fbpx
Wikipedia

Oksigen fəlakəti

September 16, 2021

Oksigen fəlakəti və ya Oksigen böhranı — Paleoproterozoy dövründə, 2.4 milyard il əvvəldən 2.1-2.0 milyard il əvvələ qədər Yer atmosferində və ilkin okeandakı oksigenin birdən-birə artdığı dövrdür. Geoloji, izotopik və kimyəvi dəlillər molekulyar oksigenin (O2) Yer atmosferində toplanmağa başladığını və nəticədə bunun Yer kürəsindəki demək olar ki, bütün canlıların məhv olmasına səbəb olduğunu göstərir. Oksigen istehsal edən sianobakteriyalar, çoxhüceyrəli həyat formalarının sonrakı inkişafına imkan verdi.

O2-nin Yer atmosferində yayılması. Yaşıl rəng aşağı oksigen səviyyəsini, qırmızı isə yuxarı səviyyəni göstərir. 1.Mərhələ (3.85–2.45 milyard i.ə.): Atmosferdə praktik olaraq O2 yoxdur. 2.Mərhələ (2.45-1.85 milyard i.ə.): O2 hasil edildi, 0.02 və 0.04 atmosfer dəyərinə qədər yüksəldi, lakin okeanlarla uduldu. 3.Mərhələ (1.85-0.85 milyard i.ə.): O2 bu dəfə quru səthi tərəfindən udulur. Oksigen səviyyəsində əhəmiyyətli bir dəyişiklik yoxdur. 4 və 5.Mərhələ (0,85 milyard i.ə-bu gün): Qaz atmosferdə toplanır.

Oksigen səviyyəsinin artması

Həyatın xronologiyası
Şablon:
  • bax
  • müzakirə
  • redaktə
-4500 —
–
-4000 —
–
-3500 —
–
-3000 —
–
-2500 —
–
-2000 —
–
-1500 —
–
-1000 —
–
-500 —
–
0 —
←
Yer (−4540)
←
Suyun mənşəyi
←
Erkən həyat
←
Ay fəlakəti
←
Erkən oksigen
←
Atmosferik oksigen
←
Oksigen fəlakəti
←
Erkən bitkilər
←
Erkən heyvanlar
←
Kembri partlayışı
←
Dördayaqlılar
←
Antropomorfidlər
F
a
n
e
r
o
z
o
y
P
r
o
t
e
r
o
z
o
y
A
r
x
e
y
K
a
t
a
r
x
e
y
(Milyon il əvvəl)

Oksigen fəlakətinə gətirən xronologiya sərbəst oksigenin əvvəlcə prokariot, sonra isə okeandakı eukariot orqanizmlər tərəfindən istehsal olunduğunu göstərir. Bu orqanizmlər fotosintezi daha səmərəli şəkildə həyata keçirir, tullantı məhsulu olaraq oksigen istehsal edirdilər. İlk oksigen istehsal edən sianobakteriyalar hadisədən əvvəl, 2.7-2.4 milyon il, bəlkə də daha əvvəl yaranmış ola bilər deyə düşünülür. Bununla birlikdə, oksigenli fotosintez səthi mühitdə oksigen yığılmasına imkan yaratmaq üçün oksigendən ayrılmalı olan üzvi karbon istehsal edir, əks halda oksigen üzvi karbonla reaksiyaya girir və yığılmırdı. Üzvi karbonun, sulfidin və tərkibində qara dəmir (Fe2+) olan mineralların

çöküntüsü oksigen yığılmasında əsas amildir. Məsələn, üzvi karbon oksidləşmədən məhv olarsa oksigen atmosferdə qalır. Ümumilikdə, üzvi karbon və piritin çürüməsi bu gün ildə 15.8 ± 3.3 T mol (1 T mol  1012 mol) oksigen deməkdir. Bu, qlobal oksigen mənbələrindən O2 axını yaradır.

Oksigenin dəyişmə sürətini qlobal dəyərlərlə artım arasındakı fərqdən hesablamaq olar. Oksigen mənbəyinə vulkanlardan azalmış qazlar və minerallar, metamorfizm və havalar daxildir. Oksigen fəlakəti oksigen axının digər reduksiyadeici qaz axınlarını üstələməsi ilə başladı.

