fbpx
Wikipedia

Təkamül

Avqust 07, 2021

Təkamül bioloji populyasiyaların ardıcıl nəsillər boyunca irsi xarakteristikalarındakı dəyişiklikdir. Canlıların təkamülü fikri qədim dövrdən irəli sürülürdü, ancaq məhz Çarlz Darvinin əsərləri təkamülü biologiyanın əsas konsepsiyasına çevirir. Baxmayaraq ki, vahid və ümumi qəbul olunmuş bioloji təkamül nəzəriyyəsi indiyə qədər yaradılmayıb, təkamülü təsdiq edən çoxlu sayda elmi dəlillər və nəzəriyyələr mövcud olduğu üçün təkamül faktı elmi ictimaiyyətdə şübhə doğurmur.

Təkamül

Kimyəvi təkamül

Qeyri canlı materialların təşəkkülü nəticəsi kimi sadə canlı sistemin yaranması haqqındakı təsəvvürlər ancaq son zamanlar zənginləşdi. Bu təsəvvür yolunda əhəmiyyətli şaxə 1953-cü ildə ilk dəfə əsas bioloji molekulların ən sadə kimyəvi reaksiyalar nəticəsində yaranması mümkünlüyünü göstərən Miller-Yuri təcrübəsində təqdim olundu. Bu vaxtdan başlayaraq alimlər kimyəvi təkamülün çoxlu digər yollarını təklif etdilər. Bu ideyalardan bir neçəsini göstərmək olar, lakin yadda saxlamaq lazımdır ki, bunların hansının düz olması haqqında vahid bir fikir yoxdur. Biz ancaq bunu dəqiq bilirik ki,bu proseslərdən biri, yaxud hec kimin ağlına gəlməyən digəri planetdə ilk hüceyrənin yaranmasına gətirdi. (Pansermiya – həyatın digər yerdə yaranması təsəvvürü düz olmadığı halda turşular və əsaslar başlığında müzakirəyə baxmaq olar)

İlk sıyıq — Miller-Yuri təcrübələrində göstərilənlərə bənzər proseslər nəticəsində atmosferdə molekullar yarandı ki, onlar da sonra yağışla okeana düşdü). Burada (yaxud, ola bilər qabarma nəticəndə yaranan su hövzəsi) isə hələ bizə məlum olmayan proseslər molekulların təşəkkülü nəticəsində ilk hüceyrənin yaranmasına gətirdi.

İlk neft ləkəsi — Miller-Yuri prosesləri lipidləri — balaca kürəciklər təşkil edən molekulları spontan olaraq yaradır (biz cox zaman şorbanın səthində damcıyabənzər formalar görürük). Hər bir kürəcikdə təsadüfi sayda molekullar toplaşır. Okean səthində milyonlarla qovuqcuqlardan biri enerji və material baxımdan düzgün molekul yığımı təşkil edə bilər ki, o da iki yerə bölünə bilər. Beləliklə ilk hüceyrə yarana bilər.

RNK mühiti — Təkamül nəzəriyyəsi problemlərindən biri də RNK molekullarının istifadəsinə əsaslanan kodlaşdırma sisteminin inkişafı ilə əlaqədardır (həm də bax:Molekulyar biologiyanın əsas ehkamı). Problem bundadır ki hüceyrə DNT–də kodlaşdırılıb, lakin DNT kodda yazılanı oxumaq ücün hüceyrəni aktivləşdirmək lazımdır. Son zamanlar alimlər tapdılar ki RNK hal-hazırda hüceyrədəki DNT kodunda yazılanların formalaşmasında iştirak edir və canlı sistemdəki hüceyrələrin funksiyalarından birini yerinə yetirir. Görünür ki, RNK molekullarının yaranması yerdə həyatın inkişafı ücün vacib hadisədir.

Təbii seçmə

Planetdə ilk nəsil verə bilən canlı orqanizm yarandı ki, sonrakı dəyişmələri təbii seçmə istiqamətləndirdi. Çox adamlar təkamül termini işlədərkən elə təbii seçməni nəzərdə tuturlar.

Təbii seçmə haqqındakı təsəvvürü ingilis naturalisti Çarlz Darvin 1859-cu ildə nəşr etdirdiyi "Növlərin mənşəyində təbii seçmənin rolu və ya uyğun cinsin həyat uğrunda mübarizədə sağ qalması" adlı monumental əməyində daxil etmişdir.

