fbpx
Wikipedia

Quşlar

Avqust 12, 2021

Quşlar (lat. Aves) — onurğalılar yarımtipinə aid heyvan sinfi.

?Quşlar
Aves

Gəzərgi qaratoyuq (Turdus migratorius)
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:Sonağızlılar
Tip:Xordalılar
Yarımtip:Onurğalılar
Sinif: Quşlar
Elmi adı
Aves (Linnaeus, 1758)
Yarımsinif
Tilsizlər (Paleognathae)
Yenidamaqlılar (Neognathae)

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  174371
NCBI  8782
EOL  695
PBDB  36616
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Quşlar (dəqiqləşdirmə).

Haqqında

Quşlar onurğalıların ön ətrafları qanad şəklində olan lələkli, yumurtlayan, istiqanlı nümayəndələridir. Yer kürəsində 9800-dən artıq növü yaşayır. Adətən quşlar uçmaq qabiliyyətləri ilə xarakterizə olunsa da, pinqvin, dəvəquşu və s. kimi uça bilməyən quşlar da mövcuddur.

Quşlar bir sıra xüsusiyyətlərinə görə digər onurğalılardan fərqlənir. Onlarda dəri quru olub, üzəri lələklərdə örtülmüşdür, vəzilərdən məhrumdurlar. Bəzi quşlarda bir ədəd büzdüm vəzisi olur. Onlarda çənələr dimdiyə çevrilmiş və dişlər reduksiyaya uğramışdır. Ön ətrafları qanadlara çevrilmişdir. Borulu sümüklərin içərisi hava ilə dolmuş və yüngülləşmişdir. Quşlarda dişlər və sidik kisəsi yoxdur. Bu ixtisarlar uçmağı asanlaşdırmağa xidmət edir.

Təsnifatı

Quş lələklərindəki xüsusiyyətlər

Bir çox insan yerdə gördüyü və ya havada uçarkən tutduğu bir quş tükünü nəzərdən keçirmişdir. Tükdəki simmetrik quruluşu, altdakı tüklərin daha incə quruluşa malik olduğunu, tüklərin bir-birinə keçmiş görüntüsünü görmüş və bəlkə də təəccüblənmişdir. Bu şəxs əgər bir quş tükünü mikroskop altında nəzərdən keçirsəydi, qarşılaşacağı qeyri-adi dizayn qarşısında təəccübü daha da artardı.

Tüklərin ortasında hamımıza məlum olan uzun və bərk boru var. Bu borunun hər iki tərəfindən yüzlərlə tük çıxır. Boyları və yumşaqlıqları fərqli olan bu tüklər quşa uçuş üçün havadan ən əlverişli şəkildə istifadə etmə xüsusiyyəti qazandırır. Ancaq bir az da dərindən nəzərdən keçirsək, daha da maraqlı formalarla qarşılaşarıq. Tüklərin hər birinin üzərində "tükcük" deyilən və gözlə görünməyəcək qədər kiçik olan tüklər var. Bu qarmaqlar sayəsində hər tükcük bir-birinə sanki bir zəncirbənd kimi yapışır.

Durnanın tüklərinin təkcə birinin üzərində tük borusunun hər iki tərəfində uzanan 650 ədəd incə tük var. Bunların hər birində isə 600 ədəd qarşılıqlı tükcük var. Bu tükcüklərin hər biri isə 390 dənə qarmaqla bir-birinə bağlanır. Qarmaqlar bir zəncirbəndin iki tərəfi kimi bir-birinə keçmişdir. Qarmaqlarla ilişmiş bu tükcüklər o qədər bitişikdir ki, tüstü üfürüldükdə belə aralarından keçmir. Qarmaqlar hər hansı şəkildə bir-birindən ayrılsa, quşun bir dəfə silkələnməsi və ya daha ağır hallarda dimdiyi ilə tüklərini düzəltməsi tüklərin əvvəlki halına düşməsi üçün kifayətdir. Quş tükünün bu quruluşu uçuş üçün son dərəcə vacibdir; qanadların havanı keçirməməsi sayəsində quş uça bilir.

