Lvovorta əsrlərdə və ya Orta əsr Lvov şəhəri — tarixi Qərbi Rus bölgəsinin önəmli iqtisadi, mədəni və siyasi mərkəzlərindən biri idi. Onun tarixi XIII əsrdə şəhər istehkamlarının əsasının qoyulması və XVI əsrin ikinci yarısına kimi, davam edən geniş dövrləri əhatə edir (məhz həmin dövrlərdə Reç Pospolita dövlətinin yaranması və Yagellonlar sülaləsinin hakimiyyət dövrünün tamamlanması baş vermişdir). Yazılı salnamələrdə Lvov şəhərinin ilk xatırlamaları XIII əsrin ortalarına (daha doğrusu 1256-cı ilə) aid edilir. XIII əsrin ikinci yarısından etibarən, Lvov Qalitsiya-Volın knyazlığının ən böyük şəhərinə, 1341-ci ildən sonrakı dövrlərdə isə, Polşanın tərkibində olan "rus krallığının" mərkəzinə çevrilir. 1370-ci ildə Lvov Macarıstan krallığı tərəfindən işğal edilir, 1387-ci ildə isə yenidən Polşa krallığının tərkibinə daxil olur. 1433-cü ildən sonra şəhər Polşa krallığınının ərazisində formalaşdırılmış Rus voyevodalığı adlı inzibati vahidin mərkəzinə çevrilir. Orta əsr Lvov şəhərinin əhalisi çoxmillətli olması və müxtəlif konfessiyalara bölünməsi ilə fərqlənirdi ki, bu da tez-tez müxtəlif icmaların arasında açıq münaqişələrin və qarşı tərəfli nifrətlərin yaranmasına səbəb olurdu.
Arxeoloji qazıntıların məlumatlarına əsasən, müasir Lvov və onun ən yaxın ətraflarının yerləşdiyi ərazilər qədim tayfalar tərəfindən hələ mezolit dövründə məskun edilmişdir. Lvov şəhərinin şimal-qərbində yerləşən şəhər tipli Brüxoviçi (pol.Brzuchowice) adlı qəsəbədə aşkar edilmiş bir neçə qədim yaşayış məntəqəsinin və mağaraların qalıqları, həmçinin Vorontsev-Starunya mədəniyyətinə aid olan çoxsaylı daş məmulatları (e.ə. VI-IV minilliklər) buna şahidlik edir. Qəsr dağında, eləcə də Lısovka, Jupanı və Vinniki şəhərinin yaxınlığında yerləşən Çertova skala yüksəkliklərində arxeoloqlar tərəfindən aşkar edilmiş əkinçi və maldar tayfalarının qəsəbələrinin arxeoloji izləri mis dövrünün sonlarına aid edilir (mis dövrünün yaşayış məskənlərində aşkar edilmiş artefaktları alimlər "çalavari qədəhlər" mədəniyyətinə aid edirlər). Hazırki İvan Franko adına şəhər parkının ərazisində erkən tunc dövründə yaradılmış qədim kurqanın qalıqları saxlanılmaqdadır.
1992-ci ildə müasir "Dobrobut" adlı bazarın yerləşdiyi ərazidə (keçmiş Krakovskoye adlı şəhər kənarı, hazırda isə - knyaz Yaroslav Osmomısl meydanı) aparılan qazıntı işləri zamanı Frakiya-Hallştatt (e.ə. I minilliyin ortaları), Çernyaxov (IV əsr), Praqa (VI əsr) və Luka-Raykovets (VIII-IX əsrlər) mədəniyyətlərinin izləri tapılmışdır. Hallştatt mədəniyətinə aid edilən daha bir qədim yaşayış məntəqəsinin qalıqları isə, 1986-cı ildə Teatralna küçəsində və 1987-ci ildə İvan Podkova meydanında aşkar edilmişdir.
Müasir Lvovun ərazisində ən qədim daimi slavyan qəsəbələri Poltva çay vadisi və Znesenye təpələri arasında mövcud idi. Müasir Znesenye regional landşaft parkının ərazisində, daha doğrusu İlan dağının zirvəsində, VII—X əsrlər arasında Svyatovit tanrısının bütpərəst məbədi mövcud olmuşdur (xalq arasında bu cür məbədlər kápişşe (ukr.Капище) adlandırılırdı), onun ətrafında isə böyük şəhərin əsası qoyulmuşdur (günümüzdə həmin yer "Svyatovit sahəsi" olaraq tanınır). Qonşuluqdakı Baba dağında ("Doğuş dağı" olaraq da tanınır) da təxminən həmin dövrə aid edilən daha bir kapişşe və yaşayış məskəninin qalıqları aşkar edilmişdir. Arxeoloqlar tərəfindən təyin edilmişdir ki, X əsrdə həmin yaşayış məskəni öz yerini Qəsr dağının qərb yamacına doğru dəyişmiş, köhnə qəsəbənin çox hissəsi isə dağıdılmışdır. Bundan sonra həmin yaşayış məntəqəsi Znesenye (ukr.Знесіння) adlanmağa başlamışdır və bu ad, slavyan mənşəli ən qədim Lvov toponimlərinən biri hesab edilir.
Ehtimal ki, XI əsrə aid edilən daha bir qədim yaşayış məskənini izləri İvan Franko parkıda tapılmışdır. Bundan başqa, Lvovda və onu əhatə edən çoxsaylı şəhərətrafı kəndlərdə Perun, Rod, Rojanitsa və Veles tanrılarına həsr olunmuş qədim bütpərəst kapişşelərin qalıqları qorunub saxlanılmışdır. Müasir Lvovun ətraflarında yazı sənəti çox qədim dövrlərdən inkişaf etmişdi, buna, 1988-ci ildə Zveniqorod-Qalitski kəndində tapılmış və XII əsrin birinci yarısına aid edilən tozağacı qabığından hazırlanmış manuskriptlər şahidlik edir (bu, Ukrayna ərazisində aşkar edilmiş yeganə tozağacı qabığından hazırlanmış manuskript nümunələri hesab olunur).
Orta əsr Lvovunu tədqiq edən əksər tarixşünaslar tərəfindən başlıca mənbələr olaraq Qalitsiya-Volın salnaməsi, Almaniyalı tacir Martin Qruneveqin xatirə kitabı, burqomistr İohann Alnpek tərəfindən 1618-ci ildə Köln şəhərində çap edilən Lvov şəhərinin topoqrafiyası, başqa bir Lvov burqomistri olmuş Yuzef Bartolomey Zimoroviçin "Leopolis Triplex" adlı xronikası, Xodınitski tərəfindən 1829-cu ildə nəşr edilən "Qalitsiya və Lodomeriya krallıqlarının şanlı paytaxtı Lvovun yaranma tarixindən dövrümüzə kimi" kitabı, 1844-cü ildə Denis Zubritski tərəfindən nəşr edilən "Lvov şəhərinin xronikası", arxivarius Aleksandr Çolovskinin "Lvov Rusiya dövründə" əsəri, 1894-cü ildə professor Pappe tərəfindən nəşr edilən "Lvov şəhərinin tarixinin qısa hekayəsi" kitabı, həmçinin Lvov Universitetinin professoru Yaroslav İsayeviçin redaksiyasının altında işıq üzü görən "Lvovun tarixi" (1984), " Lvovun tarixi müxtəlif sənədlərdə və materiallarda" (1986), "Lvov. Tarixi qısa hekayələr" (1996) kitabları istifadə olunur.
Qalitsiya-Volın knyazlığı
Rus kralı Lev Daniloviçin rəhbərliyi altında Qəsr dağının zirvəsində ucaldılmış, Polşa kralı III Kazimir tərəfindən genişləndirilmiş və XIX əsrdə sökülmüş məşhur Yüksək qəsr (pol.Wysoki Zamek) kompleksi.
1292-ci ildə Lev Daniloviç tərəfindən Poltva çayının sahilində (hazırda Köhnə şəhərin mərkəzi) inşa edilmiş və uzun illər kral iqamətgahı funksiyasını yerinə yetirmiş Aşağı qəsr (pol.Niski Zamek) kompleksi.
Lvovun şəhər qismində yazılı mənbələrdə ilk dəfə yada salınması Qalitsiya-Volın (Haliç) salnaməsində rast gəlinir; məhz həmin salnamə 1256-cı ilin payızında Xolm (daha sonralar Xelm olaraq adlandırılan) şəhərində baş vermiş böyük yanğını və bu hadisənin Lvova olan təsiri haqqında geniş izahat verir. Qalitsiya knyazı Daniil Romanoviç Lvov şəhərinin əfsanəvi banisi hesab edilir; deyilənə görə, şəhər öz müasir adını knyazın oğlu Lev Daniloviçin şərəfinə əldə etmişdir. Bununla belə, o dövrün heç bir yazılı mənbəsi belə iddia üçün ciddi əsaslar vermir. Ukraynalı tarixçi alim Leontiy Voynoviç Belarus-Litva salnamələri və XVI-XVIII əsrlərdə yaşayıb yaratmış müəlliflərin əsərləri əsasında iddia edir ki, şəhərin əsası Lev Daniloviç tərəfindən qoyulmuşdur. Şəhər Lev Daniloviçə məxsus olan Peremışl torpağının və Belz knyazlığının sərhədində yerləşirdi. Başqa bir tarixçi alim Yaroslav İsayeviç hesab edir ki, knyaz Daniil Romanoviç şəhərdə aparılan tikinti-quruculuq işlərinə rəhbərlik edir, onun oğlu Lev Daniloviç isə birbaşa işlərin aparıldığı sahəyə nəzarət edirdi. Voytoviç həmçinin qeyd edir ki, 1245-ci ildə San çayının sahilində yerləşən Yaroslav şəhərinin ətrafında baş vermiş döyüş zamanı Lev Daniloviç artıq əlahiddə bir alaya komandirlik edir və nəticə etibarı ilə şəxsi xanədanlıq mərkəzinə sahib olur və bu səbəbdən də atasının birbaşa icazəsi olmadan xanədanlığının ərazisində istənilən şəhərin əsasını qoymaq səlahiyyətinə malik olur.
Bununla belə, şəhər faktiki olaraq salnamələrdəki yadasalmalardan daha öncəki dövrlərdə də mövcud olmuşdur. 1980-ci illərin başlanğıcında şəhər arsenalının qərb divarı ətrafında həyata keçirilən restavrasiya və sanasiya işləri zamanı ehtimal ki, 1213-cü ildə hazırlanmış palıd konstruksiyalarının qalıqları üzə çıxarılmışdır. Bir çox müasir tarixşünas alimlər tərəfindən, Lvov şəhərinin, qərbi Rus torpaqlarına monqol-tatar ordusunun birinci basqınından dərhal sonra (yəni 1239-cu ildə), qarət edilmiş dövlətin təsərrüfat fəaliyyətini stimullaşdırmaq üçün və yaxud knyaz oğlu Levin macar kralı IV Belanın qızı Konstansa ilə sülalə nikahının (1247) şərəfinə yaradıldığı ehtimal edilir.
1259-cu ildə (digər məlumatlara görə — 1261-ci ildə) monqol ordusunun ali tümənbaşısı olmuş Burunday, istila təhdidi altında knyaz Daniili və oğlu Levi Qəsr (və ya Knyaz) dağının zirvəsində ucaldılmış taxta qəsri dağıtmağa məcbur edir. Knyaz qəsrinin məhz həmin dağın zirvəsində yerləşməsi haqqında olan hipotez ilk dəfə olaraq arxeoloq və tarixçi Anton Petruşeviç tərəfindən irəli sürülmüşdür. Başqa bir tarixçi alim Aleksandr Çolovskinin mülahizələrinə əsasən, "Lvov detinetsi" qonşu dağların birisində yerləşirdi, Qəsr dağında isə ancaq müşahidə qülləsi ucalırdı. Tarixçi İsidor Şaraneviçin versiyasına görə, Daniil Qalitskinin hakimiyyət dövründə mövcud olmuş Lvov şəhəri hazırki Znesenye parkının ərazisində yerləşirdi, 1261-ci ildən sonra isə knyaz Lev tərəfindən hazırki Starıy Rınok (Köhnə Bazar) meydanının olduğu əraziyə köçürülmüşdür. Qəsr istehkamları Knyaz dağının aşağı terraslarını əhatə edirdi və Köhnə Bazar, Müqəddəs Nikolay kilsəsi, Müqəddəs Onufriy, Cümə gününün Müqəddəs Paraskevası kilsəsi və Pidzamçe rayonu (keçmişdə həmin rayon Rozenberq adlanırdı) boyunca davam edirdi.
Bəzi mənbələrə ("Macarıstanlı Müqəddəs Kuniqundanın Həyatı", Litva salnamələri, Qərbi Avropa və erməni mənbələri) əsasən, 1270-1280-ci illər arasında Lvov Qalitsiya-Volın knyazlığının paytaxtı statusuna malik idi, buna həmçinin Lvov gerbinin ümumdövlət simvolu kimi istifadə olunması şahidlik edir. Bu dövrdə Lvov qəsri yenidən qurulmuşdur və 1288-ci ilin yanvar ayında Qızıl Orda xanı Tula-Buqanın həyata keçirdiyi mühasirə əməliyyatına davam gətirmişdir. Qızıl Orda bəylərbəyi olmuş Noğay xanın və Volın knyazı Mstislav Daniloviçin birgə rəhbərliyi altında formalaşdırılmış monqol qoşunları şəhər qəsrinə hücum etməkdən son anda imtina edir və bunun əvəzinə Lvovun ətrafında yerləşən bütün kiçik kəndləri talan edirlər. 1974-cü ildə həyata keçirilən daha bir genişmiqyaslı arxeoloji qazıntılar zamanı dairəvi qüllənin bünəvrə izləri, həmçinin üz tərəfindən daşlarla bərkidilmiş, yuxarıdan isə çəpərlənmiş divarların və torpaq səngərlərinin qalıqları aşkar edilmişdir.
XIII əsrin sonunda və XIV əsrinin birinci yarısında Lvov Qalitsiya-Volın knyazlığının ən böyük şəhərlərindən biri idi. Şəhərin müstəqil olmağı, şəhər gerbinin mövcudluğu ilə sübut edilirdi (qalxan üzərində təsvir olunmuş şir); bundan başqa, Yüksək qəsrdə knyaz xəzinəsi və arsenalı saxlanılırdı. Knyaz Lev Daniloviç və onun taxt varisi I Yuri Lvoviç indiki Dominikan kilsəsinin yerləşdiyi ərazidə bir zamanlar mövcud olmuş saray kompleksində məskunlaşmışdılar (həmin saray ilə Aşağı qəsr, daha sonralar Erməni küçəsinə çevrilmiş geniş bir yol vasitəsilə birləşdirilmişdirlər). Sarayın ətrafında Qərbi Avropa şəhərlərinin nümunələri üzrə yeni qəsəbənin əsası qoyulmuş və həmin yeni qəsəbəyə Pidzamçe rayonundan rusinlər, almanlar, ermənilər və tatarlar tədricən köçməyə başlamışdılar.
1340-cı ilin aprelində sui-qəsdçilər knyaz II Yuri Boleslavı zəhərləyirlər və bu akt Lvov sakinləri arasında ciddi təlatümlərə səbəb olur. Knyazın ölümündən bir müddət sonra Qalitsiya boyarları, ilk növbədə knyazın şəxsi dəstəyindən və təqdim olunmuş böyük imtiyazlardan istifadə edən katolik almanlara və digər xarici tacirlərə qarşı xalq qəzəbini yönəltmək qərarını alırlar. Şəhər sakinləri arasında baş vermiş kütləvi çaxnaşmadan Polşa kralı III Kazimir öz xeyrinə yararlanmağa çalışır və bu Qalitsiya-Volın mirası üzərində bir tərəfdən Polşa və Macarıstan, digər tərəfdən isə litvalılar, rusinlər və monqol-tatarlar arasında müharibənin baş verməsinə səbəb olur.
1340-cı ilin aprel ayının sonunda kral III Kazimirin ordusu macarların dəstəyi ilə Lvov şəhərini işğal edir; onlar knyaz xəzinəsini, o cümlədən hakimiyyət reqaliyalarını (tac, taxt və tacqoyma plaşı) qarət edir, şəhər istehkamlarını yandırır və təntənəli şəkildə Krakova geri qayıdırlar. 1340-cı ilin iyun ayında daha da böyük polyak ordusu Lvov şəhərinə doğru ikinci yürüş edir, ancaq Qalitsiya voyevodası Dmitri Detko (Dedko) sakinlərin müqavimət hərəkatına rəhbərlik edərək və tatarların köməyindən yararlanaraq polyak ordusunu geri çəkilməyə məcbur edir. Litva knyazı Lübart Gediminoviçin və Qızıl Orda canişinlərinin dəstəyindən istifadə edərək, Detko faktiki olaraq Lvov şəhərinin başçısı və Rus torpaqlarının yüzbaşısı vəzifələrini icra etməyə başlayır (Qalitsiya boyarları formal olaraq pravoslavlığı qəbul etmiş knyaz Lübartı dəstəkləyirdilər).
1341-ci ildə Detko Lvov uğrunda gedən çoxsaylı qırğınlar zamanı qarət edilmiş əmlakın kompensasiya edilməsi vədi olaraq şəhərdə ticarətin davam etdirilməsi çağırışı ilə Torn şəhərində məskunlaşan alman tacirlərinə müraciət edir. 1349-cu ildə kral Kazimir tatarların bitərəfliyindən istifadə edərək yenidən Lvov şəhərini ələ keçirməyə müvəffəq olur (həmin dövrdən etibarən, Qalitsiya torpaqları polyakların, Volın isə litvalıların tabeçiliyinə daxil olur. Şəhər "Rus krallığı" (lat.Regnum Russiae) adlandırılan diyarın inzibati mərkəzi elan edilir; burada almanların və polyakların sırasından olan böyük qarnizon yerləşdirilir, rusin xalqının nümayəndələri olmuş boyarlar və narazı sakinlər isə şəhərdən qovulur. 1351-ci ildə litvalılar şəhərə hücum edir, bir çox tikilini talan edir və böyük sayda yerli əhalini əsarətə alırlar. 1352-ci ilin may ayında Lübartın qoşunları şəhərə yenidən yaxınlaşır, lakin daha sonra fikirlərini dəyişərək yaxınlıqdakı Haliç şəhərini işğal edirlər.
XIV əsrin birinci yarısında Lvov knyazlığın böyük intisadi mərkəzi olmasına baxmayaraq, yaxınlıqdakı Haliç, Vladimir, Peremışl (hazırki Pşemısl) və Terebovlyadan fərqli olaraq heç bir zaman rusin etnosunun ciddi siyasi, dini və ya mədəni ocağına çevrilmir. Şəhər qismində o, ətrafdakı şəhərlərdən daha gec dövrdə formalaşmışdır, burada böyük faiz nisbəti ilə əcnəbi kontingenti mövcud idi (onlar ənənəvi olaraq başlıca hakim vəzifələri tuturdular). Alman müstəmləkələşdirməsi siyasəti nəticəsində Lvovda yaşayan meşşanlar ümumrus deyil, daha çox müstəqil şəhər hüquqlarından yararlanırdılar. Ümumiyyətlə Lvov meşşanlığı öz aydın hüquqi statusu ilə ayrıca ictimai təbəqə qismində, əsasən alman etnik zəminində formalaşmışdır.
Polşa krallığı
Lvov şəhərində məskunlaşan böyük erməni icmasına sərbəst şəkildə ticarətin aparılmasına icazə verən xüsusi rüsxətnamə. Sənəd Polşa kralı Böyük Kazimir tərəfindən 3 fevral 1367-ci ildə imzalanmış və möhürlənmişdir.
1352-ci ilin yay ayında kral III Kazimir öz priveleyi əsasında (lat.privilegium — xüsusi qanun; pol.przywilej), yerli sakinlər arasında "voyt" adlandırılan konxa Bertoldun uşaqlarına Vinniki şəhərinin yerində bir zamanlar mövcud olmuş olduqca geniş mülkiyyət torpaqlarını bəxş etmişdir (daha öncələr həmin torpaqları Bertoldun özünə knyaz Lev bağışlamışdır). Həmçinin kral Qalitsiya boyarlarını hərbi mükəlləfiyyətin yerinə yetirilməsinə məcbur etməklə, onların sahib olduqları qədim torpaq hüququnu təsdiqləmiş və onlara yeni torpaq paylarını hədiyyə etmişdir. Yeni qanuna əsasən, hərbi xidmətə voytlarla yanaşı, həmçinin soltıslar (kənd ağsaqqalı) da cəlb olunmalı idilər (Soltıs, Şulthays və ya Şultz (pol.Sołtys, alm.Schultheiß, Schulz) - Almaniya krallığında (Regnum Teutonicum), kral qarşısında öz vəzifəsinin icrasına nəzarət etmək üçün bu və ya digər icmaların nümayəndələri vəzifələrinə kral tərəfindən təyin olunan şəxsdir). Lübartın həyata keçirdiyi hərbi səfər və kampaniyaların ardınca, III Kazimir artıq köhnəlmiş Yüksək qəsrin yenidən qurulmasını əmr edir. Yenidənqurma işlərinin tamamlanmasından sonra, dağın zirvəsində yeni daş divarlar, qüllələr, iki həyət, ikimərtəbəli saray, eləcə də qaldırıcı körpülər formalaşmışdır.
1356-cı ildə Maqdeburq ratuşasında imzalanan rüsxətnaməyə əsasən, Lvov şəhəri özünüidarəetmə hüququnu əldə edir. Katoliklər şəhərin imtiyazlı icması elan edilmələrinə baxmayaraq, Kazimir digər milli icmaların (ermənilərin, yəhudilərin və rusinlərin) da hüquqlarını etiraf etməyə məcbur olur. 1370-ci ilin sonunda III Kazimirin ölümündən sonra, şəhər Macarıstan tacının tabeçiliyə keçir. Əvvəlcə burada macar kralı I Lüdovikin canişini kimi knyaz Vladislav Opolçik, daha sonralar isə müxtəlif macar voyevodaları hökmranlıq edirdilər. Opolçik katolik arxiyepiskopuna Lvov gömrükxanalarının əldə etdiyi gəlirin dəsyatin hissəsini bağışlayır, həmçinin fransiskan və dominikan ordenlərindən olan monastırlara maliyyə yardımı göstərirdi. Bundan başqa, o, Lvov divarları arxasında yerləşən Müqəddəs Xaç kostyolunu və Yüksək qəsrə aparan ticarət yolunu erməni icmasına hədiyyə edir. 1381-ci ildə şəhərdə güclü yanğın baş verir; həmin yanğın nəticəsində, Rınok meydanında yerləşən taxta ratuşa binası da daxil olmaqla bir çox şəhər binaları, Aşağı qəsr, həmçinin fərman, diplom və knyaz dövrünün əlyazmalarının saxlanıldığı şəhər arxivi məhv olmuşdur.
1386-ci ildə Macarıstan kraliçası Mariya Vladislav Opolçikin Qalitsiya torpaqları üzərində sahiblik hüququnu yenidən bərpa edir. 1387-ci ilin başlanğıcında Lüdovikin daha bir qızı və varisi olmuş Polşa kraliçası Yadviqa Lvova təntənəli şəkildə daxil olur və onu təkrarən öz krallığının tərkibinə daxil edir (yaranmış konflikt zamanı, kraliça Mariyanı ancaq Vladislav Opolçik və Haliç kovxası Benedikt dəstəkləmişdilər). Həmin ilin payızında isə Lvovun Aşağı qəsrində II Vladislav və Moskva knyazı Dmitri Donskoyun oğlu knyajiç Vasili arasında danışıqlar həyata keçirilmişdir. 1388-ci ildə isə, II Vladislav "Lvov şəhərinin heç kəsə və heç bir zaman feodal mülkiyyətinə verməyəcəyi" haqqında ətraflı bilgi verən xüsusi fərman imzalayır.
Rusinlər və yəhudilər katolisizm dinini güc yolu ilə yaymağa çalışan Polşa hakimiyyəti tərəfindən milli və dini ayrı-seçkiliyə məruz qalırdılar. Bunun əksinə olaraq, polyak və alman mühacirləri xeyli imtiyazlara sahib olur və XIV əsrin sonunda şəhərin imkanlı patrisiat təbəqəsinə çevrilirlər. II Vladislav dominikan ordeninə məxsus Tanrı Vücudu və fransiskan ordeninin Müqəddəs Xaç monastırlarına olduqca geniş torpaq sahələri və maliyyə vəsaitləri ayırmış, 1402-ci ildə isə Lvov ermənilərinə bütün Polşa ərazisində ticarətlə məşğul olmalarına imkan yaradan xüsusi bəyannamə imzalamışdır. XIV əsrin sonlarında nəşr edilmiş "Ucqarvə yaxın rus şəhərlərinin siyahısı" adlı coğrafi xarakterli əsərdə sıralanan 358 şəhər içərisindən ancaq Novqorod və Lvov "velikiy", yəni böyük və ya şanlı adlandırılmışdır.
1410-cu ilin yaz aylarında Lvova təşrif buyurmuş II Vladislav Tevton ordeninə qarşı yürüş planı hazırlayır, 1410-cu ilin iyul ayında baş vermiş məşhur Qrünvald döyüşündən sonra Lvov, krallığın digər şəhərləri ilə yanaşı Vladislavın şərəfinə zəfər qarşılanması təşkil edir. 1414-ci ildə Polşa kralı Roma papasının rəsmi razılığı ilə katolik arxiyepiskopunun iqamətgahını birdəfəlik olaraq Haliçdən Lvova köçürməyə nail olur.
1415-ci ildə II Vladislav Lvova geniş torpaq sahələrini bəxş edir və bu torpaqlarda daha sonralar Kulparkov, Bilohorşa və Brüxoviçi adlı kəndlər formalaşmağa başlayır. 1429-cu ildə Lutsk şəhərində düzənlənən monarxlar qurultayında iştirak etmək məqsədilə, Lvov şəhərini Polşa kralı ilə birlikdə Müqəddəs Roma imperiyasının imperatoru I Sigizmund (Jiqmond) Lüksemburq ziyarət edir. XV əsrin 30-cı illərində Lvov almanları Moldovadan tənək tinglərini gətirərək, Yüksək qəsrin yamaclarında əkir və onları becərməyə başlayırlar (kilsə yevxaristiyası üçün Məsihin qanını təqlid edən şərabdan istifadə ediliridi və üzüm tinglərinin başlıca məqsədi də, şəhərdə şərabçılığın inkişaf etdirilməsi idi; onlar təxminən XVII əsrin ortalarına qədər istifadə olunurdular).
Lvov şəhəri Polşa krallığının tərkibinə daxil olduqdan sonra, burada katolisizm dini sürətlə yayılmağa başlayır. Dominikan, fransiskan və bernardin ordenlərinin rahibləri tərəfindən burada çoxsaylı monatır və kilsələrin əsası qoyulur. Katolik dininə aid kilsələrin interyerləri: Latın kafedralının interyeri (solda) və Bernardin monastırının interyeri (sağda)
1433-cü ildə II Vladislav tərəfindən Yedlin statutunun imzalanmanma, bir ildən sonra isə onun oğlu III Vladislav Varnençik tərəfindən təsdiqetmə mərasimi icra olunmuşdur. Məlum statuta görə, Qalitsiya qeyd şərtsiz olaraq Polşa krallığının tərkibinə daxil edilir, burada polyak üslublu inzibati və məhkəmə sistemi tətbiq edilir, Qalitsiya şlyaxtası isə, hüquq və imtiyazlar baxımından polyak şlyaxtası ilə bərabərləşdirilmişdir (bu, zəngin rusin sülalələrinin polonizasiya və katolizasiya (katolikləşdirmə) prosesini daha da sürətləndirir və bu sülalələrin əsas meşşan kütləsindən ayrılmasına səbəb olur). Beləliklə Lvov, olduqca geniş və öz tərkibində Haliç, Peremışl, Syanok və Xolm kimi yaşayış məntəqələrini birləşdirmiş Rus voyevodalığının inzibati mərkəzi olur. 1434-cü ilin iyun ayında Lvova səfər edən II Vladislav yolda vəfat edir və bu səbəbdən də şəhərində bir il müddəti boyunca davam etməsi nəzərdə tutulan matəm elan edilir.
XV əsrin birinci yarısında əslən Polşadan olan Odrovonj adlı şlyaxtiç sülaləsi Lvovda olduqca nüfuzlu və qüdrətli təbəqəyə çevrilir. Həmin sülalənin nümayəndəsi olmuş Yan Odrovonj Lvov şəhərinin arxiyepiskopu, onun kiçik qardaşı Pyotr Ondrovonj - rus voyevodası və ətraf torpaqların kəndxudası, onun ortancıl qardaşı Pavel isə - Lvov kaştelyanı idi. 1450-ci ildə Lvov konxası, iki ildən sonra isə Rus voyevodluğunun başçısı vəzifəsinə həlak olmuş Pyotrun qardaşı Andrey Ondrovonj təyin olur. O, sənətkarlığın inkişafına köməklik göstərir, eləcə də Bernardin ordeninin rahibləri və taxta monastırın inşası üçün Haliç darvazasının yaxınlığında geniş torpaq sahəsi ayırır. Eyni zamanda Andrey Odrovonj Lvovun iqtisadi hüquqlarını məhdudlaşdırmağa və şəhərin ənənəvi gəlir mənbələrini dayandırmağa cəhd göstərirdi. 1460-cı ildə Lvovda şəhərlilər arasında narazılıq başlayır. İzdiham polyak ordusu tərəfindən yatırılmasına baxmayaraq, əleyhdar sırasına meşşanlar ilə yanaşı həmçinin zəngin şlyaxta üzvləri də qoşulur. Andreyin 1465-ci ildə ölümündən sonra Lvov konxası vəzifəsini onun qardaşı Yan Ondrovonj yerinə yetirməyə başlayır (şlyaxta və meşşanların təzyiqi altında, kral Andrey tərəfindən qardaşı üçün vəsiyyət etdiyi Lvov torpağını müsadirə edir).
1489-cu ildə Lvov küçələri boyunca təntənəli hərbi keçid təşkil edən polyak ordusu buradan Valaxiya çarlığına doğru yürüşə çıxır. 1494-cü ildə baş vermiş və yəhudi və rus küçələrini əhatə etmiş böyük yanğın hadisəsi nəticəsində bir çox yaşayış binası və 5 müdafiə qülləsi məhv olur. 1497-ci ilin yazında Lvov şəhəri kral I Yan Olbraxtın rəhbərliyi altında Moldaviya knyazlığına qarşı yürüşə hazırlaşan cəngavərlərin toplanış mərkəzi olaraq seçilir. 1497-ci ilin oktyabrında polşa qoşunları moldovalı hökmdar III Stefan tərəfindən amansız məğlubiyyətdən sonra geri çəkilməyə məcbur olur və Lvova qayıdaraq, özləri ilə birlikdə şəhərə taun xəstəliyini gətirirlər, 1498-ci ildə isə artıq III Stefanın qoşunları Lvovu mühasirəyə alaraq, bütün ətraf kəndləri talan edirlər. Bundan başqa, 1498-ci ildə Qalitsiya torpaqlarına edilən basqın zamanı Lvov şəhərətrafı çoxsaylı tatar dəstələri tərəfindən yandırılmışdır.
1504-cü ildə baş vermiş yanğın, yəhudi məhəlləsində və ona bitişik ətraf küçələrdə yerləşən mənzillər, şəhər tövlələri, yeddi müdafiə qülləsi şəhər divarları və fahişəxana binası, eləcə də mum materialının hazırlandığı sexlər ciddi dağıntıya məruz qalmışdılar. 1509-cu ilin yayında Stefanın oğlu, "kor" ləqəbi almış III Boqdan öz böyük qoşunu ilə birgə Qalitsiya torpaqlarına intervensiya edir və Lvov şəhərini üç gün mühasirədə saxlayır; bir neçə uğursuz hücum əməliyyatından sonra o, ətraf əraziləri talan edir. Bir çox şlyaxta sülalələri, o cümlədən Balitskiye, Vitvitskiye, Droqomeritskiye, Berezovskiye, Lutskiye, Demidetskiye, Şumlyanskiye və Knyaginitskiye nəsilləri və pravoslav ruhanilərinin bir hissəsi Moldaviya ordusuna qoşulurlar. Polşa kralı qiyam qaldırmış şlyaxtiçləri xəyanətkar adlandıraraq, onların sahib olduğu bütün mülkləri konfiskasiya edir.
Köməyə çatmış polyak ordusu və onlara qoşulmuş böyük sayda şəhər sakinləri moldaviyalılara hücum edərək, onları Dnestr çayının sahilində qətlə yetirirlər. Tezliklə Lvovda 30 moldaviyalı kübar gənc ictimaiyyət qarşısında asılaraq edam edilmişdirlər. Qisasdolu həmin edam hərəkətinin başlıca səbəbi, moldaviyalılar tərəfindən şəhərin mühasirə edilməsi zamanı cüzam xəstəliyindən əziyyət çəkən xəstələrin müalicə aldıqları Müqəddəs Stanislav monastırının və xəstəxananın yandırılması idi. 1515-ci ilin noyabr ayında valax ordusu tərəfindən şərti muzd qarşılığında şəhəri yandırmaqda sövq edilən kəndli, şəhərməhkəməsi tərəfindən günahkar bilindiyi üçün tonqalda yandırılmışdır. 1524-cü ildə Zboyişça kəndində ordugah yaratmış tatarlar Lvov şəhərini mühasirəyə alır, lakin daha sonra geri çəkilməli olurlar. 1525-ci ildə rusin sakinləri sexlərə üzv olmalarına dair bərabərhüquqluluq istiqamətində çağırışlar edirlər, lakin bunlar nəticəsiz olaraq qalır. 1526-cı ildə kral I Sigizmund sahib olduğu priveleyə əsasən, formal olaraq üzərində şir təsvir edilən Lvov şəhərinin gerbini təsdiq edir (rəsmi gerb olduqca geniş şəkildə bayraqlar, sex nişanələri, möhür və ya damğalarda və hətta şəhər çapxana və mətbəələrində belə geniş istifadə olunurdu).
1527-ci ilin Böyük yanğını zamanı (yanğın pivə istehsalı üzrə ixtisaslanan sexdə baş vermişdir), orta əsr Lvovu və ətraf ərazilər tamamilə məhv olmuşdur. Müdafiə qüllələrində saxlanılan barıt ehtiyatları partlayış zamanı şəhər divarlarının mühüm sahələrini dağıdaraq, top və artilleriya mərmilərinə ziyan vurur. Ətrafa yayılan alovun gücü o qədər böyük idi ki, yanğın Krakov darvazalarından tez bir zamanda Yüksək qəsrin yerləşdiyi rayona qədər yayılır. Həmin dəhşətli yanğından ancaq Aşağı qəsr kompleksinə daxil olan üç qüllə salamat qalmışdır. 1527-ci ildə baş vermiş daha bir yanğın, qotik üslublu tikililərin əksəriyyətini dağıdır və hakimiyyəti şəhərin əsaslı şəkildə yenidən planlaşdırmalarına sövq edir. 1565-ci ildə baş üçüncü böyük yanğın zamanı Aşağı qəsr kompleksi, eləcə də Lvovun şimalında yerləşən məhəllələri tamamilə yanaraq yararsız vəziyyətə düşürlər. 1571-ci ildə baş vermiş sonuncu dördüncü yanğın isə şəhərə şəhərə böyük ziyan vurur; amansız alovlar içərisində yüzlərlə ev, onlarla kilsə, ratuşa və hətta şəhər arsenal məhv olur.
1539-cu ildə Lvovda pravoslav arxiyepiskopluğun əsası qoyulur (erməni və katolik arxiyepiskopluqdan sonra o, sayca üçüncü idi). 1544-cü ildə lvovlu pravoslav yepiskop Makariy Müqəddəs Nikolay kilsə qardaşlığını təsis edir. 1556-cı ilin yaz aylarında Lvovda macar kraliçası İzabella Yagellonka qonaq qismində qalır. Şəhər sakinlərinin qonaqpərvərliyinə təşəkkür əlaməti olaraq, kraliça 1557-ci ilin mart ayında Lvov tacirlərinin Macarıstan sərhədləri daxilində bütün növ vergi ödənişlərindən azad olduqlarını bildirən xüsusi qanun imzalayır. XVI əsrin ikinci yarısından etibarən, əsasən keçmiş kəndlilər sırasından çıxmış ixtisassız fəhlələrin, eləcə də sənətkarların axını hesabına şəhər və onu əhatə edən kənd ərazilərində əhalinin sürətlə artması müşahidə olunur (məsələn, 1544-cü ildən - 1583-cu ilə qədər Haliç şəhərətrafında evlərin sayı 130-dan 578-dək artır).
1559-cu ildə paytaxt Krakovdan gizlin yolla qaçmış kral I Sigizmundun qeyri-qanuni doğulmuş qızı Beata Kostseletska və onun doğma qızı knyaginya Eljbeta Ostrojskaya Lvovun dominikan ordeninə məxsus monastırında sığınacaq tapırlar. Həmin ilin mart ayında monastır qraf Lukaş Qurkanın dəstəsi tərəfindın əhatə olunur (kral Ostrojskayanı onun iradəsinin əleyhinə qraf Qurkaya ərə verməyə çalışırdı). Mühasirə zamanı yoxsul dilənçi adı altında Kiyev voyevodası Konstantin Konstantinoviç Ostrojskinin yaxın qohumu knyaz Semyon Slutski monatıra daxil olur və Eljbeta ilə gizlin yol ilə evlənərək Kostseletskadan onun bütün geniş mülk torpaqlarını əldə edir. Rahiblər tezliklə təslim olmaq məcburiyyətində qalırlar, bundan sonra Qurka monastıra daxil olaraq Ostrojskayanı öz qəsrinə aparır (digər versiyaya əsasən, Lvov yüzbaşısı Ostrojskayanı Yüksək qəsrin zindan kamerasında saxlayır, bir müddət sonra isə kral sarayına göndərir).
1564-cü ilin yazında qaçaq moldav hökmdarı VII Ştefan Tomşa və onun yoldaşları (voyevoda və baş boyar) şəhərin Bazar meydanında edam edilmişdilər. 1576-cı ildə Lvov meşşanları şəhərdə yerləşən bir sıra malikanələrin (Kulparkov, Kleparov, Holosko, Zamarstınov, Bilohorşa və Brüxoviçi) 12 rayets (magistrat şurasının üzvləri) və onların ailələri tərəfindən varlandırılma mənbəyinə çevrilmələrinə qarşı qəti etiraz bildirməyə başlayırlar. 1578-ci ilin iyun ayında Lvovun Bazar meydanında moldav taxtına iddiaçı olmuş və muzdlu kazak dəstələri ilə Yassı şəhərinə bir neçə uğursuz hücum cəhdi etmiş ataman İvan Podkova edam edilmişdir (onun nəşi Uspeniye kilsəsinin zirzəmisində dəfn edilmişdir).
1582-ci ilin sentyabr ayında Lvovda taxtından məhrum edilmiş daha bir moldav hökmdarı Yanku Sasulun boynu vurulmuşdur (Sasulun xahişi ilə edam cəlladın baltası ilə deyil, onun döyüşlərdə daim özü ilə daşıdığı qılınc ilə yerinə yetirilmişdir. Həmin qılınc XVII əsrə kimi şəhər ratuşasında trofey kimi saxlanılırdı). 1583-cü ildə Lvovda eyni anda bir neçə əsir götürülmüş kazak döyüşçülərinin başı kəsilmişdir. 1586-cı ilin yanvar ayında Lvova Antioxiya və Bütün Şərq patriarxı I İoakim böyük nümayəndə heyəti ilə birgə təşrif buyurur və yenicə təsis olunmuş Stavropigial Uspeniye qardaşlığına öz xeyir-duasını verir. Elə həmin ildə Roma Papası V Sikst müxtəlif şəhər simvolları ilə yanaşı Lvov gerbinin (qalxan üzərində təsvir olunmuş iki pəncələrinin üstündə duran və böyük ulduzu tutan şir rəmzi) bütün rəsmi yazışma və sənədləşmələrdə istifadə edilməsinə öz razılığını verir. 1588-ci ildə Lvov şəhərini Konstantinopol patriarxı II İyeremiya ziyarət edir və dəyirmi masa arxasında keçirilən məclis zamanı, o, pravoslav yepiskopu Gedeona Uspeniye qardaşlığının və ona tabe olan Onufriy monastırının icra etdiyi bütün daxili işlərə müdaxilə etməsinə qadağa qoyur.
Şəhərsalma və planlaşdırma
Azadlıq prospektinin mərkəzi hissəsində Orta əsr Lvovu dövrünə aid edilən başlıca tikililər cəmləşmişdir. Prospektdən (soldan sağa) Yezuitlər kostryolunun arxa fasadı, Ratuşa binasının qülləsi və Latın kafedralına möhtəşəm mənzərə açılır.
Knyaz şəhəri, Qəsr (və ya Knyaz) dağının zirvəsində yerləşən Yüksək qəsr detinetsindən və Poltva çayının sahilində, müasir Veçe meydanının yerləşdiyi ərazidə inşa edilmiş Aşağı qəsr kompleksindən ibarət idi. Şimal-şərqdən Lvova kiçik Znesenye kəndi birləşirdi; şəhərin təbii sərhədləri Poltva və Paseka çayları ilə müəyyənləşirdi. Xalq arasında "Dolanbac şəhər" adlanan şəhər mərkəzi Qəsr dağının qərb yamaclarında yerləşirdi (hal-hazırda həmin ərazi indiki Pidzamçe rayonundan Köhnə Bazar meydanına kimi olan böyük sahəni əhatə edir). Buradakı olduqca sıx binaların üzərində təxminən 10 pravoslav məbəd ucalırdı. Şəhər divarlarına yanaşı şəkildə posad adlandırılan kiçik məhəllələr yerləşirdi.
Lvov şəhərinin mərkəzindən cənub-qərb istiqamətinə doğru Qorodok şəhərinə aparan yol yerləşirdi (bura müasir Horodotska küçəsinin ərazisi hesab edilir); yaxınlıqdakı Svyatoyur (Müqəddəs Georgi) dağının zirvəsində o dövrlərdə müdafiə monastırı ucalırdı (hərbi əməliyyatlar zamanı şəhərdə yaşayan rahiblərin gizləndiyi həmin monastır, müasir Müqəddəs Georgi (Yur) arxikafedral kilsəsinin yerində mövcud idi). Mərkəzdən cənuba doğru istiqamətdə Haliç şəhərinə aparan yol yerləşirdi (müasir Halitska və Knyaz Roman küçələri); həmin yolun kənarında böyük knyaz sarayı ucalırdı (həmin sarayın yerində daha sonralar dominikan monastırının əsası qoyulmuşdur). Əsas bazar meydanından şimal-şərq istiqamətinə doğru, Lvovu qədim Lutsk şəhəri ilə birləşdirən Volın yolu uzanırdı (müasir Boqdan Xmelnitski küçəsi). Şərq istiqamətinə yönələn Hlinyanska yolu (müasir Lıçakov küçəsi) Vinniki ərazisindən keçirdi, cənub-şərq istiqamətindən keçən Valaşska yolu (müasir Zelyonaya küçəsi) Lvovu Valaxiya ilə birləşdirirdi; XIV əsrin əvvəllərində Qərbi Avropadan gələn və kəndlərdən köçən əhalinin hesabına şəhər ərazisi xeyli genişləndi və yaxındakı kəndlərlə birləşdi.
XIV əsrin sonu XV əsrin əvvəlində alman meşşanlarının, eləcə də katolik şlyaxtasının (zadəganlığının) və ruhanilərin məskunlaşdığı rayon şəhərin yeni mərkəzi elan edilir. Həmin rayon olduqca hündür qüllələrlə əhatə olan istehkamlar, geniş torpaq səddi və içərisi su ilə dolu xəndəklər ilə mühafizə edilirdi (daha sonralar daha geniş qüllələri olmuş və kiçik fraqmentləri günümüzə kimi qorunub saxlanılmış yeni istehkam sistemi inşa edilmişdir). Lvovun orta əsr mərkəzi Azadlıq prospekti, Adam Mitskeviç meydanı, Qalitska meydanı, Soborna meydanı, Vinniçenko və Gömrükxana (Mıtna) küçələri, Danil Qalitski meydanı, İvan Honta küçəsi, knyaz Yaroslav Osmomısl və Torqovaya meydanları ilə sərhədlənmişdir.
Çoxsaylı yanğınlardan sonra tamamilə yenidən qurulmuş şəhərin tam mərkəzində planda dördbucaqlı formaya malik olan Bazar meydanı və şəhər idarələrinin olduğu böyük ratuşa binası yrləşirdi. Qeyri-katolik şəhər əhalisi adətən onlar üçün ayrılmış xüsusi məhəllələrdə, həmçinin Ruska, Virmenska (Erməni), Fyodorova və Staroyevreyska (Köhnə yəhudi) kimi bir sıra küçələrdə məskunlaşmağa üstünlük verirdi. Lvovun əvvəlki mərkəzi tədricən tənəzzülə uğramağa başlayaraq, gələcəkdə Jolkovka adı ilə tanınan şəhərətrafı rayona çevrilir (o dövrlərdə Jolkovka yeni mərkəzdən şimalda yerləşən bütün məhəllələri əhatə edirdi). Mərkəzdən bir qədər qərbdə Krakov, cənubda Haliç (Qalitska), şərqdə isə Lıçakiv (Lıçakov) şəhərətrafı rayonlarının əsası qoyulmuşdur və burada intensiv inşaat və abadlıq işləri həyata keçirilirdi (orta əsr Lvovunda məhz Krakov və Haliç rayonlarınının gələcək şəhər üçün olan əhəmiyyətlərini xüsusi olaraq vurğulayırdılar, digər rayonlar sonrakı yüzilliklərdə formalaşmağa başlamışdır). Yeni rayonlarda əsasən həm təsərrüfat, həm də ictimai-siyasi həyatda məhdud hüquqlara malik olan yəhudilər, ermənilər və rusinlər yaşayırdılar.
Znesenye rayonu bir mənalı olaraq Polşa krallarına məxsus ərazi hesab edilirdi və hökmranlıq edən şəxslər buranı imkanlı katolik şlyaxtiçlərə və meşşanlara icarəyə verirdilər. Kral III Kazimir 1356-cı ildə imzaladığı priveleyə uyğun olaraq, Lvov şəhəri üçün 70 Frankoniya lanı həcmində tədbiri sahə ayırmış (Frankoniya lanı təxminən 22,6-25,8 ha sahəyə bərabər idi), 1368-ci il xüsusi fərmannaməsi ilə isə şəhər ərazisini əlavə olaraq 30 lana qədər artırmışdır. Zamanla genişlənərək, şəhətrafı rayonlara, həmçinin şəhər kəndlərinə çevrilmiş torpaqlar Lvov şəhəri kimi Maqdeburq hüquqlarının kompetensiyasına daxil edilir və avtomatik olaraq kral hakimiyyətinin yurisdiksiyasından azad edilir. Lvov "sredmestyesinin" (Sredmestye şəhər daxilində mövcud olan kiçik məhəllələrin vahid rayon şəklində birləşməsinə verilən addır) təməlqoyma və intensiv inşası zamanı (XIII əsrin sonu - XIV əsrin sonu), tədricən Sileziya planlaşdırma sistemindən, ənənəvi olaraq Hanza ittifaqının ticarətçiləri tərəfindən istifadə olunan flamand ölçü və uzunluq vahidinin tətbiq olunduğu Pomorye sisteminə keçid baş vermişdir. 1608-ci ildə həyata keçirilmiş Lvov və onun ətrafını əhatə edən bütün 100 lanın siyahıyaalınması nəticəsində, Lvovun əsrlər boyunca demək olar ki, dəyişməz sərhədlərə sahib olduğu müəyyən edilmişdir.
Lvovun mərkəzi hissəsində yerləşən küçələrdə orta əsr dövrünə aid edilən çoxsaylı abidə qorunub saxlanılmışdır
İmkanlı polyak meşşanlarının yaşadığı "Krakovska" küçəsi
Rusin xalqının tarixən məskunlaşdığı "Ruska" küçəsi
Şəhərə brama adlanan iki əsas darvaza ilə (Qalitsiya və Krakov bramaları) daxil olmaq mümkün idi - həmin darvazaların açarları şəhərin özünəməxsus rəmzləri hesab edilirdi. Qalitsiya darvazası müasir Qalitska və Rohatintsev qardaşları küçələrinin kəsişməsində yerləşirdi; tarixi Haliç diyarından, eləcə də Macarıstan krallığından təşrif buyurmuş ticarətçilər adətən Qalitsiya darvazalarından şəhərə daxil olurdular. Müdafiə kompleksi iki nəhəng giriş qapılarından və nəzarət qüllələrindən ibarət idi. 1430-cu ildə Qalitsiya darvazasının qülləsinə saat kurantları əlavə edilmişdir.
