Qaz (nid.gas) — maddənin əsas dörd aqreqat halından biridir. Qazları təşkil edən molekullar arasındakı məsafələr onların öz ölçülərindən çox-çox böyükdür. Onu təşkil edən hissəciklər (molekullar, atomlar və ionlar) bir-biri ilə çox zəif əlaqədədir. Qaz molekulları yerləşdikləri mühitdə-qabda, otaqda, havada fasiləsiz olaraq sərbəst hərəkət edir və hər yerə yayılır. Qaz molekulları hərəkət edərkən bir-biri ilə toqquşur. Bu zaman onların hərəkət istiqamətləri dəyişir və Xaotik (Qarma-qarısıq) olur. Qaz buxardan fərqli olaraq tempratur təzyiqinin yüksəlməsi zamanı mayeyə çevrilmir. Bu əlamətə görə qaz buxardan fərqlənir.
İlk dəfə bu termin Yan van Helmontom tərəfindən elmə gətirilmişdir.
Qazın növləri
Şadlandırıcı qaz (azotun hemoksidi) NO2 – xoş iyli, keyləşdirici vasitədir.
Hava qazı — Maddələrin qazşəkilli qarışığı, sənaye sobalarında yanacaq kimi işlədilir.
Generator qazı — bərk yanacağı qaz genertorunda qazlaşdırma nəticəsində əldə olunan qazşəkilli maddələrin qarışığı.
Şəhər qazı (məişət qazı) — təbii və digər yanıcı qazlardan ibarət maddələrin qazşəkilli qarışığı v ə adorontlar; məişətdə yanacaq kimi istifadə olunur.
Gurultulu qaz — iki hissə hidrogen, bir hissə oksigendən ibarət olan maddələrin qazşəkilli qarışığı; isitdikdə qığılcımdan partlayış verərək subuxarı əmələ gətirir; lampada yandırılaraq qaz qaynağında, metalları kəsməkdə, kvars və platini əritməkdə istifadə olunur.
Maye (duru) qaz — neft qazı, əsas komponentləri propan, butan və bir qədər karbohidrogenlər hesab olunur.
Qarışıq qaz — bərk yanacağınqazlaşdırılması, hava və su buxarı qarışığından ibarət qazşəkilli məhlul.
Quru qaz — neft qazı, tərkibi əsasən metan, az miqdarda etan və hidrogensulfiddən ibarətdir.
Dəm qazı, karbon oksidi (CO) — yanacağın tam yanmamasından əmələ gəlir. Dəm qazı insan üçün çox təhlükəlidir, belə ki, hemoqlobinlə 260 möhkəm birləşmə yaradaraq ondan oksigeni çıxarır, bununla da hemoqlobinin qan sistemində hərəkətinə mane olur. CO havada 0,08%dən artıq olduqda insan üçün ölümcül sayılır.Kəskin boğucu iyli qazdır.
Karbon qazı — karbon 4-oksidin başqa adı, karbonun baş oksidi; rəngsiz qazdır, sıxlığı 0,0019 q/sm3-dir, -56,6°C-də mayeləşir, 78,5°C-də d ə donur. Adi təzyiqdə -78,5°C-də mayeləşmədən birbaşa bərkiyib qaraoxşar ağ kütləyə (“quru buz”a) çevrilir. 2000°C-dən yuxarı temperaturda dissosiasiya olunaraq, karbon 2-oksidlə və oksigenə ayrılır. Suda nəzərə çarpacaq qədər (20°-də kütləcə 0,169%) həll olur və qismən reaksiyaya girib karbonat turşusu əmələ gətirir. Karbon qazı yanmır və yanmaya kömək etmir. Közərdilmiş kömürlə reaksiyadan (CO2 + C = 2CO) metallurgiyada geniş istifadə olunur. Mis 2-oksidin iştirakı ilə hidrogenlə reaksiyaya girib metana çevrilir. Havanın həcmcə 0,03%-i SO2-dir, hidrosferdə onun miqdarı 1,4 ⋅ 1014 tondur. Bitkilərfotosintez prosesində havadan CO2 alır. Karbon qazlı su, pivə və şəkər istehsalında, “quru buz” hazırlanmasında, yanğının söndürülməsində və s. işlədilir. İnsan və heyvanorqanizmində CO2 tənəffüs və qan dövranının tənzimlənməsində iştirak edir. Havada karbon qazının normadan çox olması orqanizmə zəhərləyici təsir göstərərək, hipoksiyaya səbəb olur. Tərkibində 1,535 CO2 olan hava ilə uzun müddət (bir neçə gün) nəfəs aldıqda qusma və başgicəllənmə başlayır. Karbon 2 6%-dən çox olduqda isə tənəffüs yavaşıyır, ürəyin fəaliyyəti zəifləyir və həyat üçün təhlükəli vəziyyət yaranır. Belə hallarda zəhərlənmiş adamı havaya çıxarmaq və süni tənəffüs vermək lazımdı.