İki əsas mövqeyə əsaslanan təbii seçmə ideyasına Darvindən asılı olmayaraq Alfred Rassel Yolles (1823–1913) də gəlmişdir:

  1. İstənilən növün nümayəndələri nədə isə bir-birindən fərqlənirlər.
  2. Həmişə qida mənbələri uğrunda rəqabət mübarizəsi gedir.

Hər hansı canlı populyasını müşahidə etsək birinci postulatın dogru olduğunu aydınca görərik (insan populyasiyası da daxil olmaqla). Müəyyən nümayəndələr daha böyükdür, bəziləri bərk qaçır, bəzilərinin rəngi təbiətdən seçilməməyə imkan verir. İkinci postulat təbiətin həyatının inkar olunmaz bir faktını göstərir — sağ qala biləcəyindən xeyli çox canlı doğulur və beləliklə qida mənbələri üzərində daimi rəqabət gedir.

Bu postulatlar birlikdə maraqlı bir nəticəyə gətirir. Əgər növün bəzi nümayəndələri müəyyən mühitdə uğurlu rəqabət aparmaq imkanı verən xüsusiyyətlərə malikdirsə — yırtıcıların ov etmək ücün inkişaf etmiş əzələlərinin olması və sair, bu xüsusiyyətlər onların yaşlı hala kimi böyüməsinə və nəsil qoymasına imkan verəcək. Onların nəsli böyük ehtimalla bu xüsusiyyəti irsən alacaq. Müasir terminologiyadan istifadə etməklə deyə bilərik ki, sürətli qaçışa cavabdeh olan genlər böyük ehtimalla nəsilə öz genlərini verəcək, yavaş qaçanlar isə yaşamaq və nəsil qoymaq ehtimalı az olduğu üçün genlərini gələcək nəsilə ötürməyə bilər. Buna görə də nəsildə "sürətli" gen nümayəndələri çox olacaq, sonrakı nəsildə isə daha da artacaq. Beləliklə, sağ qalma ehtimalını artıran əlamət ən sonda bütün populyasiyada yayılacaq.

Bu prosesi Darvin və Volles təbii seçmə adlandırdılar. Darvin bununla süni seçmə arasında oxşarlıq gördü. İnsanlar süni seçmədən isifadə etməklə cinsi kamilliyə catmış nümayəndələr içərisində arzu olunan əlaməti daşıyanları seçərək cütləşmələrinə imkan yaradırlar. Əgər bunu insanlar edə bilirsə niyə təbiət etməsin? – deyə Darvin düşünürdü. Bu gün planetdə görüdüyümüz zəngin növ formaları adaptiv əlamətlərin uzun zaman intervalında nəsillər ardıcıllığının kifayət qədər uyğunlaşması nəticəsi kimi meydana çıxıb.

Darvin, uniformizm doktrinası tərəfdarları düşünürdülər ki, yeni növlərin yaranması tərdriclə — iki populyasiya arasında fərqlər cütləşmə mümkün olmayana qədər, arta-arta davam edir. Sonralar alimlər bu qanunauyğunluğun həmişə doğru olmadığına diqqət etdilər. Gördülər ki, növ uzun müddət dəyişməz qalır, sonra isə qəfil dəyişir — bu proses fasiləli tarazlıq adlanır. Doğrudan da biz qazıntıları öyrənən zaman növdəyişmənin hər iki varinatını müşahidə edirik ki, bu da genetikanın müasir təsəvvürü baxımından qəribə görünmür.

İndi bizə yuxarıdakı adı cəkilən iki postulat aydındır: müxtəif növ nümayəndələrinin DNT–sində eyni genin müxtəlif versiyaları yazılır. DNT-nin dəyişməsi təmamilə müxtəlif nəticələrə gətirə bilər: Effektin təmamilə olmamasından (əgər DNT–də dəyişilən hissə orqanizm tərəfindən istifadə olunmursa) da böyük effektlərə kimi (əgər əsas hüceyrəni kodlaşdıran gen dəyişərsə). Əgər gen dəyişmiş olsa, onda ardıcıl olaraq və yaxud sürətlə təbii seçmə mexanizmi ya bu genin yayılmasına (əgər dəyişmə faydalıdırsa), yaxud bu genin məhvinə (əgər ziyanlıdırsa) aparacaq. Başqa sözlə dəyişmə sürəti gendən asılı olaraq: əgər dəyişmə baş verdisə, təbii seçmə dəyişmənin populyasiyada yayılma istiqamətini göstərəcək.