Müasir Krakovska və Lesya Ukrainka küçələrinin kəsişməsində bir zamanlar mövcud olmuş Krakov darvazalarından Krakov və Lutsk şəhərlərindən olan içi yüklə dolu arabalar daxil olurdu. 1441-ci ilə kimi həmin darvazalar, yaxınlıqda yerləşən tatar məhəlləsinə görə "Tatarska" adlanırdı. Müdafiə kompleksi kuşnirlərə (xəzçilərə) məxsus darvazaüstü qüllədən, iki qurşaqlanmış darvazalardan və onların arasında olan ağır palıd məhəccərlərindən ibarət idi. Darvazalara yanaşmaları olduqca dərin xəndək, onun üzərindən salınmış asma körpü və möhkəm barbakan qoruyurdu. Günümüzdə Krakov darvazalarının qalıqlarını və müxtəsər fraqmentlərini ətraf binaların zirzəmilərində qorunub saxlanılmışdır (həmin fraqmentlər 1990-cı ildə icra edilən inşaat işləri zamanı, habelə 2006-cı ildə həyata keçirilən genişmiqyaslı restavrasiya işləri zamanı tətqiq olunmuşdur).
İki sıralı qala divarları Orta əsr Lvov şəhərinin ən mühüm elementlərindən birisi hesab edilirdi. Qülləli hündür divarlar fortifikasiya sisteminin daxilində, basteyalarla təchiz olunmuş alçaq divarlar isə əksinə olaraq xaricdə yerləşidi (basteyalar daha uzunömürlü və birbaşa hücuma qarşı daha effektiv mühafizə sistemi hesab edilirdi). Fortifikasiyaların hətta dinc zamanlarda belə işlək vəziyyətdə olması və müharibə zamanı onların istifadəsi üçün hər bir qüllənin saz vəziyyətdə qalması yaxınlıqdakı sexlərin öhdəliyinə verilmişdir. Hazırki Lesya Ukrainka küçəsi boyunca o dövrlərdə Dükançılar qülləsi (Kramar), Çörəkçilər qülləsi, Krakov darvazaları üzərindəki Xəzçilər qülləsi (Kuşnir), Sabunçular və Tənəkəçilər qülləsi (Blyaxar), həmçinin Toxucular, Pivəçilər, Qılıncçılar, Papaqçılar və Balçılar qüllələri yerləşirdi. Lesya Ukrainka ilə Podvalna küçələrinin kəsişməsində küncvari Dabbağlar qülləsi (Rımar), Podvalna küçəsi boyunca Bənnalar (Mulyar), Xarratlar və cənub tərəfdən şəhər arsenalına birləşən Çəkməçilər (Şevts) qülləsi yerləşirdi. Həmçinin müasir Rohatintsev qardaşları küçəsinin yerləşdiyi ərazidə Dulusçular və Tiyançılar qülləsi, Qalitsiya darvazaları üzrənidə inşa edilmiş Dərzilər və Qızılçılar qülləsi yerləşirdi. Poltva çayının sahilboyu ərazilərini Aşağı qəsr kompleksi ilə yanaşı, Çəlləkçi, Təkərçi, Çilingər, Xarratçı qüllələri bəzəyirdi.
Lvov fortifikasiyalarının böyük hissəsini məhv etmiş 1527-ci ilin böyük yanğınından sonra, şəhər idarəsi müdafiə qüllələrinin rekonstruksiya, güclü dağıntıya məruz qalmış hissələrin isə demontaj edilərək yenidən inşa edilməsi barəsində qərar vermişdir. Şəhər divarlarının cənub və şərq kəsiklərində əlavə olaraq Qalitsiya darvazaları yaxınlığında Yəhudi (Jidovska) qülləsi, rusinlərin məskunlaşdığı məhəllədə Kürkçü (Harbar) və Kornyakt (xalq arasında Ruska adlanırdı) qüllələri inşa edilmişdir. XVIII əsrdə avstriyalılar tərəfindən orta əsr Lvovunu əhatə edən istehkam divarları və qüllələrin əksəriyyəti söküldükdən sonra, şəhərdə yalnız Dabbağlar, eləcə də şərqdə yerləşən Çəkməçilər, Bənnalar və Dabbaqlar sexlərinə məxsus qüllələr salamat qalmışdır.
Planda dairəvi olan Barıt qülləsi orta əsr Lvovunun ən mühüm fortifikasiya elementlərindən birisi idi
Odlu silahın inkişafı şəhər sakinlərini Aşağı divar kimi məlum müdafiənin ikinci xəttini tikməyə məcbur etdi. Yüksək divarın qüllələrinin arasındakı aralarda 16 açıq və yarımdairəvi basteya yerləşirdi (1970-ci illərdə bərpa işləri zamanı illər Aşağı divarların şərq xəttinin iki basteyanın yeraltı hissələri aşkar edilmişdir). Daş-taxta bərkidilmələrlə təchiz edilmiş torpaq səngərləri müdafiə sisteminin üçüncü xəttini təşkil edirdi (onlardan günümüzədək yalnız Barıt qülləsi qorunub saxlanılmışdır). XV əsrin birinci yarısında Yüksək divarı əhatə etmiş torpaq səngərləri uzadılmış və taxta çəpərlər ilə bərkidilmişdir, onu ətrafındakı xəndəklər isə dərinləşdirilmişdir. 1476-cı ildə memar Yan Şindler torpaq bəndlərini artırdı və müdafiə xəndəyini təkrarən dərinləşdirdi. Tatarların 1498-ci ildə Lvova hücumundan sonra, şəhər hakimiyyəti xarici müdafiə xəttinin daha da təkmilləşdirilməsinə dair qərar qəbul etdilər. Beləliklə, Krakov darvazalarındakı barbakan birinci müdafiə bəndi (məntəqəsi) oldu. 1520-ci ildən sonra səngərlər artilleriya işində həyata keçirilmiş dəyişikliklərin nəzərə alınması ilə yenidən bərpa edilmişdilər. Səngərlər daşla hörülmüş, müdafiə xəttinin ayrıca təhlükəli cənub-şərq tərəfində yerləşən istehkamların perimetri xaricindəki boş sahədə isə bir neçə basteyanın inşasına başlanılmışdır.
Bernardinlərin monastırı qarşısında əlavə olaraq "Strumilovaya" qülləsi tikilmişdir, hansı ki, Qalitsiya darvazalarının barbakanı ilə birlikdə Lvovu cənubdan mühafizə etməli idi. Müdafiənin cənub və şərq xətlərinin birləşilməsinin yerində silindrik Kral qülləsinin, ondan daha şimalda isə, xarici qüllələrinin ən böyüyünün - yəni Barıt qülləsinin tikintisə start verilmişdir. Müdafiənin şimal tərəfində "Avarçəkən qülləsi" inşa edilir, o, Krakov darvazalarına olan yanaşmaları müdafiə edirdi. Qərb tərəfdə yerləşən Aşağı qəsr kompleksinə olan yanaşmaları Hetman basteyası qoruyurdu (burada güclü bərkitmə işlərinə ehtiyac duyulmurdu, çünki divarların yanında Poltvanın artıq bataqlıq çay vadisi başlanırdı). Səngərlərin yenidən qurulması işləri, 1540-cı ildə basteya müdafiə xəttinin cənub-qərb küncündə Ujevaya və Farska qüllələrin tikintisi ilə tamamlanmışdır. Ujevaya qülləsi öz adını (Uj - tərcümədə koramal mənasını verir) divarında quraşdırılmış ilan təsvirli qalxandan götürmüşdür (ağızında insanı saxlayan mavi ilan (əjdaha) təsviri, əslən Milandan olmuş məşhur Sforza sülaləsinin rəmzi hesab edilirdi, onun qüllədə təsvir edilməsinin başlıca səbəbi, tikinti üçün maliyyə vəsaitinin kraliça Bona Sforza tərəfindən ayrılması idi).
İstehkamlar kimi, Lvovun Yüksək və Aşağı qəsrləri də öz əhəmiyyətlərini qoruyub saxlayırdılar. Yüksək qəsr XIV əsrin ikinci yarısında kərpic və daş materialları ilə yenidən inşa edilmiş, 1535—1538, 1574—1575 və 1586—1589-cu illər arasında isə təmir və yenidənqurma işlərinə məruz qalmışdır. Qəsrin mərkəzində donjon adlandırılan baş qala ucalırdı; donjonun perimetri boyunca saray, eləcə də şlyaxta və rəiyyətlər üçün nəzərdə tutulmuş qarnizon və zindan kazarmaları yerləşirdi. XVI əsrin 80-ci illərində memar Bernardo Morandonun layihəsi əsasında qəsrin ətrafında şanzelər (alman tərzli səngərlər) qazılmışdır. Yüksək qəsrin sarayında kilsə və silah emalatxanası, həyətlərdə isə quyu və təsərrüfat əhəmiyyətli tikintilər yerləşirdi. Burqqraf saray qarnizonunun komandiri idi. Günümüzə kimi, həyəti iki hissəyə bölən divarların ancaq bəzi fraqmentləri qorunub saxlanılmışdır. 1955—1956-cı ildə həyata keçirilən qazıntı işləri zamanı qəsr divarlarının qalıqları, 1975-ci ildə isə dairəvi böyük qüllənin izləri aşkar edilmişdir.
Aşağı qəsr knyaz Lev Daniloviç tərəfindən XIII əsrin 70-ci illərində inşa edilmiş, XIV əsrin 50-ci illərində isə, III Kazimirinin əmri ilə yenidən qurulmuş və daha sonralar şəhər istehkamlarının şimal qərb küncünə daxil edilmişdir. Aşağı qəsrə olan əsas giriş hazırki Teatralna və Lesya Ukrainka küçələrinin kəsişməsində yerləşirdi.
1381-ci ildə taxta Aşağı qəsr yanır. Daşdan inşa edilmiş yeni qəsr 1527-ci ildə baş vermiş daha bir yanğın zamanı güclü dağıntıya məruz qalır (buna baxmayaraq, onun xarici divarları salamat qalır). 1565-ci ildə təkrarən tamamilə yanaraq yararsız vəziyyətə düşmüş Aşağı qəsr, yanğından hələ uzun illər sonra şəhər kəndxudaları tərəfindən bərpa edilirdi. Polşa kaştelyanı Nikolay Herburtun dövründə qəsrin tərkibinə altı tikili, su quyusu və köhnə kapellanın yerində ucaldılmış Müqəddəs Katerina kilsəsi daxil olurdu. Formal olaraq, Aşağı qəsr magistrata tabe olmurdu, burada kral başçısının iqamətgahı ilə yanaşı, həmçinin məhkəmə, arxiv və həbsxana yerləşirdi. Lvovun mühasirələri zamanı bura ətraf kəndlərdən olan qaçqınları buraxır və kadensiya məqsədilə müvəqqəti olaraq şəhərə təşrif buyurmuş zemstvo məmurlarını (uryadnikləri) qaçqınlarla işə cəlb olunurdular. 1387-ci ilin payızında Aşağı qəsrdə gələcək Böyük Moskva knyazı I Vasili Dmitriyeviç, 1537-ci ilin yay və payız aylarında isə kral I Sigizmund məskunlaşmışdır. Poltvanın yaxınlığı və qrunt torpaqlarının nəmişli olması, qəsr divarlarının daim yararsız vəziyyətə düşməsinə səbəb olurdu.
Memarlıq
Renessans dövrünə aid tikililərin elementləri: Boim kapellasının interyeri (yuxarıda), zəngin italyan ticarətçilərinə məxsus Venesiya evinin fasadını bəzəyən qanadlı şir barelyefi (solda) və Fyodorova 10 küçəsində yerləşən yaşayış binasının giriş portalı (sağda)
Orta əsrlər dövründən Lvovda knyaz və Polşa dövrlərinə aid edilən bir sıra memarlıq abidələri salamat qalmışdır (onların əksəriyyəti barokko dövründə əhəmiyyətli dərəcədə yenidənqurmaya məruz qalmışdır). Knyaz sarayının məbədi qismində XIII əsrin sonunda əsası qoyulmuş Müqəddəs Nikolay pravoslav kilsəsi özündə Qalitsiya-Volın memarlığının bəzi xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamışdır. Əvvəlki tikilidən günümüzə kimi, xaçlı-günbəzli tipin ümumi planı, eləcə də ağ əhəngdaşıdan yonulmuş və toplanmış divarların və apsidaların aşağı hissələri mühafizə edilmişdir.
Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış bünövrələrin, podvalların və divarların fraqmentləri Müqəddəs Georgi monastırının XIII əsrin sonuna, Pyatnitski kilsəsi, Onufriy monastırı, həmçinin Vəftizçi İohann və Qarlı Müqəddəs Məryəm kostyollarının müvafiq olaraq XIV əsrə aid olduqları müəyyən edilmişdir. Taxta Pyatnitski kilsəsi müdafiə qalası kimi, uzun illər boyunca şəhərə xidmət göstərmiş və əfsanəyə görə Knyaz dağı ilə yeraltı tunel tunel ilə bağlanmışdır. Moldaviya hökmdarlarının ianələri əsasında XVII əsrin birinci yarısında tikilmiş indiki məbəd planda xeyli dərəcədə knyaz dövrünün sələfini təkrarlayır. Müqəddəs Onufriyə ithaf olunmuş və knyaz Levin əmri ilə XIII əsrin sonunda inşa edilmiş taxta məbədin ətrafında XV əsrin ortalarında böyük monastır kompleksi formalaşmışdır. Şəhərdə baş vermiş dəhşətli yanğından sonra, taxta kilsə 1518-ci ildə yenidən tikilmişdir. Kiyev voyevodası Konstantin Ostrojskinin maliyyə köməyi ilə kilsənin taxta materialları yanğına davamlı daşlar ilə əvəz olunmuşdur. 1583-cü ildə monastır kompleksi daxilində yerləşən qəbiristanlıqda Rusiyada mətbəənin əsasını qoyan İvan Fyodorov dəfn edilmişdir.
Kiçik təpə üzərində yerləşən Qarlı Müqəddəs Məryəm kilsəsi artıq XIV əsrin ortasında mötəbər alman icmasının dini mərkəzinə çevrilir (məlum olduğu kimi, 1352-ci ildə əvvəlki taxta kilsə yeni daş bina ilə əvəz olunmuşdur). Günümüzdə məbəd özündə roman memarlığına meyl edən birnefli bazilikanı təşkil edir. Vəftizçi İohann kostyolu knyaz Lev tərəfindən sevimli həyat yoldaşı Konstantiysaya hədiyyə edilmiş taxta pravoslav kilsəsinin yerində inşa edilmişdir (polyakların hakimiyyəti ələ keçirmələrindən sonra, kilsə nüfuzlu dominikan ordeninə verilmişdir). O dövrdən günümüzədək XIV-XV əsrlərə aid xaçvari hörgü gəlib çatmışdır.
Lvovda XIV əsrin ortalarından etibarən əsasən alman tərzli qotika üslubunun inkişafı başlamışdır. Buna misal olaraq, dini tikintilərinin arasında XIV əsrin ikinci yarısında əsası qoyulmuş və ilkin qotika simasının xüsusiyyətləri özündə qismən saxlamış Latın kafedralı şəhərdə birinci "qaranquş" oldu (sonrakı dövrlərdə həyata keçirilmiş çoxsaylı yenidənqurma və təbəqələşmə işlərinə məruz qalmasına baxmayaraq, kafedraldakı presviteri, əsas altar, xarici kontrforslar və şişbucaqlı pəncərələr öz ilkin qotik görkəmlərini qoruyub saxlamışdılar). Onun ilk memarları Peter Ştexer və Nikolay Qonzaqo, daha sonrakı dövrlərdə - İoaxim Qrom və Amvrosi Rabiş idi, tikinti işləri 1493-cü ildə Hans Ştexer (Blexer) tərəfindən tamamlanmışdır. Amma faktiki olaraq kilsə bitməmiş olaraq qalırdı, çünki başlanğıcda neflərin altı daxili qübbə sistemi ilə örtülməsi planlaşdırılsa da, onlardan ancaq yarısı icra edilmişdir. 1527-ci ildə baş vermiş yanğın zamanı, xorun üzərindəki günbəz və zəng qülləsi uçur və kilsənin sonrakı bərpası artıq İntibah dövrünün memarları tərəfindən həyata keçirilir.
Fransiskan kostyolu (1363—1460), Aşağı qəsrin nəzdində fəaliyyət göstərmiş İsqəndəriyyəli Yekaterina kostyolu, həmçinin Müqəddəs Ruh kilsəsi və hospitalı (XIV əsrin 70-ci illəri), Müqəddəs Stanislav kilsəsi başlanğıcda kərpic qotikası üslubunda inşa edilmələrinə baxmayaraq, Avstriya-Macarıstan imperiyasının hakimiyyət illərində genişmiqyaslı yenidənqurma işlərinə məruz qalmışdılar. Ştexer tərəfindən 1491-ci ildə tamamlanmış şəhər ratuşası, Qalitsiya və Krakov darvazalarını əhatə edən fortifikasiyalar, Yüksək qəsr kompleksinin bir çox tikililəri və şəhərin əksər yaşayış binaları da qotika üslubunda idilər. Arkadalar və hündür qüllələr ilə bəzədilmiş ikimərtəbəli saraydan və müxtəlif əlavə tikililərdən ibarət olmuş Aşağı qəsr şəhərdəki qotik üslublu binaların ən əzəmətli ansamblı hesab edilirdi. Burada kralın və şəhər başçısının yaşayış otaqları, dəftərxana, arxiv, həbsxana və məhkəmə instansiyası yerləşirdi.
Müasir Lvovda qotika elementləri başlıca olaraq Bazar meydanında yerləşən 16 nömrəli (XVI əsr) və 28 nömrəli (XV əsrin sonu) evlərin portallarında, Ruska küçəsində yerləşən 2 və 45 nömrəli evlərin (hər ikisi XV əsrdə inşa edilmişdir), həmçinin Kornyakt sarayının birinci mərtəbəsinin tağ-tavanlarında qorunub saxlanılmışdır. XVI əsrdə bir-birini ardbaard izləmiş yanğınlar, xüsusilə də 1527-ci ilin dəhşətli yanğını orta əsr Lvovunun qotik tikililərini məhv edir, lakin gecikmiş qotika tərzinin stilistikası daha sonrakı dövrlərdə inşa edilmiş sakral dini tikililərin ümumi planlaşdırılmasında və tərtibatında özünü biruzə verməkdə davam edirdi. 1527-ci ildə baş vermiş və şəhərin demək olar ki, yarısı məhv etmiş yanğın eyni zamanda qotika və renessans Lvovu arasında şərti "suayırıcı" olaraq qiymətləndirildi. Əgər qotika dövründə memarlar və heykəltəraşlar arasında almanlar gözə çarpan rol oynayırdılarsa, renessans dövrünün başlaması italyan ustalarına olan tələbatı kəskin surətdə artırdı.
Qorunub saxlanılmış qotika dekorativ plastika nümunələrinə aid edilir: hazırda Lvov qalereyasında saxlanılan və XIV əsrdə hazırlanan şir şəklində daş sütununun əsası, Staroyevreyska küçəsində yerləşən 35 nömrəli evin fasadındakı maskaronlar (XV əsr), Ruska küçəsindəki 4 nömrəli evin boru novunun tamamlanması, həmçinin 1473-cü ildə işa edilmiş katolik kafedral kilsəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən İsa Məsih kapellasının üzərində heykəltəraş Miklaş Qaberşrak tərəfindən hazırlamış və quraşdırılmış böyük taxta çarmıxa çəkmə kompozisiyası. Hal-hazırda Lvov İncəsənət qalereyasında sərgilənən alebastr kompozisiyası (XIV əsrin ikinci yarısı) və Olesko qəsrində saxlanılan XV əsrin taxta heykəltəraşlıq inciləri statuar qotik plastika incəsənətinin ən gözoxşayan nümunələri hesab olunurlar.
Əsası Latın kafedralı kimi XIV əsrin ikinci yarısında qoyulmuş Erməni kafedralı da əhəmiyyətli yenidən qurmalara baxmayaraq öz erməni-bizans simasını qoruyub saxlamışdır (Lvov kafedralının ən qədim hissəsi planda məşhur Ani kafedralı ilə, eyni zamanda da Haliçin şəhərətrafında yerləşən Müqəddəs Panteleymon kilsəsi ilə müəyyən oxşarlığa malikdir. Krım yarımadasından Lvova köçmüş erməni tacirləri tərəfindən dəvət edilmiş alman mənşəli memar Dorinq, Erməni kafedralının inşaat işlərinə rəhbərlik edirdi (başqa versiyalara əsasən, o əslən italiyalı və ya erməni idi). Memar Pyotr Krasovskinin layihəsi üzrə Erməni kafedralının yanında 1571-ci ildə soğanaqlı günbəzlə tamamlanmış səkkizbucaqlı zəng qülləsi inşa edilmişdir. Kilsəyə vaxtilə yanaşı yerləşən erməni qəbiristanlığından isə XIV—XVIII əsrlərə aid bir neçə məzar daşı mühafizə edilmişdir.
İlkin ideyaya əsasən kilsə özündə bizans tipli xaçlı-gümbəzli məbədi təşkil etməli idi. Günbəz on iki bucaqlı barabanın üzərində yerləşirdi. Dörddirəkli məbəd üslubu və günbəzin hörmə texnikası erməni memarlığı üçün spesifik olmasına baxmayaraq, XV əsrdə kilsəyə əlavə edilmiş üç yan apsidanın ümumi görünüşü Şərqi Avropa ənənəsi üçün tipikdir (bundan başqa, kilsənin cənub tərəfinə 1437-ci ildə Aralıq dənizi tərzində açıq tağ sırası əlavə edilmişdir). 1925-ci ildə kafedralın bərpa edilməsi zamanı pəncərə taxçalarında XVI əsrin birinci yarısına aid edilən freskaların qalıqları aşkar edilmişdir. Heykəltəraşlıq abidələrindən qotika və renessans elementləri ilə bəzədilmiş və 1551-ci ildə vəfat etmiş patriarx Stefana məxsus olan qəbirdaşı, həmçinin keşiş cübbələrinin saxlandığı yerin divarlarına hörülmüş XVI əsrin relyefləri qorunub saxlanılmışdır (relyeflər üzərində "İnanmayan Foma" və "Müqəddəs Sofiya qızları ilə" kompozisiyaları təsvir olunmuşdur; onlar çox güman ki, bir vaxtlar mövcud olmuş qəbiristanlığın qəbrüstü abidələri idilər).
Dərzilər sexinin maliyyə yardımı nəticəsində 1507-ci ildə Müqəddəs Annanın şərəfinə taxta kilsə tikilmişdir. 1509-cu ildə şəhərin Moldaviya hökmdarının qoşunları tərəfindən mühasirəsi zamanı kilsə yanaraq məhv olur və o, yeni daş kilsə ilə əvəz olunur. 1554-cü ildə alman taciri Ştanzl Ştolz böyük təsərrüfat həyətinə malik böyük kamenitse (yəni yaşayış binasını) inşa etdirir (italyan renessansı üslubunda inşa edilmiş həmin bina, hal-hazırda Peçatna küçəsindəki 3 nömrəli evin yerində mövcud olmuşdur). Başlanğıcda xarici dairəvi təhkimçilik tikintilərinin tərkibinə daxil olmuş Barıt qülləsi (1554 — 1556) və onun müasiri, yəni şəhər arsenalı, İntibah dövrünün hərbi memarlığının ən bariz nümunələri hesab olunurlar (bununla belə, arsenalın birinci mərtəbəsinin divarları və ona şimal tərəfdən yanaşan qüllə XV əsrə, yəni gecikmiş qotika dövrünə aiddirlər).
XVI əsrin sonunda Lvovda Qara kamenitse adlı yaşayış evi və Kornyakt sarayı, italyan ticarətçilərinin mərkəzi hesab edilən Venesiya kamenitsesi və Bandinelli sarayı, Lukaşeviç və Bernatoviç sülalələrinə məxsus malikanələr, Kornyakt qülləsi və Üç Müqəddəs kapellalarından ibarət olan Müqəddəs Məryəmin ölümü kilsəsinin ansamblı, Qızıl Qızılgülü sinaqoqu və benediktlər ordeninin monastırı inşa edilmişdir. Müqəddəs Məryəmin ölümü kilsəsi İntibah dövrünün ən gözoxşayan abidələrindən biri və Lvov memarlığının şah əsəri hesab edilir. İnşaat işləri Uspeniye qardaşlığı tərəfindən, həmçinin əslən Heraklion şəhərindən olan tacir Konstantin Kornyakt, Moldaviya hökmdarları İyeremiya Mogila və qardaşı Simion Mogila, Moskva çarı I Fyodor İoannoviç və Zaporojye hetmanı Pyotr Konaşeviç-Saqaydaçnının birgə köməyi ilə icra edilirdi.
Dördbucaqlı plana malik Bazar meydanın ətrafında yerləşən kamenitselərdən (evlərdən) nümunələr
Gepnerovska kamenitsesi. XVII əsrin başlanğıcında inşa edilmiş və əczaçı alim Pavel Gepnerə məxsus binada çoxsaylı qotik elementlər qorunub saxlanılmışdır.
Bandinelli sarayı. XVI əsrin sonunda gecikmiş renessans üslubunda tikilmiş palazzo, uzun illər florensiyalı tacir Roberto Bandinellinin şəxsi mülkü olmuşdur.
Müqəddəs Məryəmin ölümü (Uspeniye) kilsəsinin ilk layihə müəllifi və 1597-ci ilə kimi baş memarı Paolo Dominizi (Romalı Pavel) idi. 1591-ci ilin mart ayında Uspeniye qardaşlığı onunla müqavilə imzalayır, növbəti ildə Dominizinin qayınatası Voytsex Kapinos, daha bir ildən sonra isə, Kapinosun başqa bir kürəkəni olmuş İltifatlı Ambrosiy (Proxilnıy) tikinti işlərinə (kilsə Ambrosiy tərəfindən tamamlanır). Tikinti işlərinə keçməzdən öncə, Romalı Pavel 1571-ci ildə yanmış əvvəlki məbədin ümumi planını və bünövrəsini qismən istifadə etmişdir.
Layihənin əsasında üçgünbəzli kilsənin tipik kompozisiyası yerləşirdi. İki cüt Toskana sütunu kilsəni üç nefə bölür (geniş mərkəzi və daha kiçik yan neflər). Sütunlar öz üzərində günbəz ilə yüksək barabanı saxlayırlar. Neflərə şərqdən yarımdairəvi apsida, qərbdən isə xor pritvorları (babinetslər) yanaşdırılır. Apsidanı və pritvoru örtən günbəzlər ox boyunca yerləşirlər, daxili divarlar isə qalereyalar ilə əhatə olunurlar. Ruska küçəsinə baxan əsas fasadın bütün hündür divarı Toskana pilyastrları ilə parçalanmışdır, onların arasındakı pəncərə oyuqlarına isə kəsilmiş kar qövslər yerləşdirilmişdir.
Müqəddəs Məryəmin ölümü kilsəsinin birinci zəng qülləsi memar Pyotr Krasovski tərəfindən 1567-ci ildə tikilməyə başlamış, ancaq hesablamalarda edilən bir sıra səhvlərə görə qüllə dağılmışdır. Müasir qüllə 1572-1578-ci illərdə Pyotr Barbona və Romalı Pyotrun birgə rəhbərliyi altında ucaldılmışdır. Başlanğıcda o üç yarusdan ibarət idi və piramida şəkilli fənərlə və çadırvari örtüklə tamamlanırdı. Alt yarusda şirlərin heykəltəraşlıq təsvirləri ilə bəzənmiş arka girişi yerləşirdi.
Memar Pyotr Krasovskinin layihəsi əsasında 1578-1591-ci illər arasında ucaldılmış Üç Müqəddəs kapellası zahiri görünüşcə renessans binasının klassik tipinə yaxın olmasına baxmayaraq, səkkizbucaqlı "slavyan" günbəzləri ilə tamamlanır. Profilləşdirilmiş ikiqat pilyastrlar fasadı üç sahəyə bölür. Orta sahəyə yerləşdirilmiş portalın zəngin naxışları bir qədər ikonostas nümunələrini xatırladır. Bir çox memarlıq abidələrindən fərqli olaraq, Müqəddəs Məryəmin ölümü kilsəsinin ansamblı indiyə qədər öz ilkin zahiri görünüşünü qoruyub saxlamağa müvəffəq olmuşdur (sonrakı əsrlərdə həyata keçirilən dəyişikliklər daha çox interyerin müxtəlif detallarına toxunmuşdur).
Erməni küçəsində yerləşən 20 nömrəli evin ionik orderli sütunlar ilə çərçivələnmiş portalı XVI əsrin yaşayış memarlığının tipik fraqmenti hesab edilir (həmin portal, Romalı Pyotr tərəfindən inşa edilmiş binadan salamat qalmış yeganə detal sayılır). Həmin küçədə yerləşən XVI əsrin digər fraqmentləri arasında 15 və 28 nömrəli evlərin portalları, 25, 31 və 32 nömrəli evlərin qotik tavanları, eləcə də 7, 8, 25 və 32 nömrəli evlərin renessans üslublu elementləri və fasadlarındakı şir maskaları önəmli tarixi əhəmiyyət daşıyırlar.
Ruska (Russkaya) küçəsinin adı ilk dəfə olaraq XV əsrin ikinci yarısına aid yazılı sənədlərdə və salnamələrdə qeyd olunmuşdur (daha öncələr "Solyanikiv" adı ilə tanınan həmin küçədə o zamanlar cəmi 14 bina yerləşirdi). 2 və 4 nömrəli evlərin aşağı mərtəbələrində bir sıra qotik zondaj fraqmentləri - kontrforslar, xaçvari tağlar və nazik yarımsütunlardan ibaərt dəstələr mühafizə olunmuşdur. Həmçinin 2 nömrəli evin daxili həyətində yerləşən arkada səthində ağzında üzüm salxamı olan böyük şir maskaronu quraşdırılmışdır. 6 nömrəli ev, qonşu tikililərdən fərqli olaraq aşağı mərtəbələrinin ciddi renessans profilləməsi ilə seçilir. Lvov İntibahının ən görkəmli abidələrindən birisi, 1593-cü ildə memar Romalı Pyotrun layihəsi əsasında təməli qoyulmuş Benediktlər monastırı və kostyoludur. Monastır fasadlarının ilkin dekorundan çox az element qorunub saxlanılmışdır. Daha sonrakı dövrlərə aid edilən kostyol binasına yanaşıq yerləşən monastır korpusunun 3 geniş tağı açıq lociya sistemini yaradır.
Bazar meydanının polixrom siması bir çox detalda Lvovun XVI əsrin ikinci yarısına aid edilən təkrarolunmaz obrazını formalaşdırır (məhz həmin dövrdə şəhərdə renessans üslubunun çiçəklənməsi başlanır). Meydanın hər dörd tərəfində üç pəncərə sırasından ibarət olan hündür və dar evlər üstünlük təşkil edirlər (o zamanın ənənələrinə uyğun olaraq, hər mərtəbədəki 2 pəncərə parad, yəni qonaqların qəbul edilməsi, bir pəncərə isə yataq otağı üçün nəzərdə tutulurdu). O vaxtın qanunlarına əsasən, meydana baxan pəncərələrin sayını artırmaq üçün hakimiyyətin xüsusi icazəsi və böyük verginin ödənişi tələb olunurdu. Qotik quruluşa malik bünəvrələrin və aşağı mərtəbələrin üzərində tikilmiş bir çox evlər erkən dövrlərin fraqmentlərini qoruyub saxlamışdır (məsələn, xaçvari tavanların nervyurları və çatma qövsləri, qotik portallar və XV əsrin kərpic hörmələri ilə bəzədilmiş zirzəmilər).
Bazar meydanının qeyri-rəsmi simvolu sayılan "Qara kamenitsenin" (4 nömrəli evin) memarı olaraq bəzi sənədlər Pyotr Krasovski, digər mənbələrdə isə Pyotr Barbona və Romalı Pavel göstərilir. 1571-ci ildə yanaraq dağılmış binanın yerində ucaldılmış indiki renessans binasının tikinti işləri 1588—1589-cu illərdə həyata keçirilmişdir. Kamenitsenin ilk sahibi patrisinin ölümündən sonra dul qalmış Sofiya Hanel və tacir Tomaş di Alberti idi, 1596-cı ildə isə Yan Lorentsoviç adlı zəngin şəhər sakini bütün binanı satın alaraq burada əczaxana açır. Zamanla tündləşərək qara ton əldə etmiş bütün fasad, rombabənzər yonulmamış daşla hörməni formalaşdıran yonulmuş daşlar ilə örtülmüşdür. Bir zamanlar kamenitse öz cəlallı interyeri ilə məşhur idi, o dövrdən günümüzədək zəngin ornamentlərlə bəzədilmiş pəncərəarası sütun sırası və bir neçə oyma tir qorunub saxlanılmışdır.
Qonşuluqdakı renessans tərzdə inşa edilmiş Kornyakt sarayının (6 nömrəli evin) bədii üstünlüyü heç də az deyil. 1571-ci ildə baş vermiş yanğından sonra, tacir Melhior Haze boş qalmış sahəni Konstantin Kornyakta satmağı qərara alır. K. Kornyakt isə öz növbəsində 6 pəncərəli fasadın ucaldılması üçün kral icazəsini almağa nail oldu. 1580-ci ildə Pyotr Barbonanın layihəsi üzrə sarayın tikintisi başa çatmışdır (ehtimal ki, tikinti işlərində Romalı Pavel də iştirak edirdi). Ticarət yeri qismində istifadə olunan binanın aşağı mərtəbəsi portal və mərkəzi tağ oyuqları ilə parçalanmışdır. Fyodorova küçəsinə açılan binanın arxa fasadı, xüsusilə də üzərində inşaat tarixinin göstərildiyi rustikalı kartuş və portal elementləri xüsusi ifadəyə malikdirlər. Birinci mərtəbədə çatma örtüyə malik qotik üslublu zal mühafizə edilmişdir. Üç tərəfdən açıq lociyalarla və arkadalar ilə çərçivələnmiş "italyan həyəti" sarayın özünəməxsus bəzəyi kimi xidmət göstərir.
Bazar meydanı ilə Stavropigiy küçəsinin küncündə şəhərin ən möhtəşəm tikililərindən biri sayılan Bandinelli sarayı yerləşir (2 nömrəli ev). O daha erkən qotik üslublu binanın yerində tacir Yanoş Vedelskinin maliyyə vasitələri ilə 1589-cu ildə tikilmişdir (birinci mərtəbədə qotik tağlar qorunub saxlanılmışdır). Əsas və yan fasadların fərqli elementlər ilə detallaşdırılması, həmçinin əzəmətli bucaqlı rust və dekorativ relyeflər renessans memarlığı prinsiplərini simvollaşdırır.
Həmin ildə Xoşbəxt Pavelin iştirakı ilə Romalı Pavelin layihəsi üzrə Venesiya kamenitsesi (14 nömrəli ev) inşa edilmişdir. Ev, əslən Dalmasiya vilayətindən olmuş tacir Antonio di Massariyə məxsus idi. Tacir eyni zamanda konsul qismində Lvov şəhərində Venesiya Respublikasının ticari maraqlarını qoruyurdu (onun bu cür mühüm statuslu bir şəxs olmasını, evin portalına yerləşdirilmiş qanadlı Müqəddəs Mark şirinin barelyefi təsdiqləyirdi). Rombabənzər daşlar və buruqvari pəncərə haşiyələri fasadın tipik elementləridir. Bazar meydanı ilə Katedrala küçələrinin formalaşdırdığı küncdə zəngin Sileziya ailəsinin maliyyə vəsaitləri ilə inşa edilmiş monumental Şoltz-Volfoviç kamenitsesi yerləşir (bina italyan və alman-flamand intibahına xas olan elementlər ilə bəzədilmişdir). Üçüncü mərtəbənin küncündə heykəltəraş Yan Zaremba tərəfindən yaradılmış "İsanın xaç suyuna salınması" adlı incə və nəfis kompozisiya yerləşir.
Qonşuluqdakı Massarovska kamenitsesinin (24 nömrəli evin) əsası hələ XV əsrdə qoyulmuşdur. Həmin dövrdən günümüzədək bünövrə, qotik tağ-tavan və birinci mərtəbənin pəncərələri qorunmuşdur. . 1527-ci ildə baş vermiş yanğından sonra bina renessans üslubunda əsaslı surətdə yenidən tikilmişdir. Bazar meydanında yerləşən XVI əsrin bir çox evlərində İntibah dövrünün memarlığının xüsusiyyətləri gəliz şəkildə daha öncəki memarlıq elementləri ilə qarışaraq maraqlı kompozisiya formalaşdırırlar. Onların içərisində - Yustqlyatsovska kamenitsesi (12 nömrəli ev), Alembekiv kamenitsesi (13 nömrəli ev), Rorayski və Quteterovski kamenitseləri (16-18 nömrəli evlər) uzun zaman boyunca meydanın ən gözəl və zəngin saraylarından hesab edilirdilər.
Bir qədər kənarda yerləşən Gepnerovska kamenitsesi tarixçilər və sənətşünaslar üçün xüsusi maraq və əhəmiyyət oyadır. Onun memarlığında müxtəlif stillərin xüsusiyyətlərini təqib etmək olar: dəhlizdə qotika kontrforsları və tavanlar, zəngin bəzənmiş portal və renessans üslubunda yerinə yetirilmiş ikinci mərtəbənin pəncərə çərçivələri. 1634-cü ildə tikilmiş 9 nömrəli hazırki kamenitsenin yerində XIV əsrin son rübündə katolik baş keşişin iqamətgahı yerləşirdi; XV əsrin birinci yarısında bu binada tez-tez knyaz Svidriqaylo və Poşa kralları qonaq olurdular. Qonşuluqdakı Lübomirski sarayının yerində isə erməni əsilli Polşa şairi Şimon Şimonoviçin evi yerləşirdi.
Tipik rokoko tərzində bəzədilmiş 17 nömrəli ev 1574-cü ildə Saksoniyadan təşrif buyurmuş və sonralar Lvovun burqomistri təyin edilmiş zəngin tacir Frans Veninq üçün tikilmişdir. Peçatna küçəsi ilə Bazar meydanın kəsişməsində "Maralın altındakı kamenitse" adlı impozant bina yerləşir. Öz yaşıl fasadı ilə diqqəti cəlb edən tikili qotik zirzəmilərə və arkada sırasına malikdir. Bazar meydanının tam mərkəzində XIX əsrin Şəhər ratuşasının kompleksi yerləşir. Ratuşa haqqında ən erkən məlumatlar 1381-ci ilə aid edilir; məhz həmin dövrdə baş vermiş yanğın, yeni Sredmestye rayonun taxta ratuşasını məhv etmişdir. 1404-cü ildə ratuşa qülləsinə kurantlı saatlar quraşdırılmışdır. XV əsrin sonunda ratuşa kardinal surətdə yenidən qurulmuşdur; 1491-ci ildə memar Hans Ştexer attikli yeni ratuşa qülləsini ucaldır. Lakin 1527 və 1571-ci illərdə ardbaard baş vermiş yanğınlar nəticəsində güclü dağıntıya məruz qalır. Hal-hazırda orta əsr ratuşasının bəzi fraqmentləri mühafizə edilmişdir (ratuşanın bəzi elementləri müxtəlif muzeyərdə sərgilənir). Lvovun ilk barokko abidəsi, 1610-cu ildə italyan tacirlərin təşəbbüsü ilə inşa edilmiş Yezuitlər kilsəsi olur.
Əhali
Orta əsr Lvovunun etnik tarixi çətinliklə, dinamikliklə və faciə ilə fərqlənirdi. Knyaz qəsrinin vandal qoşunlardan müdafiə edilməsi üçün XIII əsrin ikinci yarısında Qalitsiya-Volın knyazlığından və ətraf torpaqlardan olan kəndlilər, tacirlər və sənətkarlar, həmçinin Kiyev Rusiyasından olan qaçqınlar şəhərə üz tuturdular. Yazılı məlumatlara əsasən tam əminliklə bildirmək olar ki, Daniil Romanoviçin və Lev Daniloviçin qoşunlarıda iştirak etmiş ermənilər və tatarlar, göstərdikləri şücaətə görə şəhərin əsas müdafiəçiləri və keşikçiləri privelegiyalarına sahib olmuşdular. Lvovda xarici ticarət əlaqələrin inkişafı ilə almanlar başda olmaqla, ermənilər, yəhudilər, tatarlar, macarlar, çexlər, ərəblər (sarasinlər), yunanlar və italyanlar məskunlaşmağa başlayır.
XIII-XIV əsrlərdən etibarən Lvovda Lev Daniloviç tərəfindən əraziləri müəyyənləşdirilmiş və rusinlər (şəhərin şərqində), yəhudi və sarasinlər (cənubda), erməni və tatarlar (şəhərin şimalında) üçün nəzərdə tutulmuş ayrı-ayrı məhəllələr salınmışdır. Polşa dövründə polyaklar, almanlar, yəhudilər, ermənilər və rusinlər və ya "rus xalqı" (bu etnonimlə müasir ukraynalıların əcdadları göstərilirdi) Lvovun əsas etnik qrupu idilər. Həmçinin şəhərdə kifayət qədər güclü lobbiyə sahib olan yunan, litva, italyan, macar, çex, valax və kəraim icmaları yaşayırdı.
Lvovun tarixinin qədim polyak dövründə müxtəlif etnik icmalar haqqında məlumatlar məhkəmə və vergi materiallarında (vergi reyestrləri, evlərdən və torpaq sahələrindən mədaxil olan vergilər, ümumi vergilər), eləcə də şəhərlərin, kəndlərin və malikanələrin siyahıyaalma sənədlərində (inventarlar və lüstrasiyalar) təqdim edilirdi. Ən çox məlumat Sredmestye rayonunda yaşayan şəhər əhalisi barəsində qorunub saxlanılmışdır (Orta əsrlərdə, Sredmestye deyildikdə Lvov şəhərinin özü nəzərdə tutulurdu, digər rayonlar isə onun şəhərətrafı əraziləri olaraq təqdim olunurdu). Yəhudi icmasına demək olar ki, həmişə vergi tutulurdu və onlar xristian çoxluğundan ayrı şəkildə siyahıya alınır və təsvir olunurdular. Məhz bu səbəbdən də yəhudilər haqqında olan məlumatlar daha geniş, dəqiq və ətraflıdır.
Orta əsr Lvovunun əhalisinin təbii artımı kəndlərə nisbətən daha aşağı idi, tez-tez müşahidə olunan yüksək ölüm faizi nəticəsində isə artım göstəriciləri bəzən ümumiyyətlə mənfi olurdu. Lvov şəhəri üçün yüksək uşaq ölüm faizi, aclıq dövrləri, epidemiyalar, yanğınlar və müharibələr adilik idi. Ətraf kəndlərdən və qonşu dövlətlərdən olan immiqrasiya şəhər sakinlərinin sayının artmasının əsas amili idi. Almanların Lvova immiqrasiyasının ən intensiv dövrü XIV əsrin sonu - XV əsrin başlanğıcında müşahidə olunurdu. XV əsrin ikinci yarısında alman kolonistlərinin axını əhəmiyyətli dərəcədə azaldı və XVI əsrin birinci yarısında demək olar ki, yox oldu (alman immiqrantlarının əsas sayı Sileziyadan, həmçinin Polşa və Rus voyevodalığının şəhərlərindən idi; bu ərazilərdə öncədən böyük alman koloniyaları mövcud idi). XV əsrdən etibarən polyakların, almanların və valaxların cəlb edilməsi hesabına, Lvovun ətraflarındakı kəndlərin müstəmləkələşdirməsi prosesinə start verilmişdir.
XV əsrin başlanğıcında Lvovun əhalisi təxminən 5,5 min insan təşkil edirdi ki, onlardan da 600-ə yaxın şəhər sakini Qalitsiya və Tatarska (Krakovska) şəhərətrafı məhəllələrdə yaşayırdı. Başqa məlumatlara əsasən, Lvovda təxminən 6 min, Sredmestye adlı şəhər mərkəzində isə 4—4,5 min insan yaşayırdı. Sredmestye sakinlərinin mütləq əksəriyyətini (əhalinin təxminən 4/5-ni) almanlar təşkil edirdilər, həmçinin onlar sexmisterlər (sexlərin başçıları) arasında əksəriyyəti, şəhər mülklərinin sahiblərinin arasında əhəmiyyətli hissəni (60%-dən daha çox), tacirlər və şəhər idarəsi orqanlarında üstünlük təşkil edirdilər. Kargüzarlıq latın və alman dillərində aparılırdı. Ermənilər Sredmestyenin böyüklükdə ikinci icması idilər (şəhər əhalisinin 10%-i); onlar mülk sahiblərinin 11 %-ini təşkil edirdilər. Rusinlər və polyaklar şəhər əhalisinin müvafiq olaraq 5% və 4%-ini təşkil edirdilər.
Lvovun mərkəzinə açılan gecə mənzərəsi
Ölçü üzrə şəhərin beşinci etnik qrupunu yəhudilər təşkil edirdilər. Şəhər kənarlarında da almanlar üstünlükdə idilər, hərçənd şəhərdən provinsial kəndlərə doğru uzaqlaşdıqca, avtoxnton xalqların - yəni rusinlərin və tatarların faizcə sayları artmağa başlayırdı.
Lvovda XVI əsrin başlanğıcında 7 mindən - 10 minə qədər insan yaşayırdı. Başqa məlumatlara görə, XVI əsrin ikinci rübündə şəhərdə 6,7-7 minə qədər sakin yaşayırdı. 1527-ci il yanğınından sonra şəhərkənarı yaşayış məntəqələrinin sakinlərinin sayı qısa müddətə demək olar ki, tamamilə məhv edilmiş Sredmestye əhalisini ötməyə müvəffəq oldu. XVI əsrin sonu — XVII əsrin başlanğıcında şəhərin əhalisi təxminən 17 — 20 minə qədər artır, həmçinin 12-dən çox min insan Lvou əhatə edən şəhər kənarlarında yaşayırdılar (əgər XVI əsrin başlanğıcında Lvov sakinlərinin əksəriyyəti Sredmestyedə yaşayırdılarsa, həmin əsrin sonunda orada bütün şəhər sakinlərinin 3/1-dən az hissəsi qalmışdır). Qalitsiya şəhər kənarına əsasən polyaklar, həmçinin almanlar və rusinlər, Krakovska şəhər kənarında isə (xüsusilə kral başçısının yuridikusuna tabe olan ərazilərdə) — yəhudilər, ermənilər və rusinlər məskunlaşmağa üstünlük verirdilər.
XVI əsrdə alman immiqrantlarının axını əhəmiyyətli dərəcədə azaldı, bunun qarşılığında Rus və Belz voyevodalıqlarından, eləcə də Kiçik Polşa (xüsusilə paytaxt Krakovdan), Böyük Polşa və Mazoviya əyalətlərindən şəhərdə məskunlaşmış polyakların və rusinlərin sayı qəflətən artmağa başlayır. Lvov vətəndaşlığına daxil olmuşların arasında XVI əsrin ikinci rübündə polyaklar 54 %, rusinlər — 15 %, almanlar — 11 %, ermənilər isə 2 % təşkil edirdilər. Bundan başqa, şəhər hüququnu əldə etmişlərin arasında Lvov sakinlərinin payı daim artırdı. Ancaq, xatırlamağa dəyər ki, XVI əsrdə şəhər hüququna təxminən 1 min şəhər sakini malik idi, hansılar ki, ailələrlə birlikdə Lvov əhalisinin maksimum dörddə birini təşkil edirdilər. Müvafiq olaraq rusinlərin və ermənilərin əhəmiyyətli hissəsi VƏ demək olar ki, bütün yəhudilər və hətta yerli sexlərdən tövsiyələrə malik olmayan bir çox kasıb polyaklar, şəhər hüququ olmadan Lvovda yaşayırdılar.