Okeanlardakı həll olmuş dəmir O2 mənbələrinə nümunə ola bilər. Bu müddət ərzində sərbəst oksigen dəmirin (  və  ) suda həll olunmayan maqnetitə ( ) çevirilməsi ilə istehsal edilirdi və qalıq Qərbi Avstraliyada tapılanlar kimi dəmir birləşmələrindən zolaq yaratmaq üçün dayaz dənizlərin dibinə batırdı. Bu proses 50 milyon il və ya daha uzun çəkirdi. Fotosintez dərəcəsi və üzvi çürümə dərəcəsi də oksigenin yığılma sürətinə təsir göstərir. Quru bitkiləri Devon dövründə qitələrə yayıldıqda daha çox üzvi karbon çürüntüsü əməmlə gəldi və ehtimal ki, daha yüksək O2 səviyyəsinin meydana gəlməsinə icazə verildi. Bu gün bir O2 molekulunun istehlak edilməmişdən əvvəl havada keçirdiyi orta vaxt təxminən 2 milyon ildir. Yaşayış müddəti geoloji zamana nisbətən daha qısadır - buna görə də Fanerozoyda atmosferdəki O2 səviyyəsini heyvan həyatı üçün uyğun olan hüdudlarda qala bilmədi. Nəticədə atmosferdə oksigen yığılmağa başlandı və bunun iki böyük nəticəsi oldu:

  • Birincisi, oksigen atmosferdəki metanı (güclü istixana qazı) karbon qazına (daha zəif) və suya qədər oksidləşdirdi. Bu, Yer atmosferinin istixana effektini zəiflətdi və planetin soyumasına səbəb oldu. Nəticədə yer kürəsində buz dövrünün hakim olduğu 2.45-2.22 milyard il əvvəldən sonra Yer yenidən soyudu. Cənubi Afrikada 2,22 milyard il əvvəl dördüncü bir buzlanma baş verdi. Geoloji dəlillər bəzi ərazilərdə buzun dəniz səviyyəsinə çatdığını və Cənubi Afrika hadisəsinin aşağı enliklərdə baş verdiyini irəli sürdü.
  • İkincisi, artan oksigen konsentrasiyası bioloji şaxələnmə üçün yeni bir fürsət, habelə süxurlar, qum, gil və digər geoloji substratlarla Yerin havası, okeanlar və digər səth suları arasındakı kimyəvi təsirlərin təbiətindəki möhtəşəm dəyişiklikləri təmin etdi. Təbii üzvi maddələrin təkrar emalına baxmayaraq, oksigenin geniş yayılmasına qədər həyat enerjidən məhdud idi. Məsələn, mitoxondri Oksigen fəlakətindən sonra inkişaf etdi, orqanizmlərə getdikcə daha mürəkkəb ekosistemlərdə qarşılıqlı təsir göstərən yeni, daha mürəkkəb bir morfoloji istifadə üçün enerji verdi. Baxmayaraq ki, bu dəyişikliklər gec Proterozoy və Kembriyə qədər görünmədi.

Fərziyyələr

Bu hadisəni izah etmək üçün bir neçə fərziyyə təklif edilimişdir:

Artan axın

Bəzi insanlar Oksigen böhranının oksigen mənbəyinin artması səbəbindən olduğunu düşünürlər. Fərziyələrdən birinə görə hadisən fotosintezin bir-başa nəticəsidir. Buna baxmayaraq əksər elm adamları oksigenin uzunmüddətli artmasının hadisəyə daha çox səbəb ola biləcəyini düşünürlər.

Digər mənbələrin azalması

Artan axın fərziyyəsindən fərqli olaraq, Oksigen fəlakətini izah etmək üçün digər elementlərin azalmasını istifadə etməyə çalışan bir neçə fərziyyə də mövcuddur. Fərziyyələrdən biri təklif edir ki, vulkanik qazların tərkibi daha çox oksidləşmişdir. Digər bir fərziyyə təklif edir ki, metamorfik qazların azalması böhranın əsas səbəbidir. Metamorfik proseslər zamanı yaranan hidrogen və metan da zamanla Yer atmosferindən itirilir və qabığını oksidləşdirir. Hidrogenin Yerdən kosmosa axması Yer kürəsini oksidləşdirmiş ola bilər, çünki hidrogen itkisi prosesi oksidləşmə prosesinə əsaslanır.

Nikel qıtlığı

Erkən orqanizmlər, ehtimal ki, metan istehsal edirdi və bu hadisənin səbəbi ola bilərdi. Çünki metan Ultrabənövşəyi şüaların iştirakı ilə karbon qazı(CO 2) və suya parçalanır. Müasir metanogenlər (metan istehsal edən orqanizmlər) istehsal üçün nikel tələb edir. Yer qabığı soyuduqca və vulkanik nikel tədarükü azaldıqca, oksigen istehsal edən yosunlar metan istehsalçılarını təsirsiz hala gətirdi və atmosferin oksigen nisbəti durmadan artdı. 2.7- 2.4 milyon il əvvəllər arasında nikelin çökmə sürəti sabit bir şəkildə bu günkü səviyyəsindən 400 dəfə aşağı düşdü.