Qazıntı sübutları

Bitki və heyvan öləndən sonra onların qalıqları ətraf mühitdə səpələnmiş halda olur. Bəzən onlar torpağa çökə bilər. Vaxt keçdikcə onlar qaya süxurlarına çevrilir. Tədrici kimyəvi proseslər nəticəsində kalsiya skeletlə və yaxud cəsədin digər bərk hissələri ətraf mühitdəki mineral maddələrlə qarışır (nadir hallarda yumşaq strukturlar, məsələn dəri və ya lələklər də qalır). Ən axırda bu proses qayalarda ideal iz-şəkil qoymaqla daşlaşmış qalığa çevrilir. Bütün aşkar olunmuş daşlaşmış qalıqlar qazıntı sübutları adlanırlar.

Avstraliya qayalarında aşkar olunan qədim çöküntülərdə canlı izlərinin yaşı təxminən 3.5 milyard ilə bərabərdir. Bunlar indi yer kürəsində müxtəlif cür canlı formalarının tədriclə mürəkkəbləşərək, sadə canlılardan yarandığı tarixi göstərir. Əksər qədim canlı həyat sadə bir hüceyrəlilərdən ibarət olub. Təxminən 800 milyon il qabaq çoxhüceyrəli həyat formaları yaranıb. Onların bədəni yumşaq oldugu üçün onlardan demək olar ki, iz qalmayıb, lakin son onilliklərdə alimlər tapılmış çöküntü qalıqlarındakı izlər əsasında onların bu dövrdə yaşadığını gördülər. Təxminən 550 milyon il qabaq bərk örtüklər və skeletlər meydana cıxdı, bu vaxtdan başlayaraq əsl qazıntı qalıqları tapıldı. İlk onurğalı canlılar-balıqlar 300 milyon il qabaq yarandı, dinozavrlar 65 milyon il qabaq ( baxın. Kütləvi ölümlər ) ölməyə başladılar və 4 milyon il qabaq Afrikada insan qalıqları tapıldı. Bu hadisələr barədə qazıntı qalıqları yazılarında oxumaq olar.

Biokimyəvi sübutlar

Bizim planetdəki bütün canlı orqanizmlərdə eyni genetik kod var biz hamımız universal DNT dilində yazılmış müxtəlif informasiya toplusundan ibarətik. Əgər həyat yuxarıda göstərilmiş ssenari əsasında inkişaf edibsə, onda müasir canlı orqanizmlərdə DNT–nin üst-üstə düşməsi ardıcıllığı ümumi əcdadın nə qədər əvvəl yaşamasından asılı müxtəlifliyə malik olmalıdır. Məsələn, insan və şimpanzedəki eyni DNT ardıcıllığı insan və balıq arasındakından daha çox olmalıdır, çünki insan və şimpanze əcdadları 6 milyon il qabaq, balıq və insan əcdadları isə 100 milyon il qabaq yaşamışdır. Həqiqətən də canlı orqanizmlərin DNT-sini təhlil etməklə bu gümanın təsdiqini görürük. İki orqanizmdə təkamül ağacı nə qədər uzaqdadırsa DNT-də o qədər də az oxşarlıq tapılır. Bu ona görə təmamilə aydındır ki, çox vaxt keçdikcə daha cox fərq toplanıb. DNT-nin analizindən istifadə etməklə molekulyar saat adlanan metod bizim gözümüzü təkamülün kecmişinə doğru açır. İnsanın DNT-sinin şimpanzeninkinə yaxın olması təkamül nəzəriyyəsinin inandırıcı sübutu sayıla bilər.

Lakin bu fikirlərin heç biri tam sübuta yetirilməyib. Heyvanlara , İnsanlara aid fosil qalıqlar tapılsa da keçid varlıqlar haqqında heç bir qalıq tapılmayıb.

Təkamül relikti

Təkamül relikti-keçmiş geoloji dövrlər üçün səciyyəvi olan yaxın növlərin böyük hissəsi məhv olduqdan sonra qalan olduqca qədim forması (növ və ya sistematik vahid), o cümlədən "canlı qazıntı", məsələn, latımeriya, qatteriya və b. Təkamül relikti bəzən geniş areala malik olur, məsələn, Talışda şabalıdyarpaq palıd, dəmirağac meşələri; buzlaq təkamül relikti — cırtdan tozağacı (tundrada).