 
Malurus cyaneus

Quş tüklərindəki bu incə dizaynla yanaşı zəngin rəng müxtəlifliyi də olduqca diqqətçəkəndir. Bu müxtəliflik tüklərin içərisində yerləşən və tükün ilk əmələgəlməsi əsasında toplanan piqmentlərlə və ya işıq hərəkətləri ilə əlaqədar meydana gəlir. Keratin maddəsindən meydana gələn tüklər ətraf mühit şərtləri səbəbindən qısa müddətdə köhnəldiyi üçün müəyyən fasilələrlə təzələnir. Amma quş hər dəfə rəngarəng tüklərinə yenidən qovuşur. Çünki quşların tükləri lazımi uzunluğu, quş növünün rəng və naxış xüsusiyyətlərini tam əldə edənə qədər inkişaf edir.

Quş tüklərindəki saysız-hesabsız rəng və naxış müxtəlifliyi ilə birgə qanadlardakı incə quruluşlar da yaradılışdakı üstün sənəti və elmi bizə göstərən dəlillərdəndir.

Təbiətdəki toxucular

Toxucu quş əvvəlcə istifadə edəcəyi materialı toplayır. Ya yaşıl və təzə yarpaqlardan özünə incə uzun zolaqlar kəsir, ya da yarpaqların orta damarlarından istifadə edirlər. Xüsusilə təzə yarpaqları seçməsinin isə, əlbəttə, səbəbi var. Quru yarpaqları hörmək çox çətindir, ancaq təzə yarpaq liflərini hörmək çox asandır. Quş əvvəlcə haça budağa bir yarpaqdan qopardığı uzun lifin ucunu sarıyaraq işə başlayır. Bir ayağı ilə lifin ucunu budağın üstündə tutur, digər ucunu dimdiyi ilə hörür. Liflərin açılmasının qarşısını almaq üçün onları düyünləyib biri-birilərinə bağlayırlar. Əvvəlcə bir çənbər əmələ gətirirlər, bu, yuvanın girişidir. Daha sonra isə dimdiyindən məkik kimi istifadə edərək yarpaq liflərini digər liflərin üzərindən və altından sıra ilə keçirir. Toxuma prosesi əsnasında hər lifin nə qədər çəkilməsi lazım olduğunu da hesablayır. Çünki əgər toxuma boş olsa, yuva çökər. Bundan başqa, yuvanın son halını zehnində canlandırmalıdır ki, divarların nə vaxt qövsvari formaya salacağına və ya çölə doğru çıxıntı verəcəyinə qərar versin.

Girişi toxuduqdan sonra yuvanın divarlarını toxumağa başlayır. Bunun üçün başıaşağı dayanır və içəridən işləməyə davam edir. Dimdiyi ilə bir lifi digərinin altına soxur və sonra həssas şəkildə çöldə qalan ucunu tutur və tarım çəkir. Beləliklə, son dərəcə müntəzəm toxuma əmələ gətirir.

Göründüyü kimi, toxucu quş yuvasını qurarkən daima bir neçə mərhələ sonrasını hesablayaraq hərəkət edir. Əvvəlcə yuvası üçün ən uyğun materialı toplayır, yuvanı toxumağa təsadüfi yerdən başlamır. Əvvəlcə girişi toxuyur, oradan divarlara davam edir.

Quşlar haqqında maraqlı faktlar

  • Ən qədim quş 150 milyon il bundan əvvəl yaşamış Arxeopteriks hesab edilir. Onun ölçüləri qarğanın ölçülərinə yaxın olmuşdur, lələkləri və qanadları olmuşdur.
  • Bir toyuq yumurtasında 9 sarının olması indiyə qədər bircə dəfə müşahidə olunmuşdur.
  • Dəvəquşunun yumurtasının tam bişməsi üçün onu 2 saat qaynatmaq lazımdır.
  • Kral Albatross yumurtalarının ştrixlənməsi 79 gün çəkir.
  • Dünyada ən kiçik yumurta Kalibra quşuna, ən böyük yumurta isə Dəvəquşuna məxsusdur.
  • İndi nəsli kəsilmiş Madaqaskar fil quşu 27 funt ağırlığında yumurta qoyurmuş.
  • Bir görüşə görə quş sürülərinin V şəklində uçmalarının məqsədi enerji qənaətidir. Bu uçuş şəkli ilə əvvəlcə ən öndəki quş, bir arxadakı quşa gələcək küləyi və hava müqavimətini maneələri az olar və daha az enerji sərf etməsini təmin edər. İkinci bir görüşə görə isə, quşların gözləri başlarının yanındadır, bu səbəbdən tam önlərini görə bilməzlər. Bu uçuş şəkli ilə sürünün fərdlərinin bir-birini görərək, itmədən bir yerdə qalması təmin edilər. Bu görüşə qarşı olanlar isə quşların gecələr də uçduqlarını, bu səbəblə öndəki quşu görmənin əhəmiyyətli olmadığını, onsuz da sürünü quşların qışqırışmalarının bir yerdə tutduğunu irəli sürürlər.
  • Kolibrilər hər 10 dəqiqədə bir yeyirlər. Hər gün onlar şəxsi çəkisindən iki dəfə daha çox nektar yeyirlər. Kolibrilər geriyə uçmağı bacaran tək quş növüdür.

