12mq bor olur.

Bor karbohidratlar, piylər, bir sıra vitaminlər və hormonların mübadiləsində iştirak edir, bəzi fermentlərin aktivliyinə təsir edir. Müəyyən edilmişdir ki, trietoksikoz ilə xəstələnmiş xəstələrdə bor əsas mübadilənin azalmasına səbəb olur, insulinin hipoqlikemik təsirini gücləndirir. Məlumatlar var ki, borun böyümənin və həyatın uzun müddətli olmasında müsbət rolu var, həmçinin kalsium, maqnezium, fosfor və D vitamini mübadiləsinə təsir edir.

Bor bəzi fermentlərə, həmçinin hormonlara zəiflədici təsir edir. Hər gün az dozada borat turşusu uzun müddət orqanizmə qəbul edildikdə çəkinin kəskin azalması baş verir.

Çəkinin itməsi təkcə mübadilə səviyyəsinin artması ilə deyil, həm də hüceyrələrdən və toxumalardan suyun kənarlaşdırılması ilə əlaqədardır.

Bor orqanizmə tərəvəzlər və ət vasitəsi ilə daxil olur.

Borun ən geniş tanınan və insan tərəfindən istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır:

H3BO3 – borat turşusu

Na2B4O7 ∙ 10H2O – boraks, borat turşusunun natrium duzu.

İlk dəfə bu elementi borat turşusundan fransız kimyaçıları J.Gey-Lüssak və L.Tenar 1808-ci ildə kəşv etmişdir.

İnsan orqanizmində bor atomlarının sayı 5,5 ∙ 1020, bir insan hüceyrəsində 5,5 ∙ 106 ədəddir.

Qida məhsulları ilə borun orqanizmə sutkalıq daxil oması miqdarı 1,3mq olur, həm də bu miqdarın 1,1mq-ı qida, 0,20mq-ı su ilə daxil olur.

  Vikianbarda Bor ilə əlaqəli mediafayllar var.

Bor turşusu

Adın mənşəyi

Ilk dəfə əlkimyaçıların yazılarında ərəbcə “borak” (suda yaxşı həll olan ağ duz deməkdir) latınca” borax” adlanıb ki, bor adı da buradan meydana gəlib. Bu adın Кopenhagendə anadan olmuş fizik Nils Borla heç bir əlaqəsi yoxdur.

Təbiətdə varlığı və alınması

Bor elementinə təbiətdə sərbəst halda rast gəlinmir; bor turşusu qaynar vulkan sularında müxtəlif mineral suların tərkibində (sassolinlərin), mineral duz yataqlarında, həm də bir başa öz duzları deyil, tetrabor turşusu duzları-boraks Na2B4O7•10H2O və bu qəbildən tinkal, kernit, borasit, pandermit, borokalsium, laqonit salikatlarla qarışıq halda aksinit, turmalin və s. minerallar şəklində rast gəlinir. Bunlar Strassfurt və 1928-ci ildən Kalifoniyada tapılmış minerallardır. Sənayedə o boraksdan (Na2B4O7•10H2O) sulfat turşusu ilə təsir etməklə alınır. Ilk dəfə bu reaksiya 1702-ci ildə Fransız kimyaçısı Tomberq tərəfindən aparılıb.

Fiziki və kimyəvi xassələri

Bor turşusu ağ rəngli, parlaq kristal maddədir. Soyuq suda az; 200C-də 4.9q, qaynar suda yaxşı -1000C-də 39.7q həll olur və yenidən kristallaşır. Bor turşusu çox zəif turşudur. Onun turşuluq xassələri H+ ayrlması ilə deyil, hidroksil ionu birləşdirməsi ilə müəyyən edilir. 200C-də k1=6•10-10, k2=2•10-13, k3=2•10-14-dür. Bor turşusu alüminium hidroksiddən fərqli olaraq demək olar amfoter deyildir, ancaq çox davamsız B(HSO4)3 əmələ gəlməsi onun zəif amfoterliyinə işarə ola bilər. Az uçucu turşudur; karbonat turşusunu duzlarından çıxara bilir. Məs. sodadan. Bor turşusunu qızdırdıqda 700C-də suyunu itirərək, əvvəl metabor turşusuna HBO2, sonra isə B2O3-ə çevrilir. Bor turşusunun duzları və efirləri alovu parlaq-yaşıl rəngə boyayır. Bor turşusu etilenqlikolla, qliserinlə, mannitlə həm efirləşərək, həm də kordinasion birləşərək bir əsaslı güclü turşuya cevrilir və qələvi ilə titrlənir (bu üsul özünün miqdarı təyinində istifadə edilir). Kompleks əmələ gətirməsi, akseptorluğu ilə mühüm rol oynayır. Bor elementində atom radiusu çox kiçik olduğundan onun boş orbitalının elektrona hərisliyi daha çoxdur. Bor birləşmələrində bor elementi 10B, 11B kimi iki stabil izotopun uyğun olaraq 19%, 81% qarışığından ibarət olur və asanlıqla neytron tutur. Bor 2p orbitalındakı tək elektronu və boş orbitalları ilə metallarla elektron ümumiləşdirərək kovalent, metal-atom əlaqələri şəklində müəyyən kristal quruluşlu (heksaqonal, rombik, tetraedrik) birləşmələr əmələ gətirir (MeB2, Fe2B, FeB, Fe2B3 və s.). Boridlər metal səthində karkaslar, setkalar əmələ gətirməklə ekranlaşmış elektron kollektivi (buludu) yaradır və metal valent elektronlarından azad ola bilmir; o, borla belə nüfuzedici təsirdən kimyəvi proseslərə, temperatura davamlıq, möhkəmlik qazanır, yeyilmə və korroziyadan qorunur.