Mineraların müxtəlifliyində rolu

Böyük Oksige hadisəsi mineralların müxtəlifliyində partlayıcı bir böyüməyə səbəb oldu, bir çox element Yer səthinə yaxın bir və ya daha çox oksidləşmiş formada meydana gəldi. Bu gün Yer kürəsində tapılan 4500 növ mineraldan 2500-nin Oksigen böhranı nəticəsində yarandığı təxmin edilir. Bu yeni mineralların əksəriyyəti mantiyanın hərəkəti və yer qabığındakı proseslər nəticəsində nəmlənmiş və oksidləşmiş formalar şəklində tapılır.

Sianobakteriyaların təkamülündə rolu

Antarktida, Friksel gölündə aparılan bir tədqiqat işində, tədqiqatçılar, oksigen istehsal edən sianobakteriyaların qalın buzlar altında, başqa bir oksigensiz mühitdə bir-iki millimetr qalınlığında maye oksigen olan nazik bir təbəqə yarada biləcəyini müəyyən etdilər. Beləliklə, oksigen atmosferdə toplanmağa başlamazdan əvvəl, bu orqanizmlər, ehtimal ki, oksigenə uyğunlaşa bilmiş ola bilərdilər. Nəticədə oksigen istehlak edən aerob orqanizmlərin təkamülü oksigenin mövcudluğunda tarazlıq yaratdı. Sərbəst oksigen indiyədək atmosferin vacib bir tərkib hissəsidir.

Eukariotların mənşəyi

Qədim mikroaləmdə sianobakteriaların fotosintezi səbəbiylə oksigen səviyyəsindəki artımın ətrafdakı biota üçün çox zəhərli olduğu və bu dəyişimin arxey nəslinin təkamül çevrilməsi nəticəsində eukariotların yaranmasına gətirib çıxardığı düşünülür. Bu əcdadlar artıq ctüləşmiş DNT-yə və bəlkə də bir növ hüceyrə mexanizmə sahib olmuş ola bilərlər. Beləliklə, eukaryotik cinsin təkamülü və eukaryogenez, ehtimal ki, DNT-nin inkişafında ayrılmaz proseslər idi.

