Təbaşir dövrü — Mezozoy erasının sonuncu dövrü Yura dövründən sonra gələn dövr. Radioloji məlumatlara görə təbaşir dövrü 145,5 mln. il bundan əvvəl başlamış, təqribən 66 milyon il əvvəl başa çatmışdır.
Müstəqil geoloji dövr kimi ilk dəfə 1822-ci ildə Belçika geoloqu Jan-Batist Omalius d’Allua tərəfindən ayrılmışdır.
Geologiya
Tədqiqat tarixi
Stratiqrafik bölgülər
Təbaşir dövrü hər biri 6 mərtəbədən ibarət olan 2 şöbəyə bölünür: Alt və Üst. Alt şöbə Berrias, Valanjin, Qoteriv, Barrem, Apt, Alb, Üst şöbə isə Senoman, Turon, Konyak, Santon, Kampan, Maastrixt mərtəbələrindən ibarətdir.
Təbaşir dövrünün birinci yarısı ümumiyyətlə qalxma hərəkətlərinin üstünlüyü ilə səciyyəvidir. Dövrün birinci yarısının sonunda, Alb əsrində enmə prosesi başlamış, üst təbaşirdə daha inkişaf etmiş və böyük transqressiya (yer daxilində ən böyük transqressiyalardan biri) ilə müşahidə olunmuşdur. Təbaşir dövrünün sonunda yenidən qalxma hərəkətləri baş vermiş və dəniz hövzələri xeyli kiçilmişdir. İntensiv, qırışıq əmələgəlmə prosesləri, əsasən, Sakit okean geosinklinal qurşağında olmuşdur.
Təbaşir dövrünün ortalarında Şərqi Asiyada qırışıq əmələgəlmə prosesləri qurtarmışdır. Sonrakı hərəkətlər Oxotyanı zonanı əhatə etmişdir. Təbaşir dövrünün sonunda And dağlarının şimal hissəsi və qayalı dağlar formalaşmışdır. Aralıq dənizi geosinklinalında tektonik hərəkətlər zəif olmuşdur. Təbaşir dövründə iri yarıqlar əmələ gəlmiş (xüsusilə cənub materiklərində) Qondvananın parçalanma prosesi tamamlanmışdır.
Üst Təbaşirdə güclü vulkan püskürmələri olmuşdur. Təbaşir dövrü çöküntülərində əhəngdaşına çevrilmiş əhəngli və əhəngli-gilli lil, mergel və yazı təbaşiri (adı burdan götürülmüşdür) üstünlük təşkil etmişdir. Onurğasızlardan ammonit və beleminitlər daha da inkişaf etmiş, inoseramlar, əyri kirpilər, onurğalılardansürünənlər geniş yayılmışdır. Ciftli məməlilər meydana gəlmişdir.
Təbaşir dövrünün sonunda sürünənlərin çoxu, ammonitlər, belemnitlər, və s. qırılmışdır. Təbaşir dövrünün florası çılpaqtoxumluların və qıjıkimilərin üstünlüyü ilə xarakterizə olunur. Təbaşir dövründədə örtülütoxumlular əmələ gəlmiş və inkişaf etmişdir. Təbaşir dövrü çöküntüləri bütün qitələrdə yayılmışdır. Şərqi Avropa platformasında Krım, Karpat və Qafqazın dağlıq sahələrində geniş yer tutur.
Təbaşir dövrü çöküntülərinin Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazda, Naxçıvan MR-də çıxışları var, Quba-Xəzəryanı bölgədə və Kür-Araz ovalığında qazma quyularında açılmışdır. Terrigen, karbonat və maqmatik suxurlardan ibarətdir. Bu çöküntülərdə Təbaşir dövrünə xas onurğasız heyvanların bütün nümayəndələrinin daşlaşmış qalıqları var. Təbaşir dövrü çöküntülərində bir çox faydalı qazıntı yataqları (kömür, neft, qaz, boksit, qalay, qurğuşun, civə və s.) aşkar edilmişdir.
Xarici keçidlər
VikianbardaTəbaşir dövrü ilə əlaqəli mediafayllar var.