Bir sıra mənbələrin analizinə əsasən, XVI əsrin ikinci rübündə polyaklar Lvovun və ən yaxın şəhər kəndlərinin əhalisinin 38 %-i, rusinlər (müasir ukraynalılar) — 24 %, yəhudilər — 8 %, almanlar — 8 %, ermənilər — 7 %, digər xalqlar isə — 15 %-i təşkil edirdilər. XVI əsrin birinci yarısında Lvovun Sredmestye mərkəzi rayonunda almanları assimilyasiya etmiş polyaklar ən böyük etnik qrup olaraq qəbul edildilər. İkinci yerdə ənənəvi olaraq ermənilər təqdim olunurdular. Bununla belə, olduqca yüksək templə artan yəhudi icması XVI əsrin ikinci yarısında erməniləri qabaqlamağa müvəffəq oldular. Rusinlər bu ərazilərin tarixi sahibləri olmalarına baxmayaraq, Lvovun ən azsaylı etnik qrupu olaraq qiymətləndirilirdilər.
Rusinlər
Müqəddəs Məryəm Ananın ölümü kilsəsinin günbəz ansamblı
Müqəddəs Onufriy monastırının daxili həyəti
Rusinlər Qalitsiya-Volın knyazlığının titul milləti və knyaz dövründə (XIII — XIV əsrin birinci yarısı) Lvov əhalisinin əhəmiyyətli qrupu idilər. Onlar yüksək sosial statusa malik idilər və hakimiyyət tərəfindən göstərilən dəstəkdən istifadə edirdilər. Ancaq, artıq XIV əsrin birinci yarısında şəhər əhalisində onların sahib olduqları payı və, müvafiq olaraq, ictimai rolu tədricən enməyə başlayır. Əcnəbilərin imtiyazlı vəziyyəti və alman katoliklərinin hər bir məsələdə başçılıq etmələri, rusin mühitində ciddi etirazlara səbəb olurdu.
Müstəsna dərəcədə yerli slavyan əhalisi əsasında formalaşna Haliç, Terebovlya və Peremışldan fərqli olaraq, hələ knyaz Levin dövründən başlayaraq Lvovda daimi yurd salan yadelli tacir və sənətkarlardan ibarət böyük təbəqə mövcud idi. Poltva çayı vadisində yeni məhəllələrin salınması zamanı Lvovun ətrafları seyrək məskunlaşmış ərazilər hesab edilirdi və buna görə də rusin xalqı içərisindən inşaat işlərinin keyfiyyətli aparılması üçün kifayət qədər təcrübəli və səriştəli işçiləri tapmaq olduqcaq müşkül məsələ idi. Lvova sənətkarlar və savadlı insanların zehni əməyin cəlb edilməsi istiqamətində həyata keçirilən iqtisadi güzəştlər əcnəbilərin axınına səbəb olurdu (əsasən mirzələrin, tərcüməçilərin, hüquqşünasların və həkimlərin). Lvov elə başlanğıcdan əsasən xarici əlaqələrə diqqəti yönəldən və rusin xalqının üstünlnk təşkil etdiyi ətraf yaşayış məntəqələri və şəhərləri ilə az əlaqə bağlayan bir şəhər kimi əsası qoyulmuşdur.
Lvov, Xolm (hazırki Xelm) şəhəri kimi, knyaza qeyri-loyal boyar nəsillərinin güclü təsirinin mövcud olduğu Qalitsiya vilayətinin Haliç və Peremışl kimi köhnə şəhərlərinin əksinə olaraq və eyni zamanda da knyaz hakimiyyətinin forpostu, yəni ön mövqeyi qismində inşa edilmişdir. Qalitsiya Rusiyasının qədim siyasi mərkəzləri ilə çoxmillətli xüsusiyyətə malik olan Lvovun qarşılıqlı müqayisəsi, rusin əhalisinin bu şəhərə aktiv miqrasiya etməsinə ciddi əngəl törədirdi. Məhz bu səbəbdən də, qədim Lvovda boyar-mülkədarlar, ruhanilər, sərbəst tacirlər və sənətkarlardan ibarət güclü rusin etnik nüvəsi formalaşmamışdır.
Qalitsiya torpaqlarında ictimai münasibətlərin inkişaf səviyyəsi, Qərbi Avropa ölkələrinə nisbətən daha aşağı idi, buna görə də bu ərazilərə məskunlaşmaq məqsədilə təşrif buyuran əcnəbilər, rusinlərin malik olmadığı bir sıra imtiyazlarla mükafatlandırılırdılar. Qalitsiya-Volın knyazlığı ərazisində məxsusi bələdiyyə hüququnun mövcud olmaması, burada yaşayan alman kolonistlərinin Maqdeburq hüququnun onlara aid müddəalarından yararlanmalarına səbəb olurdu və bu hüquqlar onlara şəhər üzərində faktiki olaraq nəzarəti ələ keçirmələrinə imkan yaradırdı. Azsaylı şəhər icması sayılan avtoxton rusin əhalisi, daha çox biliyə, təcrübəyə malik olan və hər bir məsələdə mütəşəkkillik göstərən xarici tacirlərlə rəqabət apara bilmirdilər.
Şəhər mərkəzinin Kohnə Bazar rayonundan müasir Bazar meydanı (Sredmestye) ərazisinə köçürülməsi, Lvovda rusin əhalisinin təsir qüvvəsinin azalması prosesində əsas amillərdən biri oldu. Əsasən almanlar və ermənilər tərəfindən məskun edilmiş yeni mərkəzin tikintisi rusinlərə tarixən aid edilən şəhərin köhnə hissəsinin tədricən tənəzzülünə gətirib çıxarır. Şəhər mərkəzinin yerdəyişməsi prosesi daha çox əcnəbilərin axınını stimullaşdırmağı və ətraf kəndlərdən və başqa şəhərlərdən rusinlərin miqrasiyasını azaltmağı qarşısına məqsəd qoyurdu. Maqdeburq hüquq müddəalarının qəbul edilməsi də əcnəbilərin axını üçün daha bir mühüm rol olur. Maqdeburq hüquqları formal olaraq bütün etnik qrupların bərabərhüquqlu olmalarını bəyan etməsinə baxmayaraq, real həyatda bu qanunun kiçik detallarını Roma Katolik Kilsəsinə mənsub olan almanlar interpretasiya edir və deklarativ sənədlərdə tətbiq edirdilər. Rusinlərin kütləvi hissəsi bu hüquqi sənədin mahiyyətini bilmədiyi üçün real həyatda bir çox çətinliklərlə qarşılaşırdı. Lvovda nüfuza sahib olmuş rusinlərin varlı hissəsi bir müddət "alman" hüququna loyal yanaşırdı; bir tərəfdən bu əcnəbilərin xeyrinə idi, digər tərəfdən isə qarşılıqlı toxunulmazlıq qorunub saxlanılırdı.
XIV əsrin ikinci yarısında Sredmestye rayonunun Orta əsr Lvov şəhərinin birdəfəlik mərkəzi elan edildikdən, Qalitsiya-Volın knyazlığının isə ləğv edilməsindən sonra, rusinlər qısa vaxt müddəti ərzində Maqdeburq hüququnun normaları üzrə əsası qoyulmuş şəhər hakimiyyətinin orqanlarında iştirakdan kənar edilmişdilər. Alman hüququ əsasında formalaşdırılmış özünüidarəetmə sisteminə az cəlb olunduqları üçün onlar müvafiq olaraq öz milli, dini, siyasi və iqtisadi haqlarını müdafiə etmək imkanından məhrum edilmişdilər. Şəhərin köhnə özünüidarəetmə sisteminin müddəalarından yararlanan erməni və yəhudi icmalarına nisbətən, rusinlərin düşdüyü vəziyyət kifayət qədər ağır idi.
Lvov artıq XV əsrin başlanğıcında yerli etnos hesab edilən rusin xalqı üçün yad bir şəhərə çevrilir. Şəhər divarları daxilində yerləşən rusin məhəlləsi cəmi bir neçə evdən ibarət idi və burada 13 ailə yaşayırdı (məhəllə dəqiq əhatələndirilmiş sərhədlərə malik deyildi və öz ölçülərinə görə hətta yəhudi və erməni məhəllələri ilə müqayisə oluna bilməzdi). Lvovun siyasi həyatında rusinlər əhəmiyyətli rol oynamırdılar. Rusinlər pravoslav dininə itaət etmələrinə baxmayaraq, bu dinə mənsub əhalinin nüfuzu əsasən valaxların və yunanların fəallığına söykənirdi. Həmin dövrdə şəhərin ətraflarında mövcud olmuş yaşayış məntəqələrində belə polyaklar və yəhudilər üstünlük təşkil edirdilər.
Bununla belə, zəngin rusin ailələrinə mənsub bir neçə tacir və sənətkar şəhərdə təsir qüvvəsini saxlamaqda davam edirdilər. Katolik dinindən olmayan şəxslərin Bazar meydanında hər hansı bir mülkə sahib olmaları faktiki olaraq qadağan edilməsinə baxmayaraq, bir neçə evin rusin ailələri tərəfindən satın alınmasına icazə verilmişdir. Bundan başqa, azsaylı rusin icmasından çıxmış şəxslər şəhər şurasında və sex başçıları arasında da təqdim olunmuşdular (həmin dövrlərdə şəhər magistratında hətta "Rus katibi" vəzifəsi mövcud olmuşdur). Tacir-rusinlər gəlirli şərq malları ilə xarici ticarət sahəsi ilə ixtisaslaşmış almanlar, ermənilər və yəhudilərlə rəqabətə daxil olmadan daxili bazarda ticarətlə məşğul olurdular. Tarixi analizlər sübut edir ki, almanların Lvov şəhərində hökmranlıq etdiyi dövrlərdə (XIV-XV əsrlər), rusinlərin ictimai durumu sonrakı polyak hökmranlıq dövrünə (XV əsrin sonundan başlayaraq) nisbətən daha yaxşı idi.
Gəlmə elementlərin (almanların, polyakların və ermənilərin) üstünlüyü qismən Lvov cəmiyyətinin güclü korporativliyi ilə izah olunurdu. Şlyaxta, tacirlər, sənətkarlar və kəndlilər dəqiq hüquqi statusa malik idilər, və məhz buna görə də əhalinin bir ictimai statusdan başqasına keçməsi adətən ciddi çətinliklərlə qarşılanırdı. Korporativlik Lvova ətraf kəndlərdən köçməyi və onlara yad olan meşşan mühitinə inteqrasiya etməyi arzu edən rusin kəndlilərinə maneəçilik törədirdi. XV-XVI əsrlərdə şəhər hüququnu əldə etmiş sakinlərin ancaq 16,8%-i kəndlilər təşkil edirdi, onların demək olar ki, tam yarısı polyak kəndliləri idi. Rusin icmasının sayca az olmasının başqa bir səbəbi, Lvovun Volın şəhərləri ilə əlaqələrinin getdikcə zəifləməsi idi.
XVI əsrdə Lvovun rusin icması əhəmiyyətli dərəcədə böyüməyə başlayır, ancaq əvvəlki kimi, başlıca hüquqlara sahib olmur (rusinlərdən sosial məhdudiyyətləri geri götürməyi imtina edən katolik patrisiatı, bu qərarı adətən əvvəlki əsrlərə mövcud olmuş qadağa sistemi ilə izah edirdi). Qeyri-katolik əhaliyə qoyulmuş məhdudiyyətlərə görə, Sredmestye rayonunda yerləşən rusin məhəlləsinin əhalisi arasında tacirlər mütləq əksəriyyəti təşkil edirdi, sənətkarların sayı isə həddindən artıq az idi. Lakin tranzit ticarətin çoxsaylı müharibələr səbəbindən dağıdılması, Lvovun iqtisadi maraqlarının daxili bazara istiqamətini dəyişməsinə səbəb oldu. İqtisadi durumun yerli əhali üçün əlverişli axara düşməsi, ətraf şəhərlərdən olan meşşan rusinlərin Lvova miqrasiya etmələrinə, onların katolik çoxluqla açıq rəqabətə çıxmalarına və öz sosial hüquqlarını müdafiə etmələrinə təkan yaratdı.
Əgər XV əsrin başlanğıcında şəhər hüququnu əldə etmişlərin içərisində rusinlər, ümumi şəhər əhalisinin 1 %-i təşkil edirdilərsə, XVI əsrdən etibarən bu göstərici 10 % ətrafında dəyişməyə başladı (başqa məlumatlara görə, XVI əsrin ikinci rübündə rusin icması şəhər əhalisinin təxminən 15 %-i təşkil edirdi). XVI əsrin başlanğıcında Sredmestye rayonunda rusinlərə məxsus yaşayış binalarının sayı 30-dan 39-dək artmışdır. Şəhər ətrafı rayonlarda rusinlər bir mənalı olaraq ya kəndxudalara məxsus yuridiklərdə, ya da pravoslav kilsəyə məxsus torpaqlarda məskunlaşmağı üstün tuturdular. Şəhər magistratı rusinlərə torpaq sahələrini olduqca həvəssiz şəkildə bağışlayırdı və torpağın satılması zamanı onlara katolik alıcılara üstünlük vermələrini məcbur edridi.
XVI əsrin başlanğıcında rusin əhalisinin artımının ardınca Sredmestye, şəhərətrafı rayonlarda və şəhərədənkənar yaşayış mənətəqələrində rusinlərin azalması müşahidə olunmağa başladı. 1583-cü ildə magistrat yurisdiksiyasında mövcud olmuş 729 yaşayış məntəqəsinin ancaq 131-i rusinlərin ixtiyarında idi. Hətta Pidzamçe və hələ knyaz dövrlərindən başlayaraq pravoslav dininin forpostu olmuş yanaşı sahələrdə (xüsusilə Müqəddəs Nikolay, Müqəddəs Fyodor, Paraskeva kilsələrinin və Müqəddəs Onufriy monastırının ətraflarında) belə rusinlərin payı azalmışdır. XVI əsrin ortalarından etibarən, Yüksək qəsrin ətrafında mövcud olmuş mənimsənilməyən geniş ərazilər kralın göstərişi ilə Polşa şlyaxtasına və erməni məmurlarına təqdim olunmuş və bu torpaqlar çox qısa zaman kəsiyində kolonistlər tərəfindən məskun edilmişdir.
XVI əsrin 70-ci illərin başlanğıcında Pidzamçe rayonunda yerləşən 227 evdən 131-i polyaklara, 60 - rusinlərə, 23 - ermənilərə və 3 ev yəhudilərə məxsus idi (rusinlərin arasında daşınmaz əmlaka, eləcə də xidmətçi, usta köməkçiləri kəndlilərə sahib olan kifayət qədər zəngin ailələr yaşayırdı, buna görə də Pidzamçenin ümumi əhalisi içərisində rusinlər əhəmiyyətli icma olmaqda davam edirdilər). Tezliklə bu rayonda böyük yəhudi icması köçdü və rusinlərin sayı daha da azaldı. Beləliklə, XVI əsrin sonlarında rusinlər ümumi şəhər əhalisinin təxminən 18—20 %-ni təşkil edirdilər, təxminən 700 nəfər şəhərətrafı rayonlarda, 2,5 minə qədər insan şəhərdənkənar rayonlarda və 1 minə qədər insan şəhərin yaxınlığındakı kəndlərdə yaşayırdı.
Rusin tacirləri Lvov və yaxınlıqdakı digər böyük şəhərlər (Lvov torpaqlarında yerləşən Brodı, Horodok, Yavorov, Jolkva, Haliç torpaqlarında yerləşən Kolomıya, Terebovlya, Roqatin, Peremışlyan torpaqlarındakı Peremışl, Sambor, Yaroslav və Strıy və həmçinin Belz voyevodalığındakı Krosno, Syanok, Lisko, Belz, Tomaşiv, Busk, Poteliç, Sokal və Magerov) arasında aktiv ticarət aparırdılar. Həmin şəhərlərdən və yaşayış məntəqələrindən Lvova yerli rusin icması ilə birləşmiş mühacir-meşşanlar köçürdülər. Kəndlərdən gələn mühacirlərin sayı olduqca az idi, bunun başlıca səbəbi, XV əsrin sonu — XVI əsrin başlanğıcında Polşa seymi tərəfindən kəndlilərin şəxsi azadlığını əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırmağa yönəldilmiş bir neçə qanunu qəbul edilməsi idi.
Hüquqi baxımdan rusinlərin katoliklər ilə bərabərləşdirilməsi II Sigizmind Avqustun privileyində nəzərdə tutulmuşdur, lakin yerli çoxluğun təzyiqi altında bu qanun qüvvəyə minməmişdir. Şəhər hakimiyyətinin icra etdiyi hər cür məhdudiyyətlər (şəhər idarəsi orqanlarına seçilmədən başlayaraq, öz milli məhəlləsi xaricində mülkün alınmasına qoyulan qadağa, həmçinin pərakəndə ticarətlə məşğuliyyətə və bəzi sexlərə giriş məhdudiyyəti) rusinlərə Lvovun başqa etnik qrupları ilə bərabər olmalarına icazə vermirdi. Milli kvotalar və öz sosial statusunu yaxşılaşdırmaq imkanlarının demək olar ki, mövcudsuzluğu Lvovdan şərqdə yerləşən şəhərlərdən olan rusin-meşşanların axınına imkan yaratmırdı (şərqi vilayətlərdə ukraynalıların ictimai durumu əhəmiyyətli dərəcədə yaxşı idi).
Almanlar
Alman meşşanlarının mülkiyyətində olmuş Lvov malikanələri
Abrek kamenitsesi. XVI əsrin ortalarında inşa edilmiş bina Sileziyadan olan Abrek sülaləsinə məxsus idi və uzun illər Smedhaus adı ilə tanınırdı.
Şoltz-Volfoviç kamenitsesi. Əslən Sileziyadan olmuş zəngin Şoltz sülaləsinə məxsus binanın fasadında latın dilində olan bir neçə yazı yerləşdirilmişdir - "Ubi charitas ibi Deus" (Mərhəmət Tanrının olduğu yerdə mövcuddur) və "Ubi opes ibi amici" (Dostluq sərvətin olduğu yerdə mövcuddur)
Alman hüquq mədəniyyətinin normalarını və ənənələrini gətirmiş ilk alman mühacirləri sayəsində, şəhər üçün önəmli olan sənədlərin əksəriyyəti alman dilində nəşr edilməyə başlayır. Lvovun şəhərətrafı ərazilərində yerləşən bir çox dəyirmanların, göllərin və malikanələrin sahibi olmuş Bertold Ştexer adlı alman mühaciri, knyaz Lev Daniloviçin həkimiyyət illərində şəhərin ilk voytu vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Bertold vəfat etdikdən sonra, onun voyt vəzifəsi oğlu Matteus Ştexerə təqdim edilmişdir.
Lvovun alman icması XIV əsrin başlanğıcında sürtələ böyüməyə başladı. Güman edilir ki, məhz alman mühacirlərinin səyi nəticəsində şəhərin suveren hüquqlu olmasını təsdiqləyən gerb təsis edilmişdir; belə ki, alman gerbinin qalxanında üç qülləli darvaza və daxilinə yerləşdirilmiş şir təsvir edilmişdir (şir ümumiyyətlə Qalitsiya-Volın knyazlığının ərazi rəmzi hesab edilirdi və sonralar mövcud olmuş Lvov torpağının, Rus voyevodalığının və Lvov şəhərinin rəsmi gerbi olaraq istifadə olunurdu). II Yuri Boleslavın hakimiyyət dövründə alman tacirləri bir sıra imtiyazlar əldə edirlər və bu səbəbdən də Lvovun daxili və xarici ticarətində aktiv iştirak etməyə başlayırlar. Ştexer ailəsinin maliyyə dəstəyi sayəsində, knyaz Lvovunun ticarət mərkəzi yaxınlığında XIV əsrin ortalarında alman kolonistləri Qarlı Müqəddəs Məryəm kilsəsinin əsasını qoyurlar. Həmin dövrdə alman sakinləri arasında çoxlu sayda memar, heykəltəraş, tökməçi və digər sənətkarlar var idi.
Lvov XIV əsrinin ikinci yarısında tipik alman şəhərciyini xatırladırdı. Burada alman danışığı üstün idi və şəhərdə mövcud olan adətlərin, vəzifələrin və toponimlərin bir çoxu alman adlarını daşıyırdı. XIV əsrin ortalarında mövcud olmuş Lvov şəhər bələdiyyəsinin birinci siyahısında alman ad və soyadları siyahının əhəmiyyətli hissəsini təşkil edirdi. 1352-ci ildə imperator III Kazimir imzaladığı priveleyi əsasında, Bertold Ştexerin varislərinə olduqca geniş torpaq sahələrini bağışlayır, 1356-cı ildə isə, o, Lvovun Maqdeburq hüquq birliyinə daxil edilməsinə və şəhərdə yaşayan bütün katolik icmaların (ilk növbədə almanların, polyakların və macarların) imtiyazlı sinifə çevrilmələrinə müvəffəq olur. XVI əsrin 80-ci illərdində Ştexer sülaləsinin uzaq qohumu olmuş Peter Ştexer imperatorun imzaladığı sərəncamı əsasında şəhər burqomistri, məsləhətçisi və inşaatçısı vəzifələrinə təyin olur və o, Latın kafedralı ilə şəhər kanalizasiya sisteminin inşasına birbaşa rəhbərlik edir (o, həmçinin bir neçə malikanəyə və çörəkxana anbarlarına sahib idi).
1387 ildə (başqa məlumatlara görə — 1389-cu ildə) Lvov meşşanı Yohann Zommerştayn folvark adlanan malikanə tipli binanın inşa edilməsi üçün şəhər bələdiyyəsindən lazımi torpaq sahəsini əldə edir. Daha sonralar alman meşşanını şərəfinə Zommerştaynhof (alm.Sommersteinhof) adlandırılmış həmin ərazilər Zamarstınov adı ilə dəyişdirilir (malikanə ilə Lvov şəhərinin arasındakı sərhəd xətti müasir Ximiçeskaya və Daşkeviç küçələri boyunca keçirdi). XIV əsrdə Lvova əslən Sileziya torpaqlarından olan Abrek sülaləsinin üzvləri köçür (həmin sülalə daha əvvəllər həmçinin Smedhaus adı ilə də tanınırdı). Bu patrisi ailəsinin nümayəndələri uğurlu tacirlər idilər (onlar əsasən əhl-səliblərlə və Osmanlı imperiyası ilə aparılan ticarət dövriyyəsindən külli miqdarda qazanc əldə etmişdilər); ticarətdən başqa, onlar həmçinin katiblik, vəkilik, bələdiyyəçilik vəzifələrini də icra edirdilər.
XV əsrin başlanğıcında zəngin inşaatçılar ailəsi olmuş Klöpper (Klepper) nəsli şəhər idarəsinin izni ilə Lvovun ətrafında torpaq sahəsini satın alır və bu ərazidə onlar Klöpperhof adlandırılmış geniş folvark kompleksinin əsasını qoyurlar (polyak hegemoniyası zamanı bir çox toponimlər kimi, Klöpperhof adı da polyak tərzində olan Kleparuv adı ilə dəyişdirilmişdir). 1402-ci ildə alman meşşanı Nikolaus Zimmermann Holosko adlı yaşayış məntəqəsəinin əsasını qoyur və o, az müddət keçdikdən sonra şəhər magistratının tabeçiliyə keçir. 1426-cı ildə yazılı sənədlərdə ilk dəfə olaraq meşşan Paul Qoltberqə məxsus olmuş Qoltberqhof məntəqəsinin adı qeyd olunur (hazırda bu ərazilər Kulparkiv adı ilə tanınır).
XV-XVI əsrlərdə xeyli sayda alman ailəsi polonizasiyaya məruz qalaraq hakim polyak şlyaxtasına inteqrasiya olmağa məcbur oldu. Buna baxmayaraq, bir neçə zəngin alman ailəsi Lvovun iqtisadi və siyasi həyatında mühüm roloyanaqda davam edirdi. Misal olaraq, XVI əsrin başlanğıcında Sileziyadan Lvova köçmüş Şoltz (və ya Şoltz Volfoviç) ailəsi əhali arasında böyük təsirə malik idilər (əfsanəyə görə, bu nəslin əsasını Volf, Yakob və Yohann adlı 3 qardaş qoymuşdur). Ticarət ilə inşaat məşğuliyyətindən başqa, bu patrisi sülaləsinin üzvləri Bazar meydanında bir neçə evin və mağazanın, həmçinin şəhətrafı ərazilərdəki geniş torpaqların sahibi idilər, onlar əsasən burqomistr və bələdiyyə üzvləri vəzifələrinə təyin olunurdular və məhz bu ailənin maliyyə dəstəyi ilə ratuşa binasının önündə məşhur "Lorensoviçlərin şiri" adlı heykəltəraşlıq kompozisiyası quraşdırılmışdır.
Şəhərin ictimai həyatında başlıca təsir qüvvəsinə həmçinin məşhur Herburt ailəsi malik idi. Bu sülalənin nümayəndələri rus voyevodaları, Lvov kaştelyanları haliç kəndxudaları kimi mühüm vəzifə sahibləri idilər. Şəhər magistratında əslən Vürtemberq vilayətinin Frayburq şəhərindən olmuş Alembek (və ya Alnpex) adlı meşşan ailəsi də yüksək nüfuza sahib idi. XVI əsrin 80-ci illərində erməni tacirlərinin xidmətində olmuş alman kommersantı və səyahətçisi Martin Qruneveq (və yaxud Qrüneveq) şəhərə aid ən qədim izahatnamə silsiləsini yaratmışdır.
Lvovun mərkəzindən başqa, alman koloniyaları həmçinin Kleparuv, Zımna Voda, Yampol, Sokolniki və Çişki kimi yaşayış məntəqələrində də mövcud olmuşdur. Almanların məskunlaşdığı kəndlər avtomatik olaraq Maqdeburq hüquq sisteminə qoşulurdular. Sonrakı dövrlərdə həmin kəndlər də polonizasiya ıprosesinə məruz qalmışdılar.
Polyaklar
Alman mühacirləri tərəfindən qotik üslubda inşa edilmiş, böyük yanğından sonra isə, polyaklar tərəfindən intibah üslubunda yenidən qurulmuş Latın kafedralının arxa fasadı
Başlanğıcda polyaklar orta əsr Lvov şəhərində yaşayan katolik icmasının olduqca az hissəsini təşkil edir və sayca alman icmasına əhəmiyyətli dərəcədə güzəştə gedirdilər. Misal üçün XV əsrin birinci yarısında, almanlar Lvov vətəndaşlığını əldə etmiş miqrantların 70-80%-ni təşkil edirdilərsə, XV əsrin ikinci yarısında bu göstərici 30%-dək, XVI əsrin başlanğıcında isə artıq 14%-dək enmişdir. XVI əsrin ikinci yarısında almanlar şəhər əhalisinin ancaq 6% təşkil edirdilər. XV əsrin sonundan etibarən mühacirlərin tərkibində olmuş polyakların sayı almanları ötüb keçir, XVI əsrdən başlayaraq isə, polyaklar Lvovda məskunlaşmış əcnəbilərin yarıdan çoxunu təşkil edirdilər.
XIV əsin ikinci yarısı - XV əsrin birinci yarısında Polşanın dövlət xəzinəsində Lvovun və onun ətraf ərazilərinin məskunlaşdırılması üçün kifayət qədər maliyyə resurslarına malik deyildi. Lvovda polyakların mövqelərinin zəifliyinə o fakt şahidlik edirdi ki, Latın kafedralında liturgiya mərasimi uzun illər yalnız alman vaizi tərəfindən icra edilirdi, polyak dilində vaiz edən keşiş isə buraya yalnız 1415-ci ildə təyin edilmişdir. XV əsrin son rübündə Lvovun etnik strukturunda ciddi dəyişikliklər baş verdi. Konstantinopolun və Kaffanın osmanlı ordusu tərəfindən işğal olunması ilə əlaqədar tranzit ticarət tənəzzülə uğrayır, bu isə, ənənəvi olaraq ticarət sahəsi üzrə ixtisaslaşmış almanların və ermənilərin etibarını və mövqeyini sarsıdır. Almanların və qismən ermənilərin və rusinlərin kütləvi polyaklaşdırmasının gedişatında Lvov tədricən polyak-yəhudi çoxluğa sahib olan bir şəhərə çevrilməyə başlayır.
Lvovda XVI əsrin birinci yarısında yeni Polşa elitası (patrisilər) formalaşmağa başlayır; qısa vaxt ərzində onlar əhəmiyyətli iqtisadi çəkiyə sahib olurlar və siyasi hakimiyyəti ələ keçirirlər. Həmin dövrdə kargüzarlıq polyak dilində aparılmağa başlayır, polyakların əksəriyyəti burqomistr və bələdiyyə başçıları kimi önəmli vəzifələrə təyin olurlar. 1527-ci ildə baş vermiş dağıdıcı yanğın hadisəsi, sosial dəyişikliklər prosesində özünəməxsus suayrıcı oldu. Belə ki, Sredmestye rayonunun erməni və alman icmalarına mxsus qotik üslublu məhəllələrinin yerində qısa müddət ərzində polyaklara məxsus renessans üslublu yeni və geniş rayon formalaşmışdır; yeni rayon özünə polyaklaşmış almanları, eləcə də şəhərə təşrif buyurmuş italyanları cəlb edirdi.
1544-cü ildə Sredmestye rayonunda yerləşən 263 yaşayış binasından təxminən 94-ü polyaklara, 42 - ermənilərə, 31 - almanlara, 28 yəhudilərə və 25-i rusinlərə məxsus idi. Şəhər mərkəzini əhatə edən hər iki rayonlarda torpaq sahələrinin 44 %-i polyaklara aid idi, kəndxudaların yurisdiksiyasında olan çoxmillətli ərazilərdə isə, ancaq 19% torpaq sahəsi polyakların mülkiyyətində idi. 1544-cü ildə polyaklar Haliç şəhərətrafı rayonunun 61% torpaqlarına sahib idilərsə (rusinlər o zaman ancaq 15% torpağa nəzarət edirdilər), 40 ildən sonra onlar artıq yerli əhalinin 84% təşkil edirdilər. Almanların polyaklaşdırması prosesi hər iki xalqdan olan nümayəndələrin arasında baş verən nikahlar nəticəsində sürətlənirdi. Bu proses çox vaxt aparmadı, çünki almanların assimilyasiyası üçün heç bir sosial və ya dini maneə mövcud deyildi. Almanlar təkcə polyak dilində danışmaqla kifayətlənməyərək, öz orjinal alman soyadlarını polyak tərzində modifikasiya edirdilər.
Polyaklar və polyaklaşmış almanlar Hodovitsa, Zubra, Davıdov, Çişki, Zımna Voda, Prusı, Sokolniki, Belka, Kamennobrod, Rodatiçi kimi bir çox ətraf kəndlərin mütləq əksəriyyətini təşkil edirdilər. Tarixən rusin xalqına aid olmuş, lakin zamanla Maqdeburq hüquq birliyinə qoşulmuş Zboişşa, Velikiye Hriboviçi, Malexov, Poreçye, Vıjnyanı, Jovtantsı, Podvısokoye, Berezdovtsı kimi yaşayış məntəqələrində isə, polyakların böyük icmaları formalaşmışdır.
XV-XVI əsrlərdə Odrovonj, Hodetski, Yaroslavski, Fredro, Tençinski, Buçatski, Tarnovski, Kmita, Firley, Senyavski, Jolkeski, Daniloviçi, Zamosyski və Dzeduşitski kimi məşhur polyak şlyaxtiç sülalələri Lvov şəhərində böyük imtiyazlardan və nüfuzdan istifadə edirdilər (bəzi sülalələr, məsələn Buçatski, Yazlovetski, Senyavski və Daniloviçi rusin və ya qarışıq köklərə sahib idilər, Dzeduşitski nəslinin bəzi nümayəndələri isə XVI əsrdə katolik dinini qəbul etməklə polyaklaşma prosesinə məruz qalmışdılar). Həmin sülalələrin nümayəndələri çox vaxt rus voyevodaları, Lvov şəhərinin kaştelyan və xorunji, bəziləri isə - hətta Lvov kanonikləri və arxiyepiskopları vəzifələrində çalışırdılar.
Yəhudilər
Qızılgül sinaqoqu
İlk yəhudilər Lvovda hələ knyaz dövründə məskunlaşmışdılar; knyazın mülkiyyəti hesab edilən bu əhali baş verəbiləcək hər hansı bir dini ayrı-seçkiliklərdən tam şəkildə mühafizə edilirdi. Latınca Russia Rubra adlandırılan Qırmızı Rus vilayətinin Polşa imperatoru III Kazimir tərəfindən ələ keçirilməsindən sonra, Lvovda ilk yəhudi icmasının əsası qoyulur. 1356-cı ildə şəhərin Maqdeburq hüquq birliyinə daxil olması ilə əlaqədar olaraq, imperator tərəfindən Lvov yəhudilərinə şəhər voytunun dominantlığının altında daxili məhkəmə və ticarət işləmələrində çalışmalarına icazə verən xüsusi priveley sənədi imzalanmışdır. XIV əsrin ikinci yarısından etibarən, Lvovda artıq iki yəhudi icması mövcud idi: onlardan birisi ənənəvi olaraq Sredmestye rayonunda, daha böyük sərhədlərə malik ikinci icma isə Krakovska adlanan şəhərətrafı rayonda formalaşmışdır. Hər iki icmanın yurisdiksiyasında ayrıca sinaqoqlar, xəstəxanalar, məktəblər, eləcə də ayin təmizlənməsi üçün istifadə edilən mikva binaları və digər ictimai tikililər mövcud idi. Hər iki icma üçün ümumi olan tək şey, hələ 1411-ci ildə yazılı salnamələrdə adı qeyd olunan və şəhərin Krakovska rayonunda yerləşən yəhudi qəbiristanlığı idi (bir zamanlar qəbiristanlığın mövcud olduğu geniş ərazidə Krakov adı ilə tanınan ərzaq bazarı salınmışdır. Qədim yəhudi qəbiristanlığı günümüzə qədər qorunub saxlanılmamışdır. Mütəxəssislərin qiymətləndirilməsinə əsasən, bir zamanlar təxminən 3 hektar ərazidə mövcud olmuş orta əsr qəbiristanlığında 500 il ərzində təxminən 25-30 min insan dəfn edilmişdir. Qəbiristanlıq əvvəlcə alman işğalçıları, daha sonra isə sovet hakimiyyəti tərəfindən məhv edilmişdir. Əlahiddə tarixi-mədəni statusa malik qədim qəbiristanlıq 1942-ci ilə qədər yəhudi icmasının himayəsi altında fəaliyyət göstərirdi.
Şəhər divarlarının daxilində yəhudilər Lvovun cənub-şərq hissəsinə köçdülər və burada başlanğıcda kiçik ölçülərə malik yəhudi məhəlləsinin (gettonun) əsasını qoydular. Şərqdə yerləşən Arsenal binası, cənubdakı şəhər istehkamları, qərbdə yerəşən Serbska küçəsi boyunca uzanan qala divarları və şimaldakı Ruska küçəsi boyunca yerləşən yaşayış binaları yəhudi məhəlləsinin özünəməxsus sərhədləri hesab edilridi. 1387-ci ildən etibarən, şəhər magistratı tərəfidən çap edilən kitablarda Jidovska (tərcümədə "Yəhudi") küçəsinin adı qeyd olunmağa başlayır (yəhudi icmasının kompakt şəkildə məskunlaşdığı həmin küçə, müasir Ruska və Staroyevreyska küçələri arasında yerləşən İvan Fyodorov küçəsinin yerində mövcud olmuşdur; yəhudi icmasına qarşı törədilə biləcək hər hansı bir poqromdan mühafizə olunmq üçün küçənin katolik icmalarına açılan hissəsində inşa edilmiş böyük darvaza, gecə saatlarında bağlanılırdı). 1528-ci ildə yəhudi məhəlləsində 27 yaşayış binası vardı, ancaq 1571-ci ildə baş vermiş yanğın bütün bu evləri tamamilə məhv edir. Hələ XVI əsrin ikinci yarısında gettonun ərazisindəki evlərin bir hissəsi rusinlərə və magistrata məxsus idi, həmçinin burada şəhərin baş cəlladı yaşayırdı.
1367-ci ildə imperator III Kazimir tərəfindən imzalanmış xüsusi bəyannamə, Lvovun xristian əhalisi ilə yəhudi icmasının arasında mövcud münasibətlərin hüquqi statusunu müəyyən etdi, həmçinin icmanın muxtariyyətini təsdiq etdi və yəhudilərə qarşı həyata keçirilə biləcək istənilən təqiblərdən dövlət müdafiəsini zəmanət verdi. Bu qərar, kilsə iyerarxlarının və şəhər patrisilərinin ciddi narazılığına səbəb oldu. Dövlət tərəfindən müəyyən edilən formal müdafiəyə baxmayaraq, yəhudilərin əksəriyyəti Krakov şəhərkənarı rayonuna köçməyə çalışırdı: bunun başlıca səbəbi, həmin rayonda evlərin və ya qənaətli quruluşların yerləşdirilməsində heç bir məhdudiyyətin olmaması idi. Digər yəhudi icması isə şəhər divarlarının daxilində, amma gettonun xaricində mülk almağa çalışırdı, ancaq bu cəhdlər daim magistrat tərəfindən narazılıqla qarşılanırdı.
Lvovun Böyük sinaqoqunda 1654-cü ildə hazırlanmış Tövrat bağlamasının gümüş bəzəyi.
Yəhudilər hüquqi statusa malik olsalar da, magistrat tərəfindən tamhüquqlu şəhər sakinləri olaraq qəbul edilmirdilər. Orta əsr Avropa ölkələrinin əksəriyyətində olduğu kimi, Lvov və onun ətraf ərazilərində yaşayan yəhudi icmalarına şəhər hüququnu vermirdilər, onları sex və gildiya ərazilərinə buraxmırdılar (bununla belə, ticarət sənətini yaxşı bilən məhdud sayda yəhudilərə Krakov şəhər kənarında kral başçısının yuridikinə aid ərazilərdə fəaliyyət göstərmələrinə icazə verildi). XV əsrin başlanğıcına qədər yəhudilər müstəsna olaraq Lvovda yaşayırdılar, XVI əsrin başlanğıcında isə, Rus və Belz voyevodalığının 25 şəhərində yəhudi gettolarının əsası qoyulmuşdur. XVI əsrin başlanğıcında ravvinlər və qahal başçıları hər il böyük yarmarkaların keçirildiyi günlərdə öz qurultay mərasimlərinə toplaşırdılar. Bu qurultaylar ən yüksək məhkəmə instansiyaları rolunu oynayırdı və burada yəhudilərin arasındabaş verən vətəndaş mübahisələri həll edilir, onların icmalarına aid edilən qanunlar aydınlaşır və yeni qətnamələr çıxarılırdı.
Əgər XIV-XV əsrlərdə yəhudilər Lvovun ictimai həyatında əhəmiyyətli rol oynamırdılarsa, XVI əsrin birinci yarısında bu durum tədricən onların xeyrinə doğru dəyişməyə başladı. 1538-ci ildə Sredmestye rayonunda yerləşən 27 evdə 42 yəhudi yaşayırdısa, 1539-cu ildə yəhudilərə məxsus evlərin sayı 36-dək artdı. XVI əsrin 40-cı illərindən etibarən Lvovun həyatında kəskin dəyişiklik baş verir; belə ki, acımasız inkviziya məhkəmələri ilə tanınan Qərbi Avropa, xüsusilə də İspaniya krallığından qaçmağı qərara alan minlərlə yəhudi kütləvi şəkildə Lvova və Polşa krallığının digər şərq vilayət mərkəzlərinə köçməyə başlayır. Yaranmış bu qəfil hadisədən təşvişə düşən kral I Sigizmund, 1543-cü ildə yeni köçmüş qeyri-xristian mühacirlərin şəhərdən deportasiya ediləsini bildirən fərman imzalayır. Bununla belə, XVI əsrin 40-cı illərində yəhudilər şəhər əhalisinin təxminən 8%-ni təşkil edirdilər, 1550-ci ildə isə, Sredmestye və şəhərin ətraf rayonlarında 900-dən çox yəhudi yaşayırdı.
Lvov yəhudiləri Osmanlı imperiyası ilə, həmçinin şəhərin ticarət-maliyyə sektorunda Polşanın xarici ticarət əlaqələrində əhəmiyyətli rolu oynayırdılar. Onlar topdansatış ticarəti və pulun mübadiləsi ilə məşğul olur, kralları və Qalitsiya şlyaxtasını kreditləşdirir, malikanələri kirayələdir və içki-istirahət müəssisələrini (kabak, karvansara və korçma) saxlayırdılar. 1493-cü ildə Yan I Olbraxt əsasən mal-qara və ipək parçalar ilə məşğul olan yəhudilərin topdansatış ticarətini məhdudlaşdırdı, onun varisi olmuş Aleksandr Yaqellonçik isə, 1503 və 1506 ildə onların keçmiş hüquqlarını tam şəkildə yenidən bərpa etdi. İmperator I Sigizmund 1515-ci ildə yəhudilərin hüquqularını ciddi şəkildə məhdudlaşdırır, 1527-ci ildə, o, imzaladığı fərmanı əsasında bütün məhdudiyyətlərin ləğv edildiyini bəyan edir. 1581 və 1592-ci illərdə yəhudi icması ilə şəhər magistratı arasında ikitərəfli saziş imzalanır və bu sazişə görə, yəhudilər azad şəkildə ticarət etmək hüququnu əldə edirlər.
Tacir-xaçpərəstlər yəhudi tacirlərinə neqativ münasibət göstərirdilər, Lvov sənətkarları isə, öz növbəsində sahib olduqları sex təşkilatlarının tərkibinə yəhudiləri buraxmırdılar. Lvovda XVI əsrin ikinci yarısında İosif Nassiyə məxsus osmanlı bankir evinin nümayəndəliyi fəaliyyət göstərirdi. Nassi Polşa krallığının Osmanlı imperiyasının sərhədlərinə yaxın olan bir çox şəhərləri ilə bal mumu və şərab ticarətində inhisarçılıq etmişdir. O, Lvova aparılan ədviyyat, tekstil, taxıl satışında baş rol oynamış, qurduğu bank filialları sayəsində əcnəbi tacirlərə kredit verən mühim şəxslərdən birisinə çevrilmişdir. Bankir İsaak Naxmanın maliyyə vəsaiti ilə 1582-ci ildə memar Xoşbəxt Pavelin rəhbərliyi altında yəhudi məhəlləsində "Qızılgül" sinaqoqunun tikintisi başa çatdırılmışdır (əvvəlcə o ailə ziyarətgahı idi və yerləşdiyi məhəllə həyətinin dərinliyində yerləşirdi). Həmçinin sinaqoqun yaxınlığında 1590-cı ildə Lvov qahalı İzrael Ben İosif Edelsin tapşırığı ilə yəhudi ieşivasının əsası qoyulmuşdur. XVI əsrin sonlarında çoxlu sayda yəhudi şəhərin mərkəzi Pidzamçe və Krakov şəhərətrafı rayonlarında məskunlaşmağa başlayır və bu ərazilərdə onlar tərəfindən yeni sinaqoqların və yəhudi məktəblərinin əsası qoyulur.
XVI əsrin ikinci yarısı Lvovun yəhudi icmasının çiçəklənməsi dövrü idi. Hələ imperator III Kazimir tərəfindən verilmiş və onun varisləri tərəfindən təsdiq edilmiş bir sıra privileylərə söykənən yəhudilər şəhər hakimiyyətindən daxili işlərdə demək olar ki, tamamilə müstəqil olaraq inzibati muxtariyyətin ən yüksək dərəcəsinə nail olmuşdular. Ərazi seqreqasiyası, katolik kilsəsinin və magistratının göstəriyi antisemitizm, yəhudi inancının və məişətinin özünəməxsus xüsusiyyətləri orta əsr Lvovunda məskunlaşan hər iki icmanın təcrid olunmalarına imkan yaradırdı. Sadə yəhudi icmanın inzibati, maliyyə, məhkəmə, dini və tərbiyəvi suallarına cavabdehlik daşıyan qahaldan demək olar ki, mütləq asılılıqda idi. Lvov qahalı, öz növbəsində səksəninci illərdə Polşanın bütün qahallarını birləşdirmək məqsədi ilə XVI əsrdə yaranmış dörd torpaq Vaadına (Vaad Arba Aratzot) tabe olurdu.
Lvovun ən yaxın ətraflarında Qərbi Avropanın inkvizisiya və antisemit təqiblərindən qaçmış yəhudilər folvark malikanələrində və kiçik yerlərdə fəal şəkildə məskunlaşırdılar. Burada onlar sənətlə, pərakəndə ticarətlə və sələmçiliklə məşğul olur, şlyaxtanın malikanələrini idarə edir, karvansarayları, dəyirmanları və gölləri kirayələyirdilər. Lvovda yəhudilərdən başqa həmçinin az sayda kəraim icması yaşayırdı, lakin onlar say və nüfuz etibarı ilə Haliçin kəraim icmasından əhəmiyyətli dərəcədə az idi.
Ermənilər
Lvovun erməni icmasına məxsus abidələr: Əslən Kilikiyadan olmuş miniatür ustası Qriqor Mliçetsi tərəfindən XII əsrdə yazılmış və uzun müddət Lvov şəhərinin erməni uniatlarının monastırında saxlanılan məşhur Lemberq yevangeliyası (yuxarıda), Erməni kafedralının renessans üslubunda inşa edilmiş əsas binası (solda) və Virmenska 10 küçəsində yerləşən erməni tacirlərinin mühafizkarı olmuş Müqəddəs Xristofor sütunu və məşhur "Mons Pius" bankının əsas binası (sağda)
XIII əsrin ikinci yarısında Krımdan Lvova köçürülmüş erməni tacirləri və sənətkarları Pidzamçe rayonu ərazisində, onlar üçün ayrılmış xüsusi məhəllədə məskunlaşırlar. Burada onlar Müqəddəs Annanın və Müqəddəs Yakovun şərəfinə ithaf olunmuş kilsə və monastır komplekslərini inşa edirlər. Qədimdən ermənilər qapalı icma şəklində yaşamağı üstün tuturdular; bütün işləri və problemləri onlar öz dairəsi daxilində həll etməyə çalışır və çox nadir hallarda başqa icmaların nümayəndələri ilə nikaha daxil olurdular.
1356-cı ildə Lvov şəhərinin Maqdeburq hüquq birliyinə daxil olması ilə əlaqədar, erməni icması öz şəxsi voytuna malik olmaq və məhkəmədə işə baxılmaları üzrə şəxsi muxtar orqanları təşkil etmək imtiyazlarına sahib olmuşdular (bu hüquq 1379, 1387, 1434 və 1440-cı illərdə imzalanmış priveleylərdə də təsdiq edilmişdir). Ermənilərin dini azadlıqları 1367-ci ilin kral fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Lvovun birinci erməni baş keşişi Qriqoris kral fərmanı əsasında Lvovda öz iqamətgahını təsis etmək qərarına gəlmişdir. 1371-ci ildə Köhnə Bazar meydanı ətrafında yaşayan erməni icmasının istifadəsinə Müqəddəs Vəftizçi İohann kostyolu təqdim olunmuşdur. 1377-ci ildə erməni taciri Mardrus knyaz Vladislav Opolskinin icazəsi ilə Moloxov kəndini və ətraf dəyirmanları lvovlu meşşan Yakov Markoviç Rusinova satır.
XIV əsrin ikinci yarısı - XV əsrin birinci yarısında ermənilər almanlardan sonra Sredmestye rayonunun sayca ikinci böyük icması idilər. XIV əsrin son rübündə Lvov şəhərinə Kilikiya çarlığından çoxlu sayda erməni əhalisi köçür. Lvov erməniləri daha çox keşiş, paron (baron), hoca (poyak tərzində isə "pan"), tacir, sənətkar və hətta əkinçi vəzifələrinə təyin olurdular. Tarixi mənbələrdə adı ilk dəfə olaraq 1394-cü ildə çəkilən erməni məhəlləsində yaşayan sahiblər evlərini ancaq öz dindaşlarına satmağı üstün verdikləri üçün, anklavın bütövlüyü əsrlər boyunca qorunub saxlanılırdı.
III Kazimirin dövründən başlayaraq erməni icması mərkəzdə yerləşən Virmenska (Erməni) küçəsinə köçürülürlər və onlar burada kompakt şəkildə yaşamağa başlayırlar. Şərqdən Dominikan monastır kompleksi, qərbdən - Krakovska küçəsi, şimaldan şəhər divarları erməni məhəlləsinin sərhədləri hesab olunurdu (şəhər divarları daxilində 1407-ci ildə 300-ə yaxın erməni, 1416-cı ildə isə - 400-dən artıq erməni yaşayırdı). Bundan əlavə olaraq, xeyli sayda eməni şəhərin ətraf rayonlarında, o cümlədən şəhər qəsrini əhatə edən Pidzamçe rayonunda da yaşayırdılar.