İstinadlar

  1. ↑ Lyons, Timothy W.; Reinhard, Christopher T.; Planavsky, Noah J. (February 2014). "The rise of oxygen in Earth's early ocean and atmosphere". Nature. 506 (7488): 307–315. Bibcode:2014Natur.506..307L. doi:10.1038/nature13068. ISSN 0028-0836. PMID 24553238.
  2. Sosa Torres, Martha E.; Saucedo-Vázquez, Juan P.; Kroneck, Peter M.H. (2015). Chapter 1, Section 2: The rise of dioxygen in the atmosphere // In Kroneck, Peter M.H.; Sosa Torres, Martha E. (eds.). Sustaining Life on Planet Earth: Metalloenzymes Mastering Dioxygen and Other Chewy Gases. Metal Ions in Life Sciences. 15. Springer. 1–12. doi:10.1007/978-3-319-12415-5_1. ISBN 978-3-319-12414-8. PMID 25707464.
  3. Hodgskiss, Malcolm S.W.; Crockford, Peter W.; Peng, Yongbo; Wing, Boswell A.; Horner, Tristan J. (27 August 2019). "A productivity collapse to end Earth's Great Oxidation". PNAS. 116 (35): 17207–17212. doi:10.1073/pnas.1900325116. PMC 6717284. PMID 31405980.
  4. University of Zurich (17 January 2013). "Great Oxidation Event: More oxygen through multicellularity". ScienceDaily. İstifadə tarixi: 27 August 2019.
  5. ↑ . Astrobiology Magazine. 23 September 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 April 2016.
  6. "Researchers discover when and where oxygen began its rise". Science News. University of Waterloo.
  7. Dutkiewicz, A.; Volk, H.; George, S.C.; Ridley, J.; Buick, R. (2006). "Biomarkers from Huronian oil-bearing fluid inclusions: An uncontaminated record of life before the Great Oxidation Event". Geology. 34 (6): 437. Bibcode:2006Geo....34..437D. doi:10.1130/G22360.1.
  8. Caredona, Tanai (6 March 2018). "Early Archean origin of heterodimeric Photosystem I". Elsevier. 4 (3): e00548. doi:10.1016/j.heliyon.2018.e00548. PMC 5857716. PMID 29560463.
  9. Howard, Victoria (7 March 2018). . Astrobiology Magazine. 23 February 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 March 2018.
  10. ↑ Holland, Heinrich D. (November 2002). "Volcanic gases, black smokers, and the great oxidation event". Geochimica et Cosmochimica Acta. 66 (21): 3811–3826. Bibcode:2002GeCoA..66.3811H. doi:10.1016/s0016-7037(02)00950-x. ISSN 0016-7037.
  11. ↑ Catling, David C.; Kasting, James F. (2017). Atmospheric Evolution on Inhabited and Lifeless Worlds. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781139020558. ISBN 9781139020558.
  12. ↑ University of Zurich (17 January 2013). "Great Oxidation Event: More oxygen through multicellularity". ScienceDaily.
  13. Anbar, A.; Duan, Y.; Lyons, T.; Arnold, G.; Kendall, B.; Creaser, R.; Kaufman, A.; Gordon, G.; Scott, C.; Garvin, J.; Buick, R. (2007). "A whiff of oxygen before the great oxidation event?". Science. 317 (5846): 1903–1906. Bibcode:2007Sci...317.1903A. doi:10.1126/science.1140325. PMID 17901330.
  14. Dahl, T.W.; Hammarlund, E.U.; Anbar, A.D.; Bond, D.P.G.; Gill, B.C.; Gordon, G.W.; Knoll, A.H.; Nielsen, A.T.; Schovsbo, N.H. (30 September 2010). "Devonian rise in atmospheric oxygen correlated to the radiations of terrestrial plants and large predatory fish". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (42): 17911–17915. Bibcode:2010PNAS..10717911D. doi:10.1073/pnas.1011287107. ISSN 0027-8424. PMC 2964239. PMID 20884852.
  15. Catling, David C.; Claire, Mark W. (August 2005). "How Earth's atmosphere evolved to an oxic state: A status report". Earth and Planetary Science Letters. 237 (1–2): 1–20. Bibcode:2005E&PSL.237....1C. doi:10.1016/j.epsl.2005.06.013. ISSN 0012-821X.
  16. Bekker, Andrey (2014). Huronian Glaciation // In Amils, Ricardo; Gargaud, Muriel; Cernicharo Quintanilla, José; Cleaves, Henderson James (eds.). Encyclopedia of Astrobiology. Springer Berlin Heidelberg. 1–8. doi:10.1007/978-3-642-27833-4_742-4. ISBN 9783642278334.
  17. Kopp, Robert E.; Kirschvink, Joseph L.; Hilburn, Isaac A.; Nash, Cody Z. (2005). "The Paleoproterozoic snowball Earth: A climate disaster triggered by the evolution of oxygenic photosynthesis". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 102 (32): 11131–11136. Bibcode:2005PNAS..10211131K. doi:10.1073/pnas.0504878102. PMC 1183582. PMID 16061801.
  18. Lane, Nick (5 February 2010). "First breath: Earth's billion-year struggle for oxygen". New Scientist. No. 2746.
  19. Evans, D.A.; Beukes, N.J.; Kirschvink, J.L. (March 1997). "Low-latitude glaciation in the Palaeoproterozoic era". Nature. 386 (6622): 262–266. Bibcode:1997Natur.386..262E. doi:10.1038/386262a0. ISSN 0028-0836.
  20. Sperling, Erik; Frieder, Christina; Raman, Akkur; Girguis, Peter; Levin, Lisa; Knoll, Andrew (Aug 2013). "Oxygen, ecology, and the Cambrian radiation of animals". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 110 (33): 13446–13451. Bibcode:2013PNAS..11013446S. doi:10.1073/pnas.1312778110. PMC 3746845. PMID 23898193.
  21. Kirschvink, Joseph L.; Kopp, Robert E. (2008-08-27). "Palaeoproterozoic ice houses and the evolution of oxygen-mediating enzymes: the case for a late origin of photosystem II". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 363 (1504): 2755–2765. doi:10.1098/rstb.2008.0024. ISSN 0962-8436. PMC 2606766. PMID 18487128.
  22. ↑ Catling, D.C. (2001-08-03). "Biogenic Methane, Hydrogen Escape, and the Irreversible Oxidation of Early Earth". Science. 293 (5531): 839–843. Bibcode:2001Sci...293..839C. doi:10.1126/science.1061976. PMID 11486082.
  23. "Breathing Easy Thanks to the Great Oxidation Event". Scientific American. İstifadə tarixi: 6 April 2016.
  24. Konhauser, Kurt O.; və b. (2009). "Oceanic nickel depletion and a methanogen famine before the Great Oxidation Event". Nature. 458 (7239): 750–753. Bibcode:2009Natur.458..750K. doi:10.1038/nature07858. PMID 19360085.
  25. Sverjensky, Dimitri A.; Lee, Namhey (1 February 2010). "The Great Oxidation Event and Mineral Diversification". Elements. 6 (1): 31–36. doi:10.2113/gselements.6.1.31. ISSN 1811-5209.
  26. "Evolution of Minerals". Scientific American. March 2010.
  27. Doran, Peter T.; Jungblut, Anne D.; Mackey, Tyler J.; Hawes, Ian; Sumner, Dawn Y. (1 October 2015). "Antarctic microbial mats: A modern analog for Archean lacustrine oxygen oases". Geology. 43 (10): 887–890. Bibcode:2015Geo....43..887S. doi:10.1130/G36966.1. ISSN 0091-7613.
  28. "Oxygen oasis in Antarctic lake reflects Earth in distant past". ScienceDaily.com. Sep 2015.