İstifadə və tətbiq sahələri

Bor turşusu və onun törəmələri yağlara və yanacaqlara aşqarlar sintezində istifadə olunur. Onun bor oksidindən (B2O3) əlavə: azotlu törəmələrindən yaranan BN kimi laylı quruluşa malik yüksək temperatura dözümlü (Tər=30000C-dir) təbəqələri bu məqsədlə (friksiyaya qarşı) müsbət rola malikdir. Aşqarlar bor turşusunun əsasən tsiklik efirləri, koordinasion birləşmələri, azot, kükürd saxlayan müxtəlif üzvi birləşmələridir.

Bor nadir, lakin Yer qabığında çox yayılmış elementdir; onun bir neçə iri yatağı məlumdur ki, oradan oksigen, kalsium və ya natriumla birgə hasil edilir. Onun natriumla birləşməsi  - natrium tetraborat və ya boraks qədim zamanlardan metal ərintilərilə aparılan işlərdə flüs kimi istifadə olunur.

Bor bitkilərin həyat fəaliyyətində vacib elementdir və heyvaların qidalanması üçün lazımi mikroelementidir. Onun karbonla birləşmələri tankların zirehlərində, güllə keçirməyən jiletlərin hazırlanmasında və digər sənaye sahələrdə, o cümlədən atom reaktorlarının qorunmasında istifadə olunan çox bərk keramik material əmələ gətirir. Borun azotla birləşmələrindən birinin quruluşu almaza bənzəyir, onun kimi möhkəmdir, lakin bununla bərabər yüksək temperaturlara daha dayanıqlıdır. Borat turşusu – antiseptikdir və eyni zamanda tarakanlarla effektiv mübarizə alətidir. Pestisidlərin tərkibində olan bor da tankların zirehlərinin tərkibinə daxildir.

  • Bor duzlarında oksigenin−O−O− peroksi qrupda əvəzlənməsindən perokso və peroksi hidrat boratlarından yuyucu-ağardıcı vasitə-“Persil” alınır.
  • Neytron sterjnlərin hazırlanmasında
  • Metal, fosfor və keramika qablar üçün emal və qlazurların hazırlanmasında
  • Torpağa, kübrələrə qatılır.
  • Analitik kimyada bufer məhlulların hazırlanmasında, silikatların təyinində istifadə edilir və s.
  • Müasir tibbdə bor turşusunun antimikrob xassəsinin çox zəif olduğu hesab edilir və onun bu məqsədlə cüzi dozada daxilə qəbulu, yaralara səpilməsi qadağan edilmişdir.

Mənbə

  • Cамсонов Г.В., Марковский Л.Я. Успехи химии 1956. Т. 25. Вып.2 с.190
  • Большая Советская энциклопедия. Под редакции С.И. Вавалова. 1950. Т. 5, с. 565, 583.
  • Краткая химическая энциклопедия А-Е.Т. I M 1961
  • Химический энциклопедический словарь под редакции И.Л. Кнунянц 1983
  • Г.Реми. Курс неорганической химии. 1972, Т. I. С.321-341
  • Грень А.И. и Кузнецов В.В. Химия циклических эфиров борных кислот. 1988. С. 160
  • А.Н. Несмеянов, Н.А. Несмеянов. Начала органической химии. 1974. Т. I. С. 108
  • KİMYA VƏ HƏYAT element - Bor. nkpi.az[ölü keçid]
  • Erik Sserri. 30 saniyə kimya haqqında. Moskva: “Ripol klassik”, 2014, 155 s.