Xüsusiyyətləri

Quşların bədəni baş, boyun, gövdə və ətraflara bölünmüşdür. Başda buynuz maddəsindən təşkil olunmuş üst və alt dimdik vardır. Quşlarda boyun hissənin daha hərəkətli olması ona ətrafı yaxşı görməyə və bədəninin istənilən hissəsində lələklərini təmizləməsinə imkan verir. Arxa ətraflarında üzəri pulcuqlarla örtülü olan pəncə lüləsi və əksəriyyətində caynaqlara malik 4 barmaq vardır.

Lələklərlə örtülmüş dərisi quru və vəzisizdir. Yeganə vəzisi büzdüm sümüyü üzərində yerləşən büzdüm (piy) vəzisidir. Quş dimdiyi ilə bu vəzini sıxır və yağlı mayeni lələklərinə sürtür, nəticədə onlar yumşaq və sukeçirməyən olur.

Bədən xaricdən kontur (biçim)lələkləri ilə örtülmüşdür. Kontur lələklərinin 3 növü-çalma, sükan və örtük lələkləri olur.

Cücələr, dəvəquşular, ördəklər və qağayılar kimi Precocial quşları da yumurtadan çıxan kimi hərəkət edirlər. Onların yumurta sarısı bayquşlar, ağacdələnlər kimi böyük olur və bu da onların yumurtada tam böyüməsinə imkan verir. Digər oxuyan quşlarda isə yumurtadan çıxan balaların bir müddət qayğıya ehtiyacı olur.

  • Quşların hava kisəsi onun bədən həcminin 20% -ni təşkil edir.
  • Quşlarda sidik kisəsi reduksiyaya uğramışdır. Bu da onların yüngül olmalarına kömək edir.
  • Quşların bədən temperaturu insanın bədən temperaturundan 7–8 dərəcə çox olur. Quşların bədən temperaturu təxminən 42–43 dərəcəyə çatır
  • Quşlar nəfəs aldığı havanın dörddə üç hissəsini bədənlərini soyutmaq üçün sərf edirlər, çünki onlar tərləyə bilmirlər.
  • Sakit halda quşların ürəyi dəqiqədə 400 dəfə, uçan zaman isə dəqiqədə 1000 dəfə döyünür.

Yeni Zelandiyada kivi quşu dünyada qanadı olmayan yeganə quşdur.

Köçəri qaz və ördəklər miqrasiya edərkən V formasında uçurlar. Bu zaman hər bir quşun qanad çalması zamanı yaranan qaldırıcı qüvvə o birisinə kömək edir və beləliklə də onlar az enerji sərf etmiş olurlar.

Göyərçinlər saatda 100 mil sürətlə uçmağa qadirdirlər. Şahinlər və cüllütlər isə saatda 200 mil sürət ala bilirlər.

"Adam is homo", dəvəquşu və dront quşları isə ümumiyyətlə uça bilmir.

Birinci dünya müharibəsi zamanı Poçtalyon Cher Ami quşu gözlərini və ayaqlarını itirməsinə baxmayaraq məlumatı lazım olan yerə çatdıra bilmişdi. Onu Əla xidmət nişanı ilə təltif etmişdilər. Sonra onun ayaqlarını protez ayaqlarla əvəz etmişdilər.

Yeni Qvineyada yaşayan Papua pitohui quşu dünyada yeganə zəhərli quş hesab edilir. Zəhər onun lələklərində və dərisində olur.

Amerikanın ətyeyən hind quşu yeraltı benzin, qaz kəmərlərinin xarab olmuş yerlərini tapmağa kömək edir. Sızma olan yerlərdə yaranan iy leş iyinə oxşadığından onlar həmin yerə toplaşırlar və mühəndislər həmin yerdə kəmərin xarab olduğunu müəyyən edirlər.