XV əsrin son rübündə Osmanlı imperiyası tərəfindən işğal edilmiş Kaffa, Suçava və Kiçik Asiyanın dəniz kənarındakı şəhərlərindən Lvova və onun ətrafındakı digər yaşayış məntəqələrinə böyük sayda erməni ailələri köçmüşdür. Bizans və Krım ilə aparılan tranzit ticarətin tənəzzülündən sonra ermənilər almanların taleyini təkrarlamadılar və polyaklaşdırılmadılar. İmmiqrantların böyük axını, digər tərəfdən isə, erməni dininin özünəməxsus xüsusiyyətləri, həmçinin İstambulda, Dəməşqdə və Təbrizdə dindaşlar vasitəsilə Osmanlı imperiyası və İran ilə ticarətə ermənilərin kifayət qədər sürətli inteqrasiyası polyaklaşma siyasətinin gerçəkləşməsinə imkan yaratmırdı. Ən gəlirli ixraca meylli topdan xarici ticarət idi. Şərqlə genetik əlaqələri, dil bilgiləri, adətləri və möhkəm diplomatik əlaqələri nəzərə alındıqda, ermənilərin bu biznes sahəsində alternativsiz kart-blanşa sahib olduqlarını söyləmək olar. Buna görə də mal ardınca getmək üçün karvan təşkil edildikdə, onun yol göstərəni adətən erməni olurdu. Hər erməni taciri bir neçə nəqliyyat vasitəsinə malik idi və özü ilə böyük sayda xidmətçi götürürdü. Mal üçün alıcılar Türkiyəyə, İrana, Ermənistana, Moldovaya, Macarıstana, Bolqarıstana, Dnepryanı Ukraynaya və Rusiyaya yola düşürdülər. İdxal edilmiş malların çeşidi çox geniş idi: xalçalardan və ədviyyatlardan başlayaraq, dəri və canlı mal-qara ilə bitən geniş assortimenti özündə təşkil edirdi. Lvov tarixçisi Vladislav Lozinski erməni karvanlarının təşkili barəsində bunları söyləmişdir: Lvovdan çıxmış ermənilər... Krivçitsı kəndində toplaşırdılar; burda çoxsaylı şəhər sakinlərinin iştirakı ilə onlar öz doğmaları ilə vidalaşırdılar. Karvan, arabaların böyük düşərgəsindən ibarət idi, hansılar ki, atlarla birlikdə tacirlərə peşəkar fərmanları çatdırırdılar. Lvov karvanının başçısı hər zaman erməni olurdu və onu öz aralarında şəhər sakinləri "karvanbaşı" adlandırırdılar. Karvanın yürüşü bir neçə il davam edir və onun Lvova qayıdışı bayram hesab edilirdi. Belə reaksiya qanunauyğun idi, çünki yad ellərə səyahət, hərbi yürüşə bərabərləşdirilirdi və şəxsi şücaətin bariz nümunəsi hesab edilirdi.
Erməni-şəhər sakinləri zəngin və möhtərəm idilər; onların geyimləri kamka, yun, karmazin kimi bahalı və ləyaqətli parça növlərindən hazırlanır, papaqları isə — xəz məxmərlə haşiyələnirdi... Ermənilərin arasında sənətkarlar yoxdur, çünki onların hamısı böyük və adlı-sanlı tacirlərdilər, İstambul, Ankuri, Spaxan, Moskva, Qdansk, Portuqaliya və başqa yerlərdə özəl vəkillərə malikdirlər
— Simeon Lexatsi Yol qeydləri: 15. Lvov şəhərinin təsviri
Lvovda orta əsrlərin bir çox görkəmli erməniləri yaşayıb yaradırdı. Stepanos Lexatsi (1584-1689) öz dövrünün savadlı insanlarından biri idi. Latın dilinin çox gözəl bilicilərindən olmuş Lexatsi, erməni dilinə latından bir sıra əsərləri tərcümə etmişdir. Aristotelin müəllif olduğu "Səbəblərin kitabı" adlı əsəri Stepanos Lexatsi tərəfindən 1660 və 1662 illər arasında erməni dilinə köçürülmüşdür. Həmin tarixçi həmçinin Lvovda yaşayan ermənilərin məişəti, eləcə də onlara məxsus kilsələr, monastırlar və şəxsən şahidlik etdiyi bir çox digər maraqlı hadisələr barəsində yazdığı əsərlərində ətraflı məlumat vermişdir. Sənədlərdən göründüyü kimi, Lvov erməniləri xeyriyyəçiliklə məşğul olur və təkcə doğma kilsələrinə yardım göstərmək ilə məhdudlaşmayaraq, həmçinin digər konfessiyalara məxsus dini təşkilatların və xəstəxanaların, məktəblərin və yetim evlərinin saxlanılması üçün daim maliyyə vəsaitləri ayırırdılar, qızları və cavan oğlanları öz himayəsi altına götürərək, onların təhsil almaları üçün səmimi rəhmkarlığı əsirgəmirdilər. Lvovda ən zəngin ailələrdən birisi Nikoroviç adlı erməni sülaləsi idi. XVII əsrdə bu sülalənin nümayəndələri Konstantinopolda filiala malik olan böyük ticarət evinə sahib idilər. O dövrlərdə sahibkarlıq statusu görkəmli mülk atributları ilə təsdiq edilirdi. Bazar meydanında yerləşən və renessans memarlıq üslubunun ən görkəmli nümunələrindən birisi hesab edilən Qara kamenitse binası təxminən yarım əsr boyunca zəngin Nikoroviç sülaləsinə məxsus idi.
Bir sıra müasir tarixçilər, o cümlədən A. Qriskeviç, Y. Razin, və başqaları, XIV—XVI əsrlərdə Polşa krallığı ilə Tevton ordeni arasında baş vermiş müharibələrdə və həmin qarşıdurmaların apofeoz hadisəsi olmuş Qrünvald döyüşündə çoxlu sayda ermənilərin iştirakı haqqında bildirirlər. XV—XVI əsrlərdə Rus torpaqlarında erməni əsgərlərinin mövcud olması haqqında olan məlumatlar Simeon Lexatsinin 1623-cü ildə yazdığı əsəri və Polşa ərazisində Roma papasının apostol nunsiator başçısı vəzifəsini icra etmiş Onorazio Viskontinin yazılı qeydləri ilə təsdiqləndirilmişdir. Viskontinin söylədiyi hipotezə əsasən, sonsuz müharibələrdən tükənmiş və gəlirli ticarətlə məşğul olmağı davam etdirməyi arzulayan erməni mülkədarları və zadəganları və öz keçmiş imtiyazlarından və məcburi hərbi xidmətdən imtina edərək sadə Lvov vətəndaşlarına və tacirlərinə çevrilirlər.
İcmanın çiçəklənmə dövrü XVI əsrə təsadüf edir. Həmin dövrdə çoxsaylı kilsələrin əsası qoyulmuş, Lvov ermənilərinə isə, istisna hal kimi, Mxitar Qoşunqanunnaməsi əsasında tərtib edilmiş və erməni əhalisinin maraqlarına cavab vermiş yeni privelegial sənədlər hazırlanmışdır. 1519-cu ildə I Sigizmund tərəfindən ermənilərin nizamnaməsi təsdiq edilmişdir. Lvov ermənilərinin Nizamnaməsinə XVI əsrin ikinci yarısında məhkəmə təhqiqatı məsələlərini nizama salan yeni əlavələr edilmişdir. 7 iyul 1578-ci ildən etibarən, İştvan Batorinin xüsusi fərmanı üzrə erməni tacirlərinin hüququ katoliklərin hüquqlarına bərabərləşdirilmişdir. Ermənilərin qayğısına həmçinin II Yan Kazimir də qalırdı. Ermənilər Qərbin və Şərqin arasında həyata keçirilən ticarətdə vasitəçi rolunu oynayırdılar, onların əlində krallığın çiçəklənməsinə imkan yaradan böyük maliyyə resursları cəmləşdirilmişdir. 1616—1618-ci illər arasında Lvovda erməni mətbəəsi fəaliyyət göstərirdi; erməni çapçısı Ovanes Karmatenyants burada öz kitablarını çap edirdi.
Yunanlar
Yunanıstanlı zəngin tacir Konstantin Kornyaktın (yun.Κωνσταντίνος Κορνιακτός) sifarişi ilə Lvovun mərkəzində inşa edilmiş malikanənin italyan tərzində olan daxili həyəti
Uzaq diyarlardan Lvova təşrif buyurmuş yunanlar iki kateqoriyaya bölünürdülər: Graecus de Galata və Graecus de Constantinopoli. Sonuncuların arasında əhəmiyyətli faizi məşhur aristokratik nəsillərin nümayəndələri təşkil edirdi. XVI əsrin ikinci yarısında Lvova Xios adasından və Kandiya (hazırki Heraklion) şəhərindən bir qrup yunan və italiyalı mühacir köç edir. Xioslu yunanlardan öncə (1548-ci ildə) Lvova Krit adasından olan tacir yunanlar təşrif buyururdu.
1544-cü ildə Poşanın Konstantinopoldakıkonsulluq iqamətgahından edilən bildirişə əsasən, Krit adasından Moldaviya torpaqlarını keçməklə Lvov şəhərinə 130 küfamdan (260 çəlləkdən) ibarət böyük karvan yollanmışdır (çəlləklərdəki şərab, Aralıq dənizi regionunda məşhur olmuş Muskatel və Malvaziya adlı üzüm növlərindən hazırlanmışdır). XVI əsrin ikinci yarısı Lvov bazarına yunan tacirlərinin kütləvi gəlişi ilə səciyyələnirdi. V. Krivonosun hesablamalarına görə, XVI-XVII əsrlərdə Lvovun şəhər maliyyə kitablarında 700-dən çox yunan taciri qeydə alınmışdır. Şəhərin maliyyə bazarında müxtəlif dövrlərdə yalnız Krit adasından təxminən 153 tacir fəaliyyət göstərirdi.
Yunanların diplomatik istedadları, eləcə də onların ticarət və casusluq fəaliyyəti regionun bütün ölkələrinin hökmdarlarına yaxşı məlum idi. Yunanların neqativ imicinin yaradılmasında onların əsas rəqibləri olmuş ermənilər və yəhudilər baş rol oynayırdılar. Buna baxmayaraq, yunanlar Stavropigiya üçün əhəmiyyətli maliyyə dəstəyini ayırırdılar və bu, onların yaxşı maliyyə durumuna malik olmaları ilə izah olunurdu. Yunan əsilli mühacirlər məktəblərin əsasını qoymağa kömək edir və hətta pravoslav iyerarxiyanın yerli sisteminin yenidən qurulmasında aktiv şəkildə iştirak edirdilər. Sürətlə zənginləşməyi arzulayan oturaq yunan tacirlərinin dalğası Lvovda növbəti miqrant axını üçün əlverişli zəmin yaratdılar. Yunan icmasının Lvovda formalaşması və strukturlaşması ancaq XVII əsrdə baş verir. XVI-XVII əsrlərdə Lvovda məskunlaşmış yunanların əksəriyyəti üçün vətəndaşlığın və şəhər hüququqn əldə edilməsi ən böyük problemlərdən birisi idi.
Adətən yalnız zəngin yunanlar şəhər mərkəzinin ərazisində şəxsi mülkiyyət qismində evləri satın ala bilirdilər. Əhəmiyyətli start kapitalına malik olmamış mühacir yunanlar üçün Lvov pravoslav meşşanlarının qızları ilə nikah mərasiminin icrası vətəndaşlıq almaq üçün yeganə yol hesab edilirdi. Buna görə də yunanların etnik nikahlara daxil olaraq, Ukrayna vətəndaşlarının arvadları ilə ailə həyatı qurmaq səyləri tamamilə müntəzəm surətdə həyata keçirilirdi. Matrimonial (izdivaca aid edilən) probleminin müvəffəqiyyətli qərarının ən bariz nümunələrindən birisi Kiriyak Papara adlı yunan taciri tərəfindən icra edilmişdir; belə ki, Lvova təşrif buyurmasından az müddət sonra, o, Anastasiya Qriqoriç adlı lvovlu meşşan xanım ilə ailə həyatı qurmağı qərara alır. Bu cür tendensiya bütün XVII əsr boyunca yunan icmasının daxilində müşahidə olunurdu. Beləliklə, bir neçə onillik ərzində Lvov mərkəzində miqdarca kiçik olmasına baxmayaraq, bir-birinə çox bağlı olan yunan mənşəli sakinlərdən ibarət məhəllə formalaşmışdır. Hərbi münaqişələr şəraitində Lvovun pravoslav icmasına qarşı daim cərimələr, təzminatlar və maliyyə rüşvətləri qoyulurdu. Yunanlar onların payına düşən vergiləri ödəməyə məcbur olurdular.
Yunan icmasının mərkəzi, əsasən pravoslav meşşan əhalisi tərəfindən məskun edilmiş Ruska küçəsi idi. XVI əsrdə yunanlar öz əllərində Lvovda və Polşa krallığının əhəmiyyətli hissəsində şərabla ticarəti cəmləşdirdilər, onlar həmçinin şəhər gömrüklərinin icarəsi və kral rüsumlarının iltizamı ilə də məşğul olurdular. Eyni zamanda onların bəziləri Polşa, Moldaviya, Rusiya çarlığı və Osmanlı imperiyası arasındakı siyasi münasibətlərə fəal təsir göstərirdilər. XVI əsrin ikinci yarısında Lvovun ən zəngin yunan ailələri (Kornyaktlar, Alvizilər, Marinetoslar, Afendiklər, Mazarakilər, Lanqişilər) pravoslav hərəkətın aktivləşməsi məqsədilə Uspeniye qardaşlığına ciddi maliyyə yardımı ayırırdılar. Onlar şərq malları ilə ticarətdə erməni və yəhudilər ilə fəal rəqabət aparırdılar (yunanlar Osmanlı imperiyasından şərab və ipək kimi bahalı malları idxal edirdilər). Böyük maliyyə imkanlarına malik olan yunanlar, kifayət qədər tez bir zamanda kral məmurlarının və magistratın nümayəndələrinin arasında himayə almağa müvəffəq oldular.
İtalyanlar
İlk italiyalı mühacirlər XV əsrin başlanğıcında Lvov şəhərində məskunlaşmağa başlamışdılar; Krım yarımadasındakı Genuya koloniyaları və italyan şəhərləri (Venesiya, Florensiya və Roma) ilə Qalitsiya vilayəti arasında həyata keçirilən ticarət əlaqələri, həmçinin italyan universitet mərkəzləri (Bolonya və Paduya) ilə Lvovun mədəni əlaqələri buna imkan yaradırdı. 1406-cı ilə aid edilən arxiv sənədlərdə Lvov şəhərindən Romaya təxminən yüz qızıl pulun göndərilməsi haqqında qeyd mövcuddur, 1409-cu ildə isə, Kaffa şəhərində yaşamış italyan taciri Françesko de Kantello Lvov vətəndaşlığını əldə edir. XV əsrin birinci yarısında Lvova və onun ətraf ərazilərinə çoxlu sayda italiyalı köçür; onlar zəngin Genuya və Florentina sülalələrinin maraqlarını qorumaq məqsədilə, burada beynəlxalq ticarət və müxtəlif maliyyə əməliyyatları ilə məşğul olurdular. İtaliyalılar şəhər ətraflarında evlər və malikanələri satın alır, şəhərin mərkəzində anbarların və mağazaların sahibi olur, həmçinin kilsələrdə altarların bəzədilməsi üçün öz pullarını fəda edirdilər.
Əslən Florensiya Respublikasından olmuş Ubaldini sülaləsinin Lvov xəttinin bir neçə nəsil nümayəndəsi uzun illər boyunca şəhər magistratına başçılıq edirdi. Zəngin italyanlar Bazar meydanındakı malikanələrin aşağı mərtəbələrində dünyəvi salonları açırdılar və bu salonlara gələn şəxslər vasitəsilə, yerli sakinlər Qərbi Avropanın mədəniyyəti, musiqisi və ədəbiyyatı ilə yaxından tanış olurdular. Həmçinin İtaliyadan dəvət olunmuş memarlar sayəsində, Lvovda Aralıq dənizi regionu üçün xas olan binalar, həyətlər inşa olunmağa başlamış, şəhərdə yanğına qarşı xüsusi divarların (brandmauerlərin) tətbiqi həyata keçirilmişdir. Tacirlər bahalı gətirilmə parçalar ilə ticarət edir, həmçinin Avropaya malların və korrespondensiyaların çatdırılması üzrə xidmət göstərirdilər. Uzun illər alman təsiri altında yaşamış yerli sakinlər, italyan memarlarını dəvət etməklə, şəhərin ümumi planlaşdırılmasının müvəffəqiyyətlə dəyişdirilməsinə nail olmuşdular. 1527-ci ildən sonra şəhərə təşrif buyurmuş italyan memarları, yerli polyak memarlıq tərzinin ən yaxşı nümunələri mənimsəyərək, İntibah üslubunda yeni və gözəçarpan binaları inşa edirlər.
Din
Orta əsr Lvovunun ictimai quruluşunun mühüm aspektlərindən sayılan din, müxtəlif konfessiyalardan olan şəhər sakinlərinin arasında rəfedilməz baryerləri qururdu. Polşa Lvovunun tamhüquqlu vətəndaşları, ancaq katolik dinə etiqad edən şəhər sakinləri ola bilirdi. Öz statuslarına görə ikinci yeri tutan ermənilər belə, bir çox məsələdə katolik patrisilərə əhəmiyyətli dərəcədə güzəşt edirdilər. Sosial iyerarxiyanın ən aşağı yerlərində isə, yəhudilər və rusinlər qərarlaşırdılar.
Katolisizm
Lvovun Roma katolik kilsəsinin yurisdiksiyasında olan tikililəri: Dominikan rahibləri tərəfindən 1600-1612-ci illər arasında inşa edilmiş Müqəddəs Mariya Maqdalena monastırının zəng qüllələri (yuxarıda), Romada yerləşən İl-Cezu kilsəsinin zahiri görkəmindən ilhamlanan İtaliyalı memar Cakomo Briano tərəfindən Lvovun mərkəzində inşa edilmiş Yezuitlər ordeninin baş kilsəsi (solda), öz eksteryer görkəminə görə Romada yerləşən Santa-Susanna kilsəsini təqlid edən Lvovun Ayaqyalın karmelitalar monastırı memar Covanni Battista Cizleni tərəfindən layihələndirilmişdir (sağda)
XIII əsrdən başlayaraq, Lvov şəhəri Dominikan və Fransiskan ordenlərindən olan missionerləri maraqlandırmağa başlayır. 1257-ci ildə Rus torpaqları Lübuş katolik yepiskoplarının yurisdiksiyasına təqdim edilmişdir. Lvovda latın arxiyepiskopluğunun və mitropoliya mərkəzinin yaradılmasının birinci təşəbbüskarı kral III Kazimir olur, o, verməsindən 1359-cu ilin yanvarında imzaladığı xüsusi fərmanı ilə Lvovun baş arxiyepiskopu qismində Tomas adlı katoliki vəzifəyə təyin edir.
Polşa tarixi dövründə Lvovun qeyri-katolik əhalisi siyasi hüquqlarda və təsərrüfat fəaliyyətində məhdudlaşdırılmış təbəqəyə çevrilir. Maqdeburq hüququnun imtiyazları əsasən katolik dinə etiqad edən şəhər sakinlərinə verilirdi. Qeyri-katoliklər şəhər və sex idarəsinin orqanlarına rəhbərlik edən vəzifələrə seçilə bilmirdilər, onlar yalnız müəyyən yerlərdə onlar üçün təyin olunmuş məhəllələrdə (erməni, rusin və yəhudi məhəllələrində) yerləşməli idilər. Rusinlər əsasən şəhər kənarlarında yaşayırdılar və xristian icmaları arasında ən az hüquqa malik idilər (orta əsrlərdə rusinlər sənət sexlərinin əksəriyyətinin üzvü ola bilmirdilər).
XIV əsrin ortalarında Lvov artıq əhəmiyyətli katolik icmaya malik şəhərə çevrilir; buna, Maqdeburq hüquqların ilk olaraq məhz bu şəhərə təqdim olunması sübut edirdi (qədim Qalitsiya vilayətinin qədim şəhərləri arasında bu statusu başlanğıcda əhəmiyyətli katolik əhaliyə malik olmuş Syanok, Lvov və Peremışl şəhərləri, daha sonrakı dövrlərdə isə, polyaklaşma prosesinə məruz qalmış digər ətraf qəsəbələr əldə edə bilmişdir). Maqdeburq hüququnun normaları katolik normalarla və orta əsr Almaniyasının ənənələri ilə sıx bağlı idi. Qalitsiya-Volın knyazlığının tənəzzülündən sonra Maqdeburq hüququnun köməyi ilə alman və Polşa katolikləri Lvovun pravoslav rusinlərinə sosial məhdudiyyətləri qoymaq imkanını əldə edirlər (maraqlıdır ki, böyük katolik icmaların mövcud olmadığı digər Qalitsiya şəhərlərində Maqdeburq hüququ etnik münasibətlərə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmirdi və bu şəhərlərdə adətən millətlərarası barışıq hökm sürürdü).
XIV əsrin ortalarından etibarən, şəhərin katolik icması Lvovda çoxsaylı monastırlar və kilsələr inşa etməyə başladı, həmçinin bütün vasitələrlə erməni və rusin milli azlıqlarını polyaklaşdırmağa və katolikləşdirməyə çalışırdı. Köhnə pravoslav Uspeniye kilsəsinin yerində 1360-cı ildə qotik üslublu Latın kafedralının inşasına start verilir və tikintisi tamamlanmış yeni bina, şəhərdə katolisizm dininin hegemoniyasını simvolizə etməyə başlayır. Roma Papası XI Qriqori tərəfindən imzalanmış bullaya əsasən Lvovun mərkəzində Qalitsiya katolik mitropoliyasının əsası qoyulmuş və beləliklə pravoslav dinindən olan şəxslərin mitropoliya ərazisinə daxil olmalarına qadağa qoyulmuşdur. Xeyriyyəçilik, maarifçilik, asketik həyat tərzi ilə məşğul olmağı üstün tutan dominikan, bernardin, fransiskan, yezuit, eləcə də digər katolik qardaşlıqların nümayəndələri şəhərdə böyük nüfuzə və təsirə sahib idilər.
Bağlı katolik qardaşlıqlar dünyəvi şəhər əhalisinin mənəvi həyatında fəal iştirak edir, xeyriyyəçiliklə məşğul olur, ümumi ibadət mərasimlərini keçirir, məbədlərin, sığınacaqların və məktəblərin inşa edilməsində aktiv maliyyə dəstəyi göstərirdilər. Qardaşlıqların maliyyə fondları şlyaxtanın və zəngin patrisiylərin ianələri hesabına doldurulurdu, onların "skarbnitse" adlandırılan maliyyə kassası isə adətən kilsədə saxlanılırdı. Latın kafedralının nəzdində, Qarlı Müqəddəs Məryəm Ana kilsəsinin nəzdində (1387), Mərhəmətlik adlandırılan yezuit məktəbinin nəzdində (1442), Müqəddəs Fransisk kilsəsinin nəzdində (1464), Müqəddəs Anna kilsəsinin nəzdində (1583) və Müqəddəs Mixail kilsəsinin nəzdində əsası qoyulmuş və uzun müddət ərazidə fəaliyyət göstərmiş çoxsaylı qardaşlıqlar Lvov arxiyepiskopluğunun ərazisində qüvvədə olmuş ən köhnə katolik birliklər idilər.
1395-ci ildə, Qalitsiyanın baş keşişi Yakub Strepanın, Polşa kralı II Vladislavın və Çexiya kralı IV Vatslavın birgə səyləri nəticəsində, Lübuşdan olan arxiyepiskoplar tərəfindən Rus vilayətinə edilən ərazi iddialarının qarşısı alınmış və onların bu əraziyə intervensiya etmək istəklərinin imtina edilməsi istiqamətində yekdil razılıq əldə edilmişdir. 1412-ci ilin avqust ayında Roma Papası XXIII İohann tərəfindən imzalanmış xüsusi fərman məktubuna uyğun olaraq katolik kafedra Haliç şəhərindən Lvova köçürülmüş, şəhərin mərkəzində yerləşən Müqəddəs Məryəm Ananın Ölümü kilsəsi isə "arxikafedral" statusunu əldə etmişdir (kafedranın Lvova daşınılması 1414-cü ilin mayında papa dəftərxanasının üzvləri tərəfindən rəsmi şəkildə təsdiq edilmişdir). Bazar meydanında böyük saray inşa edilmişdir; həmin saray 1844-cü ilə qədər Lvov baş keşişlərinin iqamətgahı statusuna malik idi. Lvov mitropoliyasının yurisdiksiyasına Peremışl, Xelm, Vladimir, Kamenets, Moldaviya və Kiyevin baş keşişləri tabe edilmişdir.
Lvov baş keşişlərinin statusu kifayət qədər yüksək idi, kilsə iyerarxiyasında onlarPolşanın primasları rütbəsinə malik olmuş Qnezno arxiyepiskopluğunun (lat.Archidioecesis Gnesnensis) baş keşişlərindən sonra ikinci yeri tuturdular. Əsası 1429-cu ildə qoyulmuş kapitul, şəhərin əsas kollegial idarəetmə orqanı idi (Lvovda əsası qoyulmuş baş konsistoriya, baş keşiş dəftərxanası, ofisiallar və keşişlər institutu digər katolik intitusional mərkəzlər hesab edilirdi). Katolik arxiyepiskopluq Polşa krallarından və yerli şlyaxtadan zəngin ianələr əldə edirdi. Polşa arxiyepiskopluqları içərisində Lvov arxiyepiskopluğu nisbətən kasıb hesab edilməsinə baxmayaraq, onun tabeliyində dörd şəhər və 29 kənd var idi. XVI əsrin sonuna kimi, Lvov arxiyepiskluğunun 1772-ci ilə kimi dəyişməz olan ərazi sərhədləri və inzibati qurğu sistemi formalaşır (onun ərazisi Lvov şəhərini, eləcə də Rus voyevodalığının Qalitsiya vilayətini əhatə edirdi). 1593-cü ildə arxidiosez yeddi dekanata bölünmüşdür (dekanatlıqların mərkəzləri Lvov, Dunayev, Horodok, Jidaçov, Rohatin, Haliç və Terebovlyada yerləşirdi).
1370-ci ildə Lvovda, knyaz Levin keçmiş sarayının yerində memar Nikolay Çex tərəfindən Dominikan ordeni üçün qotik üslublu monastır kompleksi inşa edilmişdir; həmin monastırda ibadətlə məşğul olan keşişlər Qalitsiya, Volın və Podolye vilayətlərində aktiv missionerlik fəaliyyəti ilə məşğul olurdular (keçmişdə dominikanlılar öz ibadətlərini Lvovun Vəftizçi İohann və Qarlı Müqəddəs Məryəm Ana kilsələrində icra edirdilər). Vladislav Opolçikin maliyyə dəstəyi ilə 1378-ci ildə müstəqil "Rus zəvvarların qardaşlığı" adlı piliqrim vikariatının əsası qoyulur; vikariat rəhbərliyinin çox hissəsi dominikanlıların və macar mənşəli fransiskanların əlində cəmləşmişdir. Dominikanlılar və başqa ordenlərin rahibləri katolik prixod ruhaniləri ilə və prelatlarla tez-tez münaqişə edirdilər. 1416-cı ildə Lvov dominikanlıları kilsələrinin və monastırlarının yerləşdiyi torpaqlar üçün şəhər magistratına çinş adlı xüsusi vergi ödəyirdilər. Ancaq kafedra kapitulunun keşişlərinə güzəşt edən Dominikan monastırı, uzun illər boyunca Lvovun monax icmalarının arasında ən böyük mülk sahibi olaraq tanınırdı (1578-ci ildə onun tərkibinə kral II Vladislav Yagello, maqnatlar, şlyaxta və zəngin Lvov meşşanları tərəfindən hədiyyə edilmiş Krotoşin, Davudov, Zaşkov, Kosteev, Zarudsı və Zavalov kəndləri daxil edilmişdir).
XIV əsrin ikinci yarısında qərbi şəhər divarları yaxınlığında qotik üslublu Müqəddəs Xaç kilsəsi və Fransiskanlar ordeninin monastırı inşa edilmişdir (ehtimal olunur ki, həmin ərazidə daha öncələr taxta pravoslav kilsəsi yerləşirdi, hazırda buradakı Teatralna küçəsi ilə orta məktəb yerləşir). Kilsəyə şimaldan Aşağı qəsr, cənubdan isə - Müqəddəs Ruh xəstəxanası yanaşırdı. XIV əsrin sonunda fransiskan monastırının baş keşişi vəzifəsinə, daha sonralar Latın kafedralının arxiyepikopu olmuş Yakub Strepa təyin edilmişdir. XV əsrin 40-cı illərində monastırının vaizi və prokuratoru vəzifəsinə Aşağı Karpat voyevodalığından dəvət olunmuş Duklalı Yan təyin olmuşdur. Kilsə və monastır kompleksi 1527-ci ildə baş vermiş yanğın zamanı ciddi zərər çəkməsə də, 1565-ci ildə baş vermiş digər bir güclü yanğın zamanı dağıntıya məruz qalmışdır.
1460-cı ildə Lvovda voyevoda Andrey Ondrovonjun səyləri nəticəsində bernardin ordeni üçün olduqca kiçik taxta monastırın əsası qoyulmuş və onun nəzdində tezliklə qadın prixodu yaradılmışdır. Buna baxmayaraq, yeni monastıra qarşı baş keşiş, şlyaxta və şəhər hakimiyyəti çıxış etdilər. 1464-cü ildə Qalitsiya şəhərkənarı rayonda yaşamış rusinlər monastırı yandırmağa cəhd edirlər; monastır həmin üsyan zaman ciddi şəkildə zərər çəkir, lakin artıq növbəti ildə Andrey Odrovonj həmin ərazidə daha böyük ölçüdə olan yeni monastır inşa etdirir və Krakovdan olan katolik rahibləri buraya dəvət edir (bu hadisənən az müddət sonra Odrovonj vəfat edir və monastırda edilir). 1484-cü ilin payızında Lvovda məşhur Poşa vaizi və ilahiyyatçısı olmuş Duklalı Yan vəfat edir və bu monastırda basdırılır (o, uzun illər Bernardin ordenini fəxri üzvü olmuşdur).
1509-cu ildə Moldaviya hökmdarı III Boqdanın Lvova hücumu zamanı, bernardinlər ordeninə məxsus kilsə və monastır kompleksi yanaraq məhv olmuşdur. Tezliklə monastır daş materiallar ilə yenidən inşa edilmiş və 1513-cü ildə kustodia statusunu qazanmışdır. XVI əsrin başlanğıcında Podolsk voyevodasının qızı, Lvovda yaşayan bernardin ordenini xanım rahibələri üçün Qalitsiya rayonunda torpaq sahəsini satın alır və beləliklə xanım rahibələr kişilərdən asılı olmayacaq yeni monastırın yaradılması imkanını əldə edirlər. 1583-cü ildə bernardin xanımları üçün Müqəddəs Annanın şərəfinə kilsə tikilmişdir (daha sonralar kilsənin ətrafında böyük Klaris monastırı formalaşmışdır). Şlyaxtaya və meşşanlara öz təsirini bernardinlər Siyena taxtı, eləcə də Müqəddəs Anna, Müqəddəs Mixail qardaşlıqları vasitəsilə həyata keçirirdilər. Onlar hərbi vəziyyət zamanı tez-tez kapelan vəzifəsini yerinə yetiridilər, Lvova ilk şopka və ehtiraslı ibadətlərin ənənələrini də məhz onlar gətirmişdilər.
1536-cı ildə Qalitsiya rayonunda yerləşən köhnə taxta kapellanın yerində Müqəddəs Lavrentiyə ithaf olunmuş daş kilsə inşa edilmişir (daha sonrakı dövrlərdə onun daxilində Bonifratların monastırı və hospitalı yaradılmışdır). XVI əsrin sonundan etibarən, Lvova yezuit ordenindən olan polyak rahiblər dəvət olunmağa başladılar (1583-cü ildə şəhərə təntənəli şəkildə katolik vaizi Yakub Vuyek qonaq gəlir). Katolik baş keşişin dəvəti ilə gəlmiş yezuitlər onun sarayında yaşayır və kafedral kilsədə ibadət mərasimlərinə başçılıq edirdilər. 1584-cü ildə Lvovda yezuit missiyasının, 1590-cı ildə isə, yezuit iqamətgahının əsasının qoyulması barəsində qərar qəbul edilmişdir (sonuncu qurumun açılıı münasibətilə, əslən erməni ailəsindən olmuş Şimon Şimonoviç tərəfindən yezuitlərə həsr edilmiş şeir səsləndirilmişdir). Kafedral nəzdində yaradılmış yerli ruhani birliyi və şəhər sakinlərinin əksəriyyəti, yezuitlərin şəhərin dini həyatında aktivləşmələrinə olduqca skeptik yanaşırdılar. Buna baxmayaraq, Lvov yezuitləri Volında və Moldaviyada missioner fəaliyyətinə fəal qoşuldular və bu ərazidə katolik diniin populyarlaşması üçün böyük iş gördülər.
Pravoslavlıq
Lvovun ən qədim dini-memarlıq abidələrindən olan Müqəddəs Nikolay kilsəsinin interyeri.
Knyaz dövrlərində (XIII əsrin ikinci yarısı — XIV əsrin birinci yarısı) pravoslavlıq üstün dinlərdən biri idi, Lvovda İlahiyyatçı İoann, Müqəddəs Onufriy və Müqəddəs Yura pravoslav monastırları, həmçinin Xilaskar İsa Məsih, Xaç suya salma günü, Dirilmə, Blaqoveşşeniye, Müqəddəs İsanın anasının ölümü, Dürüst Xaç, Müqəddəs Nikolay, Cümə gününün Müqəddəs Paraskevası və Müqəddəs Feodor pravoslav kilsələri mövcud idi.
1539-cu ildə, qədim Qalitsiya pravoslav mitropoliyasının və yeparxiyanın yenidən təşkil edilməsi nəticəsində, yepiskop kafedrası Haliçdən Lvova daşınılmış və burada Qalitsiya v Kamenets yeparxiyalarının əsası qoyulmuşdur. Uzun müddətli mübarizə, həmçinin Makari Tuçapskinin başçılığı ilə Lvov meşşanları ilə pravoslav dinindən olan (o dövrdə pravoslav dini "yunan tərzli xristianlıq" adlandırılırdı) şlyaxtalar arasında həyata keçirilmiş aktiv danışıqlar bunun başlıca səbəbkarı idi. Aparılan həmin danışıqlıqların nəticəsində, imperator I Sigizmund 1539-cu ildə mərkəzi Lvov şəhərində olmaq şərti ilə Qalitsiya pravoslav kafedrasının yenidən fəaliyyət göstərməsinə dair xüsusi priveley imzalayır və Tuçapskini yepiskop hüquqları ilə təmin edir (1540-cı ildə Tuçapskinin şərəfinə keçirilmiş xirotoniyada Ukrayna və Belarusdan olan bütün arxiyereylər iştirak etmişdir). Kafedranın nəzdində Krılos adlandırılan kilsə administrasiyasının kollegial orqanı təşkil olunmuşdur (həmin təşkilata Lvovun bütün keşişləri üzv olmuşdular).
Lvovun pravoslav əhalisi knyaz vaxtlarından mövcud olmuş Uspensk (Uspeniye) kilsəsinin və şəhər kənarlarında mövcud olmuş bir neçə prixodun ətrafında birləşirdi. Üç müqəddəsin şərəfinə inşa olunmuş birinci taxta pravoslav kilsəsi 1340-cı ildə polyaklar tərəfindən Lvovun işğal olunması zamanı yanaraq məhv olmuşdur. XIV əsrin ikinci yarısında rusin icmasının kompakt yaşadığı Ruska küçəsində İsanın anasının ölümü kilsəsi və ikinci Üç müqəddəs kilsəsi ucaldılmışdır. Zamanla yarasız vəziyyətə düşən kilsə, 1421-ci ildə yeni daş məbəd ilə əvəz olunmuşdur. O, 1527-ci ildə baş vermiş güclü yanğın zamanı dağılır, ancaq yerli rusin sakinlərinin, eləcə də Moldaviya hökmdarı III Aleksandrın və onun həyat yoldaşının birgə ianələri sayəsində memar İtaliyalı Pyotr tərəfindən yeni Uspensk kilsəsinin və Müqəddəs Yura (Georgi) kapellasının inşası həyata keçirilmişdir. 1571-ci ildə o zamanlar Voloşska adlandırılan Uspensk kilsəsi və onun ətrafında yerləşən geniş rusin məhəlləsi yanaraq məhv olmuşdur. 1591-ci ildə nüfuzlu Uspensk qardaşlığının üzvləri günümüzə kimi qorunub saxlanılmış dördüncü kilsənin tikintisinə başladılar. XVI əsrin ikinci yarısında kilsə prixodlarının nəzdində yaranmış pravoslav qardaşlıqlar Ukrayna və qismən yunan və Moldaviya meşşanlarının (əsasən varlı sənətkarlar və tacirlərin) birləşməsinin əsas amili oldu.
Xeyriyyə və maarifçiliyi özündə ehtiva edən ilk pravoslav qardaşlıqları Krakov şəhərkənarı rayonunda yaranmışdır (əsası 1542-ci ildə qoyulmuş Blaqoveşşeniye və əsası 1544-cü ildə qoyulmuş Müqəddəs Nikolay qardaşlıqları). Uspensk qardaşlığı şəhərin mərkəzi hissəsinin zəngin meşşanlarını özündə birləşdirirdi; o, həmçinin öz statusuna görə şəhər kənarlarında mövcud olan digər qardaşlıqlardan daha üstün idi və onun prixoduna kişi cinsindən olan pravoslav şəhər sakinlərinin əksəriyyəti mənsub idi. Kiyev mitropolitləri, şərq patriarxları, Moskva çarları, Moldaviya hökmdarları və Dnepryanı kazak getmanları ilə olan sıx əlaqələr vasitəsilə Uspensk qardaşlığının üzvləri özləri üçün hətta yerli yepiskopun fəaliyyətinə nəzarət etmək hüququna nail olmuşdular. Qismən bu səbəbdən də XVI əsrin sonunda stavropigiya statusuna malik olmuş Uspensk qardaşlığı və Lvov pravoslav baş keşişi Gedeonun arasında ciddi münaqişə baş qaldırmışdır.
Lvov pravoslav qardaşlıqları rusin icmasının vətəndaş hüquqlarını fəal şəkildə müdafiə edir, magistratda və sexlərdə meşşan-rusinlərin də iştirak etmələri üçün mübarizə aparır, Latın katolik ibadətləri ilə müqayisədə yunan dini mərasimlərinin vəziyyətindən narazı olaraq və onları qeyri-bərabər hesab edərək, imperator tərəfindən qəbul edilmiş Brest ittifaqına qarşı çıxırdılar. Lvovun pravoslav icmasının konsolidasiya olunması üçün qardaşlığının üzvləri hətta baş keşiş Gedeonla və onun varisləri ilə kompromisə getdilər. Gedeon pravoslavların daxili işlərinə katolik keşişlər tərəfindən edilən müdaxilələrə qarşı mübarizə aparırdı, qardaşlıqla münaqişənin gedişatında Roma ilə ittifaqın variantlarına baxırdı, lakin sonda, o, yenə də katolik dindən olan şəxslərlə qarşılıqlı ittifaqın qurulmasının yalnış fikir olduğunu bildirdi və şəhərdə pravoslav icmasının möhkəmləşməsi üçün Müqəddəs Georgi kafedral kompleksinin inşasına külli miqdarda maliyyə yardımı ayrıdı.
Müqəddəs Georgi dağında birinci kilsənin inşası barəsində bəhs edən digər versiyalar da mövcuddur. Xüsusi olaraq daha inandırıcı versiya mövcuddur ki, Georgi kilsəsinin və ətrafındakı geniş monastırın əsasını Qalisiyalı knyaz Lev Daniloviç qoymuşdur; o, Haliç şəhərindən (indiki İvano-Frankovsk vilayətində yerləşən şəhər) atası Daniil Romanoviçin qalıqlarını həmin bu dini kompleksə köçürmüşdür. Poltva çayının əks sahilində yerləşən Qəsr dağı ilə müqayisədə, müqəddəs Georgi dağının qeydə alınmış nisbi və mütləq hündürlüyü, eləcə də tikinti üçün yararlı ümumi ərazisi o qədər də böyük deyildi. Bununla belə, Martin Qruneveqin məlumatına görə (o bu məlumatı yaşlı insanlardan eşitmişdir), Lvov qəsrinin inşası zamanı məhz bu dağ knyaz xidmətçilərinini diqqətini cəlb etmişdir. Daha sonra knyazın sərəncamına uyğun olaraq burada müqəddəs Georgi (Yur) şərəfinə daş kilsənin əsası qoyulmuşdur. M. Qruneveq hətta belə bir nəticə çıxartmışdır ki, "... Yur kilsəsi əks tərəfdə yerləşən qəsrdən sonra şəhərin ikinci binası idi". 1569-cu ildə imzalanmış Lüblin ittifaqından sonra, pravoslav kilsəsi tez-tez şəhər hakimiyyəti ilə katolik ruhanilərin arasında kəskin ziddiyyətlə konfiskasiya olunurdu. Belə ki, 3 yanvar 1584-cü ildə keçirilən Milad bayramlarının birinci günündə müqəddəs Georgi kilsəsi gözlənilmədən və qəflətən Lvov şəhərinin katolik baş keşişi Yan Dimitr Solikovskinin xidmətçiləri tərəfindən ələ keçirilir. Keşişin əmri ilə, yerli ruhanilər Savva və İvan güclə ibadətdən kənarlaşdırılır, monastır qapıları isə xüsusi yapışqan maddə ilə möhürlənir. O dövrün Lvov hökmdarı sayılan Gedeon Balaban ədalətin bərpası üçün məhkəmə prosesinə başlamağa məcbur olur və həmin məhkəmə prosesi iddiaçının xeyri ilə tamamlanır. Üç həftə sonra isə, kilsənin qapıları yenidən açılır .
XV əsrdə Krakov şəhərətrafı rayonunda əsası qoyulmuş Müqəddəs Onufriy monastırı Uspensk qardaşlığının himayəsinin altında idi və həmçinin Qalitsiyada pravoslavlığın əhəmiyyətli mərkəzi hesab edilirdi. 1591-ci ildə İskəndəriyyəli Müqəddəs Yekaterinanın şərəfinə qadın pravoslav monastırının əsası qoyulmuşdur.
Lvovun Ukrayna icmasına qarşı yeridilən konfessiyalararası mübarizənin və magistrat təzyiqinin ən bariz nümunəsi, pravoslav zənglərinin istifadəsinə edilən məhdudiyyətlər idi. Katoliklər tərəfindən Böyük cümə gününün və Böyük şənbə gününün bayram edilməsi zamanı pravoslavlara kilsə qüllələrindən zəngləri səsləndirmək qadağan edilmişdir. 1521-ci ildə Polşa kralı pravoslavlara daha böyük imtiyazlar təqdim etmək qərarına gəlir; belə ki, pravoslavlar önəmli dini bayramlar zamanı Müqəddəs ənamları Bazar meydanı boyunca daşımalarına icazə verir, Ruska küçəsində isə, onlara zəng çalmalırın və geniş liturgiyanın icra edilməsinə icazə vernişdir. 1580-ci ildə Konstantin Kornyaktın xahişi ilə, kral Lvovun Uspensk kilsəsinin yeni zəng qülləsinə zəngin quraşdırılmasına qarşı heç bir əngəlin törədilməməsi üçün şəhər hakimiyyətinə əmr edir. 1587-ci ildə Lvov magistratı ciddi cərimə qorxusu altıda qonşu dominikan monastırında keçirilən ibadətlər zamanı Kornyakt qalasındə zənglərin səsləndirilməsinə qadağa qoymuşdur. Bundan başqa, pravoslav kilsələri öz prixodlarına mənsub olan şəxslərin dəfnləri zamanı böyük zəngə vurmaq hüququna görə şəhər magistratına xüsusi vergi ödəməyə məcbur edilmişdilər.
Erməni kilsəsi
1363-cü ildə (başqa məlumatlara əsasən — 1368-ci ildə) zəngin erməni tacirlərinin maliyyə dəstəyi ilə kafedral kilsənin və onun bilavasitə yaxınlığında baş keşiş iqamətgahının əsası qoyulmuşdur. 1364-cü ildə (başqa məlumatlara görə — 1361-ci ildə) katolikos I Mesrop arxiyepiskop vəzifəsinə Qriqorisi təyin edərək, Lvovda Rusiya, Moldaviya və Valaxiya ermənilərinin yeparxiyasının əsasını qoyur. 1367-ci ilin yanvar ayında III Kazimir öz dekret məktubu ilə yeparxiyanın mövcudluğunu təsdiq edir və ermənilərə dini azadlığı təmin edən imtiyazlar təqdim edir. Lvovda məskunlaşaraq, burada öz iqamətgahını yaradan ilk kilsə hökmdarları məhz erməni baş keşişləri idilər (katolik və pravoslav arxiyepiskoplarına şəhərdə eyni ilə iqamətgahların yaradılması imperator tərəfindən daha sonrakı dövrlərdə icazə verilmişdir).
Avakeres tərəfindən başçılıq edilən Lvov prixodunun nəzdində erməni məktəbi, xəstəxana və bir neçə qardaşlıq fəaliyyət göstərirdi; prixod keşişləri ənənəvi olaraq erməni qəbiristanlığına qəyyumluq edirdilər. Baş keşişin və ya Lvov avakeresinin rəhbərliyi altında məhkəmə iclasları həyata keçirilirdir (iclasların tərkibinə icma ağsaqqalları və bir sıra digər şura nümayəndələri daxil olurdu). Onlar katolikos vəzifəsinə ruhani şəxslərdən birisini təsdiqləyən erməni baş keşişini öz aralarında seçirdilər, erməni məhləlləsindəki əmlaklara və kilsənin gəlirlərinə nəzarət edir və həmçinin arxiyepiskopa və keşişlərə aylıq və ya illik məvacibləri ödəyirdilər. XVI əsrin sonunda Krakov şəhərkənarı rayonunda yerləşən Müqəddəs Xaçın məbədinin yaxınlığında erməni rahibələrinin kiçik icması mövcud idi.
İudaizm
Həmçinin bax: Lvov sinaqoqları
Orta əsr Lvovunda pərakəndə şəkildə mövcud olmuş iki yəhudi icmalarına məxsus olan bir neçə sinaqoq mövcud idi; onlardan birisi, şəhərin mərkəzindəki Sredmestye rayonunda yerləşən yəhudi məhəlləsinə, digəri isə Krakov şəhərətrafı rayonunda yerləşən ikinci yəhudi məhəlləsinə məxsus idi. Arxeoloji qazıntıları nəticəsində, keçmiş Yəhudi (indiki Fyodorova küçəsi 29 ünvanında) küçəsində daha bir sinaqoqun inşa edildiyi təsdiq edilmişdir (1906-cı ildə həmin ərazidə, üzərində idiş dilində olan yazılar ilə bəzədilmiş taxta tirlər aşkar edilmişdir). XV əsrin birinci yarısına aid edilən yazılı salnamələrdə həmçinin zəngin vergi toplayıcısı olmuş Volçko və ya Zeyev adlı bir şəxs tərəfindən qəyyumluq edilən sinaqoq haqqında qeydlər edilmişdir (məhz buşəxs kral II Yaqello Vladislavın Lvov magistratı qarşısında olan bütün borclarını ödəmiş və Qrünvald döyüşünə hazırlığı maliyyələşdirmişdir). Bunların sinaqoq olduğu və ya qonşu sahələrdə yerləşmiş iki müxtəlif məbəd olduğu tarixçilər tərəfindən sonuna kimi aydınlaşdırılmamışdır. Daha bir qədim sinaqoq Yəhudi qalasının yanında yerləşirdi (müasir Rohatin qardaşları küçəsinin ərazisində, daha doğrusu şəhər divarlarının cənub hissəsində). 1555-ci ildə yaxınlıqdakı Bıdlyaç küçəsində (müasir Staroyevreyska küçəsi) qotika memarlıq üslubunda yeni daş sinaqoq inşa edilmişdir (onun yerində 1800-cü ildə avstriyalılar tərəfindən Böyük şəhər sinaqoqu ucaldılmışdır). 1582—1595-ci illər arasında memar Xoşbəxt Pavelin rəhbərliyi altında renessans üslubunda məşhur Qızılgül sinaqoqunun (xalq arasında o həmçinin Naxmanoviç sinaqoqu adı ilə də tanınırdı) inşası həyata keçirilmişdir. Onun köhnə Volçko sinaqoqunun yerində tikildiyi ehtimal olunur. Krakov şəhərkənarı rayonunda yerləşən "Böyük şəhərönü sinaqoqu" (ru) da XV əsrin başlanğıcında inşa edilmiş, sonrakı dövrlərdə dəfələrlə yenidənqurma işlərinə məruz qalmış, XVII əsrin başlanğıcında isə daş materialların köməyi ilə erkən barokko üslubunda yenidən inşa edilmişdir (nasizm dövründə məhv edilmiş həmin sinaqoqun yerində hal-hazırda kiçik bağça yerləşir).