  1. V.M. Abbasov, A.M. Tağıyeva, Z.Ə. Həsənov. "Kimya və Həyat". Bakı 2011

Avqust 05, 2021
berillium, karbon, dövri, cədvəlümumiad, işarə, nömrə, 5qrup, dövr, blok, pxarici, görünüşüatom, kütləsi, molelektron, formulu, 2p1fiziki, xassələrhalısıxlığı, lərimə, temperaturu, 2076, 2349, 3769, qaynama, temperaturu, 3927, 4200, 7101, elektromənfiliyioksid. 5 berillium bor karbon B Al dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre bor B 5Qrup Dovr Blok 13 2 pXarici gorunusuAtom kutlesi 10 811 q molElektron formulu He 2s2 2p1Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 2076 C 2349 K 3769 F Qaynama temperaturu 3927 C 4200 K 7101 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1Bor B D I Mendeleyevin elementlerin dovri sisteminde 5 ci elementdir Mundericat 1 Tetbiqi 2 Canli orqanizmlerde 3 Bor tursusu 3 1 Adin menseyi 3 2 Tebietde varligi ve alinmasi 3 3 Fiziki ve kimyevi xasseleri 3 4 Istifade ve tetbiq saheleri 4 MenbeTetbiqi Redakte Mediani oxut Bor Amorf bor ferqli olan yasil rengli oldugu ucun pirotekni fiseng sahesinde ve atesleyici olaraq raketlerde istifade edilir Tennis raketlerinin nuve stansiyalarinda istifade edilen tenzimleyicilerin ve istiliye dayaniqli suse mehsullarinin istehsalinda da ehemiyyet dasiyir Borun en ehemiyyetli ticaret qarisigi izolyasiya meqsedile suse lifinin ve bir agardici olan natrium perboratin istehsalinda istifade edilir Diger bor birlesmeleri de borosilikat suselerin istehsalinda istifade edilir Toxuculuq sahesinde ehemiyyet dasiyan bir diger bor qarisimi ise bor tursusudur Elektrike qasi izolyatorik davranarken bir metalinkine benzer istilik keciriciliyi gosteren boron nitrit qarisigi eyni zamanda qarisdirildigi her hansi bir maddeni almaz sertliyine getirici xususiyyetdedir Titan ve volfram ile birlikde istifadesi neticesinde cekisi asagi olur ancaq istiliye qarsi muqavimetli erintiler elde edilir Boron 10 izotopu nuve stansiyalarinda muhitdeki neytronlari suretle emerek reaksiyalari lengitmek ve ya dayandirmaq ucun nuve radiasiyasina qarsi qalxan olaraq ve neytron mueyyenlesdirici aletlerde istifade edilir Yaxin zamanda artrit oynaqlarin iltihabi mualicesinde istifade edilmeye baslanan bor birlesmeleri de umid ved edir Goz dezinfeksiyaedici preparatlarin terkibinde de bor var Canli orqanizmlerde RedakteBorun bitkilerde kutle ile miqdari 0 001 dir O en cox ehemiyyetli mikroelementlerden biridir xususen de ikilepeli bitkiler ucun Bor bakterial ve gobelek xesteliklerine qarsi davamliligi artirir Mueyyen edilmisdir ki bor disiciyin disicik agzinda tozlarin tozlanma zamani emele gelmesini guclendirir Bor ile yaxsi temin olunma bitkilerde karbohidrat ve zulal mubadilesine hiss olunacaq tesir edir meyvelerin inkisafina serait yaradir qis dovrunde kok yumurtasinin ve soganagin yaxsi veziyyetde qalmasi imkanini yukseldir Bor xususile seker cugunduru pambiq ketan terevez ve meyve ve gile meyve bitkilerinin mehsuldarligi ucun lazimdir Medeni bitkilerin mehsullari ile birlikde her hektar torpaqdan ilde 10q a qeder bor yox olur Onu kokumeyveliler ve yem otlari xususi aktiv olaraq aparirlar Bor catismadiqda bitkilerde cicek emele gelmir toxumlarin yetismesi pozulur cucerme konusu olur cugundurda ozek xestelenir ketan bakterioz ile xestelenir ve demek olar ki toxum emele getirmir lifleri ise kovrek ve qisa olur Bor catismazliginin ilk elametleri qanadlarin en yuxari hissesinde ve en cavan yarpaqlarin uzerinde musahide olunur Her seyden evvel boyume noqtelerinin xestelenmesi ve olmesi bas verir Yuxari yarpaqlar tund yasil olur onlarin qiraqlari asagi qatlanir Yan qanadlar