Ekoloji qrupları

Quşlar müxtəlif ekoloji mühitlərdə yaşayırlar. Yaşama yerinə görə onlar 4 iri ekoloji qrupa bölünür: 1. Meşə və kolluq quşları; 2. Açıq quru sahə quşları; 3. Bataqlıq və sahil quşları; 4. Su quşları.

Qidanı tapmaq və tutmaq üçün hərəkət xüsusiyyətlərinə görə göstərilən ekoloji qruplar özləri də müxtəlif kiçik qruplara bölünür:

1. Meşə və kolluq quşları — 7 qrup:
• Ağac və kolların budağından yapışmaqla ovunu tutanlar.
• Ağaca dırmanmaqla ovunu tutanlar.
• Ov ardınca uçduqdan sonra yenidən əvvəlki yerə qayıdanlar.
• Tez — tez qanad çalmaqla ovunu havada tutanlar.
• Uçuş zamanı yavaş — yavaş aşağı enməklə ovunu tapıb tutanlar.
• Qaçmaq və addımlamaqla ovunu tutanlar.
• Tullanmaqla ovunu tutanlar.

2. Açıq quru sahə quşları — 5 qrup:
• Ovunu tutmaq üçün oturduğu hündür yerdən uçub yenə həmin yerə qayıdanlar.
• Tez — tez qanad çalmaqla ovunu havada tutanlar.
• Süzmə uçuşunun köməyi ilə ovunu tapıb tutanlar.
• Qaçmaq və addımlamaqla ovunu tutanlar.
• Tullanmaqla ovunu tutanlar.

3. Bataqlıq və sahil quşları — 3 qrup:
• Qaçmaq və addımlamaqla ovunu tutanlar.
• Üzməklə qidasını tutanlar.
• Bataqlıq bitkilərinə dırmanmaqla ovunu tutanlar.

4. Su quşları — 2 qrup:
• Ovunu uçmaqla havada və şığımaqla suda tutanlar, yaxud hava — su quşları.
• Qidasını üzmək və dalmaqla suda tutanlar, yaxud sudaüzən quşlar.

Arı yeyən quşların instinktiv taktikaları

Bəzi quşlar qeyri-mümkün olmasına baxmayaraq, daşı belə oya bilirlər. Möhkəm qayaları oyarkən istifadə etdikləri tək alətləri var: dimdikləri… Arı yeyən quş bu quşlardan biridir.Arı yeyən quş (meropidae) yuvasını qumdaşı uçurumlarının üstünə və ya çayın sahilindəki bərkimiş palçıqlara dimdiyilə davamlı şəkildə vurub oyuqlar açaraq qurur. Oyuq açma prosesinə 90–100 sm uzunluğunda dar tunel açana qədər davam edir. Yuvanın kənarlarını açmaq üçün inşaat vasitəsi kimi dimdiyindən istifadə edən arı yeyən quşun qısa və güclü pəncələri də qazma işinə kömək edir. Yuvanın içində toplanan torpağı pəncəsilə bayıra boşaldır. Arı yeyən quşların bəzi növləri 1000 və ya daha çox quşdan ibarət koloniyalar halında yaşayırlar. Elm adamları bu qədər çox yuvanın içində hər quşun öz yuvasını necə tapdığını elmi mənbələrlə sübut edilib .

Arı yeyən quşların maraqlı xüsusiyyətlərindən biri də həşərat ovlamaqda göstərdikləri peşəkarlıqlarıdır. Bu quşlar arılarla qidalanırlar. Bu olduqca təəccüblüdür, çünki digər quşlar üçün arı yemək öldürücü ola bilər. Ancaq arı yeyən quşlara arıların zəhəri təsir etmir. Çünki bu quşlar tutduqları arının qarnını əvvəlcə bir budağa sürtərək aşındırır, beləliklə, zəhəri havaya boşaldırlar.

Arı yeyən quşun digər bədən xüsusiyyətləri də həşəratları asanlıqla tutmalarına kömək edir. 4,5 sm uzunluğunda dimdiyi var. Bu uzunluq əhəmiyyətlidir, çünki əgər quşun dimdiyi daha qısa olsa, həşəratları tutmağa çalışarkən həşəratlar onu yaralaya bilər. Bundan əlavə, dimdiyinin çox iti uc hissəsi də ovunu sinə ilə qarın arasından tutmasına kömək edir. Bu sayədə arının zəhərini daha asan boşalda bilir.