September 16, 2021
oksigen, fəlakəti, oksigen, böhranı, paleoproterozoy, dövründə, milyard, əvvəldən, milyard, əvvələ, qədər, atmosferində, ilkin, okeandakı, oksigenin, birdən, birə, artdığı, dövrdür, geoloji, izotopik, kimyəvi, dəlillər, molekulyar, oksigenin, atmosferində, top. Oksigen felaketi ve ya Oksigen bohrani Paleoproterozoy dovrunde 2 4 milyard il evvelden 2 1 2 0 milyard il evvele qeder Yer atmosferinde ve ilkin okeandaki oksigenin birden bire artdigi dovrdur 1 Geoloji izotopik ve kimyevi deliller molekulyar oksigenin O2 Yer atmosferinde toplanmaga basladigini 2 ve neticede bunun Yer kuresindeki demek olar ki butun canlilarin mehv olmasina sebeb oldugunu gosterir 3 Oksigen istehsal eden sianobakteriyalar coxhuceyreli heyat formalarinin sonraki inkisafina imkan verdi 4 O2 nin Yer atmosferinde yayilmasi Yasil reng asagi oksigen seviyyesini qirmizi ise yuxari seviyyeni gosterir 1 Merhele 3 85 2 45 milyard i e Atmosferde praktik olaraq O2 yoxdur 2 Merhele 2 45 1 85 milyard i e O2 hasil edildi 0 02 ve 0 04 atmosfer deyerine qeder yukseldi lakin okeanlarla uduldu 3 Merhele 1 85 0 85 milyard i e O2 bu defe quru sethi terefinden udulur Oksigen seviyyesinde ehemiyyetli bir deyisiklik yoxdur 4 ve 5 Merhele 0 85 milyard i e bu gun Qaz atmosferde toplanir Mundericat 1 Oksigen seviyyesinin artmasi 2 Ferziyyeler 2 1 Artan axin 2 2 Diger menbelerin azalmasi 2 3 Nikel qitligi 3 Mineralarin muxtelifliyinde rolu 4 Sianobakteriyalarin tekamulunde rolu 5 Eukariotlarin menseyi 6 IstinadlarOksigen seviyyesinin artmasi RedakteHeyatin xronologiyasiSablon baxmuzakireredakte 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 suIbtidai heyatIlkin fotosintezNuvelilerCoxhuceyreli orqanizmlerBugumayaqlilar MolyuskBitkilerDinozavrlar MemelilerCiceklerQuslarPrimatlar Yer 4540 Suyun menseyi Erken heyat Ay felaketi Erken oksigen Atmosferik oksigen Oksigen felaketi Erken bitkiler Erken heyvanlar Kembri partlayisi Dordayaqlilar AntropomorfidlerFanerozoyProterozoyArxeyKatarxey Milyon il evvel Oksigen felaketine getiren xronologiya serbest oksigenin evvelce prokariot sonra ise okeandaki eukariot orqanizmler terefinden istehsal olundugunu gosterir Bu orqanizmler fotosintezi daha semereli sekilde heyata kecirir tullanti mehsulu olaraq oksigen istehsal edirdiler 5 6 Ilk oksigen istehsal eden sianobakteriyalar hadiseden evvel 5 7 2 7 2 4 milyon il belke de daha evvel yaranmis ola biler deye dusunulur 1 8 9 Bununla birlikde oksigenli fotosintez sethi muhitde oksigen yigilmasina imkan yaratmaq ucun oksigenden ayrilmali olan uzvi karbon istehsal edir eks halda oksigen uzvi karbonla reaksiyaya girir ve yigilmirdi Uzvi karbonun sulfidin ve terkibinde qara demir Fe2 olan minerallarincokuntusu oksigen yigilmasinda esas amildir 10 Meselen uzvi karbon oksidlesmeden mehv olarsa oksigen atmosferde qalir Umumilikde uzvi karbon ve piritin curumesi bu gun ilde 15 8 3 3 T mol 1 T mol 1012 mol oksigen demekdir Bu qlobal oksigen menbelerinden O2 axini yaradir Oksigenin deyisme suretini qlobal deyerlerle artim arasindaki ferqden hesablamaq olar 11 Oksigen menbeyine vulkanlardan azalmis qazlar ve minerallar metamorfizm ve havalar daxildir 11 Oksigen felaketi oksigen axinin diger reduksiyadeici qaz axinlarini ustelemesi ile basladi 12 Okeanlardaki hell olmus demir O2 menbelerine numune ola biler Bu muddet erzinde serbest oksigen demirin Fe displaystyle ce Fe ve Fe 2 displaystyle ce Fe 2 suda hell olunmayan maqnetite Fe 2 Fe 2 3 O 4 displaystyle ce Fe 2 Fe2 3 O4 cevirilmesi ile istehsal edilirdi ve qaliq Qerbi Avstraliyada tapilanlar kimi demir birlesmelerinden zolaq yaratmaq ucun dayaz denizlerin