Təkamülün arasıkəsilən və kəsilməyən pirinspi

Təkamülün arasıkəsilən və kəsilməyən pirinspi- orqanizmlərin təkamül dəyişməsi prosesi keçid formaları (paleontoloji) olmadan qanunauyğun qızğın sürətli inkişaf və məhvolma fazaları ilə (arası) kəsilir. Fasilələr sistemlərə edilən xarici qüvvənin və daxili inkişaf faktorlarının təsiri ilə yaranan fəlakətli təkan (zərbə) prinsipi təsirinin gücü ilə baş verir. Bu prinsipi uzaq keçmişdə təbiətə ehtimal olunan antropogen təsirin təhlili zamanı nəzərə almaq lazımdır.

Təkamülün biogenetik qanunu

Təkamülün biogenetik qanunu-orqanizm fərdi inkişafında özünün mənsub olduğu sistematik qrupun tarixi inkişafının əsas mərhələlərini qısa şəkildə təkrar edir. Yaşlı orqanizmdə baş verən mutasiyalar onun ontogenez prosesini dəyişir. Ona görə də yaşlı fərdlərin təbii seçməsi ontogenez prosesinin təkamülünə, ontogenetik korrelyasiyaya gətirib çıxarır. Hərəkətverici seçmənin təsiri ilə ontogenetik korrelyasiya sisteminin dəyişilməsi — fılembriogenezin dəyişilməsinə, orqanizmdə yeni əlamətin formalaşdırmasına səbəb olur.

Təkamülün dönməzlik qanunu (L.Dollo)

Təkamülün dönməzlik qanunu- təkamül dönməzdir; orqanizm (populyasiya, növ) öz əcdadı sıralarına, əvvəlki vəziyyətinə qayıda bilməz.

Təkamülün istiqamətlənən qanunu

Təkamülün istiqamətlənən qanunu-təkamülün ümumi gedişi həmişə geoxronoloji dəyişən yaşayış şəraitinə uyğunlaşmağa doğru istiqamətlənir və onunla məhdudlaşır.

İstinadlar

  1. Hall, Hallgrímsson, 2008. səh. 4–6
  2. "Evolution Resources". Washington, DC: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2016. 2016-06-03 tarixində .
  3. Molecules of life
  4. Miller Urey experiment
  5. Acids and bases
  6. Uniformizm
  7. Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət, Bakı 2008