İstinadlar

  1. David Attenborough, The Trials of Life, s.137
  2. David Attenborough, Life of Birds, s.96
  3. Qurani Kərim

Mənbə

  • İlyas Babayev, Faiq Əsgərov, Füzuli Əhmədov. Bioloji müxtəliflik: Xəzərin Azərbaycan hissəsinin sudaüzən quşları. Bakı, "Nurlar" Nəşriyyat — Poliqrafiya Mərkəzi, 2007.

Avqust 12, 2021
quşlar, aves, onurğalılar, yarımtipinə, heyvan, sinfi, avesgəzərgi, qaratoyuq, turdus, migratorius, elmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, sonağızlılartip, xordalılaryarımtip, onurğalılarsinif, elmi, ad. Quslar lat Aves onurgalilar yarimtipine aid heyvan sinfi QuslarAvesGezergi qaratoyuq Turdus migratorius Elmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip OnurgalilarSinif QuslarElmi adiAves Linnaeus 1758 YarimsinifTilsizler Paleognathae Yenidamaqlilar Neognathae VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 174371NCBI 8782EOL 695PBDB 36616Bu adin diger istifade formalari ucun bax Quslar deqiqlesdirme Mundericat 1 Haqqinda 2 Tesnifati 3 Qus leleklerindeki xususiyyetler 4 Tebietdeki toxucular 5 Quslar haqqinda maraqli faktlar 6 Xususiyyetleri 7 Ekoloji qruplari 8 Ari yeyen quslarin instinktiv taktikalari 9 Istinadlar 10 MenbeHaqqinda RedakteQuslar onurgalilarin on etraflari qanad seklinde olan lelekli yumurtlayan istiqanli numayendeleridir Yer kuresinde 9800 den artiq novu yasayir Adeten quslar ucmaq qabiliyyetleri ile xarakterize olunsa da pinqvin devequsu ve s kimi uca bilmeyen quslar da movcuddur Quslar bir sira xususiyyetlerine gore diger onurgalilardan ferqlenir Onlarda deri quru olub uzeri leleklerde ortulmusdur vezilerden mehrumdurlar Bezi quslarda bir eded buzdum vezisi olur Onlarda ceneler dimdiye cevrilmis ve disler reduksiyaya ugramisdir On etraflari qanadlara cevrilmisdir Borulu sumuklerin icerisi hava ile dolmus ve yungullesmisdir Quslarda disler ve sidik kisesi yoxdur Bu ixtisarlar ucmagi asanlasdirmaga xidmet edir Tesnifati RedakteTilsizler Paleognathae yarimsinfi Neognathae yarimsinfiQus leleklerindeki xususiyyetler RedakteMeqalenin bu bolmesinin neytralligi subhe dogurur Teref tutmaq ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirler oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bir cox insan yerde gorduyu ve ya havada ucarken tutdugu bir qus tukunu nezerden kecirmisdir Tukdeki simmetrik qurulusu altdaki tuklerin daha ince qurulusa malik oldugunu tuklerin bir birine kecmis goruntusunu gormus ve belke de teeccublenmisdir Bu sexs eger bir qus tukunu mikroskop altinda nezerden kecirseydi qarsilasacagi qeyri adi dizayn qarsisinda teeccubu daha da artardi Tuklerin ortasinda hamimiza melum olan uzun ve berk boru var Bu borunun her iki terefinden yuzlerle tuk cixir Boylari ve yumsaqliqlari ferqli olan bu tukler qusa ucus ucun havadan en elverisli sekilde istifade etme xususiyyeti qazandirir Ancaq bir az da derinden nezerden kecirsek daha da maraqli formalarla qarsilasariq Tuklerin her birinin uzerinde tukcuk deyilen ve gozle gorunmeyecek qeder kicik olan tukler var Bu qarmaqlar sayesinde her tukcuk bir birine sanki bir zencirbend kimi yapisir Durnanin tuklerinin tekce birinin uzerinde tuk borusunun her iki terefinde uzanan 650 eded ince tuk var Bunlarin her birinde ise 600 eded qarsiliqli tukcuk var Bu tukcuklerin her biri ise 390 dene qarmaqla bir birine baglanir Qarmaqlar bir zencirbendin iki