dibine batirdi 12 Bu proses 50 milyon il ve ya daha uzun cekirdi 13 Fotosintez derecesi ve uzvi curume derecesi de oksigenin yigilma suretine tesir gosterir Quru bitkileri Devon dovrunde qitelere yayildiqda daha cox uzvi karbon curuntusu ememle geldi ve ehtimal ki daha yuksek O2 seviyyesinin meydana gelmesine icaze verildi 14 Bu gun bir O2 molekulunun istehlak edilmemisden evvel havada kecirdiyi orta vaxt texminen 2 milyon ildir 15 Yasayis muddeti geoloji zamana nisbeten daha qisadir buna gore de Fanerozoyda atmosferdeki O2 seviyyesini heyvan heyati ucun uygun olan hududlarda qala bilmedi Neticede atmosferde oksigen yigilmaga baslandi ve bunun iki boyuk neticesi oldu Birincisi oksigen atmosferdeki metani guclu istixana qazi karbon qazina daha zeif ve suya qeder oksidlesdirdi Bu Yer atmosferinin istixana effektini zeifletdi ve planetin soyumasina sebeb oldu Neticede yer kuresinde buz dovrunun hakim oldugu 2 45 2 22 milyard il evvelden 16 17 18 sonra Yer yeniden soyudu Cenubi Afrikada 2 22 milyard il evvel dorduncu bir buzlanma bas verdi Geoloji deliller bezi erazilerde buzun deniz seviyyesine catdigini ve Cenubi Afrika hadisesinin asagi enliklerde bas verdiyini ireli surdu 19 Ikincisi artan oksigen konsentrasiyasi bioloji saxelenme ucun yeni bir furset habele suxurlar qum gil ve diger geoloji substratlarla Yerin havasi okeanlar ve diger seth sulari arasindaki kimyevi tesirlerin tebietindeki mohtesem deyisiklikleri temin etdi Tebii uzvi maddelerin tekrar emalina baxmayaraq oksigenin genis yayilmasina qeder heyat enerjiden mehdud idi Meselen mitoxondri Oksigen felaketinden sonra inkisaf etdi orqanizmlere getdikce daha murekkeb ekosistemlerde qarsiliqli tesir gosteren yeni daha murekkeb bir morfoloji istifade ucun enerji verdi Baxmayaraq ki bu deyisiklikler gec Proterozoy ve Kembriye qeder gorunmedi 20 Ferziyyeler RedakteBu hadiseni izah etmek ucun bir nece ferziyye teklif edilimisdir Artan axin Redakte Bezi insanlar Oksigen bohraninin oksigen menbeyinin artmasi sebebinden oldugunu dusunurler Ferziyelerden birine gore hadisen fotosintezin bir basa neticesidir Buna baxmayaraq ekser elm adamlari oksigenin uzunmuddetli artmasinin hadiseye daha cox sebeb ola bileceyini dusunurler 21 Diger menbelerin azalmasi Redakte Artan axin ferziyyesinden ferqli olaraq Oksigen felaketini izah etmek ucun diger elementlerin azalmasini istifade etmeye calisan bir nece ferziyye de movcuddur Ferziyyelerden biri teklif edir ki vulkanik qazlarin terkibi daha cox oksidlesmisdir 10 Diger bir ferziyye teklif edir ki metamorfik qazlarin azalmasi bohranin esas sebebidir Metamorfik prosesler zamani yaranan hidrogen ve metan da zamanla Yer atmosferinden itirilir ve qabigini oksidlesdirir 22 Hidrogenin Yerden kosmosa axmasi Yer kuresini oksidlesdirmis ola biler cunki hidrogen itkisi prosesi oksidlesme prosesine esaslanir 22 Nikel qitligi Redakte Erken orqanizmler ehtimal ki metan istehsal edirdi ve bu hadisenin sebebi ola bilerdi Cunki metan Ultrabenovseyi sualarin istiraki ile karbon qazi CO 2 ve suya parcalanir Muasir metanogenler metan istehsal eden orqanizmler istehsal ucun nikel teleb edir Yer qabigi soyuduqca ve vulkanik nikel tedaruku azaldiqca oksigen istehsal eden yosunlar metan istehsalcilarini tesirsiz hala getirdi ve atmosferin oksigen nisbeti durmadan artdi 23 2 7 2 4 milyon il evveller arasinda nikelin cokme sureti sabit bir sekilde bu gunku seviyyesinden 400 defe asagi dusdu 24 Mineralarin muxtelifliyinde rolu RedakteBoyuk Oksige hadisesi minerallarin muxtelifliyinde partlayici bir boyumeye sebeb oldu bir cox element Yer sethine yaxin bir ve ya daha cox oksidlesmis