guclu inkisaf edir onlar cox asan qirilirlar yarpaqlar mohkem ve normal yarpaqlara nezeren qalin olurlar Bor artiqligi olduqda bitkilerin boyu kicik olur Indikatoq bitkiler borun torpaqdaki miqdarina muxtelif reaksiya verir Meselen bor torpaqda yuksek miqdarda olduqda izen ve soran otda neheng bitkiler emele gelir Heyvan orqanizminde borun miqdari kutle ile 0 0001 olur Insan orqanizminde borun biokimyasi az oyrenilib Yasli adamin bedeninde 12mq bor olur Bor karbohidratlar piyler bir sira vitaminler ve hormonlarin mubadilesinde istirak edir bezi fermentlerin aktivliyine tesir edir Mueyyen edilmisdir ki trietoksikoz ile xestelenmis xestelerde bor esas mubadilenin azalmasina sebeb olur insulinin hipoqlikemik tesirini guclendirir Melumatlar var ki borun boyumenin ve heyatin uzun muddetli olmasinda musbet rolu var hemcinin kalsium maqnezium fosfor ve D vitamini mubadilesine tesir edir Bor bezi fermentlere hemcinin hormonlara zeifledici tesir edir Her gun az dozada borat tursusu uzun muddet orqanizme qebul edildikde cekinin keskin azalmasi bas verir Cekinin itmesi tekce mubadile seviyyesinin artmasi ile deyil hem de huceyrelerden ve toxumalardan suyun kenarlasdirilmasi ile elaqedardir Bor orqanizme terevezler ve et vasitesi ile daxil olur Borun en genis taninan ve insan terefinden istifade olunan birlesmeleri asagidakilardir H3BO3 borat tursusuNa2B4O7 10H2O boraks borat tursusunun natrium duzu Ilk defe bu elementi borat tursusundan fransiz kimyacilari J Gey Lussak ve L Tenar 1808 ci ilde kesv etmisdir Insan orqanizminde bor atomlarinin sayi 5 5 1020 bir insan huceyresinde 5 5 106 ededdir Qida mehsullari ile borun orqanizme sutkaliq daxil omasi miqdari 1 3mq olur hem de bu miqdarin 1 1mq i qida 0 20mq i su ile daxil olur 1 Vikianbarda Bor ile elaqeli mediafayllar var Bor tursusu RedakteAdin menseyi Redakte Ilk defe elkimyacilarin yazilarinda erebce borak suda yaxsi hell olan ag duz demekdir latinca borax adlanib ki bor adi da buradan meydana gelib Bu adin Kopenhagende anadan olmus fizik Nils Borla hec bir elaqesi yoxdur Tebietde varligi ve alinmasi Redakte Bor elementine tebietde serbest halda rast gelinmir bor tursusu qaynar vulkan sularinda muxtelif mineral sularin terkibinde sassolinlerin mineral duz yataqlarinda hem de bir basa oz duzlari deyil tetrabor tursusu duzlari boraks Na2B4O7 10H2O ve bu qebilden tinkal kernit borasit pandermit borokalsium laqonit salikatlarla qarisiq halda aksinit turmalin ve s minerallar seklinde rast gelinir Bunlar Strassfurt ve 1928 ci ilden Kalifoniyada tapilmis minerallardir Senayede o boraksdan Na2B4O7 10H2O sulfat tursusu ile tesir etmekle alinir Ilk defe bu reaksiya 1702 ci ilde Fransiz kimyacisi Tomberq terefinden aparilib Fiziki ve kimyevi xasseleri Redakte Bor tursusu ag rengli parlaq kristal maddedir Soyuq suda az 200C de 4 9q qaynar suda yaxsi 1000C de 39 7q hell olur ve yeniden kristallasir Bor tursusu cox zeif tursudur Onun tursuluq xasseleri H ayrlmasi ile deyil hidroksil ionu birlesdirmesi ile mueyyen edilir 200C de k1 6 10 10 k2 2 10 13 k3 2 10 14 dur Bor tursusu aluminium hidroksidden ferqli olaraq demek olar amfoter deyildir ancaq cox davamsiz B HSO4 3 emele gelmesi onun zeif amfoterliyine isare ola biler Az ucucu tursudur karbonat tursusunu duzlarindan cixara bilir Mes sodadan Bor tursusunu qizdirdiqda 700C de suyunu itirerek evvel metabor tursusuna HBO2 sonra ise B2O3 e cevrilir Bor tursusunun duzlari ve efirleri alovu parlaq yasil renge boyayir Bor tursusu etilenqlikolla qliserinle mannitle hem efirleserek hem de kordinasion birleserek bir esasli guclu tursuya