terefi kimi bir birine kecmisdir Qarmaqlarla ilismis bu tukcukler o qeder bitisikdir ki tustu ufuruldukde bele aralarindan kecmir Qarmaqlar her hansi sekilde bir birinden ayrilsa qusun bir defe silkelenmesi ve ya daha agir hallarda dimdiyi ile tuklerini duzeltmesi tuklerin evvelki halina dusmesi ucun kifayetdir Qus tukunun bu qurulusu ucus ucun son derece vacibdir qanadlarin havani kecirmemesi sayesinde qus uca bilir Malurus cyaneus Qus tuklerindeki bu ince dizaynla yanasi zengin reng muxtelifliyi de olduqca diqqetcekendir Bu muxteliflik tuklerin icerisinde yerlesen ve tukun ilk emelegelmesi esasinda toplanan piqmentlerle ve ya isiq hereketleri ile elaqedar meydana gelir Keratin maddesinden meydana gelen tukler etraf muhit sertleri sebebinden qisa muddetde kohneldiyi ucun mueyyen fasilelerle tezelenir Amma qus her defe rengareng tuklerine yeniden qovusur Cunki quslarin tukleri lazimi uzunlugu qus novunun reng ve naxis xususiyyetlerini tam elde edene qeder inkisaf edir Qus tuklerindeki saysiz hesabsiz reng ve naxis muxtelifliyi ile birge qanadlardaki ince quruluslar da yaradilisdaki ustun seneti ve elmi bize gosteren delillerdendir Tebietdeki toxucular RedakteToxucu qus evvelce istifade edeceyi materiali toplayir Ya yasil ve teze yarpaqlardan ozune ince uzun zolaqlar kesir ya da yarpaqlarin orta damarlarindan istifade edirler Xususile teze yarpaqlari secmesinin ise elbette sebebi var Quru yarpaqlari hormek cox cetindir ancaq teze yarpaq liflerini hormek cox asandir Qus evvelce haca budaga bir yarpaqdan qopardigi uzun lifin ucunu sariyaraq ise baslayir Bir ayagi ile lifin ucunu budagin ustunde tutur diger ucunu dimdiyi ile horur Liflerin acilmasinin qarsisini almaq ucun onlari duyunleyib biri birilerine baglayirlar Evvelce bir cenber emele getirirler bu yuvanin girisidir Daha sonra ise dimdiyinden mekik kimi istifade ederek yarpaq liflerini diger liflerin uzerinden ve altindan sira ile kecirir Toxuma prosesi esnasinda her lifin ne qeder cekilmesi lazim oldugunu da hesablayir Cunki eger toxuma bos olsa yuva coker Bundan basqa yuvanin son halini zehninde canlandirmalidir ki divarlarin ne vaxt qovsvari formaya salacagina ve ya cole dogru cixinti vereceyine qerar versin Girisi toxuduqdan sonra yuvanin divarlarini toxumaga baslayir Bunun ucun basiasagi dayanir ve iceriden islemeye davam edir Dimdiyi ile bir lifi digerinin altina soxur ve sonra hessas sekilde colde qalan ucunu tutur ve tarim cekir Belelikle son derece muntezem toxuma emele getirir Gorunduyu kimi toxucu qus yuvasini qurarken daima bir nece merhele sonrasini hesablayaraq hereket edir Evvelce yuvasi ucun en uygun materiali toplayir yuvani toxumaga tesadufi yerden baslamir Evvelce girisi toxuyur oradan divarlara davam edir Quslar haqqinda maraqli faktlar RedakteEn qedim qus 150 milyon il bundan evvel yasamis Arxeopteriks hesab edilir Onun olculeri qarganin olculerine yaxin olmusdur lelekleri ve qanadlari olmusdur Bir toyuq yumurtasinda 9 sarinin olmasi indiye qeder birce defe musahide olunmusdur Devequsunun yumurtasinin tam bismesi ucun onu 2 saat qaynatmaq lazimdir Kral Albatross yumurtalarinin strixlenmesi 79 gun cekir Dunyada en kicik yumurta Kalibra qusuna en boyuk yumurta ise Devequsuna mexsusdur Indi nesli kesilmis Madaqaskar fil qusu 27 funt agirliginda yumurta qoyurmus Bir goruse gore qus surulerinin V seklinde