Xarici keçidlər

  • Təkamül nəzəriyyəsi  (rus.)
  • Təkamül nəzəriyyəsi

Avqust 07, 2021
təkamül, bioloji, populyasiyaların, ardıcıl, nəsillər, boyunca, irsi, xarakteristikalarındakı, dəyişiklikdir, canlıların, təkamülü, fikri, qədim, dövrdən, irəli, sürülürdü, ancaq, məhz, çarlz, darvinin, əsərləri, təkamülü, biologiyanın, əsas, konsepsiyasına, ç. Tekamul bioloji populyasiyalarin ardicil nesiller boyunca irsi xarakteristikalarindaki deyisiklikdir 1 2 Canlilarin tekamulu fikri qedim dovrden ireli surulurdu ancaq mehz Carlz Darvinin eserleri tekamulu biologiyanin esas konsepsiyasina cevirir Baxmayaraq ki vahid ve umumi qebul olunmus bioloji tekamul nezeriyyesi indiye qeder yaradilmayib tekamulu tesdiq eden coxlu sayda elmi deliller ve nezeriyyeler movcud oldugu ucun tekamul fakti elmi ictimaiyyetde subhe dogurmur source source source Tekamul Mundericat 1 Kimyevi tekamul 2 Tebii secme 3 Qazinti subutlari 4 Biokimyevi subutlar 5 Tekamul relikti 6 Tekamulun arasikesilen ve kesilmeyen pirinspi 7 Tekamulun biogenetik qanunu 8 Tekamulun donmezlik qanunu L Dollo 9 Tekamulun istiqametlenen qanunu 10 Istinadlar 11 Xarici kecidlerKimyevi tekamul RedakteQeyri canli materiallarin tesekkulu neticesi kimi sade canli sistemin yaranmasi haqqindaki tesevvurler ancaq son zamanlar zenginlesdi Bu tesevvur yolunda ehemiyyetli saxe 1953 cu ilde ilk defe esas bioloji molekullarin en sade kimyevi reaksiyalar neticesinde yaranmasi mumkunluyunu gosteren Miller Yuri tecrubesinde teqdim olundu 3 4 Bu vaxtdan baslayaraq alimler kimyevi tekamulun coxlu diger yollarini teklif etdiler Bu ideyalardan bir necesini gostermek olar lakin yadda saxlamaq lazimdir ki bunlarin hansinin duz olmasi haqqinda vahid bir fikir yoxdur Biz ancaq bunu deqiq bilirik ki bu proseslerden biri yaxud hec kimin aglina gelmeyen digeri planetde ilk huceyrenin yaranmasina getirdi Pansermiya heyatin diger yerde yaranmasi tesevvuru duz olmadigi halda tursular ve esaslar basliginda muzakireye baxmaq olar 5 Ilk siyiq Miller Yuri tecrubelerinde gosterilenlere benzer prosesler neticesinde atmosferde molekullar yarandi ki onlar da sonra yagisla okeana dusdu Burada yaxud ola biler qabarma neticende yaranan su hovzesi ise hele bize melum olmayan prosesler molekullarin tesekkulu neticesinde ilk huceyrenin yaranmasina getirdi Ilk neft lekesi Miller Yuri prosesleri lipidleri balaca kurecikler teskil eden molekullari spontan olaraq yaradir biz cox zaman sorbanin sethinde damciyabenzer formalar goruruk Her bir kurecikde tesadufi sayda molekullar toplasir Okean sethinde milyonlarla qovuqcuqlardan biri enerji ve material baximdan duzgun molekul yigimi teskil ede biler ki o da iki yere bolune biler Belelikle ilk huceyre yarana biler RNK muhiti Tekamul nezeriyyesi problemlerinden biri de RNK molekullarinin istifadesine esaslanan kodlasdirma sisteminin inkisafi ile elaqedardir hem de bax Molekulyar biologiyanin esas ehkami Problem bundadir ki huceyre DNT de kodlasdirilib lakin DNT kodda yazilani oxumaq ucun huceyreni aktivlesdirmek lazimdir Son zamanlar alimler tapdilar ki RNK hal hazirda huceyredeki DNT kodunda yazilanlarin formalasmasinda istirak edir ve canli sistemdeki huceyrelerin funksiyalarindan birini yerine yetirir Gorunur ki RNK molekullarinin yaranmasi yerde heyatin inkisafi ucun vacib hadisedir Tebii secme RedaktePlanetde ilk nesil vere bilen canli orqanizm yarandi ki sonraki deyismeleri tebii secme istiqametlendirdi Cox adamlar tekamul termini islederken ele tebii secmeni nezerde tuturlar Tebii secme haqqindaki tesevvuru ingilis naturalisti Carlz Darvin 1859 cu ilde nesr etdirdiyi Novlerin menseyinde tebii secmenin rolu ve ya uygun cinsin heyat ugrunda mubarizede sag qalmasi adli monumental emeyinde daxil etmisdir Iki esas movqeye esaslanan tebii secme ideyasina Darvinden asili olmayaraq Alfred Rassel Yolles 1823 1913 de gelmisdir Istenilen novun numayendeleri nede ise bir birinden ferqlenirler Hemise qida menbeleri ugrunda reqabet mubarizesi gedir Her hansi