cevrilir ve qelevi ile titrlenir bu usul ozunun miqdari teyininde istifade edilir Kompleks emele getirmesi akseptorlugu ile muhum rol oynayir Bor elementinde atom radiusu cox kicik oldugundan onun bos orbitalinin elektrona herisliyi daha coxdur Bor birlesmelerinde bor elementi 10B 11B kimi iki stabil izotopun uygun olaraq 19 81 qarisigindan ibaret olur ve asanliqla neytron tutur Bor 2p orbitalindaki tek elektronu ve bos orbitallari ile metallarla elektron umumilesdirerek kovalent metal atom elaqeleri seklinde mueyyen kristal quruluslu heksaqonal rombik tetraedrik birlesmeler emele getirir MeB2 Fe2B FeB Fe2B3 ve s Boridler metal sethinde karkaslar setkalar emele getirmekle ekranlasmis elektron kollektivi buludu yaradir ve metal valent elektronlarindan azad ola bilmir o borla bele nufuzedici tesirden kimyevi proseslere temperatura davamliq mohkemlik qazanir yeyilme ve korroziyadan qorunur Istifade ve tetbiq saheleri Redakte Bor tursusu ve onun toremeleri yaglara ve yanacaqlara asqarlar sintezinde istifade olunur Onun bor oksidinden B2O3 elave azotlu toremelerinden yaranan BN kimi layli qurulusa malik yuksek temperatura dozumlu Ter 30000C dir tebeqeleri bu meqsedle friksiyaya qarsi musbet rola malikdir Asqarlar bor tursusunun esasen tsiklik efirleri koordinasion birlesmeleri azot kukurd saxlayan muxtelif uzvi birlesmeleridir Bor nadir lakin Yer qabiginda cox yayilmis elementdir onun bir nece iri yatagi melumdur ki oradan oksigen kalsium ve ya natriumla birge hasil edilir Onun natriumla birlesmesi natrium tetraborat ve ya boraks qedim zamanlardan metal erintilerile aparilan islerde flus kimi istifade olunur Bor bitkilerin heyat fealiyyetinde vacib elementdir ve heyvalarin qidalanmasi ucun lazimi mikroelementidir Onun karbonla birlesmeleri tanklarin zirehlerinde gulle kecirmeyen jiletlerin hazirlanmasinda ve diger senaye sahelerde o cumleden atom reaktorlarinin qorunmasinda istifade olunan cox berk keramik material emele getirir Borun azotla birlesmelerinden birinin qurulusu almaza benzeyir onun kimi mohkemdir lakin bununla beraber yuksek temperaturlara daha dayaniqlidir Borat tursusu antiseptikdir ve eyni zamanda tarakanlarla effektiv mubarize aletidir Pestisidlerin terkibinde olan bor da tanklarin zirehlerinin terkibine daxildir Bor duzlarinda oksigenin O O peroksi qrupda evezlenmesinden perokso ve peroksi hidrat boratlarindan yuyucu agardici vasite Persil alinir Neytron sterjnlerin hazirlanmasinda Metal fosfor ve keramika qablar ucun emal ve qlazurlarin hazirlanmasinda Torpaga kubrelere qatilir Analitik kimyada bufer mehlullarin hazirlanmasinda silikatlarin teyininde istifade edilir ve s Muasir tibbde bor tursusunun antimikrob xassesinin cox zeif oldugu hesab edilir ve onun bu meqsedle cuzi dozada daxile qebulu yaralara sepilmesi qadagan edilmisdir Menbe RedakteCamsonov G V Markovskij L Ya Uspehi himii 1956 T 25 Vyp 2 s 190 Bolshaya Sovetskaya enciklopediya Pod redakcii S I Vavalova 1950 T 5 s 565 583 Kratkaya himicheskaya enciklopediya A E T I M 1961 Himicheskij enciklopedicheskij slovar pod redakcii I L Knunyanc 1983 G Remi Kurs neorganicheskoj himii 1972 T I S 321 341 Gren A I i Kuznecov V V Himiya ciklicheskih efirov bornyh kislot 1988 S 160 A N Nesmeyanov N A Nesmeyanov Nachala organicheskoj himii 1974 T I S 108 KIMYA VE HEYAT element Bor nkpi az olu kecid Erik Sserri 30 saniye kimya haqqinda Moskva Ripol klassik 2014 155 s V M Abbasov A M Tagiyeva Z E Hesenov Kimya ve Heyat Baki 2011Menbe https az wikipedia org w index php title Bor amp oldid 6057894, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.