ucmalarinin meqsedi enerji qenaetidir Bu ucus sekli ile evvelce en ondeki qus bir arxadaki qusa gelecek kuleyi ve hava muqavimetini maneeleri az olar ve daha az enerji serf etmesini temin eder Ikinci bir goruse gore ise quslarin gozleri baslarinin yanindadir bu sebebden tam onlerini gore bilmezler Bu ucus sekli ile surunun ferdlerinin bir birini gorerek itmeden bir yerde qalmasi temin ediler Bu goruse qarsi olanlar ise quslarin geceler de ucduqlarini bu sebeble ondeki qusu gormenin ehemiyyetli olmadigini onsuz da surunu quslarin qisqirismalarinin bir yerde tutdugunu ireli sururler Kolibriler her 10 deqiqede bir yeyirler Her gun onlar sexsi cekisinden iki defe daha cox nektar yeyirler Kolibriler geriye ucmagi bacaran tek qus novudur Xususiyyetleri RedakteQuslarin bedeni bas boyun govde ve etraflara bolunmusdur Basda buynuz maddesinden teskil olunmus ust ve alt dimdik vardir Quslarda boyun hissenin daha hereketli olmasi ona etrafi yaxsi gormeye ve bedeninin istenilen hissesinde leleklerini temizlemesine imkan verir Arxa etraflarinda uzeri pulcuqlarla ortulu olan pence lulesi ve ekseriyyetinde caynaqlara malik 4 barmaq vardir Leleklerle ortulmus derisi quru ve vezisizdir Yegane vezisi buzdum sumuyu uzerinde yerlesen buzdum piy vezisidir Qus dimdiyi ile bu vezini sixir ve yagli mayeni leleklerine surtur neticede onlar yumsaq ve sukecirmeyen olur Beden xaricden kontur bicim lelekleri ile ortulmusdur Kontur leleklerinin 3 novu calma sukan ve ortuk lelekleri olur Cuceler devequsular ordekler ve qagayilar kimi Precocial quslari da yumurtadan cixan kimi hereket edirler Onlarin yumurta sarisi bayquslar agacdelenler kimi boyuk olur ve bu da onlarin yumurtada tam boyumesine imkan verir Diger oxuyan quslarda ise yumurtadan cixan balalarin bir muddet qaygiya ehtiyaci olur Quslarin hava kisesi onun beden hecminin 20 ni teskil edir Quslarda sidik kisesi reduksiyaya ugramisdir Bu da onlarin yungul olmalarina komek edir Quslarin beden temperaturu insanin beden temperaturundan 7 8 derece cox olur Quslarin beden temperaturu texminen 42 43 dereceye catir Quslar nefes aldigi havanin dordde uc hissesini bedenlerini soyutmaq ucun serf edirler cunki onlar terleye bilmirler Sakit halda quslarin ureyi deqiqede 400 defe ucan zaman ise deqiqede 1000 defe doyunur Yeni Zelandiyada kivi qusu dunyada qanadi olmayan yegane qusdur Koceri qaz ve ordekler miqrasiya ederken V formasinda ucurlar Bu zaman her bir qusun qanad calmasi zamani yaranan qaldirici quvve o birisine komek edir ve belelikle de onlar az enerji serf etmis olurlar Goyercinler saatda 100 mil suretle ucmaga qadirdirler Sahinler ve cullutler ise saatda 200 mil suret ala bilirler Adam is homo devequsu ve dront quslari ise umumiyyetle uca bilmir Birinci dunya muharibesi zamani Poctalyon Cher Ami qusu gozlerini ve ayaqlarini itirmesine baxmayaraq melumati lazim olan yere catdira bilmisdi Onu Ela xidmet nisani ile teltif etmisdiler Sonra onun ayaqlarini protez ayaqlarla evez etmisdiler Yeni Qvineyada yasayan Papua pitohui qusu dunyada yegane zeherli qus hesab edilir Zeher onun leleklerinde ve derisinde olur Amerikanin etyeyen hind qusu yeralti benzin qaz kemerlerinin xarab olmus yerlerini tapmaga komek edir Sizma olan yerlerde yaranan iy les iyine oxsadigindan onlar hemin yere toplasirlar ve muhendisler hemin yerde kemerin xarab oldugunu mueyyen