Mədəniyyət
İvan Fyodorov tərəfindən 1574-cü ildə Lvovda çap edilmiş Apostol, hazırki Ukrayna ərazisində çap edilmiş və qorunub saxlanılmış ən köhnə kitab hesab edilir.
Stavropigiyanın Lvov pravoslav qardaşlığına bağışlanılması şərəfinə Antiox patriarxı tərəfindən yazılmış və nəşr edilmiş təbrik məktubu.
Hollandiyalı heykəltəraş Henrix van Hörst tərəfindən Dominikan kilsəsində dəfn edilmiş şlyaxtiç Yan Svoşovskinin alebastr materialından hazırlanmış cəngavər üslublu qəbir başdaşısı
Özündə Rusiyanın və Polşanın mədəniyyət elementlərini cəmləşdirmiş Lvov mədəniyyəti Orta əsrlərdə olduqca yüksək səviyyəyə çatmışdır. Rəsm (xüsusilə də ikonoqrafiya) və əlyazmaların illüminasiyası sənətləri, həmçinin memarlıq və heykəltəraşlıq əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etmişdir, ancaq maddi və mənəvi mədəniyyət abidələrinin bir çox nümunələri tez-tez baş verən əcnəbi intervensiyalar və vətəndaş mübarizələri səbəbindən məhv edilmişdir. Lvov yazı sənətinin inkişaf mərkəzlərindən birisi idi, burada önəmli salnamə kodeksləri tərtib edilir və qorunub saxlanılırdı. Onufriy monastırında günümüzə kimi mühafizə edilmiş Bakirə Məryəm ikonası o dövrün mədəniyyətinin yüksək səviyyədə olduğunu sübut edir.
XV əsrin ikinci yarsından etibarən, Onufriy monasıtırının nəzdində qısa müddət ərazində birinci Lvov mətbəəsinin əsası qoyulmuşdur. Lvov meşşanlarının və Onufriy monastırının baş keşişinin köməyi ilə 1573-cü ildə çapçılıq işi Rusiyada mətbəənin əsasını qoymuş İvan Fyodorov tərəfindən dirçəldilmişdir; o, Krakovska küçəsindəki şəxsi evində böyük mətbəə mərkəzinin əsası qoymuşdur (1574-cü ildə o, burada "Apostol"-un ikinci nəşrini və "Əlifba kitabını" çap edir). Fyodorovun 1583-cü ildə ölümündən sonra, mətbəə yəhudi tacirlərinin əlinə keçir, 1590-cı ildən etibarən isə, pravoslav baş keşişi Gedeonun maliyyə dəstəyi ilə Lvov qardaşlığı nəzdində öz fəaliyyətinə davam edir (patriarx II Yeremiyanın rüsxətnamələri və kilsə şeirlərinin toplusu mətbəədə çap edilmiş ilk kitablar olur).
1578-ci ildə 5 aylıq məzuniyyətlə Lvov şəhərinə qonaq gəlmiş kral Ştefan Batori, özü ilə birlikdə kral dəftərxanasına məxsus olan yürüş mətbəəsi gətirmişdir. Mətbəədə latın və polyak dillərində inzibati-siyasi məzmunlu bir neçə qanunvericilik və ya sərəncam aktları, Yan Koxanovskinin panegiriki və xütbələr toplusu dərc edilmişdir. Çapetmə hüququnu kral priveleyi əsasında əldə etmiş və bir müddət Lvovda vəkil vəzifəsini icra etmiş krakovlu hüquqşünas Pavel Şerbiç 1581-ci ildə polyak dilində şəhər hüququnun kodeksini dərc etmişdir. 1592-ci ildə Lvovda məskunlaşmış Krakov çapçısı Matsey Qarvolin, yerli yazar Şimon Şimonoviçin latın dilində olan iki məxfi panegirikini və latın qrammatikasının dərsliyini dərc etmişdir, onun ölümündən sonra, həmin mətbəə varisi Matsey Bernata keçmişdir.
Ruska küçəsindəki Uspensk kilsəsinin yaxınlığında XVI əsrin birinci yarısında pravoslav qardaşlığın əsası qoyulmuşdur; 1586-cı ildə Antioxiya patriarxı V İoakim qardaşlıq üzvlər tərəfindən tərtib edilmiş nizamnaməni təsdiq edir və tezliklə onlara stavropigiya statusunu təqdim edir. Katolik zülmə qarşı mübarizə aparmış Lvov Uspensk qardaşlığı tez bir zamanda şəhərin pravoslav icmasının mədəni mərkəzi oldu. Qardaşlığın nəzdində mətbəə və məktəb təşkil edilmişdir; buradakı şagirdlərin tədrisi qədim slavyan, yunan və latın dillərində aparılırdı. Qardaşlığın və məktəbin ətrafında o dövrün bir çox görkəmli şəxsləri, misal üçün ilahiyyatçılar və müəllimlər (Kirill Trankvillion-Stavroveski, Arseni Elassonski, İov Boretski, Stefan Zizani və Lavrenti Zizani, İoann Vişenski), alimlər və tərcüməçilər (Pamvo Berında, Qavriil Dorofey və Tarasi Zemka) alimləri, naşir və zəngin meşşanlar Fyodor Balaban, Konstantin Kornyakt, Yuri Rohatines və onun kiçik qardaşı İvan) birləşirdilər. 1591-ci ildə qardaşlıq məktəbində tərtib edilmiş məşhur "Adelfotes" qrammatikası dərc edilmişdir.
Bundan başqa, Lvovun şəhər ətraflarında pravoslav qardaşlıqlar və qardaş məktəbləri mövcud idi. Misal üçün kral qəsrinin ətrafındakı Pidzamçe rayonunda Blaqoveşensk prixodunun qardaşlığı (1542) və Müqəddəs Nikolay kilsəsinin qardaşlıqları formalaşmışdır. Qalitsiya şəhərətrafı rayonunda yerləşən Blaqoveşensk qardaşlığı nəzdində regionun ən qədim təhsil müəssisəsinin əsası qoyulmuşdur. Pravoslav qardaşlığının ərazisində böyük kitabxana mövcud idi, burada antik müəlliflərin, qərbi avropa humanistlərinin və o vaxtların slavyan yazıçılarının əsərləri saxlanılırdı. Qardaşlıq arxivində isə, tarix və fəlsəfə üzrə çox qiymətli əlyazmalar mühafizə edilirdi.
Orta əsr Lvovu öz kitabxanaları ilə məşhur idi; onlar adətən monastırların və kilsələrin nəzdində yaradılırdı. Minlərlə kitab cildinin saxlanıldığı ən qədim şəhər kitabxanası erməni arxiyepiskopluğunda toplanmışdır. XIV əsrin ikinci yarısından başlayaraq, katolik kafedrala məxsus kitabxana regionda məşhurlaşır (kitabxana kafedral, mitropolit, vaiz və keşişlər üçün nəzərdə tutulan dörd hissəyə bölünürdü). Əsası XIV əsrin sonlarında qoyulmuş katolik kafedra məktəbi də ayrıca kitabxanaya malik idi. Bernardin ordeninin monastırında təşkil olunmuş daha bir kitabxana isə, öz nadir kitab kolleksiyası ilə fərqlənirdi (XV-XVI əsrlərdə bura Polşa krallığının ən yaxşı kitabxanası hesab edilirdi).
1551-ci ildə dominikan ordeninə məxsus monastırın nəzdində böyük kitab anbarının tikintisinə başlanılmışdır. Pravoslavlığın mərkəzi sayılan Müqəddəs Onufriy monastırında yaradılmış kitabxana haqqında ilk yazılı şəhadətnamələr 1579-cu ilə aid edilir (bir zamanlar Müqəddəs Georgi kafedralında mövcud olmuş daha qədim kitabxana, çoxsaylı münaqişələrin dağıdıcı təsirindən mühafizə edilməsi məqsədilə məhz Onufriyə gətirilmişdir). 1579-cu ildə Uspensk qardaşlığının kitabxanasında saxlanılan kitabların, xəritələrin və digər artefaktların birinci siyahıyaalınması yerinə yetirilmişdir; kitabxana kolleksiyası qardaşlıq üzvlərinin hədiyyələri hesabına daim genişlənirdi (bu kitabxana bağlı tipli idi, onun kolleksiyası yalnız qardaşlığın üzvləri tərəfindən istifadə edilə bilirdi). 1596-cı ildə arxiyepiskop Yan Dimitr Solikovski tərəfindən əsası qoyulmuş kral kitabxanasına ilk direktor təyin olunmuşdur; bura tezliklə yezuit kolegiyasına təhvil verilmişdir (kitabxana kolleksiyası təkcə ianələr hesabına deyil, həmçinin yezuit kollegiyasının mətbəəsində çap edilən yeni nəşrlər hesabına artırılırdı).
Şəhərin başlıca qanunvericilik orqanı olan Lvov magistratı, əsasən qanunların və kral nizamnamələrinin toplularını özündə ehtiva edən kiçik kitabxanaya malik idi. Pravoslav məbədləri və Lvov monastırlarında knyaz vaxtlarına ikona çəkmə sənəti mövcud idi, ancaq müxtəlif səbəblərə görə ən qədim Lvov ikonaları günümüzə kimi qorunub saxlanılmamışdır (bunun başlıca səbəbi olaraq, şəhərdə baş verən yanğınlar, yadellilər tərəfindən edilən çoxsaylı işğal və talanlar, eləcə də kilsələrin və ikonostasların təmirləri göstərilir). Lvovda XIV əsrin son dörddə birində Polşadan rəssam İoann dəvət olunur, 1495-ci ildə isə, Marmoroş (hazırki Maramureş) vilayətindən köçmüş digər bir rəssam Prokop Lvovda yaşamaq hüququnu əldə etmişdir.
Krasov kəndinin mərkəzində yerləşən Müqəddəs Paraskeva kilsəsindəki XV əsrin Odigitriyalı Bakirə Məryəm ikonası, həmçinin Remenov kəndi yaxınlığındakı Bakirə Məryəm kilsəsində saxlanılan Xilaskar ikonası Lvov məktəbinin qorunub saxlanılmış ən qədim ikonoqrafiya nümunələri hesab edilirlər. XVI əsrin Lvov rəssamları içərisində arxiv materiallarda və digər şəhər sənədlərində Andrey Rusin və Lavrin Puxalaya xüsusi yer ayrılmışdır. Lvovun rəssamları zərgərlərlə və konvisarlar (yəni qalaydan müxtəlif məmulatları hazırlayan ustalar) ilə birgə sexə daxil olurdular; onlar təkcə ikonaların və şəkillərin bəzədilməsi ilə kifayətlənmirdilər, onlar həmçinin kitabların tərtibatı, təsərrüfat və hərbi təyinatlının müxtəlif predmetlərin rənglənməsi ilə də məşğul idilər. Sex rəssamları şəhər yurisdiksiyasının daxilində öz məhsullarının istehsalına və satışına dair inhisar hüququna malik idilər.
XVI əsrdə pravoslav ukraynalılar "Malyar" adlanan Lvov rəssamlarının arasında üstün idilər, yaradılan rəsm əsərlərinin miqdarına və keyfiyyətinə görə onlar rəssam-katolikləri üstələyirdilər. Ancaq, sexlər tərəfindən yeridilən ayrı-seçkiliyə görə, rusinlər şəhərdən şəhər kənarlarına köçməyə məcbur edilmişdilər. Buna baxmayaraq, 1539-cu ildə Lvovda pravoslav yepiskop kafedrasının təsis edilməsi Ukrayna rəssamlarının aktivləşməsi üçün əlavə stimul oldu. Rusin rəssamlarının əksəriyyətinin əlavə olaraq katolik kilsələrdə də işləməsi səbəbindən, katoliklər müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərəcək sexin əsasını qoymağa məcbur olurlar.
Alman mühacirlərinin özləri ilə birlikdə gətirdikləri qotika üslubu, Lvov incəsənət və heykəltəraşlıq məktəbinə ciddi təsir göstərmişdir. Qotika üslubunun təsiri erməni kilsəsinin interyerində XV sonu — XVI əsrlərin başlanğıcında yerinə yetirilən tərtibat-bəzədilmə işlərində da gözə çarpırdı. Qotika elementləri XIV əsrə aid dominikan ikonası "Odiqitriya Tanrı anası" ikonasında (hazırda Qdansk kafedralında saxlanılır), XV əsrə aid "Donatorla Əhdi-Cədid üçlüyü" və Latın kafedralından "Fiv legionu əzabkeşlərinin çarmıxa çəkilməsi - Xaçdan endirilmə" iki tərəfli rəsmində (hər iki əsər Lvov incəsənət qalereyasında saxlanılır), XVI əsrin əvvəllərinə aid " Çarmıxa çəkilmə ikonası"nda (Lvov milli muzeyində saxlanılır) müşahidə edilir.
Keçmiş Müqəddəs Nikolay kilsəsinin sol nefində qara mərmərdən və alebastrdan hazırlanmış Şoltz-Volfoviç altarı yerləşir (1595). Heykəltəraş Herman van Hutte tərəfindən hazırlanmış bu sənət əsəri bir zamanlar Latın kafedralından çıxarılaraq Müqəddəs Florian kapellasına yerləşdirilmişdir. Altarın mərkəzində "Qolqofa" səhnəsi, onun kənarlarında isə, İsa Məsihin ehtiraslarını özündə ehtiva edən kiçik barelyeflər yerləşdirilmişdir. Digər bir hollandiyalı memar və heykəltəraş Henrix van Hörst tərəfindən yaradılmış əsərlər hal-hazırda Dominikan kilsəsində mühafizə edilir (alebastr cəngavərləri şəklində yaradılmış bir neçə qəbir başdaşıları). Lvov qardaşlığının üzvləri arasında çoxsəsli xor oxuması məşhur idi (bu dini musiqi sənəti daha sonralar şərqi slavyan torpaqlarına da yayılmışdır).
Təhsil və elm
Orta əsr Lvovunun birinci məktəbləri kilsələr və monastırların, həmçinin dini ordenlər və qardaşlıqların nəzdində təsis edilmişdir. Nüfuzlu məktəblər Latın kafedralının və Benedikt ordeninə məxsus monastırın tərkibində mövcud idi, Uspensk qardaşlığı, Blaqoveşensk qardaşlığı və Müqəddəsin Yura kimi pravoslav kafedralının, eləcə də erməni kilsəsi və sinaqoqların tərkibində bu dinlər üçün müvafiq olan təhsil ocaqları formalaşmışdır. İstedadlı şagird-katoliklər Lvov magistratından təqaüdlərə və Polşanın, Almaniyanın və İtaliyanın ən yaxşı universitetlərində təhsilin davam etdirilməsinə iddia edə bilirdilər. Lvova geri qayıtmağı qərara almış təhsilli insanlar tez-tez katiblik (notarius) və ya magistratın tərcüməçisi vəzifəsindən öz karyeralarına başlayırdılar, həmçinin müxtəlif diplomatik missiyalarda iştirak edirdilər.
Təhsildə latın, yunan və polyak dilləri geniş şəkildə, qədim slavyan, erməni, qədim yəhudi və idiş dilləri isə daha nadir hallarda (etnik qrupların müvaiq məktəblərində) istifadə edilirdi. XIV əsrin sonundan başlayaraq və XVI əsrin ortalarına qədər Lvov magistratının dəftərxanası Tekstura və Fraktura adlandırılan qotika yazısından istifadə edirdi, Polşa dövründə şəhər hakimiyyətinin orqanlarının ictimai kommunikasiyasının vasitəsi olmuş bəzi mənbələrə əsasən, latın yazısı hətta XIII əsrdə belə pravoslav knyazlığının dəftərxanasında da istifadə olunurdu. Orta əsrlər dövründə Lvov Polşanın Krakov və Poznan şəhərləri ilə sıx iqtisadi və mədəni əlaqələrə malik idi. Bundan başqa, şəhər dəftərxanasının katibləri Qərbi Avropanın çox şəhərləri ilə yazışırdılar.
145151-ci ildə Lvov katolik arxiyepiskopu vəzifəsinə əslən Sanok şəhərindən olmuş Qjeqoj Syanotski təyin edilir; onun vəzifədə olduğu müddət ərzində Lvovda italyan İntibahının mədəniyyəti yayılmağa başlamışdır. Qjeqoj katolik ruhanilərin savadsızlığına və zehniyyətlərinə fəal şəkildə qarşı çıxırdı. Onun səyləri sayəsində Lvov kafedral məktəbində olan tədrisin səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə artırılmışdır və tezliklə bura məşhur Krakov-Yagellon Universitetinin əsas filialı qismində öz fəaliyyətinə davam etmişdir (buranın filiala çevrilməsini, imperator IV Kazimir tərəfindən imzalanmış xüsusi priveley məktubu təsdiqləyir). Baş keşişin şəhərkənarı malikanəsində o dövrün məşhur Lvov intellektualları toplaşırdı, burada uzun illər italyan humanisti Filipp Kallimax yaşayırdı.
Təbəqələr və hakimiyyət orqanları
Lvov ratuşasının 1826-cı ildə baş vermiş geniş yenidənqurma işlərindən öncəki ümumi görünüşü
Qalitsiya-Volın knyazlığı dövründə Lvov şəhərini knyazın şəxsi göstərişi ilə təyin edilmiş voyevodalar və zəngin boyarlar idarə edirdilər (onlar öz aralarında veçe adlandırılan məclislər təşkil edərək, şəhərin başlıca problemlərinin həlli yolunu müzakirə edirdilər). Kral dəstəsinin qarnizonu və yerli sakinlərdən ibarət qeyri-nizami qoşun üzvləri birbaşa olaraq voyevodaya tabe idilər. Tevton ordeninin Böyük magistr cəngavəri Ditrix fon Altenburqa 1335-ci ildə knyaz II Yuri Boleslav tərəfindfən göndərilən məktubda əslən Lvovdan olan voyevoda Borisko Krakulanın adı qeyd olunmuşdur.
Qalitsiya torpaqlarının polyaklar tərəfindən işğal edilməsindən sonra (XIV əsrin sonu - XV əsrin başlanğıcı), yerli boyarlıq və hətta Qalitsiya ərazilərinə köçmüş Polşa şlyaxtasının üzvləri krallığın digər vilayətlərinə nisbətən daha ağır vəziyyətə düşürlər. Boyarlar daimi olaraq öz malikanələrində yaşamalı və ehtiyac duyulduğu halda kralın əmrinə əsasən yürüşlərə çıxmağa hazır olmalı idilər. Onlar kralın izni olmadan öz mülklərini sata bilməzdilər, hərbi səfərləri isə, onlar öz hesabına ödəməli idilər (digər Polşa ərazilərində, hərbi kampaniyalar adətən kralın birbaşa ayırdığı pul hesabına maliyyələşdirilirdi).
Lvovda sosial struktur əksər halda etnik müxtəlifliyin üzərində cəmləşirdi, məhz bu səbəbdən də müxtəlif sosial qruplar, müvafiq olaraq müxtəlif etno-dini icmaların nümayəndələri əsasında formalaşırdı (onlar müxtəlif hüquqi statusa və özünüidarənin öz xüsusi formalarına malik idilər). Bu cür sosial qrupların arasında şəhər sakinlərinin keçidi nadir hadisə idi. Orta əsr Lvovunun əhalisi dörd əsas sosial qrupdan ibarət idi: şlyaxtalar (həmçinin kral hakimiyyətini tanımış Qalitsiya boyarlarının əhəmiyyətli təbəqəsi), katolik ruhanilər, meşşanlar və şəhərətrafı kəndlilər. Şlyaxta və katolik ruhanilik qruplarının nümayəndələrinin sayı digər iki qrupa nisbətən az olmasına baxmayaraq, onlar kral imtiyazlarının əksəriyyətindən istifadə edirdilər. Təxmini hesablamalara əsasən, şlyaxta və ruhanilər Polşa dövründə şəhər əhalisinin yalnız 5 %-ni təşkil edirdilər.
Şəhərin əsas əhalisini meşşanlar təşkil edirdilər, hansılar ki, öz növbəsində, daha üç qrupa bölünürdülər: patrisilər, bürgerlik və plebs. Birinci qrupa zəngin tacirlər, sələmçilər, həmçinin ən varlı sənətkarlar, xüsusilə də zərgərlər daxil olurdular. Şəhər cəmiyyətinin bu üst təbəqəsi cəmi 40—50 ailədən ibarət idi, ancaq bu ailələrin əllərində bütün şəhər idarəsi cəmləşirdi. Lvov şəhərinin Maqdeburq birliyinə daxil olmasından və bunun nəticəsində özünüidarəetmə hüququnun əldə etməsindən sonra zəngin katoliklər içərisindən çıxmış patrisiyalılar (1356-cı ildən başlayaraq) imtiyazlı təbəqəyə çevrilirlər, magistratda və məhkəmə sistemində əsas vəzifələri tutmağa müvəffəq olurlar.
Şəhər hüququndan yararlanan "pospolstvo" (yəni orta rifahlı sənətkarlar və kasıb tacirlər), meşşanların ikinci qrupunu təşkil edirdilər. Bu Lvovun əhalisinin ən çoxsaylı təbəqəsi idi; bu təbəqəyə xırda və orta tacirlər, sex ustaları, həmçinin hüquqi müstəvidə məhdudlaşdırılmış zəngin sexdənkənar sənətkarlar aid idilər.
Heraldik nümunələr: Polşa Seyminin yuxarı palatası hesab edilən Senatda, mərkəzi Lvov şəhəri hesab edilən Rus voyevodalığı da iştirak edirdi (yuxarıda), Lvovun xoruqv alayına rəhbərlik etmiş və şəhərin voyevodası olmuş Pyotr Odrovonjun gerbi (solda), Rus voyevodalığının rəsmi gerbi (mərkəzdə) və Lvovun birinci voyevodası olmuş Dombrovalı Yan Menjikin rəsmi gerbi (sağda)
Digərlərindən say etibarı ilə geri qalmayan üçüncü meşşan qrupu, şəhər hüququnun imtiyazlarından istifadə etməyən və sex təşkilatlarının tərkibinə daxil olmayan şəhər yoxsullarından ibarət idi. Bu qrupun nümayəndələri adətən "patraçların" içərisindən olan köçəri sənətkarlar, kargərlər və şagirdlər, eləcə də nökərlər və aşağı sosial statusdan olan digər şəhər sakinləri idilər.
Kleparov, Böyük və Kiçik Holosko, Zamarstınov, Brüxoviçi, Bilohorşa, Kulparkov, Sixov və Volitsa adlı yaşayış məntəqələrinin sakinləri ayrıca sosial qrupa daxil idilər. Şəhərətrafı kəndlərdən bir çoxu XIII-XIV əsrlərdə, bir zamanlar kral və knyazlar tərəfindən istifadə edilmiş torpaqlarda salınmışdır. Zamanla bu kəndlər Lvovla birləşərək, onun küçələrini və rayonlarını təşkil etməyə başlamışdılar. Əvvəlcə şəhərətrafı kəndlər zəngin feodallara aid idi, amma XVI əsrin ikinci yarısında onların demək olar ki, hamısının magistrata tabe edilmələrinə dair qərar qəbul edilmişdir (o dövrdə şlyaxta və patrisilər şəhər malikanələrinin icarədarları qismində çıxış edirdilər). Əksər hallarda şəhər kəndlərində qaçqın kəndlilər yerləşdirilirdi; onlar feodalların təsərrüfatlarına muzdlu işçi olaraq işə götürülürdülər (bundan başqa, Polşa kralları imzaladıqları privileyləri əsasında şəhərətrafı kəndlərdə tatar basqınlarından xilas olmuş qaçqınlara yaşamağa icazə verirdilər). Torpaqsız və aztorpaqlı kəndlilər sənətlə (şəhər sexlərindən kənar) məşğul olurdu və şəhərdə öz məmulatlarını satırdılar. Bəzi kənd sakinləri şəhərkənarı meşşanların hüquqlarından istifadə edərək, özəl sənət sexlərinin təsis edilməsi hüququnu əldə edirdilər.
Şəhər iyerarxiyasının ən yüksək təbəqəsini katolik dinə etiqad edən polyaklar və almanlar təşkil edirdilər. Meşşanlar arasında çoxlu sayda erməni, rusin və polyaklar var idi (meşşan olmaq üçün başlıca şərt, katolik dinini qəbul etmək idi). Şəhərətrafı kəndlərdə uzun illər əhalinin əksəriyyətini rusinlər təşkil edirdilər, şəhər kənarlarında polyakların, rusinlərin, ermənilərin və yəhudilərin ayrıca məhəllələri mövcud idi. Şəhər yoxsulluğu tez-tez patrisilərin və feodalların zülmünə qarşı çıxırdılar, kargərlər və şagirdlər isə, öz hüquqları sex başçılarına qarşı mübarizə aparırdılar.
1356-cı ildə imperator III Kazimir tərəfindən imzalanmış priveleydə qeyd olunurdu ki, voyt vəzifəsinə təyin olunmuş hər hansı bir şəxs bir başa krala və ya kəndxudaya tabe olunmalı idi (voytlar və lavniklər kral tərəfindən işə qəbul edilirdilər). Lakin 1387-ci ildə Qalitsiya vilayətində sərdarlıq etmiş Vladislav Opolçik tərəfindən təkrarən imzalanmış və qüvvəyə minmiş qanunnaməsinə əsasən, hər iki vəzifəni icra edən şəxslərin işə qəbul edilməsi prosesi birbaşa seçki ilə yerinə yetirilməli idi. 1388-ci ildə II Vladislav Yagello bu qanunnaməni təsdiq edir və ancaq kralın bəyəndiyi namizədlər içərəisindən rəiyyət tərəfindən seçkinin aparılmasının legitimliyi barəsində kiçik qeyd əlavə edir. 1591-ci ildə Lvov şəhər soveti voyt və lavnik vəzifələrinə təxminən bir il müddətində və növbə ilə seçim aparılmasına dair qərar qəbul edir. Psixi problemlərdən əziyyət çəkən, karlıq, korluq, danışma problemləri olan, eləcə də həddi-buluğa çatmamış və qeyri-xristian dinindən olan şəxslər voyt vəzifəsinə təyin ola bilməzdilər. Voyt, andiçmə mərasiminin tamamlanmasından dərhal sonra öz vəzifəsinin icra edilməsinə başlayırdı, gümüş əsa (yəni jezl) onun hakimiyyətinin simvolu hesab edilirdi.
Burqomistr (və ya prokonsul) şəhər idarəsinin rəhbəri idi. Bu vəzifə XIV əsrin ortalarından etibarən Lvovda mövcud idi. Hər il rayetslər içərisindən üç burqomistr seçilirdi, hansılar ki, öz funksiyalarını dörd həftə ərzində növbə ilə yerinə yetirirdilər. 1378-ci ildə qüvvəyə minmiş nizamnaməyə əsasən, seçkilər yalnız şəhərin mərkəzi idarə orqanında, yəni ratuşa binasında keçirilməli idi. Təntənəli mərasim zamanı, kral başçısına rayets kollegiyası tərəfindən ilkin siyahıdan seçilmiş şura üzvlərinin üç soyadı təqdim olunurdu. Kral başçısı bu üç soyad içərisindən bir "kral burqomistrini" seçirdi (onun səlahiyyət müddəti olduqca az idi). Daha sonra, yerdə qalan iki soyad içərisindən yerli pospolstvo (yəni diplomatik nümayəndəlik) özləri üçün daha az imtiyaza sahib digər burqomistri seçirdi. Təqvim ilinin sonunda hər iki burqomistr xərclənmiş vəsaitlər haqqında şura qarşısında hesabat verirdi.
Burqomistrlər, rayetslər kimi, müxtəlif inzibati-məhkəmə funksiyalarını yerinə yetirirdilər: onlar, vətəndaş münaqişələrinin həllində, xüsusilə də ticarət, borc, himayə və miras məsələləri zamanı baş verən qarşılıqlı ittihamlarda tərəflərin barışığa cəlb olunmaları üçün yardımçı olur, yanğına qarşı həyata keçirilən təhlükəsizlik tədbirlərini izləyir və təqsirkar olmuş tacirləri və sənətkarları ciddi şəkildə cəzalandırırdılar. 1523-cü ildə Lvov burqomistri meşşanlardan şos adlandırılan xüsusi vergi növünü toplamaq hüququnu əldə edir, 1525-ci ildə isə, I Sigizmund burqomistr yurisdiksiyasına Zubra və Sixov kəndlərini həvalə edir, 1532-ci ildə imzaladığı dekret məktubu ilə isə, imperator Lvov şəhəri ərazisində yerləşən bütün körpülər üzərindən keçən arabalardan vergi toplamaq səlahiyyətini tapşırır. Adi burqomistr ilə yanaşı, şəhər keşikçilərinə nəzarət edən və istehkam darvazalarının gecə saatlarında qapalı olub olmadığını yoxlayan xüsusi gecə burqomistri də fəaliyyət göstərirdi.
1434-cü ildə Qərbi Ukrayna torpaqlarında Polşa hüquq sisteminin yayılması ilə voyevoda vəzifəsinin təsdiq edilməsi qərara alınmışdır. Voyevoda, Lvov və onun ətrafındakı ərazilərdə formalaşdırılan Rus voyevodalığına rəhbərlik etməklə yanaşı, həmçinin bəzi məhkəmə funksiyalarını da yerinə yetirirdi (daha öncəki dövrlərə aid tarixi sənədlərdə də "voyevoda" vəzifəsinin adı hallanırdı, lakin o dövrün voyevodaları tamamilə fərqli səlahiyyətlərə sahib idi). Vadviç adlı məşhur zadəgan nəslinin gerbindən istifadə edən polyak şlyaxtiçi Yan Menjik Lvovun ilk voyevodası seçilir. Polşa kralı tərəfindən təyin edilən rus voyevodası "general" rütbəsinə malik idi və Polşa Seymində təşkil olunmuş senatda 15-ci yeri tuturdu.
Həmin 1434-cü ildə kral III Vladislav Varnençik dərc etdiyi priveleyi ilə Qalitsiya boyar zadəganlığını Polşa şlyaxtası ilə bərabərləşdirmiş və onları hərbi xidmət istisna olmaq şərti ilə bütün öhdəliklərdən azad etmişdir (həmin dövrdən etibarən, Qərbi Ukraynada yaşayan bütün boyarlar rəsmi olaraq "pan" adlandırılmağa başlamışdılar). Beləliklə, Qalitsiya muxtariyyəti həmin priveleydən sonra qəti şəkildə təsviyə edilmiş, Lvov şəhərinin özündə isə, klassik polyak inzibati, hərbi və məhkəmə sistemi bərqərar olmuşdur.
İqtisadiyyat
Ticarət və sənətlər orta əsr Lvovunun iqtisadiyyatının əsası idi, buna görə şəhərin rifahı ticarət yollarının təhlükəsizliyindən birbaşa asılı idi. XIV əsrin sonu və XV əsrin birinci yarısında Lvovun qənaətli həyatının çiçəklənməsi müşahidə olunurdu, şəhərdə XIV əsrin ikinci yarısında ilk sex təşkilatları yaranmışdır. Ancaq Lvov iqtisadiyyatında XV əsrin ikinci yarısında durğunluq baş verdi. Konstantinopolun, Balkan yarımadasının və Qara dəniz sahilinin Osmanlı imperiyası tərəfindən işğal edilməsi və beləliklə də Lvov tacirlərinin Yaxın Şərqlə ticarət əlaqələrinin kəsilməsi həmin durğunluğun başlıca səbəbi idi. Buna baxmayaraq Lvov ətraf torpaqların daxil bazar durumuna ciddi təsir göstərməyə davam edirdi. XVI əsrin ikinci yarısında şəhərin iqtisadiyyatı yenidən yüksəlməyə başladı və bu, müxtəlif sənətlərin və ticarətin çiçəklənməsinə gətirib çıxardı. Tez-tez baş verən yanğın və epidemiyalar yerli kommersiya və ticarətin fəlakətinə və ya ciddi tənəzzülünə gətirib çıxardırdı (həmin hadisələr zamanı, şəhər darvazaları vasitəsilə yad şəxslərin girişinə qadağa qoyulurdu, zəngin patrisilər isə, özlərini bəladan xilas etmək məqsədilə öz şəhərkənarı malikanələrinə köçürdülər). Bundan başqa, Lvov şəhəri daim əcnəbi qoşunların hücumu ilə üzləşir və əhəmiyyətli dağıntılara məruz qalırdı. Şəhər hakimiyyəti bu zaman qalib tərəfə böyük miqdarda kontribusiya ödəməyə məcbur olurdu.
Sex təşkilatları sistemi Qərbi Avropadan götürülmüşdür; ilk Lvov sənət korporasiyalarının mənbələrində alman kolonistləri dururdu. Az keçmədən, sexlər qeyri-katolik əhalinin hüquqlarının məhdudlaşdırılması üçün başlıca vasitə oldular. Rusinlərin və ermənilərin sexlərin tamhüququlu üzvləri olmaları üçün çoxlu çətinlikləri dəf etmək tələb olunurdu, yəhudilərə isə, həmin sexlərə daxil olmaq ümumiyyətlə qadağan edilirdi (XVI əsrdə Sredmestye rayonunda fəaliyyət göstərən sexlərin demək olar ki, 95 % sənətkarlarını katoliklər təşkil edirdi). Lvov magistratının məhkəmə kitabının yazılarına və başqa sənədlərə əsasən, Lvovda XIV əsrdə 23 sənət peşəsinin, XV əsrin iyirminci illərində — 36 peşənin, XV əsrin səksəninci illərində isə — 50 peşənin nümayəndəsi yaşayırdı.
Lvovun milli icmalarına təqdim olunmuş kral privileyinin analizi onu göstərir ki, o dövrlərdə qeyri-katolik əhali içərisində ən yaxşı ictimai vəziyyəti ermənilər tuturdular. Katolik patrisilər tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi məhdudiyyətlərin bir çoxu yəhudi icmasına qarşı yönəlirdi, ancaq bununla belə, onlar rus voyevodasının yurisdiksiyasının altında olduqları üçün, şəhər məhkəməsi tərəfindən yönəldilən sanksiyalara düşmürdülər; bələdiyyə yəhudi icması üzərində tam nəzarətə malik deyildi. Buna görə də reallığa nəzər yetirdikdə etnik azlıqlar içərisində ən pis vəziyyətdə rusinlərin olduğunu görmək olar. Sexdənkənar sənətkarlar içərisindən olmuş rusin, erməni və yəhudilərin əhəmiyyətli hissəsi şəhər kənarlarında, daha dəqiq desək, feodallara məxsus yuridik ərazilərdə məskunlaşırdı. Feodallar həmin əhalidən daha çox əlavə gəlirin əldə edilməsini arzuladıqları üçün etnik və konfessional müxtəlifliyə o qədər də önəm vermirdilər.
Lvov şəhər kənarlarında və şəhərətrafı kəndlərdə yayılmış kənd təsərrüfatı sahəsi və onunla bağlı digər sənətlər şəhər iqtisadiyyatı üçün olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edirdi, burada göllər, dəyirmanlar, arıxanalar, bağlar, üzümlüklər, bostanlar və tarla sahələri yerləşirdi, yerli əhali donuzların, keçilərin, toyuqların və qazların yetişdirilməsi ilə məşğul idi.
Xarici ticarət
Əsasının qoyulduğu andan bəri, Lvov trakt və ya şlyax adlandırılan gediş-gəlişli ticarət yollarının kəsişməsində yerləşirdi. Qırmızı Rus vilayətinin əhəmiyyətli şəhəri, eləcə də Qalitsiya-Volın knyazlığının paytaxtı hesab edilən Lvov şərqdə Kiyev və qərbdə Krakov ilə Praqa şəhərlərinin arasında mövcud olan ticarət yolunda mühüm rol oynayırdı. Kiyevdən olan ticarətçi nəqliyyatları Lutsk və Terebovlya vasitələri ilə, Moldaviya və Valaxiya knyazlıqlarından olan içi yüklə dolu karvanlar Kamenets-Podolski, Kolomıya və Haliç şəhəriləri vasitəsi ilə (həmçinin Haliç vasitəsilə Macarıstan və Prikarpatye vilayətində yerləşən duz yataqlarından nəqliyyat vasitələri ilə qiymətli duz daşınılırdı), Almaniya, Çexiya, Avstriya və Polşadan olan taborlar Peremışl və Yaroslav şəhərlərini keçməklə, Baltikyanı ölkələrin limanlarından olan yüklər isə, Belz və Vladimir şəhərləri vasitəsi ilə son nöqtə olaraq Lvov şəhərinə daxil olurdular.
Lvovun Polşa krallığının tərkibinə daxil edilməsindən sonra, şəhər Mərkəzi AvropanınYaxın Şərqlə, eləcə də Rus vilayətinin Baltika limanları ilə aparılan tranzit ticarətin ən önəmli mərkəzlərindən birisinə çevrilir. 1372-ci ildə Lvova "Anbarlaşdırma hüququ" təqdim olunmuşdur; həm Polşadan, həm də digər ölkələrdən olan bütün özgə şəhər tacirləri Lvova daxil olmadan öz marşrutlarını davam etdirə bilməzdilər, onlar ilk olaraq Lvov şəhərinin tacirlər məhəlləsinə daxil olmalı və burada öz mallarının bir hissəsini yerli tacirlərə satmalı idilər. Yerli tacirlərə verilmiş bu hüququn və başqa imtiyazların sayəsində, Lvov tezliklə Şərqin və Qərbin, xüsusilə də Krım, Şimali Priçernomorye və Hanza ittifaqının şəhərləri arasında böyük ticari vasitəçilik mərkəzinə çevrildi. Lvov şəhərinə Almaniyadan, Flandriyadən, Macarıstandan, Çexiyadan, İtaliyadan, Böyük Litva knyazlığından və Krımda yerləşən Genuya koloniyalarından çoxsaylı ticarət nəqliyyatları daxil olurdu. Lvov XIV əsrdə bilavasitə olaraq Tana, Kaffa, Kiliya və Belqorod şəhərləri ilə vahid ticari ittifaqa daxil olur. Knyaz Mirçanın hökmranlıq dövründə Valaxiya ilə Lvovun tacirlərinin arasında qarşılıqlı sərfəli ticarət müqavilələri imzalanmışdır (1390-cı ildə imzalanmış müqavilə, 1409-cu ildə bir sıra dəyişikliklər ilə təkrarən təsdiqlənmişdir).
1439-cu ildə II VLad Drakul Lvov tacirlərinə onun hökmdarlıq etdiyi torpaqlarda ticarətlə məşğul olmalarına, habelə Valaxiya ərazisini keçməklə Osmanlı imperiyasının şəhərləri ilə əlverişli sazişlər bağlamalarına icazə verən xüsusi rüsxətnamə imzalayır. XV əsrin ikinci yarısında Lvov tacirləri Qdansk azad liman şəhəri ilə ticari əlaqələri möhkəmləndirməyə müvəffəq olurlar (Hanza ittifaqının ən vacib şəhərlərindən olan Qdansk vasitəsilə, tacirlər Skandinaviya yarımadası, İngiltərə, Şotlandiya, Niderland və Fransa ilə əlaqə qurmaq imkanı əldə edirdilər). 1460-cı ildə knyaz III Böyük Stefan Lvov tacirlərinə Moldaviya knyazlığının ərazisində geniş ticarət imtiyazlarını təqdim etdi (onlar mal-qaranı və hər şeydən öncə öküzləri, heyvan dərilərini, şərabları, bal, kürü və balıqları ixrac etmək hüququna malik idilər, bunun əvəzində isə, onlar Polşadan dəmir bıçaqlar, hörüklər, baltalar, həmçinin parçalar və gümüş məmulatları idxal etəməyə məcbur edilmişdilər). Parça, silah, at qoşqu ləvazimatları, kənd təsərrüfatı alətləri, dən, ağac, qatran, potaş, mum və bal kimi reeksport (yəni təkrar ixrac) olunması nəzərdə tutulan malların əksəriyyəti Lvov bazarlarında yerli əhali üçün satılırdı. Moldaviya, Valaxiya və Qdanskla yanaşı, Lvov tacirləri həmçinin Krakovda, Varşavada və Vilnoda aktiv ticarət əməliyyatlarını aparır və burada çoxlu sayda kontor binalarına sahib idilər.
Macarıstandan buraya şərab, gümüş, qızıl, mis, dəmir, barıt və mal-qara, Böyük Moskva knyazlığından isə xəz, mum, yuft, müxtəlif bədii məmulatlar gətirilirdi (Lvov tacirləri tez-tez Smolenskə, Novqoroda, Moskvaya və Rusiyanın başqa şəhərlərdə təşrif buyururdular). XV əsrin sonu — XVI əsrin başlanğıcında Lvovun xarici ticarətində kəskin dəyişikliklər baş verdi. Konstantinopolun və Şimali Priçernomoryenin Osmanlılar tərəfindən işğalından sonra tranzit şərq mallarıyla ticarət tənəzzülə uğradı (bu cür ticarətdə ermənilər, yəhudilər, italiyalılar və almanlar üstün idilər). Lvov tacirləri başqa bazarlara və mallara istiqamətini dəyişirdilər, şəhər dən, mal-qara, dəri, həmçinin ağac, mum, duz və şora kimi qiymətli məmulatların satışının əhəmiyyətli mərkəzinə çevrildi.
XVI əsrdə erməni, yunan və yəhudi tacirləri Lvov və Osmanlı imperiyasının şəhərləri arasında sıx ticarət münasibətlərini yenidən qaydaya saldılar. Şərqdən gətirilən malların arasında ipək, atlas, fars xalçaları, nadir dərilər, qızıl, kişmiş, ədviyyatlar, Suriya qoşqusu və ərəb çapağanları üstün idi.
Daxili ticarət və maliyyə
XIV əsrin ikinci yarısında imperator III Kazimir Lvovda zərbxananın təsis edilməsinə və burada gümüş rus qroşikinin kəsilməsinə dair göstəriş verir (rus qroşiki tezliklə Şərqi Avropada ən yayılmış sikkəyə çevrildi). 1370—1372-ci illərdə durğunluq dörvünü yaşayan Lvov zərbxanasının təkrar fəaliyyət göstərməsinə Vladislav Opolçik təşəbbüs göstərmişdir, lakin onun hakimiyyət illərində gümüş sikkələr fərqli çəkidə və müxtəlif növlərdə kəsilirdi. 1378-ci ildən etibarən yeni Qalitsiya başçısı Emerikin nəzarəti altında Lvovda kral Macarıstanlı Lüdvikin adından sikkələr kəsilməyə başlanmışdır.
Lvov zərbxanasında kəsilən qroşiklərin son emissiyası kral II Vladislav Yagellonun idarəçilik dövrünə düşür. 1399-cu ildə, Qalitsiya torpaqlarında uzun illər mövcud olmuş muxtariyyətin tədricən ləğvi, həmçinin Qalitsiya və Krakov pul sistemlərinin unifikasiyası ilə əlaqədar olaraq, rus qroşikinin kəsilməsi (yəni buraxılışı) dayandırılmışdır. Lvov yarımqəpiyinin emissiyası isə bir müddət davam edirdi.
1353—1382-ci illərdə Lvovda III Kazimir, Vladislav Opolçik və Macarıstanlı Lüdvikin adından mis rus dinariləri kəsilirdi; onlar daxili bazarda xırda pul funksiyasını yerinə yetirirdilər. Kopa və ya 60 rus dinarisi 1 rus qroşikinə, müvafiq olaraq 2 rus qroşiki isə 1 Praqa qroşuna bərabər idi.
Knyaz Vladislav Opolçikin hakimiyyət dövründə Lvov zərbxanasında buraxılmış gümüş sikkə nümunələri
Vladislav Opolçik vergi sisteminə, şəhər maliyyələrinin və Lvovun torpaq mülkiyyətinin islahatlarına çox böyük diqqət ayırırdı. O, Lvova "anbarlaşdırmaq hüququnu" təqdim edən ilk şəxs olur (həmin qərar 1380-ci ildə Macarıstanlı Lüdvik tərəfindən təsdiq edilmişdir), tacirlərdən müxtəlif vergiləri toplayan Lvov mıtarı (müasir dildə gömrükçü və ya vergi inspektoru) vəzifəsini təsdiqləyir, şəhər məhkəməsi tərəfindən onun ərazisində baş verən hüquq pozuntularından əldə etdiyi qazancın yarısının şəhər xəzinəsinə keçirilməsini özündə ehtiva edən xüsusi priveley imzalayır. Opolçik Lvov gömrüklərindən və duz satışından əldə edilən gəlirin onda bir hissəsini katolik arxiyepiskopuna bağışlayırdı.
Şəhər torpaqlarının bir hissəsini knyaz vergilərin ödənişindən azad etdi, gəlirlərin önəmli hissəsini o, kilsələrin və şəhər infrastrukturunun inkişafına yönəldirdi (o, həmçinin kilsə torpaqlarını şəhər yurisdiksiyasından götürməyi qərara alır). Şəhər ətraflarının təsərrüfat fəaliyyətinin daha da intensivləşdirilməsi məqsədilə, Opolçik həmin rayonlarda məskunlaşan sakinləri 20 il müddətində vergidən və çinşdən tam azad etmək qərarını qəbul edir. Bundan başqa o, Moraviya və Sileziya vilayətlərindən olan istedadlı sənətkarların Lvova köçürülməsi üçün köməklik göstərirdi. II Vladislav Yagellonun göstərişi ilə 1405-ci ildə Kuyaviya ərazisində yerləşən və Tevton ordeninin tabeçiliyndə olan Dobjin (almanca Dobrin-an-der-Vayksel) şəhərinin və onun ətrafındakı torpaqlarının almanlardan satın alınması və buranın Polşa krallığının tərkibinə daxil edilməsi üçün Lvov sakinlərinə yeni və fövqəladə vergi növü tətbiq edilmişdir.
1425-ci ildə II Vladislav, təzə doğulmuş oğlu və gələcək Polşa kralı III Vladislava sədaqət andı içmiş bütün Lvov meşşanlarını və tacirlərini Polşa krallığının daxilində vergilərin ödənişindən tam şəkildə azad edir. Bununla kifayətlənməyən II Vladislav, 1426-cı ilin mart ayında bütün Lvov meşşanlarını kral elçilərini və şahin ovunu idarə edən boyarları atlar və arabalar ilə təmin etmək öhdəliyindən azad edir.
İqtisadi artım daimi bazarların yaranmasına imkan yaradırdı; burada kənd təsərrüfatı məhsulları və sənətkarların məmulatları ilə aktiv mübadilə prosesi yerinə yetirilirdi. 1472-ci ildən başlayaraq Lvovda ildə iki dəfə - yanvar və iyul aylarında iki həftə boyunca davam edən izdihamlı yarmarkalar açılırdı. Zəngin tacirlər, sənət ustalarının bir hissəsi, katolik kilsələr və monastırlar həmin aylarda sələmçiliklə məşğul olurdular. XVI əsrin sonunda Kornyakt, Kampian və Alembek ailələri sadə şəxslərlə yanaşı magistrat üzvlərini belə kreditləşdirməklə məşğul olaraq, Lvovun ən tanınmış maliyyəçilərinə çevrilirlər.