formada meydana geldi 25 Bu gun Yer kuresinde tapilan 4500 nov mineraldan 2500 nin Oksigen bohrani neticesinde yarandigi texmin edilir Bu yeni minerallarin ekseriyyeti mantiyanin hereketi ve yer qabigindaki prosesler neticesinde nemlenmis ve oksidlesmis formalar seklinde tapilir 26 Sianobakteriyalarin tekamulunde rolu RedakteAntarktida Friksel golunde aparilan bir tedqiqat isinde tedqiqatcilar oksigen istehsal eden sianobakteriyalarin qalin buzlar altinda basqa bir oksigensiz muhitde bir iki millimetr qalinliginda maye oksigen olan nazik bir tebeqe yarada bileceyini mueyyen etdiler Belelikle oksigen atmosferde toplanmaga baslamazdan evvel bu orqanizmler ehtimal ki oksigene uygunlasa bilmis ola bilerdiler 27 28 Neticede oksigen istehlak eden aerob orqanizmlerin tekamulu oksigenin movcudlugunda tarazliq yaratdi Serbest oksigen indiyedek atmosferin vacib bir terkib hissesidir Eukariotlarin menseyi RedakteQedim mikroalemde sianobakterialarin fotosintezi sebebiyle oksigen seviyyesindeki artimin etrafdaki biota ucun cox zeherli oldugu ve bu deyisimin arxey neslinin tekamul cevrilmesi neticesinde eukariotlarin yaranmasina getirib cixardigi dusunulur Bu ecdadlar artiq ctulesmis DNT ye ve belke de bir nov huceyre mexanizme sahib olmus ola bilerler Belelikle eukaryotik cinsin tekamulu ve eukaryogenez ehtimal ki DNT nin inkisafinda ayrilmaz prosesler idi Istinadlar Redakte 1 2 Lyons Timothy W Reinhard Christopher T Planavsky Noah J February 2014 The rise of oxygen in Earth s early ocean and atmosphere Nature 506 7488 307 315 Bibcode 2014Natur 506 307L doi 10 1038 nature13068 ISSN 0028 0836 PMID 24553238 Sosa Torres Martha E Saucedo Vazquez Juan P Kroneck Peter M H 2015 Chapter 1 Section 2 The rise of dioxygen in the atmosphere In Kroneck Peter M H Sosa Torres Martha E eds Sustaining Life on Planet Earth Metalloenzymes Mastering Dioxygen and Other Chewy Gases Metal Ions in Life Sciences 15 Springer 1 12 doi 10 1007 978 3 319 12415 5 1 ISBN 978 3 319 12414 8 PMID 25707464 Hodgskiss Malcolm S W Crockford Peter W Peng Yongbo Wing Boswell A Horner Tristan J 27 August 2019 A productivity collapse to end Earth s Great Oxidation PNAS 116 35 17207 17212 doi 10 1073 pnas 1900325116 PMC 6717284 PMID 31405980 University of Zurich 17 January 2013 Great Oxidation Event More oxygen through multicellularity ScienceDaily Istifade tarixi 27 August 2019 1 2 The Rise of Oxygen Astrobiology Magazine 23 September 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 April 2016 Researchers discover when and where oxygen began its rise Science News University of Waterloo Dutkiewicz A Volk H George S C Ridley J Buick R 2006 Biomarkers from Huronian oil bearing fluid inclusions An uncontaminated record of life before the Great Oxidation Event Geology 34 6 437 Bibcode 2006Geo 34 437D doi 10 1130 G22360 1 Caredona Tanai 6 March 2018 Early Archean origin of heterodimeric Photosystem I Elsevier 4 3 e00548 doi 10 1016 j heliyon 2018 e00548 PMC 5857716 PMID 29560463 Howard Victoria 7 March 2018 Photosynthesis originated a billion years earlier than we thought study shows Astrobiology Magazine 23 February 2021 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 March 2018 1 2 Holland Heinrich D November 2002 Volcanic gases black smokers and the great oxidation event Geochimica et Cosmochimica Acta 66 21 3811 3826 Bibcode 2002GeCoA 66 3811H doi 10 1016 s0016 7037 02 00950 x ISSN 0016 7037 1 2 Catling David C Kasting James F 2017 Atmospheric Evolution on Inhabited and Lifeless Worlds Cambridge Cambridge University Press doi 10 1017 9781139020558 ISBN 9781139020558 1 2 University of Zurich 17 