edirler Ekoloji qruplari RedakteQuslar muxtelif ekoloji muhitlerde yasayirlar Yasama yerine gore onlar 4 iri ekoloji qrupa bolunur 1 Mese ve kolluq quslari 2 Aciq quru sahe quslari 3 Bataqliq ve sahil quslari 4 Su quslari Qidani tapmaq ve tutmaq ucun hereket xususiyyetlerine gore gosterilen ekoloji qruplar ozleri de muxtelif kicik qruplara bolunur 1 Mese ve kolluq quslari 7 qrup Agac ve kollarin budagindan yapismaqla ovunu tutanlar Agaca dirmanmaqla ovunu tutanlar Ov ardinca ucduqdan sonra yeniden evvelki yere qayidanlar Tez tez qanad calmaqla ovunu havada tutanlar Ucus zamani yavas yavas asagi enmekle ovunu tapib tutanlar Qacmaq ve addimlamaqla ovunu tutanlar Tullanmaqla ovunu tutanlar 2 Aciq quru sahe quslari 5 qrup Ovunu tutmaq ucun oturdugu hundur yerden ucub yene hemin yere qayidanlar Tez tez qanad calmaqla ovunu havada tutanlar Suzme ucusunun komeyi ile ovunu tapib tutanlar Qacmaq ve addimlamaqla ovunu tutanlar Tullanmaqla ovunu tutanlar 3 Bataqliq ve sahil quslari 3 qrup Qacmaq ve addimlamaqla ovunu tutanlar Uzmekle qidasini tutanlar Bataqliq bitkilerine dirmanmaqla ovunu tutanlar 4 Su quslari 2 qrup Ovunu ucmaqla havada ve sigimaqla suda tutanlar yaxud hava su quslari Qidasini uzmek ve dalmaqla suda tutanlar yaxud sudauzen quslar Ari yeyen quslarin instinktiv taktikalari RedakteBezi quslar qeyri mumkun olmasina baxmayaraq dasi bele oya bilirler Mohkem qayalari oyarken istifade etdikleri tek aletleri var dimdikleri Ari yeyen qus bu quslardan biridir Ari yeyen qus meropidae yuvasini qumdasi ucurumlarinin ustune ve ya cayin sahilindeki berkimis palciqlara dimdiyile davamli sekilde vurub oyuqlar acaraq qurur Oyuq acma prosesine 90 100 sm uzunlugunda dar tunel acana qeder davam edir Yuvanin kenarlarini acmaq ucun insaat vasitesi kimi dimdiyinden istifade eden ari yeyen qusun qisa ve guclu penceleri de qazma isine komek edir Yuvanin icinde toplanan torpagi pencesile bayira bosaldir Ari yeyen quslarin bezi novleri 1000 ve ya daha cox qusdan ibaret koloniyalar halinda yasayirlar Elm adamlari bu qeder cox yuvanin icinde her qusun oz yuvasini nece tapdigini elmi menbelerle subut edilib 1 Ari yeyen quslarin maraqli xususiyyetlerinden biri de heserat ovlamaqda gosterdikleri pesekarliqlaridir Bu quslar arilarla qidalanirlar Bu olduqca teeccubludur cunki diger quslar ucun ari yemek oldurucu ola biler Ancaq ari yeyen quslara arilarin zeheri tesir etmir Cunki bu quslar tutduqlari arinin qarnini evvelce bir budaga surterek asindirir belelikle zeheri havaya bosaldirlar 2 Ari yeyen qusun diger beden xususiyyetleri de heseratlari asanliqla tutmalarina komek edir 4 5 sm uzunlugunda dimdiyi var Bu uzunluq ehemiyyetlidir cunki eger qusun dimdiyi daha qisa olsa heseratlari tutmaga calisarken heseratlar onu yaralaya biler Bundan elave dimdiyinin cox iti uc hissesi de ovunu sine ile qarin arasindan tutmasina komek edir Bu sayede arinin zeherini daha asan bosalda bilir 3 Istinadlar Redakte David Attenborough The Trials of Life s 137 David Attenborough Life of Birds s 96 Qurani KerimMenbe RedakteIlyas Babayev Faiq Esgerov Fuzuli Ehmedov Bioloji muxteliflik Xezerin Azerbaycan hissesinin sudauzen quslari Baki Nurlar Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2007 Menbe https az wikipedia org w index php title Quslar amp oldid 5992688, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.