Yerli sakinlər arasında "kramnitsa" olaraq tanınan ticarətçi dükanlarının böyük hissəsi Bazar meydanında, eləcə də Qalitsiya və Krakov darvazalarının yaxınlığında yerləşirdi. Müasir Staroyevreyska və Serbska küçələrinin yerləşdiyi ərazilərdə yerli şəhər sakinləri bir vaxtlar mal-qara, Teatralna küçəsində (həmçinin müasir Adam Mitskeviç meydanı ilə Berinda küçəsinin kəsişdiyi sahədə) ət və süd, Krkovska küçəsində isə yaraq-əsləhələrin ticarəti ilə məşğul olurdular. Bazar meydanında magistrat və tanınmış şəhər sakinlərinin evləri yerləşirdi, burada aktiv ticarət və edam mərasimləri icra olunurdu; bura orta əsr Lvovunun ən canlı yeri hesab edilirdi.
Məişət və bayramlar
Ruska və Serbska küçələrinin kəsişməsində yerləşən Lvov bankının baş binasının fasadında zondaj elementləri qorunub saxlanılmışdır; belə ki, binanın sanasiya və restavrasiya işləri zamanı, renessans üslublu fasad divarının daxilində "kərpic qotikası" üslubunda olan tağlar və hörülmüş pəncərə qalıqları aşkar edilmişdir.
Lvov tarixinin knyaz dövründən başlayaraq (XIII-XIV əsrlərin sonu), şəhər küçələri taxta tirlərlə döşənilməyə başlamışdı, yaşayış binaların bəziləri isə o dövrdə Avropa ölkələrində yayılmış faxverk tərzində inşa edilirdi (faxverk evləri, daxili gil və ya kərpiclə doldurulan taxta konstruksiyalardan ibarət idi). Qotika dövründə Lvov tipik polyak şəhərini xatırladırdı; çoxsaylı faxverk evləri tədricən daha erkən dövrlərə aid taxta tikililəri sıxışdırmağa başladı, müdafiə tikintiləri, məbədlər və patrisilərin iqamətgahları isə ancaq daş bloklardan və ya kərpicdən tikilməyə başladı. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində yüksək istehkam divarlarının daxili perimetri boyunca uzanmış və daşlarla döşənmiş küçənin fraqmentləri aşkar edilmişdir. Yaxınlıqda axan Poltva çayının və müdafiə qurğularının ikinci xətti yaxınlığında bir zamanlar mövcud olmuş sahilyanı küçənin qalıqları tapılmışdır.
Taxta tikililərin daş binalar ilə əvəz olunması prosesi, şəhəri şərqdən qərbə doğru uzanan ən qədim ticarət yolu boyunca və Bazar meydanının ətrafında yerləşmiş evlərdə izlənilir. Tez-tez baş verən yanğınlara görə taxta və faxverk yaşayış binaları, kamenitse adlanan impozant daş evlər ilə əvəz edilirdi (onların aktiv tikintisi XV-XVI əsrlərə təsadüf edir); həmin kamenitselərdən çox az hissəsi öz ilkin görünüşünü qoruyub saxlamışdır, barokko və rokoko dövrlərində həmin evlərin əksəriyyəti yenidənqurmaya məruz qaldıqları üçün orjinal renessans və ya daha qədim qotika elementlərini yalnız bünövrələrdə, birinci mərtəbələrdə və ya ayrı fraqmentlərdə müşahidə etmək olar. Çox vaxt həmin evlər zəngin tacirlərin isteklərinə uyğun olaraq modifikasiya edilirdilər, kifayət qədər hündür olmayan binalara yeni mərtəbələr əlavə olunur, birinci mərtəbələrdə isə mağaza vitrinləri quraşdırılırdı.
Rayets və digər şəhər məmurlarına mütləq şəkildə polyak tərzli əlbisələrin geyinmələri tapşırılırdı. Arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş və XV-XVI əsrlərə aid edilmiş qotik tərzli ayaqqabı, uzun buruna və pəncə ilə daban hissəsində olduqca dar keçidə malik idi. Ayaqqabının yuxarı hissəsi tək vahid dəridən biçilmişdir. Tapılmış ayaqqabının bütün detalları keyfiyyətli tikişlərin köməyi ilə birləşdirilmişdir. XVI əsrdə şlyaxta üzvlərinin geyindiyi çəkmələrin boğaz hissələri müxtəlif rəngli dəri növlərindən - kordıban və ya tumacdan, meşşanların ayaqqabıları isə sadə qara və ya boz dəridən hazırlanırdı (orta əsr dəbinin bu cür xüsusiyyətləri ilə əlaqədar, Lvov sakinləri arasında Pan, öz müftələri ilə tanınır kimi zərbi məsəl meydana çıxır).
Lvovda bütün dini bayramlar (milli azlıqlara bir sıra məhdudiyyətlər qoyulurdu və onlar həmin şənlikləri əsasən yaşadıqları məhllələrdə bayram edirdilər), həmçinin Polşa krallarının taxta çıxmaları, taxtın varislərinin doğuluşları, dövlətin böyük hərbi qələbələri dəbdəbə ilə qeyd edilirdi. Şəhər kralın və ya başqa yüksək vəzifəli qonaqların səfərləri zamanı öz simasını dəyişərək, daha da möhtəşəm olurdu. Müxtəlif təntənəli hadisələr zamanı magistrat ratuşada banketlər təşkil edirdi, həmçinin kasıb və yoxsul insanlara sədəqə verilməsi məqsdəilə xəzinədən pul ayırırdı. Tez-tez Orta əsrlərin məhkəmə və inkvizisiya dəftərçələrində adları qeyd olunan küpəgirən qarılar, cadugərlər, falçılar və bəsirətlilər Lvov şəhərinin ən məşhur folklor elementləri idilər. Onlar simvolik pul hesabına cadu və ya azar edirdilər, doğuş zamanı iştirak edirdilər, zəhər ağıları və amuletlər hazırlayırdılar, ticarət işlərində və şəxsi həyatda köməklik göstərirdilər. Deyilənlərə görə, Vinniki kəndində yerləşən Lısovka dağı cadugərlərin toplanış yeri idi.
Orta əsr cəmiyyətində kilsə çox böyük təsirdən istifadə edirdi. Dini məhdudiyyətlər etnik və dinlərarası əlaqələri çətinləşdirirdi. Yeni pravoslav kilsələrinin və sinaqoqların tikintisinə maneəçilik törədən katolik patrisilərin müxtəlif təzyiqlərinə baxmayaraq, Lvovda rusinlərin və ya yəhudilərin katolisizm keçidi çox nadir və ciddi müzakirə olunan hadisə hesab edilirdi. Rusinlərin əksəriyyəti öz qədim adlarını qoruyub saxlayırdı. Əgər müxtəlif dinlərin nümayəndələri nikaha daxil olurdularsa, onda bu daha çox dul kişilər və dul qadınlar arasında təkrar nikah şəklində baş verirdi. Əksər hallarda qarışıq nikahlar şəhər kənarlarında və şəhər kəndlərində baş verirdi, çünki, Sredmestye rayonunda belə nikahlar son dərəcə mənfi qəbul edilirdi, həmin nikahın nümayəndələri isə çox zaman cəzalandırılırdı. Qarışıq pravoslav-katolik nikahlardan olan uşaqları pravoslav kilsəsində xaç suyuna salmaq qadağan edilirdi, həmin uşaqlar güc yolu ilə təkrarən katolisizmə qayıdırdılar. Rusinlərin və polyakların arasında nikahların sayını azaltmaq üçün, qarışıq nikahların pozulması proseduru magistrat tərəfindən ciddi şəkildə yüngülləşdirilmişdir.
Tibb və sanitariya
Osmanlı imperiyası ilə müharibədə iştirak etmiş yaralı polyak əsgərlərinin müalicə aldığı məşhur Müqəddəs Lazar şpitalı (hospitalı)
İstehkamlarla, val və xəndəklər ilə mühasirəyə alınmış Orta əsr Lvovu mühasirələr zamanı təmiz içməli su sıxıntısı yaşayırdı. Müdafiə xəndəklərində yerli sakinlər balıq yetişdirirdilər; xəndəklərə tökülən ətraf çaylar isə özləri ilə şəhərdən məişət və sənaye axıntılarını uzaqlaşdırırdılar. Əhalinin artması ilə istehkamların daxilində yerləşdirilmiş su quyuları içməli suya olan Lvov sakinlərinin ehtiyaclarını artıq təmin edə bilmirdi. Bundan başqa, qəbiristanlıqların şəhər mərkəzinə yaxın ərazidə yerləşməsi və güclü leysanların tez-tez baş verməsi əlavə problemlər yaradırdı; su quyularına bəzən tökülən axıntılar heç bir sanitar normalara cavab vermirdi. Sənət emalatxanaları, çörəkxanalar, "laznya" (ukr.Лазня) adlandırılan şəhər hamamları və pivə istehsalı ilə məşğul olan ev təsərrüfatları da böyük miqdarda su sərf edirdi.
Lvov su kəməri haqqında birinci məlumatlar XIII əsrin sonuna aiddir. Lev Daniloviç tərəfindən 1292-ci ildə imzalanan göstərişnamədə Qəsr dağında yerləşən su çeşməsindən Müqəddəs Nikolay bağları vasitəsilə Aşağı qəsr kompleksinə suyun aparılması məqsədilə inşa edilmiş daş novu barəsində xatırlamalar mövcuddur. Daha sonrakı dövrlərdə Yüksək qəsrin ətrafında mövcud olmuş çoxsaylı su mənbələri əsasında daş və taxta materiallarından olan nəhəng su toplayıcı sistem yaradılmışdır. Bu sistem köməyi ilə, təbii su dağlardan axaraq, borular vasitəsilə şəhərin bütün küçələrinə daşınılırdı. Başqa bir sutoplayıcı kompleks Lıçakov təpəsində, daha dəqiq desək Müqəddəs Ruh xəstəxanasına məxsus bağlarda yaradılmışdır (XVI əsrdə həmin bağların ərazisində tədricən hərbi hospitala çevrilmiş Bonifratlar monastırının əsası qoyulmuşdur). XIV əsrdə Lvovda yeni iki vəzifənin əsası qoyuldu; Vasserfürer adlanan birinci vəzifə sahibləri təmiz suları çəlləklərə dolduraraq, arabalar vasitəsilə şəhər boyunca daşıyırdılar, Vassertreger adlanan ikinci vəzifə sahibləri isə daha böyük həcmlərdə suları sifariş buyurmuş sahiblərin evlərinə gətiridilər, lakin hər iki vəzifəni icra edən şəxs, göstərdiyi xidmət əvəzində bəzən həddindən artıq pul tələb edirdi.
1997-ci ildə keçirilmiş genişmiqyaslı qazıntılar nəticəsində Yüksək qəsrdən müasir Knyaz Lev küçəsi boyunca axan çayın məcrası aşkar edilmişdir. XIV əsrdə həmin çay torpaqlanmış, onun məcrası boyunca isə keramik su kəməri salınmışdır (su kəməri müasir Bazar meydanın ətraflarında mövcud olmuş şərq tipli hamamı təmiz su ilə təmin edirdi).
XV—XVI əsrlərdə şəhər hakimiyyəti su təmini probleminin həllində fəal qərarlar qəbul edirdilər. 1404—1407-ci illərdə Peter Ştexerin rəhbərliyi altında Lvovda keramik boruların köməyi ilə suyun sərbəst axınını təmin edən birinci əhatəli su kəməri tikilmişdir, amma həmin boruların dəqiq mövcud olduğu yer indiyə kimi müəyyənləşdirilməmişdir. 1411-ci ildə əlavə olaraq daha 250 boru çəkilmişdir, növbəti iki il ərazində mövcud boru sistemi budaqlanaraq bütün müasir Köhnə şəhər ərazisini əhatə etməyə müvəffəq olmuşdur. 1464-cü ildə Qalitsiya şəhərkənarı rayonunda ilk sutoplayıcı sistem işə salınmışdır, 1471-ci ildə daha iki bu cür sistem Bazar meydanında yaradılmışdır. 1482-1492-ci illər arasında sutoplayıcı sistemlər həmçinin Krakov darvazaları yaxınlığında, Ratuşa binasının önündə, Krakovska küçəsində yerləşən qadın laznyasında və Dominikan monastırı ərazisində inşa edilmişdir. Əgər ilk su boruları keramik materiallardan hazırlanırdılarsa, sonrakı dövrlərdə "rurmaysterlər" (borular üzrə ixtisaslaşmış ustalar) boruların daha qənaətli və möhkəm taxta materiallardan hazırlanmasını qərara alırlar (onlar boru qismində palıd ağacının, qızılağacın və ya şam ağacının deşilmiş gövdələrini istifadə edirdilər). Borularının altında qazılmış səngərlər daşla və ya xüsusi məhlullar ilə bərkidilirdi, boruların birləşdiyi kəsiklərin səthi qatranla örtülürdü, taxta seksiyaların özləri isə qulplarla bərkidilir və möhkəm dəmirlə qandallanırdılar. Su kəmərinin keçdiyi yeraltı marşrut təhlükəsizlik məqsədilə ciddi sirr olaraq saxlanılırdı. XVI əsrin birinci yarısında bütün yeraltı borular Bazar meydanının mərkəzindəki ratuşa binasının qarşısında quraşdırılmış sutoplayıcılarında birləşirdilər, buradan isə taxta kəmərlərin köməyi ilə vahid su meydanın ətrafındakı zəngin meşşan evlərinə bölüşdürülürdü.
Minlərcə insanın həyatına son qoymuş taun, vəba və yatalaq epidemiyaları Orta əsr Lvovu üçün böyük fəalkət idi. Yazılı mənbələrdə qeydə alınmış ilk epidemiya 1288-ci ilin qış aylarına aid edilir (həmin dəhşətli epidemiyanın şəhəri mühasirəyə almış monqol qoşunlarının özləri ilə gətirdikləri ehtimal olunur). 1362-ci ildə baş vermiş taun epidemiyası da yerli əhalinin əksəriyyətinin ölümünə səbəb olmuşdur (1480 və 1484-cü illərdə şəhər magistratı tərəfindən həmin illərdə taun xəstəliyindən vəfat etmiş şəxslərin adları qeydə alınmışdır). 1497-ci ilin payızında Bukovina yaxınlığında baş vermiş döyüşdə məğlubiyyətə (burada söhbət 26 oktyabr1497-ci ildə Moldaviya hökmdarı III Ştefan ilə Polşa kralı I Yan arasında baş vermiş Kozmin meşəsindəki döyüşdən gedir) uğramış polyak qoşunları geri çəkilərək, özləri ilə Lvova yenidən taun epidemiyasını gətirmişdilər.
Xolera epidemiyasından kütləvi şəkildə vəfat etmiş yəhudilərin dəfn edilməsi və matseyvaların (məzar daşlarının) yerləşdirilməsi məqsədilə XIV əsrdə Lvovun mərkəzində geniş qəbiristanlıq yaradılmışdır. Lvov şəhərinin nasistlər tərəfindən işğal edilməsindən sonra Şərqi Avropanın ən qədim yəhudi qəbiristanlığı yerlə yeksan edilmişdir.
Növbəti genişmiqyaslı epidemiyalar Lvovu 1547, 1572—1573, 1588, 1594 və 1599-cu illərdə sarsıtmışdır. Misal üçün 1547-ci ildə baş vermiş epidemiya zamanı kafedral məktəb təcili olaraq təxliyə edilmiş və magistrat rektora onun bütün maliyyə zərərlərini kompensasiya etməyə məcbur olmuşdur. 1587-1589-cu illərdə Lvovda ilk dəfə olaraq "ölüm burqomistri" vəzifəsi təsis edilmişdir; kütləvi epidemiyalar zamanı və ya onun ərəfəsində həmin burqomistrə xüsusi səlahiyyətlər təqdim olunurdu. 1599-cu ildə baş vermiş növbəti epidemiya zamanı təxminən 2 min Lvov sakini vəfat etmişdir (vəfat etmiş sakinlərin xatirəsinə Müqəddəs Voytsex kilsəsi ucaldılmışdır). Epidemiyalar zamanı ölmüş xristianlar şəhərin daxilindəki qəbiristanlıqlarda dəfn edilmirdilər. Günümüzdə Lıçakov qəbiristanlığı kimi tanınan ərazidə XVI əsrdə epidemiyalardan vəfat etmiş sakinlər basdırılırdı.
Monastırların və kilsələrin nəzddində mövcud olmuş qəbirisitanlıqlar Lvovun sanitar durumuna real təhlükə törədirdilər. Şəhər divarlarının daxilində istifadə edilən yeganə böyük qəbiristanlıq Latın kafedralının ətrafında yerləşirdi və katolik icmaya məxsus idi (həmin qəbiristanlıqdan günümüzə kimi yalnız Boim kapellası qorunub saxlanılmışdır). Avstriya idarəsi zamanı Lvovun bütün Orta əsr qəbiristanlıqları ləğv edilmişdir.
Özündə kasıblar üçün tibbi müəssisələrin və xeyriyyə sığınacaqlarının xüsusiyyətlərini birləşdirmiş birinci əlillər evləri kilsə və monastırların nəzdində yaradılmışdır. Onlar dini qardaşlıqların, həmçinin prixoda mənsub adamların və ayrı-ayrı zəngin şəhər sakinlərinin ianələri hesabına fəaliyyət göstərirdilər. Yerli sakinlər tərəfindən qısaca olaraq Şpital (alm.Spital) adlandırılan qədim Müqəddəs Yelizaveta hospitalının binası müasir İvan Podkova meydanı ərazisində imperator III Kazimir tərəfindən inşa etdirilmişdir. Aşağı qəsrin kapellasını (pravoslavlardan əvvəlcədən konfiskasiya edilmiş kapella, daha sonralar Müqəddəs Yekaterina və Müqəddəs Mariya Maqdalinanın şərəfinə katolik kilsə qismində təkrarən təqdis edilmişdir) hospital binasına birləşdirməyi qərara almış knyaz Vladislav Opolçik də xəstələrin müalicəsi üçün hospitala lazımi yardım ayırırdı. Hospitalın və ona bitişik kilsənin rəhbəri knyaz tərəfindən Lvov dəyirmanlarına təyin edilmiş vergilərdən əldə olunan pulla ilə öz məvacibini əldə edirdi. 1399—1408-ci illərdə (digər məlumatlara görə inşaat işləri 1377—1431-ci illərdə aparılırdı) Müqəddəs Ruh kilsəsinin tikintisi həyata keçirilmişdir, onun ətrafında formalaşan əlillər evi isə Müqəddəs Ruh xəstəxanası adlandırılmağa başlamışdır. Baş keşiş və magistrat üzvləri arasında XV əsrin başlanğıcından etibarən xəstəxananın ləvazimatı haqqında mübahisələr davam edirdi, və yalnız 1546-cı ildə Müqəddəs Ruh xəstəxanasının şəhər sakinlərinin öhdəliyinə tapşırılmasına dair yekdil qərar qəbul edilmişdir. Şəhər divarları daxilində yaradılmış digər əlillər evi Müqəddəs Stanislav adını daşıyırdı; Moldaviya hökmdarı tərəfindən 1509-cu ildə şəhərin mühasirə edilməsi zamanı, həmin ev yanaraq məhv edilmişdir.
Orta əsr Lvovunda aptek işi və əczaçılıq güclü şəkildə inkişaf etmişdir. İlk aptekin əsası, hazırki Dominikanlılar monastırının yerində mövcud olmuş Lev Daniloviçin sarayında qoyulmuşdur. Həmin apteki 1270-ci ildə Levin həyat yoldaşı Macarıstanlı Konstantsiya təsis etmişdir. Sonrakı dövrlərdə apteklərin bir çoxu monastırlarınvə hospitalların nəzdində yaradılmağa başlandı (dərmanlardan başqa burada həmçinin ədviyyatlar, quru meyvələr, fındıqlar, şəkər, uzaq diyarlardan gətirilmiş düyü, sitrus meyvələri, sabun, şirnilər, müalicə otları, həmçinin şamlar, zeytun yağı, rənglər və başqa qənaətli mallar satılırdı). Xalq reseptləri və Avropa traktatları üzrə yaradılan dərman vasitələri həkimlər və cərrahlar, həm də şəxsi istifadə üçün bir çox meşşanlar tərəfindən hazırlanırdı.
1392-ci ilin şəhər xronikalarında və aktlarında əczaçı Klementin adı xatırlanır, 1445-ci ilə aid başqa bir xronikada Lvov vətəndaşlığını almağa müraciət etmiş Vasili Rusin haqqında məlumatlar var. XV əsrin ortalarında Lvovda əczaçı defisiti mövcud idi və magistrat bu səbəbdən yadelliləri dəvət etməyə, həmçinin məlhəmlərin və dərmanların alınmasına dair külli vəsait ayırmağa məcbur olur. XV əsrin ikinci yarısında formalaşan müasir görkəmli birinci daimi aptek binası Lvovun Bazar meydanı ilə Drukarska küçəsinin kəsişməsində yerləşirdi. 1574-cü ildə aptek binası zəngin Zentkeviç ailəsi tərəfindən satın alınır. XVI əsrin ikinci yarısında aptek binasına Martsin Stajaxovski adlı məşhur əczaçı alim rəhbərlik edirdi. O, magistrat tərəfindən vergi ödənişindən azad edilmiş likör satışına icazə əldə edir. 1596-cı ildə hərbi doktor rütbəsi almış erməni əsilli əczaçı Pavel Abrahamoviç tezliklə aptek binasının yeni sahibinə çevrilir.
Orta əsr həkimləri və aptekçiləri qanalma prosedurunu, eləcə də çiçək tozlarından hazırlanmış məlhəmləri geniş tətbiq edirdilər, xəstələrə, hamilələrə və uşaqlara macar şərabı, süddə üyüdülmüş kəhrəba, sirkədə həll edilmiş bal, fındıq, tinktura və duzlu sədəfotu, zəfəran, darçın, qərənfil (mixək tozu), sürvə və lyubistoka, sarımsaq və yaşıl sədəfotu cövhərini, it və digər heyvanların piyini verirdilər. Həmçinin bir çox Lvov aptekçiləri əlkimya ilə də maraqlanırdılar, lakin kilsə buna olduqca neqativ yanaşırdı və belə "tədqiqatçıları" cadugərlər kimi təqib edirdi. Bunabaxmayaraq, Lvov kimyaçıları Praqa və Almaniyada yaşayan digər "kolleqaları" ilə sıx dostluq münasibətləri saxlayırdılar.
Şərhlər
Tümən - on min döyüşçüdən ibarət qoşun birliyi. On minlik qoşunun başçısı tümənbaşı, tümbaşı adlanırdı.
Detinets və ya Ditinets (ukr.Дитинець) - Qədim Rus şəhər mərkəzlərinin istehkamlar ilə möhkəmləndirilmiş hissəsi. Əsasən bir neçə hektar sahəni əhatə edirdi.
Maqdeburq hüququnun bir sıra elementləri, misal üçün voyt vəzifəsinin səlahiyyətləri barəsində olan bəndlər knyaz dövründə də mövcud idi. Buna görə də tarixçilərin fikirlərinə görə, 1356-cı ilin kral fərmanı Maqdeburq hüququnu sıfırdan tətbiq etmək əvəzinə daha çox mövcud status-kvonu təsdiq edirdi.
Tədricən "papanın" arxa pəncələri üzərndə duran katolik şiri, dörd pəncəsi üstündə hərəkət edən "rus" şirini sıxışdırıb aradan çıxardır.
Ehtimal olunur ki, Dorinq, Kaffa adı ilə tanınan və müasir Feodosiya şəhərinin ərazisində mövcud olan Genuya koloniyasında dünyaya gəlmiş və ya buraya digər italiyalı ticarətçilər ilə birlikdə köçmüşdür.
Folvark (alm.Vorwerk) bir sahibə aid olan və daxilində adətən mülkədarlıq təsərrüfatı yerləşdirilən malikanə kompleksinə verilən addır.
Alman işğalı zamanı burada tuberkulyoz kimi yoluxucu xəstəliklərdən vəfat etmiş şəxslərin icazə olunmamış dəfnləri yerinə yetirilirdi. Bu qalıqlarlar nasistlərin tətbiq etdiyi kremasiya standartlarına uyğun olaraq yandırılmırdı, buna görə də alman işğal hakimiyyəti ilkin olaraq qəbiristanlığın fəaliyyətini qadağan edir, daha sora isə oradakı qəbir daşlarını müntəzəm şəkildə məhv etməyə başlayır.
Milad vertepi (it.Presepio) olaraq da tanınan Şopka - İncil və ya gülməli süjetlərin təsəvvür edilməsi məqsədilə istifadə edilən miniatür marionet kuklaların və kiçik qurğuların toplandığı böyük yeşiyə verilən addır.
Çəkməçilərə məxsus Lvov sex təşkilatı haqqında ən erkən şəhadətnamə 1386-cı ilə aid edilir. 1459-cu ildə toxucular sexi şəhərdə leqal şəkildə fəaliyyət göstərmələri üçün özəl nizamnamə əldə etmiş ilk sex təşkilatı olur.
1379-cu ildə Lvov şəhəri şərq mallarının anbarlaşdırılması üzrə mütləqiyyət hüququnu əldə edir və beləliklə də şərq ölkələrindən Polşaya istiqamət edən karvanların hamısı Lvovu dayanacaq məntəqəsi qismində istifadə etməyə başlayırlar.
Генсьорський А. "Галицько-Волинський літопис. Процес складання; редакції і редактори". Київ, 1958.
Бартоломей Зіморович. «Потрійний Львів. Leopolis Triplex» , Пер. з латин. Н. Царьової; Наук. комент. І.Мицька. Відп. ред. О. Шишка. — Львів: «Центр Європи», 2002. — 224. ISBNISBN 966-7022-30-7.
Józef Skrzypek, Studia nad pierwotnym pograniczem polsko-ruskim w rejonie Wołynia i Grodów Czerwieńskich, PWN, Warszawa 1962
Klaniczay, Gábor (2002). Holy Rulers and Blessed Princes: Dynastic Cults in Medieval Central Europe; Seite 123, Cambridge University Press.ISBN 0-521-42018-0.
Лев Данилович: «князь думен и хоробор на рати» чи «безчесний князь»? / Л. Войтович // Україна в Центрально-Східній Європі: Зб. наук. пр. — К.: Інститут історії України НАН України, 2013. — Вип. 12-13. — С. 148-189.
Войтович Л. Король Данило Романович: політик і полководець 2016-08-25 at the Wayback Machine // Доба короля Данила в науці, мистецтві, літературі. — Львів, 2008. — С.22–97.
Zmiana niemieckich nazw miejscowości. Gazeta Lwowska. Nr 60 z 15 marca 1939. səh. 2.
Леонтій ВОЙТОВИЧ. Лев Данилович і боротьба за Краківський престол в останній чверті XIII ст (PDF). Львівський національний університет імені Івана Франка вул. Університетська, 1, Львів, 79000. (#invisible_char)
Повѣствование о России. Университетская типография, Москва, 1838. səh. 65/417.
Henryk Paszkiewicz. Polityka ruska Kazimierza Wielkiego. Kraków 2002. ISBN83-88385-05-4.
Grzegorz Błaszczyk. Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności. Tom I. Trudne początki. Poznań 1998. ISBN83-232-0839-5.
Halina Lerski (1996). "Casimir III the Great". Historical Dictionary of Poland, 966–1945. ABC-CLIO Press. 249–250. ISBN0313034567. İstifadə tarixi: 8 September 2012.
Czołowski A. Wysoki zamek. — Lwów : Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa, Drukarnia Ludowa, 1910. — S. 21. (pol.)
Simas Sužiedėlis, ed. (1970–1978). Liubartas // Encyclopedia Lituanica. III. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. 411–412. ISBN74-114275.
"European Kingdoms - Eastern Europe - Galicia". The History Files. Kessler Associates. İstifadə tarixi: 2014-12-13.
History of Galicia
Raimund Friedrich Kaindl (1911). [Online Geschichte der Deutschen in den Karpathenländern] (#bad_url). Gotha: F.A. Perthes.
Dyoniz Zubrzycki. Kronika miasta Lwowa. nakładem autora, 1844, Właściciel od oryginału - Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej. 98/492. ISBN9781241441982.
Dr. Mykola Kobyletsky. Das Magdeburger Recht in der Ukraine des XIV. - XIX. Jahrhunderts (PDF). Jura Uni, Frankfurt. (#invisible_char)
"Dzisiaj wspominamy patronkę Polaków i apostołkę Litwy". L24.
Кучкин, Владимир Андреевич (Кучкин В. А.) (2015). Датировка списка «А се имена градом всѣм русскым далним и ближним» (PDF). Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 70–72.
Józef Mandziuk. Z dziejów archidiecezji lwowskiej. Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 2/2, 35-59.
Michalski C. Odrowąż Dobiesław h. Odrowąż (zm.1433) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk, 1978. — T. XXIII/3, zeszyt 98. — S. 544. (pol.)
↑ Мирон КАПРАЛЬ (Львів). Подільська шляхта XIV—XVI століть у дослідженні Віталія Михайловського (Михайловський В. Еластична спільнота: Подільська шляхта в другій половині XIV — 70-х роках XVI століття). 2016-03-25 at the Wayback Machine — С. 700.
Jonathan Eagles. Stephen the Great and Balkan Nationalism: Moldova and Eastern European History. I.B.Tauris (December 23, 2013). 58/256. ISBN978-1780763538.
Niesiecki K. Korona Polska przy Złotey Wolnosci Starożytnemi Wszystkich Kathedr, Prowincyi y Rycerstwa Kleynotami Heroicznym Męstwem y odwagą, Naywyższemi Honorami a naypierwey Cnotą, Pobożnością y Swiątobliwością Ozdobiona… — Lwów : w drukarni Collegium Lwowskiego Societatis Jesu, 1738. — T. 2. — 761 s. — S. 471. (pol.)
Karolina Grodziska. Miasto jak brylant... Księga cytatów o Lwowie (PDF). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2007. ISBN97883–242–1489–1. (#invisible_char)
Agnieszka Szymaszek. "Księżna, która pokochała Tatry". Współpracownik Onet.pl.
Isabel Röskau-Rydel. Kultur an der Peripherie des Habsburger Reiches: Die Geschichte des Bildungswesens und der kulturellen Einrichtungen in Lemberg von 1772 bis 1848. Verlag: Harrassowitz, O (1. Januar 1993). 22/421. ISBN978-3447034234.
Gerhard Buchda. Magdeburger Recht. In: Adalbert Erler (Hrsg.) u.a.: Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte. Band 3. Erich Schmidt Verlag, Berlin 1984. ISBN3-503-00015-1.
Wołodymyr Wujcyk. "Brama Halicka we Lwowie". Wydawnictwo "Centrum Europy" Lwów, ul. Kościuszki 18 Wszystkie prawa zastrzeżone.
"Araldica del biscione dei Visconti". Gnomi di caverna - fate, draghi e altri folletti italiani.
Daniel Z. Stone. The Polish-Lithuanian State, 1386-1795. University of Washington Press. 41/392. ISBN9780295803623.
Grzegorz, Rąkowski (2008). LWÓW. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część IV (polyak). Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”. səh. 229. ISBN978-83-89188-70-8.
Grzegorz Rąkowski. Lwów Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2008. 263/399. ISBN978-83-89188-7-00. (#invisible_char)
Немировский Е. Л.. Иван Фёдоров (около 1510—1583) / Отв. ред. А. А. Чеканов. — М.: Наука, 1985. — 320 с. (PDF). (#parameter_ignored)
Łoziński W. Sztuka Lwowska w XVI i XVII wieku. Architektura i rzeźba. — Lwóww : H. Altenberg, 1901. — S. 7.
Smirnow Jurij. Boże Narodzenie Ormian lwowskich w odzyskanej świątyni (PDF) (polyak) (= Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne). Kraków, ul. œw. Filipa 7: Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego. Nr 32/33. ISBN1233-8605.
Cielątkowska. R.. Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczypospolitej. — Gdańsk: Art-Styl, 1998. — S. 76. . ISBN83-905682-7-6.
Смірнов Ю. (2010). За редакцією А. Козицького (ed.). Костел св. Анни - Енциклопедія Львова. Львів: Літопис. Том 3, 501–504. ISBN978-966-7007-99-7.
Замостяник І. В.. Тестамент львівського архітектора Павла Римлянина (PDF). // Український археографічний щорічник. Збірник наукових праць. — 2009. — № 13. —. 457—465.
Charewiczowa Łucja, Czarna Kamienica i jej mieszkańcy : z 33 ilustracjami w tekście, Lwów 1935, s. 49–62.
P. Włodek, A. Kulewski. Lwów : przewodnik. Pruszków 2006. s. 71. ISBN83-89188-53-8.
Elżbeta Lisowska, Andrzej Lisowski (2007). Lwów od środka, Rynek. Warszawa: Wydawnictwo RM. 22. ISBN9788372434678.
Любченко В. Ф. (1981). Львівська скульптура XVI—XVII століть. Київ: Наукова думка. 57–60. ISBN978-966-7007-99-7.
Справочник «Памятники градостроительства и архитектуры Украинской ССР» (том 3 ст.54)
↑ Inge Bily, Wieland Carls, Katalin Gönczi. Sächsisch-magdeburgisches Recht in Polen: Untersuchungen zur Geschichte des Rechts und seiner Sprache. Walter de Gruyter, 1 jan. 2011. 26/490.
Andreas R. Hofmann, Anna Veronika Wendland: Stadt und Öffentlichkeit in Ostmitteleuropa 1900–1939: Beiträge zur Entstehung moderner Urbanität zwischen Berlin, Charkiv, Tallinn und Triest. Steiner, Stuttgart 2002, ISBN 978-3-515-07937-2, S. 158; Abbildung der Stadt 1617 in Civitates orbis terrarum von Georg Braun und Frans Hogenberg.
Eduard Mühle. Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen. Böhlau Verlag Köln Weimar, 2011. 259/395. ISBN978-3-412-20693-2.
Łoziński W. Patrycyat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku… — S. 70.
Leonid Sokołow. "Lwów wsławił się jako „najbardziej ukraińskie z ukraińskich miast". Właśnie stąd nieustannie dochodzą głosy, jaka ma być Ukraina, żeby nie stać się „Małorosją"". w Historia, Kresopedia, międzywojnie Przez Marcin_Skalski.
Leszek Podhorodecki. "Kraków-Lwów na przestrzeni dziejów - Początek wspólnej drogi". Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich. Oddział w Krakowie. (#invisible_char)
Володимир Меламед. "У княжому Львові (XIII-XIV ст.ст.)" (ukrayna). Часопис «Ї». İstifadə tarixi: 2014-11-07.
Eleonora Nadel-Golobič. Armenians and Jews in medieval Lvov : Their role in oriental trade, 1400-1600. Cahiers du monde russe et soviétique. pp. 345-388.
Pasachoff & Littman, p. 163.
"COUNCIL OF FOUR LANDS - JewishEncyclopedia.com". www.jewishencyclopedia.com. İstifadə tarixi: 2017-03-30.
Н. Кривонос, В. Грабовецкий. "Армянская колония во Львове в XIV—XVIII веках" (PDF).
↑ Ольга Швагуляк-Шостак. Львовский Арарат. форум Вардананк.
Симеон Лехаци. "15. ОПИСАНИЕ ГОРОДА ЛЬВОВА". СРЕДНЕВЕКОВЫЕ ИСТОРИЧЕСКИЕ ИСТОЧНИКИ ВОСТОКА И ЗАПАДА - М. Восточная литература. 1965.
Разин Е. А. История военного искусства. Развитие военного искусства в национальных и крестьянских войнах Центральной Европы в XIV—XVI вв. 486.
Грицкевич, А. П. (1967). "Армянская мануфактура в Белоруссии в конце XVIII в." (PDF). Вестник общественных наук АН АрмССР. 44–53.
Борис Владимирович Праздников (Jun. 19th, 2013). "История греческого присутствия во Львове".
Ігор Лильо. "Грецький світ Львова" (ukrayna). Карта Львова. İstifadə tarixi: 2014-12-11.
Władysław Łoziński (1890). Patrycyat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt. 77–80, 89, 98/305.
Микола Хмільовський, РІСУ. "Таємниці домініканського монастиря у Львові. Оповідь 1. Руська церква Апостолів Петра і Павла". ДАЙДЖЕСТ.
Архітектура Львова: Час і стилі. XIII—XXI ст. Львів: Центр Європи. 2008. 30, 72, 82. ISBN978-966-7022-77-8.
Вечерський В. Українські монастирі. — К., Харків: ТзОВ «Інформаційно-аналітична аґенція „Наш час“», ВАТ «Харківська книжкова фабрика „Глобус“», 2008. — 400 с., іл. — С. 332—333. — ISBN 978-966-1530-06-4, ISBN 966-8174-12-7 (серія).
Ґруневег М. Опис Львова // Жовтень. — 1980. — № 10. — С. 111
Крип'якевич І. Історичні проходи по Львові… С. 126
Иван Фёдоров Послесловие к львовскому «Апостолу» 1574 года
Апостол. Львов, 25/II 1573 — 15/II 1574 стр. 551
Я.І.Дзира. (2003.). Енциклопедія історії України: Том 1: А-В] (PDF). Редколегія: Смолій Валерій Андрійович (голова) та ін. НАН України. Ін-т історії України. 688.
Володимир Александрович. "Відкриття малярської спадщини Галицько-Волинського князівства XIII століття" (PDF) (ukrayna). İstifadə tarixi: 2014-12-21.
Володимир Александрович. "Західноукраїнські ікони «мініатюрного стилю» — невідомий аспект мистецької культури XIII століття" (PDF) (ukrayna). İstifadə tarixi: 2014-12-21.
Inne daty urodzenia: 1308 (M. Wilamowski, Bolesław Jerzy II, (w:) Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 286-287), przed 1311 (Encyklopedia PWN 2013-12-26 at the Wayback Machine), przed 1313 (O. Balzer, Genealogia Piastów, wyd. 2, Kraków 2005, s. 785).
Bogdan Snoch Szkolny słownik historii Polski od pradziejów do roku 1795, wyd. 1995, s. 92
Тлущак Ю. М., Тлущак А. Ю. (PDF) (ukrayna). Таврійський національний університет ім. В. І. Вернадського. 2014-02-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
Євген Равський. "Львівські роди" (ukrayna). Разом. İstifadə tarixi: 2014-12-11.
The Battle of Cosmin Forest, Tadeusz Grabarczyk, The Oxford Encyclopedia of Medieval Warfare and Military Technology, Vol. 1, ed. Clifford J. Rogers, (Oxford University Press, 2010), 434.
Смірнов Ю. (2010). Костел св. Войцеха. За редакцією А. Козицького. Львів: Енциклопедія Львова, видавництво Літопис. том 3, сторінки 508—509. ISBN978-966-7007-99-7. (#apostrophe_markup)
Ədəbiyyat
Бірюльов Ю. (2008). Архітектура Львова. Час і стилі ХІІІ-ХХІ ст. Львів: Центр Європи. 720. ISBN978-966-7022-77-8.
Дубнов С. (2003). Краткая история евреев. Ростов-на-Дону: Феникс. 576. ISBN5-222-03451-8.
Заяць О. (2012). Громадяни Львова XIV-XVIII ст.: правовий статус, склад, походження. Львів: Інститут української археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України. 558. ISBN978-966-02-6391-8.
Ісаєвич Я., Литвин М., Стеблій Ф. (2006). Історія Львова. Том 1. Львів: Центр Європи, Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України. 296. ISBN966-7022-59-5.
Капраль М. (2010). Привілеї національних громад міста Львова (XIV-XVIII ст.). Львів. 576. (#parameter_ignored)
Капраль М. (2010). Привілеї міста Львова (XIV-XVIII ст.). Львів: Львівський національний універсистет ім. І. Франка. 544.
Капраль М. (2013). Економічні привілеї міста Львова XV-XVIII ст.: привілеї та статути ремісничих цехів і купецьких корпорацій. Львів: Львівський національний універсистет ім. І. Франка. 815. ISBN978-966-02-4312-5.
Качор І. (2009). Середньовічний Львів. Фортифікації. Львів: Апріорі. ISBN978-966-2154-22-1.
Козак Л., Тучапський Я. (2000). Храми Львова. Львів. 173.
Козицький А., Білостоцький С. (2001). Кримінальний світ старого Львова. Львів: Афіша. 230. ISBN966-7760-90-1.
Козицький А., Підкова І. (2007). Енциклопедія Львова. Том 1. Львів: Літопис. 656.
Мельник Б. (2001). Довідник перейменувань вулиць і площ Львова. XIII—XX ст. Львів: Світ. 128. ISBN966-603-115-9.
Мельник Б. (2006). Вулицями старовинного Львова. Львів: Світ. 272. ISBN966-603-393-3.
Мельник І., Масик Р. (2012). Пам'ятники та меморіальні таблиці міста Львова. Львів: Апріорі. 320. ISBN978-617-629-077-3.
Мельник І. (2012). Галицьке передмістя та південно-східні околиці Королівського столичного міста Львова. Львів: Апріорі. 352. ISBN978-617-629-076-6.
Мельник І. (2010). Довкола Високого Замку. Шляхами і вулицями жовківського передмістя та північних околиць міста Львова. Львів: Апріорі. 287. ISBN966-215432-9.
Мельник І. (2009). Львівський Новий Світ та південні околиці королівського столичного міста Галичини від Святого Юра до Наварії. Львів: Центр Європи. 287. ISBN978-966-7022-82-2.
Мельник І. (2008). Львівські вулиці і кам'яниці, мури, передмістя та інші особливості королівського столичного міста Галичини. Львів: Центр Європи. 384. ISBN978-966-7022-79-2.
Мельник І., Загайська Р. (2010). Личаківське передмістя та східні околиці королівського столичного міста Львова. Львів: Центр Європи. 352. ISBN978-966-7022-88-4.
Овсийчук В. (1966). Львовская живопись XVI-XVIII в.в. Автореферат. Ленинград. 29.
Овсийчук В. (1969). Архітектурні пам'ятки Львова. Львів: Каменяр. 169.
Островский Г. (1982). Львов. Ленинград: Искусство. 239.
Островский Г. (1978). Художественные музеи Львова. Ленинград: Искусство. 211.
Палков Т. (2007). Львов. Путеводитель. Львов: Ладекс. 103. ISBN966-8233-03-4.
Пшик В. (2008). Укріплені міста, замки, оборонні двори та інкастельовані сакральні споруди Львівщини XIII-XVIII ст. Львів: Дизайн-студія. 239. ISBN966-8095-03-0.
Секретарюк В. (1984). Історія Львова. Київ: Наукова думка. 412.
Трегубова Т., Мих Р. (1989). Львів. Архітектурно-історичний нарис. Київ: Будівельник. 272. ISBN5-7705-0178-2.
Харчишин О. (2011). Український пісенний фольклор в етнокультурі Львова: трансформаційні процеси, міжкультурні пограниччя. Львів: Простір-М. 368. ISBN978-966-02-6118-1.
Якимович Б. (1992). Історія українського війська. Львів: Світ. 712. ISBN5-7773-0149-7.
Історія Львова в документах і матеріалах. Київ: Наукова думка. 1986. 420.
История городов и сёл Украинской ССР в 26 томах. Львовская область. Киев: Украинская советская энциклопедия. 1978. 795.
Mańkowski T. Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku. Lwów: 1936. 150.