İstinadlar
Adelung, Grammatisch-kritisches Wörterbuch der Hochdeutschen Mundart, II (1811), Art. Gas
Matthias De Vries, Woordafleidingen, in: De Taalgids 1 (1859), S. 247-282, hier S. 262-265
Deutsches Wörterbuch der Brüder Grimm, Art. Gas
Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ekoloqların məlumat kitabı. “Elm” nəşriyyatı. Bakı: 2003
Fizika ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
Avqust 16, 2021
adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, maddənin, əsas, dörd, aqreqat, halından, biridir, ları, təşkil, edən, molekullar, arasındakı, məsafələr, onların, ölçülərindən, çox, çox, böyükdür, təşkil, edən, hissəciklər, molekullar, atomlar, ionlar, b. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qaz deqiqlesdirme Qaz nid gas maddenin esas dord aqreqat halindan biridir Qazlari teskil eden molekullar arasindaki mesafeler onlarin oz olculerinden cox cox boyukdur Onu teskil eden hissecikler molekullar atomlar ve ionlar bir biri ile cox zeif elaqededir Qaz molekullari yerlesdikleri muhitde qabda otaqda havada fasilesiz olaraq serbest hereket edir ve her yere yayilir Qaz molekullari hereket ederken bir biri ile toqqusur Bu zaman onlarin hereket istiqametleri deyisir ve Xaotik Qarma qarisiq olur Qaz buxardan ferqli olaraq tempratur tezyiqinin yukselmesi zamani mayeye cevrilmir Bu elamete gore qaz buxardan ferqlenir Ilk defe bu termin Yan van Helmontom terefinden elme getirilmisdir 1 2 3 Qazin novleri RedakteSadlandirici qaz azotun hemoksidi NO2 xos iyli keylesdirici vasitedir Hava qazi Maddelerin qazsekilli qarisigi senaye sobalarinda yanacaq kimi isledilir Generator qazi berk yanacagi qaz genertorunda qazlasdirma neticesinde elde olunan qazsekilli maddelerin qarisigi Seher qazi meiset qazi tebii ve diger yanici qazlardan ibaret maddelerin qazsekilli qarisigi v e adorontlar meisetde yanacaq kimi istifade olunur Gurultulu qaz iki hisse hidrogen bir hisse oksigenden ibaret olan maddelerin qazsekilli qarisigi isitdikde qigilcimdan partlayis vererek su buxari emele getirir lampada yandirilaraq qaz qaynaginda metallari kesmekde kvars ve platini eritmekde istifade olunur Yagli qaz neft qazi terkibinde metan etan bir qeder yuksek molekullu karbohidrogenler ve merkaptonlar olur Koks qazi das komuru kokslasdirdiqda alinan qazsekilli mehlul Kukurd qazi SO2 rengsiz keskin iyli qaz atmosferin esas cirklendiricisi hesab olunur Kukurd qazi tursulu yagislarin esas sebebkari hesab olunur Maye duru qaz neft qazi esas komponentleri propan butan ve bir qeder karbohidrogenler hesab olunur Qarisiq qaz berk yanacagin qazlasdirilmasi hava ve su buxari qarisigindan ibaret qazsekilli mehlul Quru qaz neft qazi terkibi esasen metan az miqdarda etan ve hidrogensulfidden ibaretdir Dem qazi karbon oksidi CO yanacagin tam yanmamasindan emele gelir Dem qazi insan ucun cox tehlukelidir bele ki hemoqlobinle 260 mohkem birlesme yaradaraq ondan oksigeni cixarir bununla da hemoqlobinin qan sisteminde hereketine mane olur CO havada 0 08 den artiq olduqda insan ucun olumcul sayilir Keskin bogucu iyli qazdir Karbon qazi karbon 4 oksidin basqa adi karbonun bas oksidi rengsiz qazdir sixligi 0 0019 q sm3 dir 56 6 C de mayelesir 78 5 C de d e donur Adi tezyiqde 78 5 C de mayelesmeden birbasa berkiyib qaraoxsar ag kutleye quru buz a cevrilir 2000 C den yuxari temperaturda dissosiasiya olunaraq karbon 2 oksidle ve oksigene ayrilir Suda nezere carpacaq qeder 20 de kutlece 0 169 hell olur ve qismen reaksiyaya girib karbonat tursusu emele getirir Karbon qazi yanmir ve yanmaya komek etmir Kozerdilmis komurle reaksiyadan CO2 C 2CO metallurgiyada genis istifade olunur Mis 2 oksidin istiraki ile hidrogenle reaksiyaya girib metana cevrilir Havanin hecmce 0 03 i SO2 dir hidrosferde onun miqdari 1 4 1014 tondur Bitkiler fotosintez prosesinde havadan CO2 alir Karbon qazli su pive ve seker istehsalinda quru buz hazirlanmasinda yanginin sondurulmesinde ve s isledilir Insan ve heyvan orqanizminde CO2 teneffus ve qan dovraninin tenzimlenmesinde istirak edir Havada karbon qazinin normadan cox olmasi orqanizme zeherleyici tesir gostererek hipoksiyaya sebeb olur Terkibinde 1 535 CO2 olan hava ile uzun muddet bir nece gun nefes aldiqda qusma ve basgicellenme baslayir Karbon 2 6 den cox olduqda ise teneffus yavasiyir ureyin fealiyyeti zeifleyir ve heyat ucun tehlukeli veziyyet yaranir Bele hallarda zeherlenmis adami havaya cixarmaq ve suni teneffus vermek lazimdi 4 Istinadlar Redakte Adelung Grammatisch kritisches Worterbuch der Hochdeutschen Mundart II 1811 Art Gas Matthias De Vries Woordafleidingen in De Taalgids 1 1859 S 247 282 hier S 262 265 Deutsches Worterbuch der Bruder Grimm Art Gas Memmedov Q S Xelilov M Y Ekoloqlarin melumat kitabi Elm nesriyyati Baki 2003 Fizika ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Menbe https az wikipedia org w index php title Qaz amp oldid 5694791, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