canli populyasini musahide etsek birinci postulatin dogru oldugunu aydinca gorerik insan populyasiyasi da daxil olmaqla Mueyyen numayendeler daha boyukdur bezileri berk qacir bezilerinin rengi tebietden secilmemeye imkan verir Ikinci postulat tebietin heyatinin inkar olunmaz bir faktini gosterir sag qala bileceyinden xeyli cox canli dogulur ve belelikle qida menbeleri uzerinde daimi reqabet gedir Bu postulatlar birlikde maraqli bir neticeye getirir Eger novun bezi numayendeleri mueyyen muhitde ugurlu reqabet aparmaq imkani veren xususiyyetlere malikdirse yirticilarin ov etmek ucun inkisaf etmis ezelelerinin olmasi ve sair bu xususiyyetler onlarin yasli hala kimi boyumesine ve nesil qoymasina imkan verecek Onlarin nesli boyuk ehtimalla bu xususiyyeti irsen alacaq Muasir terminologiyadan istifade etmekle deye bilerik ki suretli qacisa cavabdeh olan genler boyuk ehtimalla nesile oz genlerini verecek yavas qacanlar ise yasamaq ve nesil qoymaq ehtimali az oldugu ucun genlerini gelecek nesile oturmeye biler Buna gore de nesilde suretli gen numayendeleri cox olacaq sonraki nesilde ise daha da artacaq Belelikle sag qalma ehtimalini artiran elamet en sonda butun populyasiyada yayilacaq Bu prosesi Darvin ve Volles tebii secme adlandirdilar Darvin bununla suni secme arasinda oxsarliq gordu Insanlar suni secmeden isifade etmekle cinsi kamilliye catmis numayendeler icerisinde arzu olunan elameti dasiyanlari secerek cutlesmelerine imkan yaradirlar Eger bunu insanlar ede bilirse niye tebiet etmesin deye Darvin dusunurdu Bu gun planetde goruduyumuz zengin nov formalari adaptiv elametlerin uzun zaman intervalinda nesiller ardicilliginin kifayet qeder uygunlasmasi neticesi kimi meydana cixib Darvin uniformizm doktrinasi terefdarlari dusunurduler ki yeni novlerin yaranmasi terdricle iki populyasiya arasinda ferqler cutlesme mumkun olmayana qeder arta arta davam edir Sonralar alimler bu qanunauygunlugun hemise dogru olmadigina diqqet etdiler 6 Gorduler ki nov uzun muddet deyismez qalir sonra ise qefil deyisir bu proses fasileli tarazliq adlanir Dogrudan da biz qazintilari oyrenen zaman novdeyismenin her iki varinatini musahide edirik ki bu da genetikanin muasir tesevvuru baximindan qeribe gorunmur Indi bize yuxaridaki adi cekilen iki postulat aydindir muxteif nov numayendelerinin DNT sinde eyni genin muxtelif versiyalari yazilir DNT nin deyismesi temamile muxtelif neticelere getire biler Effektin temamile olmamasindan eger DNT de deyisilen hisse orqanizm terefinden istifade olunmursa da boyuk effektlere kimi eger esas huceyreni kodlasdiran gen deyiserse Eger gen deyismis olsa onda ardicil olaraq ve yaxud suretle tebii secme mexanizmi ya bu genin yayilmasina eger deyisme faydalidirsa yaxud bu genin mehvine eger ziyanlidirsa aparacaq Basqa sozle deyisme sureti genden asili olaraq eger deyisme bas verdise tebii secme deyismenin populyasiyada yayilma istiqametini gosterecek Qazinti subutlari RedakteBitki ve heyvan olenden sonra onlarin qaliqlari etraf muhitde sepelenmis halda olur Bezen onlar torpaga coke biler Vaxt kecdikce onlar qaya suxurlarina cevrilir Tedrici kimyevi prosesler neticesinde kalsiya skeletle ve yaxud cesedin diger berk hisseleri etraf muhitdeki mineral maddelerle qarisir nadir hallarda yumsaq strukturlar meselen deri ve ya lelekler de qalir En axirda bu proses qayalarda ideal iz sekil qoymaqla daslasmis qaliga cevrilir Butun askar olunmus daslasmis qaliqlar qazinti subutlari adlanirlar Avstraliya qayalarinda askar olunan qedim cokuntulerde canli izlerinin yasi texminen 3 5 milyard ile beraberdir Bunlar indi yer kuresinde muxtelif cur canli formalarinin tedricle murekkebleserek sade canlilardan yarandigi tarixi gosterir Ekser qedim canli heyat sade bir huceyrelilerden ibaret olub Texminen 800 milyon il qabaq coxhuceyreli heyat formalari yaranib Onlarin bedeni yumsaq oldugu ucun onlardan demek olar ki iz qalmayib lakin son onilliklerde alimler tapilmis cokuntu qaliqlarindaki izler esasinda onlarin bu