Lvov portalı
September 23, 2021
lvov, orta, əsrlərdə, orta, əsr, lvov, şəhəri, tarixi, qərbi, bölgəsinin, önəmli, iqtisadi, mədəni, siyasi, mərkəzlərindən, biri, onun, tarixi, xiii, əsrdə, şəhər, istehkamlarının, əsasının, qoyulması, əsrin, ikinci, yarısına, kimi, davam, edən, geniş, dövrlər. Lvov orta esrlerde ve ya Orta esr Lvov seheri tarixi Qerbi Rus bolgesinin onemli iqtisadi medeni ve siyasi merkezlerinden biri idi Onun tarixi XIII esrde seher istehkamlarinin esasinin qoyulmasi ve XVI esrin ikinci yarisina kimi davam eden genis dovrleri ehate edir mehz hemin dovrlerde Rec Pospolita dovletinin yaranmasi ve Yagellonlar sulalesinin hakimiyyet dovrunun tamamlanmasi bas vermisdir Yazili salnamelerde Lvov seherinin ilk xatirlamalari XIII esrin ortalarina daha dogrusu 1256 ci ile aid edilir XIII esrin ikinci yarisindan etibaren Lvov Qalitsiya Volin knyazliginin en boyuk seherine 1341 ci ilden sonraki dovrlerde ise Polsanin terkibinde olan rus kralliginin merkezine cevrilir 1370 ci ilde Lvov Macaristan kralligi terefinden isgal edilir 1387 ci ilde ise yeniden Polsa kralliginin terkibine daxil olur 1433 cu ilden sonra seher Polsa kralligininin erazisinde formalasdirilmis Rus voyevodaligi adli inzibati vahidin merkezine cevrilir Orta esr Lvov seherinin ehalisi coxmilletli olmasi ve muxtelif konfessiyalara bolunmesi ile ferqlenirdi ki bu da tez tez muxtelif icmalarin arasinda aciq munaqiselerin ve qarsi terefli nifretlerin yaranmasina sebeb olurdu Lvov tarixiBu meqaleler olke seriyasindandirOrta esrlerRec Pospolita dovruOtuzillik muharibe dovruAvstriya Macaristan dovruGeneral qubernatorluq dovruHolokost dovruXronologiyaMemarliq tarixiHutsul sesessiyasiMerlerParklarLvov portalibmr Mundericat 1 Tarix 1 1 Qalitsiya Volin knyazligi 1 2 Polsa kralligi 2 Sehersalma ve planlasdirma 3 Memarliq 4 Ehali 4 1 Rusinler 4 2 Almanlar 4 3 Polyaklar 4 4 Yehudiler 4 5 Ermeniler 4 6 Yunanlar 4 7 Italyanlar 5 Din 5 1 Katolisizm 5 2 Pravoslavliq 5 3 Ermeni kilsesi 5 4 Iudaizm 6 Medeniyyet 7 Tehsil ve elm 8 Tebeqeler ve hakimiyyet orqanlari 9 Iqtisadiyyat 9 1 Xarici ticaret 9 2 Daxili ticaret ve maliyye 10 Meiset ve bayramlar 11 Tibb ve sanitariya 12 Serhler 13 Istinadlar 14 EdebiyyatTarix RedakteArxeoloji qazintilarin melumatlarina esasen muasir Lvov ve onun en yaxin etraflarinin yerlesdiyi eraziler qedim tayfalar terefinden hele mezolit dovrunde meskun edilmisdir Lvov seherinin simal qerbinde yerlesen seher tipli Bruxovici pol Brzuchowice adli qesebede askar edilmis bir nece qedim yasayis menteqesinin ve magaralarin qaliqlari hemcinin Vorontsev Starunya medeniyyetine aid olan coxsayli das memulatlari e e VI IV minillikler buna sahidlik edir 1 Qesr daginda elece de Lisovka Jupani ve Vinniki seherinin yaxinliginda yerlesen Certova skala yuksekliklerinde arxeoloqlar terefinden askar edilmis ekinci ve maldar tayfalarinin qesebelerinin arxeoloji izleri mis dovrunun sonlarina aid edilir mis dovrunun yasayis meskenlerinde askar edilmis artefaktlari alimler calavari qedehler medeniyyetine aid edirler Hazirki Ivan Franko adina seher parkinin erazisinde erken tunc dovrunde yaradilmis qedim kurqanin qaliqlari saxlanilmaqdadir 2 1 1992 ci ilde muasir Dobrobut adli bazarin yerlesdiyi erazide kecmis Krakovskoye adli seher kenari hazirda ise knyaz Yaroslav Osmomisl meydani aparilan qazinti isleri zamani Frakiya Hallstatt e e I minilliyin ortalari Cernyaxov IV esr Praqa VI esr ve Luka Raykovets VIII IX esrler medeniyyetlerinin izleri tapilmisdir Hallstatt medeniyetine aid edilen daha bir qedim yasayis menteqesinin qaliqlari ise 1986 ci ilde Teatralna kucesinde ve 1987 ci ilde Ivan Podkova meydaninda askar edilmisdir 1 3 Muasir Lvovun erazisinde en qedim daimi slavyan qesebeleri Poltva cay vadisi ve Znesenye tepeleri arasinda movcud idi Muasir Znesenye regional landsaft parkinin erazisinde daha dogrusu Ilan daginin zirvesinde VII X esrler arasinda Svyatovit tanrisinin butperest mebedi movcud olmusdur xalq arasinda bu cur mebedler kapisse ukr Kapishe adlandirilirdi onun etrafinda ise boyuk seherin esasi qoyulmusdur gunumuzde hemin yer Svyatovit sahesi olaraq taninir Qonsuluqdaki Baba daginda Dogus dagi olaraq da taninir da texminen hemin dovre aid edilen daha bir kapisse ve yasayis meskeninin qaliqlari askar edilmisdir Arxeoloqlar terefinden teyin edilmisdir ki X esrde hemin yasayis meskeni oz yerini Qesr daginin qerb yamacina dogru deyismis kohne qesebenin cox hissesi ise dagidilmisdir Bundan sonra hemin yasayis menteqesi Znesenye ukr Znesinnya adlanmaga baslamisdir ve bu ad slavyan menseli en qedim Lvov toponimlerinen biri hesab edilir 4 5 6 Ehtimal ki XI esre aid edilen daha bir qedim yasayis meskenini izleri Ivan Franko parkida tapilmisdir 2 Bundan basqa Lvovda ve onu ehate eden coxsayli seheretrafi kendlerde Perun Rod Rojanitsa ve Veles tanrilarina hesr olunmus qedim butperest kapisselerin qaliqlari qorunub saxlanilmisdir Muasir Lvovun etraflarinda yazi seneti cox qedim dovrlerden inkisaf etmisdi buna 1988 ci ilde Zveniqorod Qalitski kendinde tapilmis ve XII esrin birinci yarisina aid edilen tozagaci qabigindan hazirlanmis manuskriptler sahidlik edir bu Ukrayna erazisinde askar edilmis yegane tozagaci qabigindan hazirlanmis manuskript numuneleri hesab olunur 1 Orta esr Lvovunu tedqiq eden ekser tarixsunaslar terefinden baslica menbeler olaraq Qalitsiya Volin salnamesi 7 Almaniyali tacir Martin Qruneveqin xatire kitabi burqomistr Iohann Alnpek terefinden 1618 ci ilde Koln seherinde cap edilen Lvov seherinin topoqrafiyasi basqa bir Lvov burqomistri olmus Yuzef Bartolomey Zimorovicin Leopolis Triplex adli xronikasi 8 Xodinitski terefinden 1829 cu ilde nesr edilen Qalitsiya ve Lodomeriya kralliqlarinin sanli paytaxti Lvovun yaranma tarixinden dovrumuze kimi kitabi 1844 cu ilde Denis Zubritski terefinden nesr edilen Lvov seherinin xronikasi arxivarius Aleksandr Colovskinin Lvov Rusiya dovrunde eseri 1894 cu ilde professor Pappe terefinden nesr edilen Lvov seherinin tarixinin qisa hekayesi kitabi hemcinin Lvov Universitetinin professoru Yaroslav Isayevicin redaksiyasinin altinda isiq uzu goren Lvovun tarixi 1984 Lvovun tarixi muxtelif senedlerde ve materiallarda 1986 Lvov Tarixi qisa hekayeler 1996 kitablari istifade olunur 4 Qalitsiya Volin knyazligi Redakte Rus krali Lev Danilovicin rehberliyi altinda Qesr daginin zirvesinde ucaldilmis Polsa krali III Kazimir terefinden genislendirilmis ve XIX esrde sokulmus meshur Yuksek qesr pol Wysoki Zamek kompleksi 1292 ci ilde Lev Danilovic terefinden Poltva cayinin sahilinde hazirda Kohne seherin merkezi insa edilmis ve uzun iller kral iqametgahi funksiyasini yerine yetirmis Asagi qesr pol Niski Zamek kompleksi Lvovun seher qisminde yazili menbelerde ilk defe yada salinmasi Qalitsiya Volin Halic salnamesinde rast gelinir mehz hemin salname 1256 ci ilin payizinda Xolm daha sonralar Xelm olaraq adlandirilan seherinde bas vermis boyuk yangini ve bu hadisenin Lvova olan tesiri haqqinda genis izahat verir 9 Qalitsiya knyazi Daniil Romanovic Lvov seherinin efsanevi banisi hesab edilir deyilene gore seher oz muasir adini knyazin oglu Lev Danilovicin serefine elde etmisdir 10 2 1 11 12 6 13 Bununla bele o dovrun hec bir yazili menbesi bele iddia ucun ciddi esaslar vermir Ukraynali tarixci alim Leontiy Voynovic Belarus Litva salnameleri ve XVI XVIII esrlerde yasayib yaratmis muelliflerin eserleri esasinda iddia edir ki seherin esasi Lev Danilovic terefinden qoyulmusdur Seher Lev Danilovice mexsus olan Peremisl torpaginin ve Belz knyazliginin serhedinde yerlesirdi 14 Basqa bir tarixci alim Yaroslav Isayevic hesab edir ki knyaz Daniil Romanovic seherde aparilan tikinti quruculuq islerine rehberlik edir onun oglu Lev Danilovic ise birbasa islerin aparildigi saheye nezaret edirdi Voytovic hemcinin qeyd edir ki 1245 ci ilde San cayinin sahilinde yerlesen Yaroslav seherinin etrafinda bas vermis doyus zamani Lev Danilovic artiq elahidde bir alaya komandirlik edir ve netice etibari ile sexsi xanedanliq merkezine sahib olur ve bu sebebden de atasinin birbasa icazesi olmadan xanedanliginin erazisinde istenilen seherin esasini qoymaq selahiyyetine malik olur 15 Bununla bele seher faktiki olaraq salnamelerdeki yadasalmalardan daha onceki dovrlerde de movcud olmusdur 1980 ci illerin baslangicinda seher arsenalinin qerb divari etrafinda heyata kecirilen restavrasiya ve sanasiya isleri zamani ehtimal ki 1213 cu ilde hazirlanmis palid konstruksiyalarinin qaliqlari uze cixarilmisdir 1 Bir cox muasir tarixsunas alimler terefinden Lvov seherinin qerbi Rus torpaqlarina monqol tatar ordusunun birinci basqinindan derhal sonra yeni 1239 cu ilde qaret edilmis dovletin teserrufat fealiyyetini stimullasdirmaq ucun ve yaxud knyaz oglu Levin macar krali IV Belanin qizi Konstansa ile sulale nikahinin 1247 serefine yaradildigi ehtimal edilir 11 1259 cu ilde diger melumatlara gore 1261 ci ilde 12 monqol ordusunun ali tumenbasisi olmus Burunday 1 istila tehdidi altinda knyaz Daniili ve oglu Levi Qesr ve ya Knyaz daginin zirvesinde ucaldilmis taxta qesri dagitmaga mecbur edir 2 1 4 11 13 Knyaz qesrinin mehz hemin dagin zirvesinde yerlesmesi haqqinda olan hipotez ilk defe olaraq arxeoloq ve tarixci Anton Petrusevic terefinden ireli surulmusdur Basqa bir tarixci alim Aleksandr Colovskinin mulahizelerine esasen Lvov detinetsi 2 qonsu daglarin birisinde yerlesirdi Qesr daginda ise ancaq musahide qullesi ucalirdi Tarixci Isidor Saranevicin versiyasina gore Daniil Qalitskinin hakimiyyet dovrunde movcud olmus Lvov seheri hazirki Znesenye parkinin erazisinde yerlesirdi 1261 ci ilden sonra ise knyaz Lev terefinden hazirki Stariy Rinok Kohne Bazar meydaninin oldugu eraziye kocurulmusdur Qesr istehkamlari Knyaz daginin asagi terraslarini ehate edirdi ve Kohne Bazar Muqeddes Nikolay kilsesi Muqeddes Onufriy Cume gununun Muqeddes Paraskevasi kilsesi ve Pidzamce rayonu kecmisde hemin rayon Rozenberq adlanirdi boyunca davam edirdi 16 4 Bezi menbelere Macaristanli Muqeddes Kuniqundanin Heyati Litva salnameleri Qerbi Avropa ve ermeni menbeleri esasen 1270 1280 ci iller arasinda Lvov Qalitsiya Volin knyazliginin paytaxti statusuna malik idi buna hemcinin Lvov gerbinin umumdovlet simvolu kimi istifade olunmasi sahidlik edir 1 Bu dovrde Lvov qesri yeniden qurulmusdur ve 1288 ci ilin yanvar ayinda Qizil Orda xani Tula Buqanin heyata kecirdiyi muhasire emeliyyatina davam getirmisdir 17 Qizil Orda beylerbeyi olmus Nogay xanin ve Volin knyazi Mstislav Danilovicin birge rehberliyi altinda formalasdirilmis monqol qosunlari seher qesrine hucum etmekden son anda imtina edir ve bunun evezine Lvovun etrafinda yerlesen butun kicik kendleri talan edirler 18 1974 cu ilde heyata kecirilen daha bir genismiqyasli arxeoloji qazintilar zamani dairevi qullenin bunevre izleri hemcinin uz terefinden daslarla berkidilmis yuxaridan ise ceperlenmis divarlarin ve torpaq sengerlerinin qaliqlari askar edilmisdir 2 1 4 13 XIII esrin sonunda ve XIV esrinin birinci yarisinda Lvov Qalitsiya Volin knyazliginin en boyuk seherlerinden biri idi Seherin musteqil olmagi seher gerbinin movcudlugu ile subut edilirdi qalxan uzerinde tesvir olunmus sir bundan basqa Yuksek qesrde knyaz xezinesi ve arsenali saxlanilirdi Knyaz Lev Danilovic ve onun taxt varisi I Yuri Lvovic indiki Dominikan kilsesinin yerlesdiyi erazide bir zamanlar movcud olmus saray kompleksinde meskunlasmisdilar hemin saray ile Asagi qesr daha sonralar Ermeni kucesine cevrilmis genis bir yol vasitesile birlesdirilmisdirler Sarayin etrafinda Qerbi Avropa seherlerinin numuneleri uzre yeni qesebenin esasi qoyulmus ve hemin yeni qesebeye Pidzamce rayonundan rusinler almanlar ermeniler ve tatarlar tedricen kocmeye baslamisdilar 2 1 11 1340 ci ilin aprelinde sui qesdciler knyaz II Yuri Boleslavi zeherleyirler ve bu akt Lvov sakinleri arasinda ciddi telatumlere sebeb olur Knyazin olumunden bir muddet sonra Qalitsiya boyarlari ilk novbede knyazin sexsi desteyinden ve teqdim olunmus boyuk imtiyazlardan istifade eden katolik almanlara ve diger xarici tacirlere qarsi xalq qezebini yoneltmek qerarini alirlar Seher sakinleri arasinda bas vermis kutlevi caxnasmadan Polsa krali III Kazimir oz xeyrine yararlanmaga calisir ve bu Qalitsiya Volin mirasi uzerinde bir terefden Polsa ve Macaristan diger terefden ise litvalilar rusinler ve monqol tatarlar arasinda muharibenin bas vermesine sebeb olur 19 20 21 1340 ci ilin aprel ayinin sonunda kral III Kazimirin ordusu macarlarin desteyi ile Lvov seherini isgal edir onlar knyaz xezinesini o cumleden hakimiyyet reqaliyalarini tac taxt ve tacqoyma plasi qaret edir seher istehkamlarini yandirir ve tenteneli sekilde Krakova geri qayidirlar 1340 ci ilin iyun ayinda daha da boyuk polyak ordusu Lvov seherine dogru ikinci yurus edir ancaq Qalitsiya voyevodasi Dmitri Detko Dedko sakinlerin muqavimet herekatina rehberlik ederek ve tatarlarin komeyinden yararlanaraq polyak ordusunu geri cekilmeye mecbur edir 22 Litva knyazi Lubart Gediminovicin ve Qizil Orda canisinlerinin desteyinden istifade ederek Detko faktiki olaraq Lvov seherinin bascisi ve Rus torpaqlarinin yuzbasisi vezifelerini icra etmeye baslayir Qalitsiya boyarlari formal olaraq pravoslavligi qebul etmis knyaz Lubarti destekleyirdiler 23 1341 ci ilde Detko Lvov ugrunda geden coxsayli qirginlar zamani qaret edilmis emlakin kompensasiya edilmesi vedi olaraq seherde ticaretin davam etdirilmesi cagirisi ile Torn seherinde meskunlasan alman tacirlerine muraciet edir 4 11 1349 cu ilde kral Kazimir tatarlarin biterefliyinden istifade ederek yeniden Lvov seherini ele kecirmeye muveffeq olur hemin dovrden etibaren Qalitsiya torpaqlari polyaklarin Volin ise litvalilarin tabeciliyine daxil olur Seher Rus kralligi lat Regnum Russiae adlandirilan diyarin inzibati merkezi elan edilir burada almanlarin ve polyaklarin sirasindan olan boyuk qarnizon yerlesdirilir rusin xalqinin numayendeleri olmus boyarlar ve narazi sakinler ise seherden qovulur 1351 ci ilde litvalilar sehere hucum edir bir cox tikilini talan edir ve boyuk sayda yerli ehalini esarete alirlar 1352 ci ilin may ayinda Lubartin qosunlari sehere yeniden yaxinlasir lakin daha sonra fikirlerini deyiserek yaxinliqdaki Halic seherini isgal edirler 24 25 2 12 XIV esrin birinci yarisinda Lvov knyazligin boyuk intisadi merkezi olmasina baxmayaraq yaxinliqdaki Halic Vladimir Peremisl hazirki Psemisl ve Terebovlyadan ferqli olaraq hec bir zaman rusin etnosunun ciddi siyasi dini ve ya medeni ocagina cevrilmir Seher qisminde o etrafdaki seherlerden daha gec dovrde formalasmisdir burada boyuk faiz nisbeti ile ecnebi kontingenti movcud idi onlar enenevi olaraq baslica hakim vezifeleri tuturdular Alman mustemlekelesdirmesi siyaseti neticesinde Lvovda yasayan messanlar umumrus deyil daha cox musteqil seher huquqlarindan yararlanirdilar Umumiyyetle Lvov messanligi oz aydin huquqi statusu ile ayrica ictimai tebeqe qisminde esasen alman etnik zemininde formalasmisdir 26 Polsa kralligi Redakte Lvov seherinde meskunlasan boyuk ermeni icmasina serbest sekilde ticaretin aparilmasina icaze veren xususi rusxetname Sened Polsa krali Boyuk Kazimir terefinden 3 fevral 1367 ci ilde imzalanmis ve mohurlenmisdir 1352 ci ilin yay ayinda kral III Kazimir oz priveleyi esasinda lat privilegium xususi qanun pol przywilej yerli sakinler arasinda voyt adlandirilan konxa Bertoldun usaqlarina Vinniki seherinin yerinde bir zamanlar movcud olmus olduqca genis mulkiyyet torpaqlarini bexs etmisdir daha onceler hemin torpaqlari Bertoldun ozune knyaz Lev bagislamisdir Hemcinin kral Qalitsiya boyarlarini herbi mukellefiyyetin yerine yetirilmesine mecbur etmekle onlarin sahib olduqlari qedim torpaq huququnu tesdiqlemis ve onlara yeni torpaq paylarini hediyye etmisdir Yeni qanuna esasen herbi xidmete voytlarla yanasi hemcinin soltislar kend agsaqqali da celb olunmali idiler Soltis Sulthays ve ya Sultz pol Soltys alm Schultheiss Schulz Almaniya kralliginda Regnum Teutonicum kral qarsisinda oz vezifesinin icrasina nezaret etmek ucun bu ve ya diger icmalarin numayendeleri vezifelerine kral terefinden teyin olunan sexsdir 27 Lubartin heyata kecirdiyi herbi sefer ve kampaniyalarin ardinca III Kazimir artiq kohnelmis Yuksek qesrin yeniden qurulmasini emr edir Yenidenqurma islerinin tamamlanmasindan sonra dagin zirvesinde yeni das divarlar qulleler iki heyet ikimertebeli saray elece de qaldirici korpuler formalasmisdir 1 12 6 1356 ci ilde Maqdeburq ratusasinda imzalanan rusxetnameye esasen Lvov seheri ozunuidareetme huququnu elde edir 3 28 Katolikler seherin imtiyazli icmasi elan edilmelerine baxmayaraq Kazimir diger milli icmalarin ermenilerin yehudilerin ve rusinlerin da huquqlarini etiraf etmeye mecbur olur 1370 ci ilin sonunda III Kazimirin olumunden sonra seher Macaristan tacinin tabeciliye kecir Evvelce burada macar krali I Ludovikin canisini kimi knyaz Vladislav Opolcik daha sonralar ise muxtelif macar voyevodalari hokmranliq edirdiler Opolcik katolik arxiyepiskopuna Lvov gomrukxanalarinin elde etdiyi gelirin desyatin hissesini bagislayir hemcinin fransiskan ve dominikan ordenlerinden olan monastirlara maliyye yardimi gosterirdi Bundan basqa o Lvov divarlari arxasinda yerlesen Muqeddes Xac kostyolunu ve Yuksek qesre aparan ticaret yolunu ermeni icmasina hediyye edir 1381 ci ilde seherde guclu yangin bas verir hemin yangin neticesinde Rinok meydaninda yerlesen taxta ratusa binasi da daxil olmaqla bir cox seher binalari Asagi qesr hemcinin ferman diplom ve knyaz dovrunun elyazmalarinin saxlanildigi seher arxivi mehv olmusdur 2 12 1 1386 ci ilde Macaristan kralicasi Mariya Vladislav Opolcikin Qalitsiya torpaqlari uzerinde sahiblik huququnu yeniden berpa edir 1387 ci ilin baslangicinda Ludovikin daha bir qizi ve varisi olmus Polsa kralicasi Yadviqa Lvova tenteneli sekilde daxil olur ve onu tekraren oz kralliginin terkibine daxil edir yaranmis konflikt zamani kralica Mariyani ancaq Vladislav Opolcik ve Halic kovxasi Benedikt desteklemisdiler 29 Hemin ilin payizinda ise Lvovun Asagi qesrinde II Vladislav ve Moskva knyazi Dmitri Donskoyun oglu knyajic Vasili arasinda danisiqlar heyata kecirilmisdir 1388 ci ilde ise II Vladislav Lvov seherinin hec kese ve hec bir zaman feodal mulkiyyetine vermeyeceyi haqqinda etrafli bilgi veren xususi ferman imzalayir Rusinler ve yehudiler katolisizm dinini guc yolu ile yaymaga calisan Polsa hakimiyyeti terefinden milli ve dini ayri seckiliye meruz qalirdilar Bunun eksine olaraq polyak ve alman muhacirleri xeyli imtiyazlara sahib olur ve XIV esrin sonunda seherin imkanli patrisiat tebeqesine cevrilirler II Vladislav dominikan ordenine mexsus Tanri Vucudu ve fransiskan ordeninin Muqeddes Xac monastirlarina olduqca genis torpaq saheleri ve maliyye vesaitleri ayirmis 1402 ci ilde ise Lvov ermenilerine butun Polsa erazisinde ticaretle mesgul olmalarina imkan yaradan xususi beyanname imzalamisdir XIV esrin sonlarinda nesr edilmis Ucqarve yaxin rus seherlerinin siyahisi adli cografi xarakterli eserde siralanan 358 seher icerisinden ancaq Novqorod ve Lvov velikiy yeni boyuk ve ya sanli adlandirilmisdir 30 1410 cu ilin yaz aylarinda Lvova tesrif buyurmus II Vladislav Tevton ordenine qarsi yurus plani hazirlayir 1410 cu ilin iyul ayinda bas vermis meshur Qrunvald doyusunden sonra Lvov kralligin diger seherleri ile yanasi Vladislavin serefine zefer qarsilanmasi teskil edir 1414 ci ilde Polsa krali Roma papasinin resmi raziligi ile katolik arxiyepiskopunun iqametgahini birdefelik olaraq Halicden Lvova kocurmeye nail olur 31 1415 ci ilde II Vladislav Lvova genis torpaq sahelerini bexs edir ve bu torpaqlarda daha sonralar Kulparkov Bilohorsa ve Bruxovici adli kendler formalasmaga baslayir 1429 cu ilde Lutsk seherinde duzenlenen monarxlar qurultayinda istirak etmek meqsedile Lvov seherini Polsa krali ile birlikde Muqeddes Roma imperiyasinin imperatoru I Sigizmund Jiqmond Luksemburq ziyaret edir XV esrin 30 ci illerinde Lvov almanlari Moldovadan tenek tinglerini getirerek Yuksek qesrin yamaclarinda ekir ve onlari becermeye baslayirlar kilse yevxaristiyasi ucun Mesihin qanini teqlid eden serabdan istifade ediliridi ve uzum tinglerinin baslica meqsedi de seherde serabciligin inkisaf etdirilmesi idi onlar texminen XVII esrin ortalarina qeder istifade olunurdular Lvov seheri Polsa kralliginin terkibine daxil olduqdan sonra burada katolisizm dini suretle yayilmaga baslayir Dominikan fransiskan ve bernardin ordenlerinin rahibleri terefinden burada coxsayli monatir ve kilselerin esasi qoyulur Katolik dinine aid kilselerin interyerleri Latin kafedralinin interyeri solda ve Bernardin monastirinin interyeri sagda 1433 cu ilde II Vladislav terefinden Yedlin statutunun imzalanmanma bir ilden sonra ise onun oglu III Vladislav Varnencik terefinden tesdiqetme merasimi icra olunmusdur Melum statuta gore Qalitsiya qeyd sertsiz olaraq Polsa kralliginin terkibine daxil edilir burada polyak uslublu inzibati ve mehkeme sistemi tetbiq edilir Qalitsiya slyaxtasi ise huquq ve imtiyazlar baximindan polyak slyaxtasi ile beraberlesdirilmisdir bu zengin rusin sulalelerinin polonizasiya ve katolizasiya katoliklesdirme prosesini daha da suretlendirir ve bu sulalelerin esas messan kutlesinden ayrilmasina sebeb olur Belelikle Lvov olduqca genis ve oz terkibinde Halic Peremisl Syanok ve Xolm kimi yasayis menteqelerini birlesdirmis Rus voyevodaliginin inzibati merkezi olur 1434 cu ilin iyun ayinda Lvova sefer eden II Vladislav yolda vefat edir ve bu sebebden de seherinde bir il muddeti boyunca davam etmesi nezerde tutulan matem elan edilir XV esrin birinci yarisinda eslen Polsadan olan Odrovonj adli slyaxtic sulalesi Lvovda olduqca nufuzlu ve qudretli tebeqeye cevrilir Hemin sulalenin numayendesi olmus Yan Odrovonj Lvov seherinin arxiyepiskopu onun kicik qardasi Pyotr Ondrovonj rus voyevodasi ve etraf torpaqlarin kendxudasi onun ortancil qardasi Pavel ise Lvov kastelyani idi 32 1450 ci ilde Lvov konxasi iki ilden sonra ise Rus voyevodlugunun bascisi vezifesine helak olmus Pyotrun qardasi Andrey Ondrovonj teyin olur 33 O senetkarligin inkisafina komeklik gosterir elece de Bernardin ordeninin rahibleri ve taxta monastirin insasi ucun Halic darvazasinin yaxinliginda genis torpaq sahesi ayirir Eyni zamanda Andrey Odrovonj Lvovun iqtisadi huquqlarini mehdudlasdirmaga ve seherin enenevi gelir menbelerini dayandirmaga cehd gosterirdi 1460 ci ilde Lvovda seherliler arasinda naraziliq baslayir Izdiham polyak ordusu terefinden yatirilmasina baxmayaraq eleyhdar sirasina messanlar ile yanasi hemcinin zengin slyaxta uzvleri de qosulur Andreyin 1465 ci ilde olumunden sonra Lvov konxasi vezifesini onun qardasi Yan Ondrovonj yerine yetirmeye baslayir slyaxta ve messanlarin tezyiqi altinda kral Andrey terefinden qardasi ucun vesiyyet etdiyi Lvov torpagini musadire edir 1489 cu ilde Lvov kuceleri boyunca tenteneli herbi kecid teskil eden polyak ordusu buradan Valaxiya carligina dogru yuruse cixir 1494 cu ilde bas vermis ve yehudi ve rus kucelerini ehate etmis boyuk yangin hadisesi neticesinde bir cox yasayis binasi ve 5 mudafie qullesi mehv olur 1497 ci ilin yazinda Lvov seheri kral I Yan Olbraxtin rehberliyi altinda Moldaviya knyazligina qarsi yuruse hazirlasan cengaverlerin toplanis merkezi olaraq secilir 1497 ci ilin oktyabrinda polsa qosunlari moldovali hokmdar III Stefan terefinden amansiz meglubiyyetden sonra geri cekilmeye mecbur olur ve Lvova qayidaraq ozleri ile birlikde sehere taun xesteliyini getirirler 1498 ci ilde ise artiq III Stefanin qosunlari Lvovu muhasireye alaraq butun etraf kendleri talan edirler 34 Bundan basqa 1498 ci ilde Qalitsiya torpaqlarina edilen basqin zamani Lvov seheretrafi coxsayli tatar desteleri terefinden yandirilmisdir 1504 cu ilde bas vermis yangin yehudi mehellesinde ve ona bitisik etraf kucelerde yerlesen menziller seher tovleleri yeddi mudafie qullesi seher divarlari ve fahisexana binasi elece de mum materialinin hazirlandigi sexler ciddi dagintiya meruz qalmisdilar 1509 cu ilin yayinda Stefanin oglu kor leqebi almis III Boqdan oz boyuk qosunu ile birge Qalitsiya torpaqlarina intervensiya edir ve Lvov seherini uc gun muhasirede saxlayir bir nece ugursuz hucum emeliyyatindan sonra o etraf erazileri talan edir 35 Bir cox slyaxta sulaleleri o cumleden Balitskiye Vitvitskiye Droqomeritskiye Berezovskiye Lutskiye Demidetskiye Sumlyanskiye ve Knyaginitskiye nesilleri ve pravoslav ruhanilerinin bir hissesi Moldaviya ordusuna qosulurlar Polsa krali qiyam qaldirmis slyaxticleri xeyanetkar adlandiraraq onlarin sahib oldugu butun mulkleri konfiskasiya edir Komeye catmis polyak ordusu ve onlara qosulmus boyuk sayda seher sakinleri moldaviyalilara hucum ederek onlari Dnestr cayinin sahilinde qetle yetirirler Tezlikle Lvovda 30 moldaviyali kubar genc ictimaiyyet qarsisinda asilaraq edam edilmisdirler Qisasdolu hemin edam hereketinin baslica sebebi moldaviyalilar terefinden seherin muhasire edilmesi zamani cuzam xesteliyinden eziyyet ceken xestelerin mualice aldiqlari Muqeddes Stanislav monastirinin ve xestexananin yandirilmasi idi 1515 ci ilin noyabr ayinda valax ordusu terefinden serti muzd qarsiliginda seheri yandirmaqda sovq edilen kendli sehermehkemesi terefinden gunahkar bilindiyi ucun tonqalda yandirilmisdir 1524 cu ilde Zboyisca kendinde ordugah yaratmis tatarlar Lvov seherini muhasireye alir lakin daha sonra geri cekilmeli olurlar 1525 ci ilde rusin sakinleri sexlere uzv olmalarina dair beraberhuquqluluq istiqametinde cagirislar edirler lakin bunlar neticesiz olaraq qalir 1526 ci ilde kral I Sigizmund sahib oldugu priveleye esasen formal olaraq uzerinde sir tesvir edilen Lvov seherinin gerbini tesdiq edir resmi gerb olduqca genis sekilde bayraqlar sex nisaneleri mohur ve ya damgalarda ve hetta seher capxana ve metbeelerinde bele genis istifade olunurdu 36 1527 ci ilin Boyuk yangini zamani yangin pive istehsali uzre ixtisaslanan sexde bas vermisdir orta esr Lvovu ve etraf eraziler tamamile mehv olmusdur Mudafie qullelerinde saxlanilan barit ehtiyatlari partlayis zamani seher divarlarinin muhum sahelerini dagidaraq top ve artilleriya mermilerine ziyan vurur Etrafa yayilan alovun gucu o qeder boyuk idi ki yangin Krakov darvazalarindan tez bir zamanda Yuksek qesrin yerlesdiyi rayona qeder yayilir Hemin dehsetli yangindan ancaq Asagi qesr kompleksine daxil olan uc qulle salamat qalmisdir 1527 ci ilde bas vermis daha bir yangin qotik uslublu tikililerin ekseriyyetini dagidir ve hakimiyyeti seherin esasli sekilde yeniden planlasdirmalarina sovq edir 1565 ci ilde bas ucuncu boyuk yangin zamani Asagi qesr kompleksi elece de Lvovun simalinda yerlesen mehelleleri tamamile yanaraq yararsiz veziyyete dusurler 1571 ci ilde bas vermis sonuncu dorduncu yangin ise sehere sehere boyuk ziyan vurur amansiz alovlar icerisinde yuzlerle ev onlarla kilse ratusa ve hetta seher arsenal mehv olur 1539 cu ilde Lvovda pravoslav arxiyepiskoplugun esasi qoyulur ermeni ve katolik arxiyepiskopluqdan sonra o sayca ucuncu idi 1544 cu ilde lvovlu pravoslav yepiskop Makariy Muqeddes Nikolay kilse qardasligini tesis edir 1556 ci ilin yaz aylarinda Lvovda macar kralicasi Izabella Yagellonka qonaq qisminde qalir Seher sakinlerinin qonaqperverliyine tesekkur elameti olaraq kralica 1557 ci ilin mart ayinda Lvov tacirlerinin Macaristan serhedleri daxilinde butun nov vergi odenislerinden azad olduqlarini bildiren xususi qanun imzalayir XVI esrin ikinci yarisindan etibaren esasen kecmis kendliler sirasindan cixmis ixtisassiz fehlelerin elece de senetkarlarin axini hesabina seher ve onu ehate eden kend erazilerinde ehalinin suretle artmasi musahide olunur meselen 1544 cu ilden 1583 cu ile qeder Halic seheretrafinda evlerin sayi 130 dan 578 dek artir 1559 cu ilde paytaxt Krakovdan gizlin yolla qacmis kral I Sigizmundun qeyri qanuni dogulmus qizi Beata Kostseletska ve onun dogma qizi knyaginya Eljbeta Ostrojskaya Lvovun dominikan ordenine mexsus monastirinda siginacaq tapirlar 37 Hemin ilin mart ayinda monastir qraf Lukas Qurkanin destesi terefindin ehate olunur kral Ostrojskayani onun iradesinin eleyhine qraf Qurkaya ere vermeye calisirdi Muhasire zamani yoxsul dilenci adi altinda Kiyev voyevodasi Konstantin Konstantinovic Ostrojskinin yaxin qohumu knyaz Semyon Slutski monatira daxil olur ve Eljbeta ile gizlin yol ile evlenerek Kostseletskadan onun butun genis mulk torpaqlarini elde edir Rahibler tezlikle teslim olmaq mecburiyyetinde qalirlar bundan sonra Qurka monastira daxil olaraq Ostrojskayani oz qesrine aparir diger versiyaya esasen Lvov yuzbasisi Ostrojskayani Yuksek qesrin zindan kamerasinda saxlayir bir muddet sonra ise kral sarayina gonderir 1564 cu ilin yazinda qacaq moldav hokmdari VII Stefan Tomsa ve onun yoldaslari voyevoda ve bas boyar seherin Bazar meydaninda edam edilmisdiler 1576 ci ilde Lvov messanlari seherde yerlesen bir sira malikanelerin Kulparkov Kleparov Holosko Zamarstinov Bilohorsa ve Bruxovici 12 rayets magistrat surasinin uzvleri ve onlarin aileleri terefinden varlandirilma menbeyine cevrilmelerine qarsi qeti etiraz bildirmeye baslayirlar 1578 ci ilin iyun ayinda Lvovun Bazar meydaninda moldav taxtina iddiaci olmus ve muzdlu kazak desteleri ile Yassi seherine bir nece ugursuz hucum cehdi etmis ataman Ivan Podkova edam edilmisdir onun nesi Uspeniye kilsesinin zirzemisinde defn edilmisdir 1582 ci ilin sentyabr ayinda Lvovda taxtindan mehrum edilmis daha bir moldav hokmdari Yanku Sasulun boynu vurulmusdur Sasulun xahisi ile edam celladin baltasi ile deyil onun doyuslerde daim ozu ile dasidigi qilinc ile yerine yetirilmisdir Hemin qilinc XVII esre kimi seher ratusasinda trofey kimi saxlanilirdi 1583 cu ilde Lvovda eyni anda bir nece esir goturulmus kazak doyusculerinin basi kesilmisdir 1586 ci ilin yanvar ayinda Lvova Antioxiya ve Butun Serq patriarxi I Ioakim boyuk numayende heyeti ile birge tesrif buyurur ve yenice tesis olunmus Stavropigial Uspeniye qardasligina oz xeyir duasini verir Ele hemin ilde Roma Papasi V Sikst muxtelif seher simvollari ile yanasi Lvov gerbinin qalxan uzerinde tesvir olunmus iki pencelerinin ustunde duran ve boyuk ulduzu tutan sir remzi butun resmi yazisma ve senedlesmelerde istifade edilmesine oz raziligini verir 4 1588 ci ilde Lvov seherini Konstantinopol patriarxi II Iyeremiya ziyaret edir ve deyirmi masa arxasinda kecirilen meclis zamani o pravoslav yepiskopu Gedeona Uspeniye qardasliginin ve ona tabe olan Onufriy monastirinin icra etdiyi butun daxili islere mudaxile etmesine qadaga qoyur Sehersalma ve planlasdirma Redakte Azadliq prospektinin merkezi hissesinde Orta esr Lvovu dovrune aid edilen baslica tikililer cemlesmisdir Prospektden soldan saga Yezuitler kostryolunun arxa fasadi Ratusa binasinin qullesi ve Latin kafedralina mohtesem menzere acilir Knyaz seheri Qesr ve ya Knyaz daginin zirvesinde yerlesen Yuksek qesr detinetsinden ve Poltva cayinin sahilinde muasir Vece meydaninin yerlesdiyi erazide insa edilmis Asagi qesr kompleksinden ibaret idi Simal serqden Lvova kicik Znesenye kendi birlesirdi seherin tebii serhedleri Poltva ve Paseka caylari ile mueyyenlesirdi Xalq arasinda Dolanbac seher adlanan seher merkezi Qesr daginin qerb yamaclarinda yerlesirdi hal hazirda hemin erazi indiki Pidzamce rayonundan Kohne Bazar meydanina kimi olan boyuk saheni ehate edir Buradaki olduqca six binalarin uzerinde texminen 10 pravoslav mebed ucalirdi Seher divarlarina yanasi sekilde posad adlandirilan kicik mehelleler yerlesirdi 38 Lvov seherinin merkezinden cenub qerb istiqametine dogru Qorodok seherine aparan yol yerlesirdi bura muasir Horodotska kucesinin erazisi hesab edilir yaxinliqdaki Svyatoyur Muqeddes Georgi daginin zirvesinde o dovrlerde mudafie monastiri ucalirdi herbi emeliyyatlar zamani seherde yasayan rahiblerin gizlendiyi hemin monastir muasir Muqeddes Georgi Yur arxikafedral kilsesinin yerinde movcud idi 39 Merkezden cenuba dogru istiqametde Halic seherine aparan yol yerlesirdi muasir Halitska ve Knyaz Roman kuceleri hemin yolun kenarinda boyuk knyaz sarayi ucalirdi hemin sarayin yerinde daha sonralar dominikan monastirinin esasi qoyulmusdur Esas bazar meydanindan simal serq istiqametine dogru Lvovu qedim Lutsk seheri ile birlesdiren Volin yolu uzanirdi muasir Boqdan Xmelnitski kucesi Serq istiqametine yonelen Hlinyanska yolu muasir Licakov kucesi Vinniki erazisinden kecirdi cenub serq istiqametinden kecen Valasska yolu muasir Zelyonaya kucesi Lvovu Valaxiya ile birlesdirirdi XIV esrin evvellerinde Qerbi Avropadan gelen ve kendlerden kocen ehalinin hesabina seher erazisi xeyli genislendi ve yaxindaki kendlerle birlesdi 2 4 1 6 40 XIV esrin sonu XV esrin evvelinde alman messanlarinin elece de katolik slyaxtasinin zadeganliginin ve ruhanilerin meskunlasdigi rayon seherin yeni merkezi elan edilir Hemin rayon olduqca hundur qullelerle ehate olan istehkamlar genis torpaq seddi ve icerisi su ile dolu xendekler ile muhafize edilirdi daha sonralar daha genis qulleleri olmus ve kicik fraqmentleri gunumuze kimi qorunub saxlanilmis yeni istehkam sistemi insa edilmisdir Lvovun orta esr merkezi Azadliq prospekti Adam Mitskevic meydani Qalitska meydani Soborna meydani Vinnicenko ve Gomrukxana Mitna kuceleri Danil Qalitski meydani Ivan Honta kucesi knyaz Yaroslav Osmomisl ve Torqovaya meydanlari ile serhedlenmisdir Coxsayli yanginlardan sonra tamamile yeniden qurulmus seherin tam merkezinde planda dordbucaqli formaya malik olan Bazar meydani ve seher idarelerinin oldugu boyuk ratusa binasi yrlesirdi Qeyri katolik seher ehalisi adeten onlar ucun ayrilmis xususi mehellelerde hemcinin Ruska Virmenska Ermeni Fyodorova ve Staroyevreyska Kohne yehudi kimi bir sira kucelerde meskunlasmaga ustunluk verirdi Lvovun evvelki merkezi tedricen tenezzule ugramaga baslayaraq gelecekde Jolkovka adi ile taninan seheretrafi rayona cevrilir o dovrlerde Jolkovka yeni merkezden simalda yerlesen butun mehelleleri ehate edirdi Merkezden bir qeder qerbde Krakov cenubda Halic Qalitska serqde ise Licakiv Licakov seheretrafi rayonlarinin esasi qoyulmusdur ve burada intensiv insaat ve abadliq isleri heyata kecirilirdi orta esr Lvovunda mehz Krakov ve Halic rayonlarininin gelecek seher ucun olan ehemiyyetlerini xususi olaraq vurgulayirdilar diger rayonlar sonraki yuzilliklerde formalasmaga baslamisdir Yeni rayonlarda esasen hem teserrufat hem de ictimai siyasi heyatda mehdud huquqlara malik olan yehudiler ermeniler ve rusinler yasayirdilar 41 Znesenye rayonu bir menali olaraq Polsa krallarina mexsus erazi hesab edilirdi ve hokmranliq eden sexsler burani imkanli katolik slyaxticlere ve messanlara icareye verirdiler Kral III Kazimir 1356 ci ilde imzaladigi priveleye uygun olaraq Lvov seheri ucun 70 Frankoniya lani hecminde tedbiri sahe ayirmis Frankoniya lani texminen 22 6 25 8 ha saheye beraber idi 1368 ci il xususi fermannamesi ile ise seher erazisini elave olaraq 30 lana qeder artirmisdir 42 Zamanla genislenerek sehetrafi rayonlara hemcinin seher kendlerine cevrilmis torpaqlar Lvov seheri kimi Maqdeburq huquqlarinin kompetensiyasina daxil edilir ve avtomatik olaraq kral hakimiyyetinin yurisdiksiyasindan azad edilir 43 Lvov sredmestyesinin Sredmestye seher daxilinde movcud olan kicik mehellelerin vahid rayon seklinde birlesmesine verilen addir temelqoyma ve intensiv insasi zamani XIII esrin sonu XIV esrin sonu tedricen Sileziya planlasdirma sisteminden enenevi olaraq Hanza ittifaqinin ticaretcileri terefinden istifade olunan flamand olcu ve uzunluq vahidinin tetbiq olundugu Pomorye sistemine kecid bas vermisdir 1608 ci ilde heyata kecirilmis Lvov ve onun etrafini ehate eden butun 100 lanin siyahiyaalinmasi neticesinde Lvovun esrler boyunca demek olar ki deyismez serhedlere sahib oldugu mueyyen edilmisdir Lvovun merkezi hissesinde yerlesen kucelerde orta esr dovrune aid edilen coxsayli abide qorunub saxlanilmisdir Imkanli polyak messanlarinin yasadigi Krakovska kucesi Rusin xalqinin tarixen meskunlasdigi Ruska kucesi Sehere brama adlanan iki esas darvaza ile Qalitsiya ve Krakov bramalari daxil olmaq mumkun idi hemin darvazalarin acarlari seherin ozunemexsus remzleri hesab edilirdi Qalitsiya darvazasi muasir Qalitska ve Rohatintsev qardaslari kucelerinin kesismesinde yerlesirdi tarixi Halic diyarindan elece de Macaristan kralligindan tesrif buyurmus ticaretciler adeten Qalitsiya darvazalarindan sehere daxil olurdular 44 Mudafie kompleksi iki neheng giris qapilarindan ve nezaret qullelerinden ibaret idi 1430 cu ilde Qalitsiya darvazasinin qullesine saat kurantlari elave edilmisdir Muasir Krakovska ve Lesya Ukrainka kucelerinin kesismesinde bir zamanlar movcud olmus Krakov darvazalarindan Krakov ve Lutsk seherlerinden olan ici yukle dolu arabalar daxil olurdu 1441 ci ile kimi hemin darvazalar yaxinliqda yerlesen tatar mehellesine gore Tatarska adlanirdi Mudafie kompleksi kusnirlere xezcilere mexsus darvazaustu qulleden iki qursaqlanmis darvazalardan ve onlarin arasinda olan agir palid meheccerlerinden ibaret idi Darvazalara yanasmalari olduqca derin xendek onun uzerinden salinmis asma korpu ve mohkem barbakan qoruyurdu Gunumuzde Krakov darvazalarinin qaliqlarini ve muxteser fraqmentlerini etraf binalarin zirzemilerinde qorunub saxlanilmisdir hemin fraqmentler 1990 ci ilde icra edilen insaat isleri zamani habele 2006 ci ilde heyata kecirilen genismiqyasli restavrasiya isleri zamani tetqiq olunmusdur Iki sirali qala divarlari Orta esr Lvov seherinin en muhum elementlerinden birisi hesab edilirdi Qulleli hundur divarlar fortifikasiya sisteminin daxilinde basteyalarla techiz olunmus alcaq divarlar ise eksine olaraq xaricde yerlesidi basteyalar daha uzunomurlu ve birbasa hucuma qarsi daha effektiv muhafize sistemi hesab edilirdi Fortifikasiyalarin hetta dinc zamanlarda bele islek veziyyetde olmasi ve muharibe zamani onlarin istifadesi ucun her bir qullenin saz veziyyetde qalmasi yaxinliqdaki sexlerin ohdeliyine verilmisdir Hazirki Lesya Ukrainka kucesi boyunca o dovrlerde Dukancilar qullesi Kramar Corekciler qullesi Krakov darvazalari uzerindeki Xezciler qullesi Kusnir Sabuncular ve Tenekeciler qullesi Blyaxar hemcinin Toxucular Piveciler Qilinccilar Papaqcilar ve Balcilar qulleleri yerlesirdi Lesya Ukrainka ile Podvalna kucelerinin kesismesinde kuncvari Dabbaglar qullesi Rimar Podvalna kucesi boyunca Bennalar Mulyar Xarratlar ve cenub terefden seher arsenalina birlesen Cekmeciler Sevts qullesi yerlesirdi Hemcinin muasir Rohatintsev qardaslari kucesinin yerlesdiyi erazide Duluscular ve Tiyancilar qullesi Qalitsiya darvazalari uzrenide insa edilmis Derziler ve Qizilcilar qullesi yerlesirdi Poltva cayinin sahilboyu erazilerini Asagi qesr kompleksi ile yanasi Cellekci Tekerci Cilinger Xarratci qulleleri bezeyirdi Lvov fortifikasiyalarinin boyuk hissesini mehv etmis 1527 ci ilin boyuk yanginindan sonra seher idaresi mudafie qullelerinin rekonstruksiya guclu dagintiya meruz qalmis hisselerin ise demontaj edilerek yeniden insa edilmesi baresinde qerar vermisdir Seher divarlarinin cenub ve serq kesiklerinde elave olaraq Qalitsiya darvazalari yaxinliginda Yehudi Jidovska qullesi rusinlerin meskunlasdigi mehellede Kurkcu Harbar ve Kornyakt xalq arasinda Ruska adlanirdi qulleleri insa edilmisdir XVIII esrde avstriyalilar terefinden orta esr Lvovunu ehate eden istehkam divarlari ve qullelerin ekseriyyeti sokuldukden sonra seherde yalniz Dabbaglar elece de serqde yerlesen Cekmeciler Bennalar ve Dabbaqlar sexlerine mexsus qulleler salamat qalmisdir Planda dairevi olan Barit qullesi orta esr Lvovunun en muhum fortifikasiya elementlerinden birisi idiOdlu silahin inkisafi seher sakinlerini Asagi divar kimi melum mudafienin ikinci xettini tikmeye mecbur etdi Yuksek divarin qullelerinin arasindaki aralarda 16 aciq ve yarimdairevi basteya yerlesirdi 1970 ci illerde berpa isleri zamani iller Asagi divarlarin serq xettinin iki basteyanin yeralti hisseleri askar edilmisdir Das taxta berkidilmelerle techiz edilmis torpaq sengerleri mudafie sisteminin ucuncu xettini teskil edirdi onlardan gunumuzedek yalniz Barit qullesi qorunub saxlanilmisdir XV esrin birinci yarisinda Yuksek divari ehate etmis torpaq sengerleri uzadilmis ve taxta ceperler ile berkidilmisdir onu etrafindaki xendekler ise derinlesdirilmisdir 1476 ci ilde memar Yan Sindler torpaq bendlerini artirdi ve mudafie xendeyini tekraren derinlesdirdi Tatarlarin 1498 ci ilde Lvova hucumundan sonra seher hakimiyyeti xarici mudafie xettinin daha da tekmillesdirilmesine dair qerar qebul etdiler Belelikle Krakov darvazalarindaki barbakan birinci mudafie bendi menteqesi oldu 1520 ci ilden sonra sengerler artilleriya isinde heyata kecirilmis deyisikliklerin nezere alinmasi ile yeniden berpa edilmisdiler Sengerler dasla horulmus mudafie xettinin ayrica tehlukeli cenub serq terefinde yerlesen istehkamlarin perimetri xaricindeki bos sahede ise bir nece basteyanin insasina baslanilmisdir Bernardinlerin monastiri qarsisinda elave olaraq Strumilovaya qullesi tikilmisdir hansi ki Qalitsiya darvazalarinin