UCMP Berkeley Cretaceous page
Bioerosion website at The College of Wooster 2012-12-01 at the Wayback Machine
Avqust 14, 2021
təbaşir, dövrü, geoxronoloji, şkala, milyoniləvvəleon, dövr, 0fanerоzоy, kaynozoy, dördüncü, dövr, 58neogen, 23paleogen, 66mezozoy, təbaşir, 145yura, 201trias, 252paleozoy, perm, 299karbon, 359devon, 419silur, 444ordovik, 485kembri, 541kemridənəvvəl, proterozo. Geoxronoloji skala milyonilevvelEon Era Dovr 0Fanerozoy Kaynozoy Dorduncu dovr 2 58Neogen 23Paleogen 66Mezozoy Tebasir 145Yura 201Trias 252Paleozoy Perm 299Karbon 359Devon 419Silur 444Ordovik 485Kembri 541Kemridenevvel Proterozoy Neoproterozoy Ediakar 635Kriogen 720Toni 1000Mezoproterozoy Steni 1200Ektaz 1400Kalim 1600Paleoproterozoy Stater 1800Orozir 2050Rias 2300Sider 2500Arxey Neoarxey 2800Mezoarxey 3200Paleoarxey 3600Eoarxey 4000Katarxey 4600Menbe Tebasir dovru Mezozoy erasinin sonuncu dovru Yura dovrunden sonra gelen dovr Radioloji melumatlara gore tebasir dovru 145 5 mln il bundan evvel baslamis teqriben 66 milyon il evvel basa catmisdir Musteqil geoloji dovr kimi ilk defe 1822 ci ilde Belcika geoloqu Jan Batist Omalius d Allua terefinden ayrilmisdir Mundericat 1 Geologiya 1 1 Tedqiqat tarixi 1 2 Stratiqrafik bolguler 2 Xarici kecidlerGeologiya RedakteTedqiqat tarixi Redakte Stratiqrafik bolguler Redakte Tebasir dovru her biri 6 mertebeden ibaret olan 2 sobeye bolunur Alt ve Ust Alt sobe Berrias Valanjin Qoteriv Barrem Apt Alb Ust sobe ise Senoman Turon Konyak Santon Kampan Maastrixt mertebelerinden ibaretdir Tebasir dovrunun birinci yarisi umumiyyetle qalxma hereketlerinin ustunluyu ile seciyyevidir Dovrun birinci yarisinin sonunda Alb esrinde enme prosesi baslamis ust tebasirde daha inkisaf etmis ve boyuk transqressiya yer daxilinde en boyuk transqressiyalardan biri ile musahide olunmusdur Tebasir dovrunun sonunda yeniden qalxma hereketleri bas vermis ve deniz hovzeleri xeyli kicilmisdir Intensiv qirisiq emelegelme prosesleri esasen Sakit okean geosinklinal qursaginda olmusdur Tebasir dovrunun ortalarinda Serqi Asiyada qirisiq emelegelme prosesleri qurtarmisdir Sonraki hereketler Oxotyani zonani ehate etmisdir Tebasir dovrunun sonunda And daglarinin simal hissesi ve qayali daglar formalasmisdir Araliq denizi geosinklinalinda tektonik hereketler zeif olmusdur Tebasir dovrunde iri yariqlar emele gelmis xususile cenub materiklerinde Qondvananin parcalanma prosesi tamamlanmisdir Ust Tebasirde guclu vulkan puskurmeleri olmusdur Tebasir dovru cokuntulerinde ehengdasina cevrilmis ehengli ve ehengli gilli lil mergel ve yazi tebasiri adi burdan goturulmusdur ustunluk teskil etmisdir Onurgasizlardan ammonit ve beleminitler daha da inkisaf etmis inoseramlar eyri kirpiler onurgalilardan surunenler genis yayilmisdir Ciftli memeliler meydana gelmisdir Tebasir dovrunun sonunda surunenlerin coxu ammonitler belemnitler ve s qirilmisdir Tebasir dovrunun florasi cilpaqtoxumlularin ve qijikimilerin ustunluyu ile xarakterize olunur Tebasir dovrundede ortulutoxumlular emele gelmis ve inkisaf etmisdir Tebasir dovru cokuntuleri butun qitelerde yayilmisdir Serqi Avropa platformasinda Krim Karpat ve Qafqazin dagliq sahelerinde genis yer tutur Tebasir dovru cokuntulerinin Azerbaycanda Boyuk ve Kicik Qafqazda Naxcivan MR de cixislari var Quba Xezeryani bolgede ve Kur Araz ovaliginda qazma quyularinda acilmisdir Terrigen karbonat ve maqmatik suxurlardan ibaretdir Bu cokuntulerde Tebasir dovrune xas onurgasiz heyvanlarin butun numayendelerinin daslasmis qaliqlari var Tebasir dovru cokuntulerinde bir cox faydali qazinti yataqlari komur neft qaz boksit qalay qurgusun cive ve s askar edilmisdir Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Tebasir dovru ile elaqeli mediafayllar var UCMP Berkeley Cretaceous page Bioerosion website at The College of Wooster Arxivlesdirilib 2012 12 01 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Tebasir dovru amp oldid 5687800, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