dovrde yasadigini gorduler Texminen 550 milyon il qabaq berk ortukler ve skeletler meydana cixdi bu vaxtdan baslayaraq esl qazinti qaliqlari tapildi Ilk onurgali canlilar baliqlar 300 milyon il qabaq yarandi dinozavrlar 65 milyon il qabaq baxin Kutlevi olumler olmeye basladilar ve 4 milyon il qabaq Afrikada insan qaliqlari tapildi Bu hadiseler barede qazinti qaliqlari yazilarinda oxumaq olar Biokimyevi subutlar RedakteBizim planetdeki butun canli orqanizmlerde eyni genetik kod var biz hamimiz universal DNT dilinde yazilmis muxtelif informasiya toplusundan ibaretik Eger heyat yuxarida gosterilmis ssenari esasinda inkisaf edibse onda muasir canli orqanizmlerde DNT nin ust uste dusmesi ardicilligi umumi ecdadin ne qeder evvel yasamasindan asili muxtelifliye malik olmalidir Meselen insan ve simpanzedeki eyni DNT ardicilligi insan ve baliq arasindakindan daha cox olmalidir cunki insan ve simpanze ecdadlari 6 milyon il qabaq baliq ve insan ecdadlari ise 100 milyon il qabaq yasamisdir Heqiqeten de canli orqanizmlerin DNT sini tehlil etmekle bu gumanin tesdiqini goruruk Iki orqanizmde tekamul agaci ne qeder uzaqdadirsa DNT de o qeder de az oxsarliq tapilir Bu ona gore temamile aydindir ki cox vaxt kecdikce daha cox ferq toplanib DNT nin analizinden istifade etmekle molekulyar saat adlanan metod bizim gozumuzu tekamulun kecmisine dogru acir Insanin DNT sinin simpanzeninkine yaxin olmasi tekamul nezeriyyesinin inandirici subutu sayila biler Lakin bu fikirlerin hec biri tam subuta yetirilmeyib Heyvanlara Insanlara aid fosil qaliqlar tapilsa da kecid varliqlar haqqinda hec bir qaliq tapilmayib Tekamul relikti RedakteTekamul relikti kecmis geoloji dovrler ucun seciyyevi olan yaxin novlerin boyuk hissesi mehv olduqdan sonra qalan olduqca qedim formasi nov ve ya sistematik vahid o cumleden canli qazinti meselen latimeriya qatteriya ve b Tekamul relikti bezen genis areala malik olur meselen Talisda sabalidyarpaq palid demiragac meseleri buzlaq tekamul relikti cirtdan tozagaci tundrada Tekamulun arasikesilen ve kesilmeyen pirinspi RedakteTekamulun arasikesilen ve kesilmeyen pirinspi orqanizmlerin tekamul deyismesi prosesi kecid formalari paleontoloji olmadan qanunauygun qizgin suretli inkisaf ve mehvolma fazalari ile arasi kesilir Fasileler sistemlere edilen xarici quvvenin ve daxili inkisaf faktorlarinin tesiri ile yaranan felaketli tekan zerbe prinsipi tesirinin gucu ile bas verir Bu prinsipi uzaq kecmisde tebiete ehtimal olunan antropogen tesirin tehlili zamani nezere almaq lazimdir Tekamulun biogenetik qanunu RedakteTekamulun biogenetik qanunu orqanizm ferdi inkisafinda ozunun mensub oldugu sistematik qrupun tarixi inkisafinin esas merhelelerini qisa sekilde tekrar edir Yasli orqanizmde bas veren mutasiyalar onun ontogenez prosesini deyisir Ona gore de yasli ferdlerin tebii secmesi ontogenez prosesinin tekamulune ontogenetik korrelyasiyaya getirib cixarir Hereketverici secmenin tesiri ile ontogenetik korrelyasiya sisteminin deyisilmesi filembriogenezin deyisilmesine orqanizmde yeni elametin formalasdirmasina sebeb olur Tekamulun donmezlik qanunu L Dollo RedakteTekamulun donmezlik qanunu tekamul donmezdir orqanizm populyasiya nov oz ecdadi siralarina evvelki veziyyetine qayida bilmez Tekamulun istiqametlenen qanunu RedakteTekamulun istiqametlenen qanunu tekamulun umumi gedisi hemise geoxronoloji deyisen yasayis seraitine uygunlasmaga dogru istiqametlenir ve onunla mehdudlasir 7 Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Hall Hallgrimsson 2008 seh 4 6 Evolution Resources Washington DC National Academies of Sciences Engineering and Medicine 2016 2016 06 03 tarixinde arxivlesdirilib Molecules of life Miller Urey experiment Acids and bases Uniformizm Qerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki 2008Xarici kecidler RedakteTekamul nezeriyyesi rus Tekamul nezeriyyesiMenbe https az wikipedia org w index php title Tekamul amp oldid 6059372, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.