January 2013 Great Oxidation Event More oxygen through multicellularity ScienceDaily Anbar A Duan Y Lyons T Arnold G Kendall B Creaser R Kaufman A Gordon G Scott C Garvin J Buick R 2007 A whiff of oxygen before the great oxidation event Science 317 5846 1903 1906 Bibcode 2007Sci 317 1903A doi 10 1126 science 1140325 PMID 17901330 Dahl T W Hammarlund E U Anbar A D Bond D P G Gill B C Gordon G W Knoll A H Nielsen A T Schovsbo N H 30 September 2010 Devonian rise in atmospheric oxygen correlated to the radiations of terrestrial plants and large predatory fish Proceedings of the National Academy of Sciences 107 42 17911 17915 Bibcode 2010PNAS 10717911D doi 10 1073 pnas 1011287107 ISSN 0027 8424 PMC 2964239 PMID 20884852 Catling David C Claire Mark W August 2005 How Earth s atmosphere evolved to an oxic state A status report Earth and Planetary Science Letters 237 1 2 1 20 Bibcode 2005E amp PSL 237 1C doi 10 1016 j epsl 2005 06 013 ISSN 0012 821X Bekker Andrey 2014 Huronian Glaciation In Amils Ricardo Gargaud Muriel Cernicharo Quintanilla Jose Cleaves Henderson James eds Encyclopedia of Astrobiology Springer Berlin Heidelberg 1 8 doi 10 1007 978 3 642 27833 4 742 4 ISBN 9783642278334 Kopp Robert E Kirschvink Joseph L Hilburn Isaac A Nash Cody Z 2005 The Paleoproterozoic snowball Earth A climate disaster triggered by the evolution of oxygenic photosynthesis Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 102 32 11131 11136 Bibcode 2005PNAS 10211131K doi 10 1073 pnas 0504878102 PMC 1183582 PMID 16061801 Lane Nick 5 February 2010 First breath Earth s billion year struggle for oxygen New Scientist No 2746 Evans D A Beukes N J Kirschvink J L March 1997 Low latitude glaciation in the Palaeoproterozoic era Nature 386 6622 262 266 Bibcode 1997Natur 386 262E doi 10 1038 386262a0 ISSN 0028 0836 Sperling Erik Frieder Christina Raman Akkur Girguis Peter Levin Lisa Knoll Andrew Aug 2013 Oxygen ecology and the Cambrian radiation of animals Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 110 33 13446 13451 Bibcode 2013PNAS 11013446S doi 10 1073 pnas 1312778110 PMC 3746845 PMID 23898193 Kirschvink Joseph L Kopp Robert E 2008 08 27 Palaeoproterozoic ice houses and the evolution of oxygen mediating enzymes the case for a late origin of photosystem II Philosophical Transactions of the Royal Society B Biological Sciences 363 1504 2755 2765 doi 10 1098 rstb 2008 0024 ISSN 0962 8436 PMC 2606766 PMID 18487128 1 2 Catling D C 2001 08 03 Biogenic Methane Hydrogen Escape and the Irreversible Oxidation of Early Earth Science 293 5531 839 843 Bibcode 2001Sci 293 839C doi 10 1126 science 1061976 PMID 11486082 Breathing Easy Thanks to the Great Oxidation Event Scientific American Istifade tarixi 6 April 2016 Konhauser Kurt O ve b 2009 Oceanic nickel depletion and a methanogen famine before the Great Oxidation Event Nature 458 7239 750 753 Bibcode 2009Natur 458 750K doi 10 1038 nature07858 PMID 19360085 Sverjensky Dimitri A Lee Namhey 1 February 2010 The Great Oxidation Event and Mineral Diversification Elements 6 1 31 36 doi 10 2113 gselements 6 1 31 ISSN 1811 5209 Evolution of Minerals Scientific American March 2010 Doran Peter T Jungblut Anne D Mackey Tyler J Hawes Ian Sumner Dawn Y 1 October 2015 Antarctic microbial mats A modern analog for Archean lacustrine oxygen oases Geology 43 10 887 890 Bibcode 2015Geo 43 887S doi 10 1130 G36966 1 ISSN 0091 7613 Oxygen oasis in Antarctic lake reflects Earth in distant past ScienceDaily com Sep 2015 Menbe https az wikipedia org w index php title Oksigen felaketi amp oldid 6127921, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.