barbakani ile birlikde Lvovu cenubdan muhafize etmeli idi Mudafienin cenub ve serq xetlerinin birlesilmesinin yerinde silindrik Kral qullesinin ondan daha simalda ise xarici qullelerinin en boyuyunun yeni Barit qullesinin tikintise start verilmisdir Mudafienin simal terefinde Avarceken qullesi insa edilir o Krakov darvazalarina olan yanasmalari mudafie edirdi Qerb terefde yerlesen Asagi qesr kompleksine olan yanasmalari Hetman basteyasi qoruyurdu burada guclu berkitme islerine ehtiyac duyulmurdu cunki divarlarin yaninda Poltvanin artiq bataqliq cay vadisi baslanirdi Sengerlerin yeniden qurulmasi isleri 1540 ci ilde basteya mudafie xettinin cenub qerb kuncunde Ujevaya ve Farska qullelerin tikintisi ile tamamlanmisdir Ujevaya qullesi oz adini Uj tercumede koramal menasini verir divarinda qurasdirilmis ilan tesvirli qalxandan goturmusdur agizinda insani saxlayan mavi ilan ejdaha tesviri eslen Milandan olmus meshur Sforza sulalesinin remzi hesab edilirdi 45 onun qullede tesvir edilmesinin baslica sebebi tikinti ucun maliyye vesaitinin kralica Bona Sforza terefinden ayrilmasi idi 46 Istehkamlar kimi Lvovun Yuksek ve Asagi qesrleri de oz ehemiyyetlerini qoruyub saxlayirdilar Yuksek qesr XIV esrin ikinci yarisinda kerpic ve das materiallari ile yeniden insa edilmis 1535 1538 1574 1575 ve 1586 1589 cu iller arasinda ise temir ve yenidenqurma islerine meruz qalmisdir Qesrin merkezinde donjon adlandirilan bas qala ucalirdi donjonun perimetri boyunca saray elece de slyaxta ve reiyyetler ucun nezerde tutulmus qarnizon ve zindan kazarmalari yerlesirdi XVI esrin 80 ci illerinde memar Bernardo Morandonun layihesi esasinda qesrin etrafinda sanzeler alman terzli sengerler qazilmisdir Yuksek qesrin sarayinda kilse ve silah emalatxanasi heyetlerde ise quyu ve teserrufat ehemiyyetli tikintiler yerlesirdi Burqqraf saray qarnizonunun komandiri idi Gunumuze kimi heyeti iki hisseye bolen divarlarin ancaq bezi fraqmentleri qorunub saxlanilmisdir 1955 1956 ci ilde heyata kecirilen qazinti isleri zamani qesr divarlarinin qaliqlari 1975 ci ilde ise dairevi boyuk qullenin izleri askar edilmisdir Asagi qesr knyaz Lev Danilovic terefinden XIII esrin 70 ci illerinde insa edilmis XIV esrin 50 ci illerinde ise III Kazimirinin emri ile yeniden qurulmus ve daha sonralar seher istehkamlarinin simal qerb kuncune daxil edilmisdir Asagi qesre olan esas giris hazirki Teatralna ve Lesya Ukrainka kucelerinin kesismesinde yerlesirdi 1381 ci ilde taxta Asagi qesr yanir Dasdan insa edilmis yeni qesr 1527 ci ilde bas vermis daha bir yangin zamani guclu dagintiya meruz qalir buna baxmayaraq onun xarici divarlari salamat qalir 1565 ci ilde tekraren tamamile yanaraq yararsiz veziyyete dusmus Asagi qesr yangindan hele uzun iller sonra seher kendxudalari terefinden berpa edilirdi Polsa kastelyani Nikolay Herburtun dovrunde qesrin terkibine alti tikili su quyusu ve kohne kapellanin yerinde ucaldilmis Muqeddes Katerina kilsesi daxil olurdu Formal olaraq Asagi qesr magistrata tabe olmurdu burada kral bascisinin iqametgahi ile yanasi hemcinin mehkeme arxiv ve hebsxana yerlesirdi Lvovun muhasireleri zamani bura etraf kendlerden olan qacqinlari buraxir ve kadensiya meqsedile muveqqeti olaraq sehere tesrif buyurmus zemstvo memurlarini uryadnikleri qacqinlarla ise celb olunurdular 1387 ci ilin payizinda Asagi qesrde gelecek Boyuk Moskva knyazi I Vasili Dmitriyevic 1537 ci ilin yay ve payiz aylarinda ise kral I Sigizmund meskunlasmisdir Poltvanin yaxinligi ve qrunt torpaqlarinin nemisli olmasi qesr divarlarinin daim yararsiz veziyyete dusmesine sebeb olurdu Memarliq Redakte Renessans dovrune aid tikililerin elementleri Boim kapellasinin interyeri yuxarida zengin italyan ticaretcilerine mexsus Venesiya evinin fasadini bezeyen qanadli sir barelyefi solda ve Fyodorova 10 kucesinde yerlesen yasayis binasinin giris portali sagda Orta esrler dovrunden Lvovda knyaz ve Polsa dovrlerine aid edilen bir sira memarliq abideleri salamat qalmisdir onlarin ekseriyyeti barokko dovrunde ehemiyyetli derecede yenidenqurmaya meruz qalmisdir Knyaz sarayinin mebedi qisminde XIII esrin sonunda esasi qoyulmus Muqeddes Nikolay pravoslav kilsesi ozunde Qalitsiya Volin memarliginin bezi xususiyyetlerini qoruyub saxlamisdir Evvelki tikiliden gunumuze kimi xacli gunbezli tipin umumi plani elece de ag ehengdasidan yonulmus ve toplanmis divarlarin ve apsidalarin asagi hisseleri muhafize edilmisdir 47 Arxeoloji qazintilar zamani tapilmis bunovrelerin podvallarin ve divarlarin fraqmentleri Muqeddes Georgi monastirinin XIII esrin sonuna Pyatnitski kilsesi Onufriy monastiri hemcinin Veftizci Iohann ve Qarli Muqeddes Meryem kostyollarinin muvafiq olaraq XIV esre aid olduqlari mueyyen edilmisdir Taxta Pyatnitski kilsesi mudafie qalasi kimi uzun iller boyunca sehere xidmet gostermis ve efsaneye gore Knyaz dagi ile yeralti tunel tunel ile baglanmisdir Moldaviya hokmdarlarinin ianeleri esasinda XVII esrin birinci yarisinda tikilmis indiki mebed planda xeyli derecede knyaz dovrunun selefini tekrarlayir 48 Muqeddes Onufriye ithaf olunmus ve knyaz Levin emri ile XIII esrin sonunda insa edilmis taxta mebedin etrafinda XV esrin ortalarinda boyuk monastir kompleksi formalasmisdir Seherde bas vermis dehsetli yangindan sonra taxta kilse 1518 ci ilde yeniden tikilmisdir Kiyev voyevodasi Konstantin Ostrojskinin maliyye komeyi ile kilsenin taxta materiallari yangina davamli daslar ile evez olunmusdur 1583 cu ilde monastir kompleksi daxilinde yerlesen qebiristanliqda Rusiyada metbeenin esasini qoyan Ivan Fyodorov defn edilmisdir 49 Kicik tepe uzerinde yerlesen Qarli Muqeddes Meryem kilsesi artiq XIV esrin ortasinda moteber alman icmasinin dini merkezine cevrilir melum oldugu kimi 1352 ci ilde evvelki taxta kilse yeni das bina ile evez olunmusdur Gunumuzde mebed ozunde roman memarligina meyl eden birnefli bazilikani teskil edir Veftizci Iohann kostyolu knyaz Lev terefinden sevimli heyat yoldasi Konstantiysaya hediyye edilmis taxta pravoslav kilsesinin yerinde insa edilmisdir polyaklarin hakimiyyeti ele kecirmelerinden sonra kilse nufuzlu dominikan ordenine verilmisdir O dovrden gunumuzedek XIV XV esrlere aid xacvari horgu gelib catmisdir Lvovda XIV esrin ortalarindan etibaren esasen alman terzli qotika uslubunun inkisafi baslamisdir Buna misal olaraq dini tikintilerinin arasinda XIV esrin ikinci yarisinda esasi qoyulmus ve ilkin qotika simasinin xususiyyetleri ozunde qismen saxlamis Latin kafedrali seherde birinci qaranqus oldu sonraki dovrlerde heyata kecirilmis coxsayli yenidenqurma ve tebeqelesme islerine meruz qalmasina baxmayaraq kafedraldaki presviteri esas altar xarici kontrforslar ve sisbucaqli pencereler oz ilkin qotik gorkemlerini qoruyub saxlamisdilar 50 Onun ilk memarlari Peter Stexer ve Nikolay Qonzaqo daha sonraki dovrlerde Ioaxim Qrom ve Amvrosi Rabis idi tikinti isleri 1493 cu ilde Hans Stexer Blexer terefinden tamamlanmisdir Amma faktiki olaraq kilse bitmemis olaraq qalirdi cunki baslangicda neflerin alti daxili qubbe sistemi ile ortulmesi planlasdirilsa da onlardan ancaq yarisi icra edilmisdir 1527 ci ilde bas vermis yangin zamani xorun uzerindeki gunbez ve zeng qullesi ucur ve kilsenin sonraki berpasi artiq Intibah dovrunun memarlari terefinden heyata kecirilir 2 1 6 Fransiskan kostyolu 1363 1460 Asagi qesrin nezdinde fealiyyet gostermis Isqenderiyyeli Yekaterina kostyolu hemcinin Muqeddes Ruh kilsesi ve hospitali XIV esrin 70 ci illeri Muqeddes Stanislav kilsesi baslangicda kerpic qotikasi uslubunda insa edilmelerine baxmayaraq Avstriya Macaristan imperiyasinin hakimiyyet illerinde genismiqyasli yenidenqurma islerine meruz qalmisdilar Stexer terefinden 1491 ci ilde tamamlanmis seher ratusasi Qalitsiya ve Krakov darvazalarini ehate eden fortifikasiyalar Yuksek qesr kompleksinin bir cox tikilileri ve seherin ekser yasayis binalari da qotika uslubunda idiler Arkadalar ve hundur qulleler ile bezedilmis ikimertebeli saraydan ve muxtelif elave tikililerden ibaret olmus Asagi qesr seherdeki qotik uslublu binalarin en ezemetli ansambli hesab edilirdi Burada kralin ve seher bascisinin yasayis otaqlari defterxana arxiv hebsxana ve mehkeme instansiyasi yerlesirdi 6 Muasir Lvovda qotika elementleri baslica olaraq Bazar meydaninda yerlesen 16 nomreli XVI esr ve 28 nomreli XV esrin sonu evlerin portallarinda Ruska kucesinde yerlesen 2 ve 45 nomreli evlerin her ikisi XV esrde insa edilmisdir hemcinin Kornyakt sarayinin birinci mertebesinin tag tavanlarinda qorunub saxlanilmisdir XVI esrde bir birini ardbaard izlemis yanginlar xususile de 1527 ci ilin dehsetli yangini orta esr Lvovunun qotik tikililerini mehv edir lakin gecikmis qotika terzinin stilistikasi daha sonraki dovrlerde insa edilmis sakral dini tikililerin umumi planlasdirilmasinda ve tertibatinda ozunu biruze vermekde davam edirdi 1527 ci ilde bas vermis ve seherin demek olar ki yarisi mehv etmis yangin eyni zamanda qotika ve renessans Lvovu arasinda serti suayirici olaraq qiymetlendirildi Eger qotika dovrunde memarlar ve heykelteraslar arasinda almanlar goze carpan rol oynayirdilarsa renessans dovrunun baslamasi italyan ustalarina olan telebati keskin suretde artirdi Qorunub saxlanilmis qotika dekorativ plastika numunelerine aid edilir hazirda Lvov qalereyasinda saxlanilan ve XIV esrde hazirlanan sir seklinde das sutununun esasi Staroyevreyska kucesinde yerlesen 35 nomreli evin fasadindaki maskaronlar XV esr Ruska kucesindeki 4 nomreli evin boru novunun tamamlanmasi hemcinin 1473 cu ilde isa edilmis katolik kafedral kilsesinin nezdinde fealiyyet gosteren Isa Mesih kapellasinin uzerinde heykelteras Miklas Qabersrak terefinden hazirlamis ve qurasdirilmis boyuk taxta carmixa cekme kompozisiyasi Hal hazirda Lvov Incesenet qalereyasinda sergilenen alebastr kompozisiyasi XIV esrin ikinci yarisi ve Olesko qesrinde saxlanilan XV esrin taxta heykelterasliq incileri statuar qotik plastika incesenetinin en gozoxsayan numuneleri hesab olunurlar Esasi Latin kafedrali kimi XIV esrin ikinci yarisinda qoyulmus Ermeni kafedrali da ehemiyyetli yeniden qurmalara baxmayaraq oz ermeni bizans simasini qoruyub saxlamisdir Lvov kafedralinin en qedim hissesi planda meshur Ani kafedrali ile eyni zamanda da Halicin seheretrafinda yerlesen Muqeddes Panteleymon kilsesi ile mueyyen oxsarliga malikdir Krim yarimadasindan Lvova kocmus ermeni tacirleri terefinden devet edilmis alman menseli memar Dorinq Ermeni kafedralinin insaat islerine rehberlik edirdi basqa versiyalara esasen o eslen italiyali ve ya ermeni idi 5 51 Memar Pyotr Krasovskinin layihesi uzre Ermeni kafedralinin yaninda 1571 ci ilde soganaqli gunbezle tamamlanmis sekkizbucaqli zeng qullesi insa edilmisdir Kilseye vaxtile yanasi yerlesen ermeni qebiristanligindan ise XIV XVIII esrlere aid bir nece mezar dasi muhafize edilmisdir 52 Ilkin ideyaya esasen kilse ozunde bizans tipli xacli gumbezli mebedi teskil etmeli idi Gunbez on iki bucaqli barabanin uzerinde yerlesirdi Dorddirekli mebed uslubu ve gunbezin horme texnikasi ermeni memarligi ucun spesifik olmasina baxmayaraq XV esrde kilseye elave edilmis uc yan apsidanin umumi gorunusu Serqi Avropa enenesi ucun tipikdir bundan basqa kilsenin cenub terefine 1437 ci ilde Araliq denizi terzinde aciq tag sirasi elave edilmisdir 1925 ci ilde kafedralin berpa edilmesi zamani pencere taxcalarinda XVI esrin birinci yarisina aid edilen freskalarin qaliqlari askar edilmisdir Heykelterasliq abidelerinden qotika ve renessans elementleri ile bezedilmis ve 1551 ci ilde vefat etmis patriarx Stefana mexsus olan qebirdasi hemcinin kesis cubbelerinin saxlandigi yerin divarlarina horulmus XVI esrin relyefleri qorunub saxlanilmisdir relyefler uzerinde Inanmayan Foma ve Muqeddes Sofiya qizlari ile kompozisiyalari tesvir olunmusdur onlar cox guman ki bir vaxtlar movcud olmus qebiristanligin qebrustu abideleri idiler Derziler sexinin maliyye yardimi neticesinde 1507 ci ilde Muqeddes Annanin serefine taxta kilse tikilmisdir 1509 cu ilde seherin Moldaviya hokmdarinin qosunlari terefinden muhasiresi zamani kilse yanaraq mehv olur ve o yeni das kilse ile evez olunur 53 1554 cu ilde alman taciri Stanzl Stolz boyuk teserrufat heyetine malik boyuk kamenitse yeni yasayis binasini insa etdirir italyan renessansi uslubunda insa edilmis hemin bina hal hazirda Pecatna kucesindeki 3 nomreli evin yerinde movcud olmusdur Baslangicda xarici dairevi tehkimcilik tikintilerinin terkibine daxil olmus Barit qullesi 1554 1556 ve onun muasiri yeni seher arsenali Intibah dovrunun herbi memarliginin en bariz numuneleri hesab olunurlar bununla bele arsenalin birinci mertebesinin divarlari ve ona simal terefden yanasan qulle XV esre yeni gecikmis qotika dovrune aiddirler XVI esrin sonunda Lvovda Qara kamenitse adli yasayis evi ve Kornyakt sarayi italyan ticaretcilerinin merkezi hesab edilen Venesiya kamenitsesi ve Bandinelli sarayi Lukasevic ve Bernatovic sulalelerine mexsus malikaneler Kornyakt qullesi ve Uc Muqeddes kapellalarindan ibaret olan Muqeddes Meryemin olumu kilsesinin ansambli Qizil Qizilgulu sinaqoqu ve benediktler ordeninin monastiri insa edilmisdir Muqeddes Meryemin olumu kilsesi Intibah dovrunun en gozoxsayan abidelerinden biri ve Lvov memarliginin sah eseri hesab edilir Insaat isleri Uspeniye qardasligi terefinden hemcinin eslen Heraklion seherinden olan tacir Konstantin Kornyakt Moldaviya hokmdarlari Iyeremiya Mogila ve qardasi Simion Mogila Moskva cari I Fyodor Ioannovic ve Zaporojye hetmani Pyotr Konasevic Saqaydacninin birge komeyi ile icra edilirdi Dordbucaqli plana malik Bazar meydanin etrafinda yerlesen kamenitselerden evlerden numuneler Gepnerovska kamenitsesi XVII esrin baslangicinda insa edilmis ve eczaci alim Pavel Gepnere mexsus binada coxsayli qotik elementler qorunub saxlanilmisdir Bandinelli sarayi XVI esrin sonunda gecikmis renessans uslubunda tikilmis palazzo uzun iller florensiyali tacir Roberto Bandinellinin sexsi mulku olmusdur Muqeddes Meryemin olumu Uspeniye kilsesinin ilk layihe muellifi ve 1597 ci ile kimi bas memari Paolo Dominizi Romali Pavel idi 1591 ci ilin mart ayinda Uspeniye qardasligi onunla muqavile imzalayir novbeti ilde Dominizinin qayinatasi Voytsex Kapinos daha bir ilden sonra ise Kapinosun basqa bir kurekeni olmus Iltifatli Ambrosiy Proxilniy tikinti islerine kilse Ambrosiy terefinden tamamlanir Tikinti islerine kecmezden once Romali Pavel 1571 ci ilde yanmis evvelki mebedin umumi planini ve bunovresini qismen istifade etmisdir 54 Layihenin esasinda ucgunbezli kilsenin tipik kompozisiyasi yerlesirdi Iki cut Toskana sutunu kilseni uc nefe bolur genis merkezi ve daha kicik yan nefler Sutunlar oz uzerinde gunbez ile yuksek barabani saxlayirlar Neflere serqden yarimdairevi apsida qerbden ise xor pritvorlari babinetsler yanasdirilir Apsidani ve pritvoru orten gunbezler ox boyunca yerlesirler daxili divarlar ise qalereyalar ile ehate olunurlar Ruska kucesine baxan esas fasadin butun hundur divari Toskana pilyastrlari ile parcalanmisdir onlarin arasindaki pencere oyuqlarina ise kesilmis kar qovsler yerlesdirilmisdir Muqeddes Meryemin olumu kilsesinin birinci zeng qullesi memar Pyotr Krasovski terefinden 1567 ci ilde tikilmeye baslamis ancaq hesablamalarda edilen bir sira sehvlere gore qulle dagilmisdir Muasir qulle 1572 1578 ci illerde Pyotr Barbona ve Romali Pyotrun birge rehberliyi altinda ucaldilmisdir Baslangicda o uc yarusdan ibaret idi ve piramida sekilli fenerle ve cadirvari ortukle tamamlanirdi Alt yarusda sirlerin heykelterasliq tesvirleri ile bezenmis arka girisi yerlesirdi Memar Pyotr Krasovskinin layihesi esasinda 1578 1591 ci iller arasinda ucaldilmis Uc Muqeddes kapellasi zahiri gorunusce renessans binasinin klassik tipine yaxin olmasina baxmayaraq sekkizbucaqli slavyan gunbezleri ile tamamlanir Profillesdirilmis ikiqat pilyastrlar fasadi uc saheye bolur Orta saheye yerlesdirilmis portalin zengin naxislari bir qeder ikonostas numunelerini xatirladir Bir cox memarliq abidelerinden ferqli olaraq Muqeddes Meryemin olumu kilsesinin ansambli indiye qeder oz ilkin zahiri gorunusunu qoruyub saxlamaga muveffeq olmusdur sonraki esrlerde heyata kecirilen deyisiklikler daha cox interyerin muxtelif detallarina toxunmusdur Ermeni kucesinde yerlesen 20 nomreli evin ionik orderli sutunlar ile cercivelenmis portali XVI esrin yasayis memarliginin tipik fraqmenti hesab edilir hemin portal Romali Pyotr terefinden insa edilmis binadan salamat qalmis yegane detal sayilir Hemin kucede yerlesen XVI esrin diger fraqmentleri arasinda 15 ve 28 nomreli evlerin portallari 25 31 ve 32 nomreli evlerin qotik tavanlari elece de 7 8 25 ve 32 nomreli evlerin renessans uslublu elementleri ve fasadlarindaki sir maskalari onemli tarixi ehemiyyet dasiyirlar Ruska Russkaya kucesinin adi ilk defe olaraq XV esrin ikinci yarisina aid yazili senedlerde ve salnamelerde qeyd olunmusdur daha onceler Solyanikiv adi ile taninan hemin kucede o zamanlar cemi 14 bina yerlesirdi 2 ve 4 nomreli evlerin asagi mertebelerinde bir sira qotik zondaj fraqmentleri kontrforslar xacvari taglar ve nazik yarimsutunlardan ibaert desteler muhafize olunmusdur Hemcinin 2 nomreli evin daxili heyetinde yerlesen arkada sethinde agzinda uzum salxami olan boyuk sir maskaronu qurasdirilmisdir 6 nomreli ev qonsu tikililerden ferqli olaraq asagi mertebelerinin ciddi renessans profillemesi ile secilir Lvov Intibahinin en gorkemli abidelerinden birisi 1593 cu ilde memar Romali Pyotrun layihesi esasinda temeli qoyulmus Benediktler monastiri ve kostyoludur Monastir fasadlarinin ilkin dekorundan cox az element qorunub saxlanilmisdir Daha sonraki dovrlere aid edilen kostyol binasina yanasiq yerlesen monastir korpusunun 3 genis tagi aciq lociya sistemini yaradir Bazar meydaninin polixrom simasi bir cox detalda Lvovun XVI esrin ikinci yarisina aid edilen tekrarolunmaz obrazini formalasdirir mehz hemin dovrde seherde renessans uslubunun ciceklenmesi baslanir Meydanin her dord terefinde uc pencere sirasindan ibaret olan hundur ve dar evler ustunluk teskil edirler o zamanin enenelerine uygun olaraq her mertebedeki 2 pencere parad yeni qonaqlarin qebul edilmesi bir pencere ise yataq otagi ucun nezerde tutulurdu O vaxtin qanunlarina esasen meydana baxan pencerelerin sayini artirmaq ucun hakimiyyetin xususi icazesi ve boyuk verginin odenisi teleb olunurdu Qotik qurulusa malik bunevrelerin ve asagi mertebelerin uzerinde tikilmis bir cox evler erken dovrlerin fraqmentlerini qoruyub saxlamisdir meselen xacvari tavanlarin nervyurlari ve catma qovsleri qotik portallar ve XV esrin kerpic hormeleri ile bezedilmis zirzemiler Bazar meydaninin qeyri resmi simvolu sayilan Qara kamenitsenin 4 nomreli evin memari olaraq bezi senedler Pyotr Krasovski diger menbelerde ise Pyotr Barbona ve Romali Pavel gosterilir 1571 ci ilde yanaraq dagilmis binanin yerinde ucaldilmis indiki renessans binasinin tikinti isleri 1588 1589 cu illerde heyata kecirilmisdir Kamenitsenin ilk sahibi patrisinin olumunden sonra dul qalmis Sofiya Hanel ve tacir Tomas di Alberti idi 1596 ci ilde ise Yan Lorentsovic adli zengin seher sakini butun binani satin alaraq burada eczaxana acir 55 Zamanla tundleserek qara ton elde etmis butun fasad rombabenzer yonulmamis dasla hormeni formalasdiran yonulmus daslar ile ortulmusdur Bir zamanlar kamenitse oz celalli interyeri ile meshur idi o dovrden gunumuzedek zengin ornamentlerle bezedilmis pencerearasi sutun sirasi ve bir nece oyma tir qorunub saxlanilmisdir Qonsuluqdaki renessans terzde insa edilmis Kornyakt sarayinin 6 nomreli evin bedii ustunluyu hec de az deyil 1571 ci ilde bas vermis yangindan sonra tacir Melhior Haze bos qalmis saheni Konstantin Kornyakta satmagi qerara alir K Kornyakt ise oz novbesinde 6 pencereli fasadin ucaldilmasi ucun kral icazesini almaga nail oldu 1580 ci ilde Pyotr Barbonanin layihesi uzre sarayin tikintisi basa catmisdir ehtimal ki tikinti islerinde Romali Pavel de istirak edirdi Ticaret yeri qisminde istifade olunan binanin asagi mertebesi portal ve merkezi tag oyuqlari ile parcalanmisdir Fyodorova kucesine acilan binanin arxa fasadi xususile de uzerinde insaat tarixinin gosterildiyi rustikali kartus ve portal elementleri xususi ifadeye malikdirler Birinci mertebede catma ortuye malik qotik uslublu zal muhafize edilmisdir Uc terefden aciq lociyalarla ve arkadalar ile cercivelenmis italyan heyeti sarayin ozunemexsus bezeyi kimi xidmet gosterir 56 Bazar meydani ile Stavropigiy kucesinin kuncunde seherin en mohtesem tikililerinden biri sayilan Bandinelli sarayi yerlesir 2 nomreli ev O daha erken qotik uslublu binanin yerinde tacir Yanos Vedelskinin maliyye vasiteleri ile 1589 cu ilde tikilmisdir birinci mertebede qotik taglar qorunub saxlanilmisdir Esas ve yan fasadlarin ferqli elementler ile detallasdirilmasi hemcinin ezemetli bucaqli rust ve dekorativ relyefler renessans memarligi prinsiplerini simvollasdirir 57 Hemin ilde Xosbext Pavelin istiraki ile Romali Pavelin layihesi uzre Venesiya kamenitsesi 14 nomreli ev insa edilmisdir Ev eslen Dalmasiya vilayetinden olmus tacir Antonio di Massariye mexsus idi Tacir eyni zamanda konsul qisminde Lvov seherinde Venesiya Respublikasinin ticari maraqlarini qoruyurdu onun bu cur muhum statuslu bir sexs olmasini evin portalina yerlesdirilmis qanadli Muqeddes Mark sirinin barelyefi tesdiqleyirdi Rombabenzer daslar ve buruqvari pencere hasiyeleri fasadin tipik elementleridir Bazar meydani ile Katedrala kucelerinin formalasdirdigi kuncde zengin Sileziya ailesinin maliyye vesaitleri ile insa edilmis monumental Soltz Volfovic kamenitsesi yerlesir bina italyan ve alman flamand intibahina xas olan elementler ile bezedilmisdir Ucuncu mertebenin kuncunde heykelteras Yan Zaremba terefinden yaradilmis Isanin xac suyuna salinmasi adli ince ve nefis kompozisiya yerlesir 58 Qonsuluqdaki Massarovska kamenitsesinin 24 nomreli evin esasi hele XV esrde qoyulmusdur Hemin dovrden gunumuzedek bunovre qotik tag tavan ve birinci mertebenin pencereleri qorunmusdur 59 1527 ci ilde bas vermis yangindan sonra bina renessans uslubunda esasli suretde yeniden tikilmisdir Bazar meydaninda yerlesen XVI esrin bir cox evlerinde Intibah dovrunun memarliginin xususiyyetleri geliz sekilde daha onceki memarliq elementleri ile qarisaraq maraqli kompozisiya formalasdirirlar Onlarin icerisinde Yustqlyatsovska kamenitsesi 12 nomreli ev Alembekiv kamenitsesi 13 nomreli ev Rorayski ve Quteterovski kamenitseleri 16 18 nomreli evler uzun zaman boyunca meydanin en gozel ve zengin saraylarindan hesab edilirdiler Bir qeder kenarda yerlesen Gepnerovska kamenitsesi tarixciler ve senetsunaslar ucun xususi maraq ve ehemiyyet oyadir Onun memarliginda muxtelif stillerin xususiyyetlerini teqib etmek olar dehlizde qotika kontrforslari ve tavanlar zengin bezenmis portal ve renessans uslubunda yerine yetirilmis ikinci mertebenin pencere cerciveleri 1634 cu ilde tikilmis 9 nomreli hazirki kamenitsenin yerinde XIV esrin son rubunde katolik bas kesisin iqametgahi yerlesirdi XV esrin birinci yarisinda bu binada tez tez knyaz Svidriqaylo ve Posa krallari qonaq olurdular Qonsuluqdaki Lubomirski sarayinin yerinde ise ermeni esilli Polsa sairi Simon Simonovicin evi yerlesirdi Tipik rokoko terzinde bezedilmis 17 nomreli ev 1574 cu ilde Saksoniyadan tesrif buyurmus ve sonralar Lvovun burqomistri teyin edilmis zengin tacir Frans Veninq ucun tikilmisdir Pecatna kucesi ile Bazar meydanin kesismesinde Maralin altindaki kamenitse adli impozant bina yerlesir Oz yasil fasadi ile diqqeti celb eden tikili qotik zirzemilere ve arkada sirasina malikdir Bazar meydaninin tam merkezinde XIX esrin Seher ratusasinin kompleksi yerlesir Ratusa haqqinda en erken melumatlar 1381 ci ile aid edilir mehz hemin dovrde bas vermis yangin yeni Sredmestye rayonun taxta ratusasini mehv etmisdir 1404 cu ilde ratusa qullesine kurantli saatlar qurasdirilmisdir XV esrin sonunda ratusa kardinal suretde yeniden qurulmusdur 1491 ci ilde memar Hans Stexer attikli yeni ratusa qullesini ucaldir Lakin 1527 ve 1571 ci illerde ardbaard bas vermis yanginlar neticesinde guclu dagintiya meruz qalir Hal hazirda orta esr ratusasinin bezi fraqmentleri muhafize edilmisdir ratusanin bezi elementleri muxtelif muzeyerde sergilenir Lvovun ilk barokko abidesi 1610 cu ilde italyan tacirlerin tesebbusu ile insa edilmis Yezuitler kilsesi olur Ehali RedakteOrta esr Lvovunun etnik tarixi cetinlikle dinamiklikle ve facie ile ferqlenirdi Knyaz qesrinin vandal qosunlardan mudafie edilmesi ucun XIII esrin ikinci yarisinda Qalitsiya Volin knyazligindan ve etraf torpaqlardan olan kendliler tacirler ve senetkarlar hemcinin Kiyev Rusiyasindan olan qacqinlar sehere uz tuturdular Yazili melumatlara esasen tam eminlikle bildirmek olar ki Daniil Romanovicin ve Lev Danilovicin qosunlarida istirak etmis ermeniler ve tatarlar gosterdikleri sucaete gore seherin esas mudafiecileri ve kesikcileri privelegiyalarina sahib olmusdular Lvovda xarici ticaret elaqelerin inkisafi ile almanlar basda olmaqla ermeniler yehudiler tatarlar macarlar cexler erebler sarasinler yunanlar ve italyanlar meskunlasmaga baslayir 2 11 60 XIII XIV esrlerden etibaren Lvovda Lev Danilovic terefinden erazileri mueyyenlesdirilmis ve rusinler seherin serqinde yehudi ve sarasinler cenubda ermeni ve tatarlar seherin simalinda ucun nezerde tutulmus ayri ayri mehelleler salinmisdir Polsa dovrunde polyaklar almanlar yehudiler ermeniler ve rusinler ve ya rus xalqi bu etnonimle muasir ukraynalilarin ecdadlari gosterilirdi Lvovun esas etnik qrupu idiler Hemcinin seherde kifayet qeder guclu lobbiye sahib olan yunan litva italyan macar cex valax ve keraim icmalari yasayirdi 61 Lvovun tarixinin qedim polyak dovrunde muxtelif etnik icmalar haqqinda melumatlar mehkeme ve vergi materiallarinda vergi reyestrleri evlerden ve torpaq sahelerinden medaxil olan vergiler umumi vergiler elece de seherlerin kendlerin ve malikanelerin siyahiyaalma senedlerinde inventarlar ve lustrasiyalar teqdim edilirdi En cox melumat Sredmestye rayonunda yasayan seher ehalisi baresinde qorunub saxlanilmisdir Orta esrlerde Sredmestye deyildikde Lvov seherinin ozu nezerde tutulurdu diger rayonlar ise onun seheretrafi erazileri olaraq teqdim olunurdu Yehudi icmasina demek olar ki hemise vergi tutulurdu ve onlar xristian coxlugundan ayri sekilde siyahiya alinir ve tesvir olunurdular Mehz bu sebebden de yehudiler haqqinda olan melumatlar daha genis deqiq ve etraflidir Orta esr Lvovunun ehalisinin tebii artimi kendlere nisbeten daha asagi idi tez tez musahide olunan yuksek olum faizi neticesinde ise artim gostericileri bezen umumiyyetle menfi olurdu Lvov seheri ucun yuksek usaq olum faizi acliq dovrleri epidemiyalar yanginlar ve muharibeler adilik idi Etraf kendlerden ve qonsu dovletlerden olan immiqrasiya seher sakinlerinin sayinin artmasinin esas amili idi Almanlarin Lvova immiqrasiyasinin en intensiv dovru XIV esrin sonu XV esrin baslangicinda musahide olunurdu XV esrin ikinci yarisinda alman kolonistlerinin axini ehemiyyetli derecede azaldi ve XVI esrin birinci yarisinda demek olar ki yox oldu alman immiqrantlarinin esas sayi Sileziyadan hemcinin Polsa ve Rus voyevodaliginin seherlerinden idi bu erazilerde onceden boyuk alman koloniyalari movcud idi XV esrden etibaren polyaklarin almanlarin ve valaxlarin celb edilmesi hesabina Lvovun etraflarindaki kendlerin mustemlekelesdirmesi prosesine start verilmisdir XV esrin baslangicinda Lvovun ehalisi texminen 5 5 min insan teskil edirdi ki onlardan da 600 e yaxin seher sakini Qalitsiya ve Tatarska Krakovska seheretrafi mehellelerde yasayirdi Basqa melumatlara esasen Lvovda texminen 6 min Sredmestye adli seher merkezinde ise 4 4 5 min insan yasayirdi Sredmestye sakinlerinin mutleq ekseriyyetini ehalinin texminen 4 5 ni almanlar teskil edirdiler hemcinin onlar sexmisterler sexlerin bascilari arasinda ekseriyyeti seher mulklerinin sahiblerinin arasinda ehemiyyetli hisseni 60 den daha cox tacirler ve seher idaresi orqanlarinda ustunluk teskil edirdiler Karguzarliq latin ve alman dillerinde aparilirdi Ermeniler Sredmestyenin boyuklukde ikinci icmasi idiler seher ehalisinin 10 i onlar mulk sahiblerinin 11 ini teskil edirdiler Rusinler ve polyaklar seher ehalisinin muvafiq olaraq 5 ve 4 ini teskil edirdiler Lvovun merkezine acilan gece menzeresi Olcu uzre seherin besinci etnik qrupunu yehudiler teskil edirdiler Seher kenarlarinda da almanlar ustunlukde idiler hercend seherden provinsial kendlere dogru uzaqlasdiqca avtoxnton xalqlarin yeni rusinlerin ve tatarlarin faizce saylari artmaga baslayirdi Lvovda XVI esrin baslangicinda 7 minden 10 mine qeder insan yasayirdi Basqa melumatlara gore XVI esrin ikinci rubunde seherde 6 7 7 mine qeder sakin yasayirdi 1527 ci il yanginindan sonra seherkenari yasayis menteqelerinin sakinlerinin sayi qisa muddete demek olar ki tamamile mehv edilmis Sredmestye ehalisini otmeye muveffeq oldu XVI esrin sonu XVII esrin baslangicinda seherin ehalisi texminen 17 20 mine qeder artir hemcinin 12 den cox min insan Lvou ehate eden seher kenarlarinda yasayirdilar eger XVI esrin baslangicinda Lvov sakinlerinin ekseriyyeti Sredmestyede yasayirdilarsa hemin esrin sonunda orada butun seher sakinlerinin 3 1 den az hissesi qalmisdir Qalitsiya seher kenarina esasen polyaklar hemcinin almanlar ve rusinler Krakovska seher kenarinda ise xususile kral bascisinin yuridikusuna tabe olan erazilerde yehudiler ermeniler ve rusinler meskunlasmaga ustunluk verirdiler 1 11 XVI esrde alman immiqrantlarinin axini ehemiyyetli derecede azaldi bunun qarsiliginda Rus ve Belz voyevodaliqlarindan elece de Kicik Polsa xususile paytaxt Krakovdan Boyuk Polsa ve Mazoviya eyaletlerinden seherde meskunlasmis polyaklarin ve rusinlerin sayi qefleten artmaga baslayir Lvov vetendasligina daxil olmuslarin arasinda XVI esrin ikinci rubunde polyaklar 54 rusinler 15 almanlar 11 ermeniler ise 2 teskil edirdiler Bundan basqa seher huququnu elde etmislerin arasinda Lvov sakinlerinin payi daim artirdi Ancaq xatirlamaga deyer ki XVI esrde seher huququna texminen 1 min seher sakini malik idi hansilar ki ailelerle birlikde Lvov ehalisinin maksimum dordde birini teskil edirdiler Muvafiq olaraq rusinlerin ve ermenilerin ehemiyyetli hissesi VE demek olar ki butun yehudiler ve hetta yerli sexlerden tovsiyelere malik olmayan bir cox kasib polyaklar seher huququ olmadan Lvovda yasayirdilar 11 Bir sira menbelerin analizine esasen XVI esrin ikinci rubunde polyaklar Lvovun ve en yaxin seher kendlerinin ehalisinin 38 i rusinler muasir ukraynalilar 24 yehudiler 8 almanlar 8 ermeniler 7 diger xalqlar ise 15 i teskil edirdiler 11 XVI esrin birinci yarisinda Lvovun Sredmestye merkezi rayonunda almanlari assimilyasiya etmis polyaklar en boyuk etnik qrup olaraq qebul edildiler Ikinci yerde enenevi olaraq ermeniler teqdim olunurdular Bununla bele olduqca yuksek temple artan yehudi icmasi XVI esrin ikinci yarisinda ermenileri qabaqlamaga muveffeq oldular Rusinler bu erazilerin tarixi sahibleri olmalarina baxmayaraq Lvovun en azsayli etnik qrupu olaraq qiymetlendirilirdiler 11 Rusinler Redakte Muqeddes Meryem Ananin olumu kilsesinin gunbez ansambli Muqeddes Onufriy monastirinin daxili heyeti Rusinler Qalitsiya Volin knyazliginin titul milleti ve knyaz dovrunde XIII XIV esrin birinci yarisi Lvov ehalisinin ehemiyyetli qrupu idiler Onlar yuksek sosial statusa malik idiler ve hakimiyyet terefinden gosterilen destekden istifade edirdiler Ancaq artiq XIV esrin birinci yarisinda seher ehalisinde onlarin sahib olduqlari payi ve muvafiq olaraq ictimai rolu tedricen enmeye baslayir Ecnebilerin imtiyazli veziyyeti ve alman katoliklerinin her bir meselede basciliq etmeleri rusin muhitinde ciddi etirazlara sebeb olurdu 11 62 Mustesna derecede yerli slavyan ehalisi esasinda formalasna Halic Terebovlya ve Peremisldan ferqli olaraq hele knyaz Levin dovrunden baslayaraq Lvovda daimi yurd salan yadelli tacir ve senetkarlardan ibaret boyuk tebeqe movcud idi Poltva cayi vadisinde yeni mehellelerin salinmasi zamani Lvovun etraflari seyrek meskunlasmis eraziler hesab edilirdi ve buna gore de rusin xalqi icerisinden insaat islerinin keyfiyyetli aparilmasi ucun kifayet qeder tecrubeli ve seristeli iscileri tapmaq olduqcaq muskul mesele idi Lvova senetkarlar ve savadli insanlarin zehni emeyin celb edilmesi istiqametinde heyata kecirilen iqtisadi guzestler ecnebilerin axinina sebeb olurdu esasen mirzelerin tercumecilerin huquqsunaslarin ve hekimlerin Lvov ele baslangicdan esasen xarici elaqelere diqqeti yonelden ve rusin xalqinin ustunlnk teskil etdiyi etraf yasayis menteqeleri ve seherleri ile az elaqe baglayan bir seher kimi esasi qoyulmusdur 11 Lvov Xolm hazirki Xelm seheri kimi knyaza qeyri loyal boyar nesillerinin guclu tesirinin movcud oldugu Qalitsiya vilayetinin Halic ve Peremisl kimi kohne seherlerinin eksine olaraq ve eyni zamanda da knyaz hakimiyyetinin forpostu yeni on movqeyi qisminde insa edilmisdir Qalitsiya Rusiyasinin qedim siyasi merkezleri ile coxmilletli xususiyyete malik olan Lvovun qarsiliqli muqayisesi rusin ehalisinin bu sehere aktiv miqrasiya etmesine ciddi engel toredirdi Mehz bu sebebden de qedim Lvovda boyar mulkedarlar ruhaniler serbest tacirler ve senetkarlardan ibaret guclu rusin etnik nuvesi formalasmamisdir 11 Qalitsiya torpaqlarinda ictimai munasibetlerin inkisaf seviyyesi Qerbi Avropa olkelerine nisbeten daha asagi idi buna gore de bu erazilere meskunlasmaq meqsedile tesrif buyuran ecnebiler rusinlerin malik olmadigi bir sira imtiyazlarla mukafatlandirilirdilar Qalitsiya Volin knyazligi erazisinde mexsusi belediyye huququnun movcud olmamasi burada yasayan alman kolonistlerinin Maqdeburq huququnun onlara aid muddealarindan yararlanmalarina sebeb olurdu ve bu huquqlar onlara seher uzerinde faktiki olaraq nezareti ele kecirmelerine imkan yaradirdi Azsayli seher icmasi sayilan avtoxton rusin ehalisi daha cox biliye tecrubeye malik olan ve her bir meselede mutesekkillik gosteren xarici tacirlerle reqabet apara bilmirdiler Seher merkezinin Kohne Bazar rayonundan muasir Bazar meydani Sredmestye erazisine kocurulmesi Lvovda rusin ehalisinin tesir quvvesinin azalmasi prosesinde esas amillerden biri oldu 63 Esasen almanlar ve ermeniler terefinden meskun edilmis yeni merkezin tikintisi rusinlere tarixen aid edilen seherin kohne hissesinin tedricen tenezzulune getirib cixarir Seher merkezinin yerdeyismesi prosesi daha cox ecnebilerin axinini stimullasdirmagi ve etraf kendlerden ve basqa seherlerden rusinlerin miqrasiyasini azaltmagi qarsisina meqsed qoyurdu Maqdeburq huquq muddealarinin qebul edilmesi de ecnebilerin axini ucun daha bir muhum rol olur Maqdeburq huquqlari formal olaraq butun etnik qruplarin beraberhuquqlu olmalarini beyan etmesine baxmayaraq real heyatda bu qanunun kicik detallarini Roma Katolik Kilsesine mensub olan almanlar interpretasiya edir ve deklarativ senedlerde tetbiq edirdiler Rusinlerin kutlevi hissesi bu huquqi senedin mahiyyetini bilmediyi ucun real heyatda bir cox cetinliklerle qarsilasirdi Lvovda nufuza sahib olmus rusinlerin varli hissesi bir muddet alman huququna loyal yanasirdi bir terefden bu ecnebilerin xeyrine idi diger terefden ise qarsiliqli toxunulmazliq qorunub saxlanilirdi 63 XIV esrin ikinci yarisinda Sredmestye rayonunun Orta esr Lvov seherinin birdefelik merkezi elan edildikden Qalitsiya Volin knyazliginin ise legv edilmesinden sonra rusinler qisa vaxt muddeti erzinde Maqdeburq huququnun normalari uzre esasi qoyulmus seher hakimiyyetinin orqanlarinda istirakdan kenar edilmisdiler Alman huququ esasinda formalasdirilmis ozunuidareetme sistemine az celb olunduqlari ucun onlar muvafiq olaraq oz milli dini siyasi ve iqtisadi haqlarini mudafie etmek imkanindan mehrum edilmisdiler Seherin kohne ozunuidareetme sisteminin muddealarindan yararlanan ermeni ve yehudi icmalarina nisbeten rusinlerin dusduyu veziyyet kifayet qeder agir idi 11 Lvov artiq XV esrin baslangicinda yerli etnos hesab edilen rusin xalqi ucun yad bir sehere cevrilir Seher divarlari daxilinde yerlesen rusin mehellesi cemi bir nece evden ibaret idi ve burada 13 aile yasayirdi mehelle deqiq ehatelendirilmis serhedlere malik deyildi ve oz olculerine gore hetta yehudi ve ermeni mehelleleri ile muqayise oluna bilmezdi Lvovun siyasi heyatinda rusinler ehemiyyetli rol oynamirdilar Rusinler pravoslav dinine itaet etmelerine baxmayaraq bu dine mensub ehalinin nufuzu esasen valaxlarin ve yunanlarin fealligina soykenirdi Hemin dovrde seherin etraflarinda movcud olmus yasayis menteqelerinde bele polyaklar ve yehudiler ustunluk teskil edirdiler 11 Bununla bele zengin rusin ailelerine mensub bir nece tacir ve senetkar seherde tesir quvvesini saxlamaqda davam edirdiler Katolik dininden olmayan sexslerin Bazar meydaninda her hansi bir mulke sahib olmalari faktiki olaraq qadagan edilmesine baxmayaraq bir nece evin rusin aileleri terefinden satin alinmasina icaze verilmisdir Bundan basqa azsayli rusin icmasindan cixmis sexsler seher surasinda ve sex bascilari arasinda da teqdim olunmusdular hemin dovrlerde seher magistratinda hetta Rus katibi vezifesi movcud olmusdur Tacir rusinler gelirli serq mallari ile xarici ticaret sahesi ile ixtisaslasmis almanlar ermeniler ve yehudilerle reqabete daxil olmadan daxili bazarda ticaretle mesgul olurdular Tarixi analizler subut edir ki almanlarin Lvov seherinde hokmranliq etdiyi dovrlerde XIV XV esrler rusinlerin ictimai durumu sonraki polyak hokmranliq dovrune XV esrin sonundan baslayaraq nisbeten daha yaxsi idi 11 Gelme elementlerin almanlarin polyaklarin ve ermenilerin ustunluyu qismen Lvov cemiyyetinin guclu korporativliyi ile izah olunurdu Slyaxta tacirler senetkarlar ve kendliler deqiq huquqi statusa malik idiler ve mehz buna gore de ehalinin bir ictimai statusdan basqasina kecmesi adeten ciddi cetinliklerle qarsilanirdi Korporativlik Lvova etraf kendlerden kocmeyi ve onlara yad olan messan muhitine inteqrasiya etmeyi arzu eden rusin kendlilerine maneecilik toredirdi XV XVI esrlerde seher huququnu elde etmis sakinlerin ancaq 16 8 i kendliler teskil edirdi onlarin demek olar ki tam yarisi polyak kendlileri idi Rusin icmasinin sayca az olmasinin basqa bir sebebi Lvovun Volin seherleri ile elaqelerinin getdikce zeiflemesi idi 11 XVI esrde Lvovun rusin icmasi ehemiyyetli derecede boyumeye baslayir ancaq evvelki kimi baslica huquqlara sahib olmur rusinlerden sosial mehdudiyyetleri geri goturmeyi imtina eden katolik patrisiati bu qerari adeten evvelki esrlere movcud olmus qadaga sistemi ile izah edirdi Qeyri katolik ehaliye qoyulmus mehdudiyyetlere gore Sredmestye rayonunda yerlesen rusin mehellesinin ehalisi arasinda tacirler mutleq ekseriyyeti teskil edirdi senetkarlarin sayi ise heddinden artiq az idi Lakin tranzit ticaretin coxsayli muharibeler sebebinden dagidilmasi Lvovun iqtisadi maraqlarinin daxili bazara istiqametini deyismesine sebeb oldu Iqtisadi durumun yerli ehali ucun elverisli axara dusmesi etraf seherlerden olan messan rusinlerin Lvova miqrasiya etmelerine onlarin katolik coxluqla aciq reqabete cixmalarina ve oz sosial huquqlarini mudafie etmelerine tekan yaratdi 11 Eger XV esrin baslangicinda seher huququnu elde etmislerin icerisinde rusinler umumi seher ehalisinin 1 i teskil edirdilerse XVI esrden etibaren bu gosterici 10 etrafinda deyismeye basladi basqa melumatlara gore XVI esrin ikinci rubunde rusin icmasi seher ehalisinin texminen 15 i teskil edirdi XVI esrin baslangicinda Sredmestye rayonunda rusinlere mexsus yasayis binalarinin sayi 30 dan 39 dek artmisdir Seher etrafi rayonlarda rusinler bir menali olaraq ya kendxudalara mexsus yuridiklerde ya da pravoslav kilseye mexsus torpaqlarda meskunlasmagi ustun tuturdular Seher magistrati rusinlere torpaq sahelerini olduqca hevessiz sekilde bagislayirdi ve torpagin satilmasi zamani onlara katolik alicilara ustunluk vermelerini mecbur edridi XVI esrin baslangicinda rusin ehalisinin artiminin ardinca Sredmestye seheretrafi rayonlarda ve seheredenkenar yasayis meneteqelerinde rusinlerin azalmasi musahide olunmaga basladi 1583 cu ilde magistrat yurisdiksiyasinda movcud olmus 729 yasayis menteqesinin ancaq 131 i rusinlerin ixtiyarinda idi Hetta Pidzamce ve hele knyaz dovrlerinden baslayaraq pravoslav dininin forpostu olmus yanasi sahelerde xususile Muqeddes Nikolay Muqeddes Fyodor Paraskeva kilselerinin ve Muqeddes Onufriy monastirinin etraflarinda bele rusinlerin payi azalmisdir XVI esrin ortalarindan etibaren Yuksek qesrin etrafinda movcud olmus menimsenilmeyen genis eraziler kralin gosterisi ile Polsa slyaxtasina ve ermeni memurlarina teqdim olunmus ve bu torpaqlar cox qisa zaman kesiyinde kolonistler terefinden meskun edilmisdir 11 XVI esrin 70 ci illerin baslangicinda Pidzamce rayonunda yerlesen 227 evden 131 i polyaklara 60 rusinlere 23 ermenilere ve 3 ev yehudilere mexsus idi rusinlerin arasinda dasinmaz emlaka elece de xidmetci usta komekcileri kendlilere sahib olan kifayet qeder zengin aileler yasayirdi buna gore de Pidzamcenin umumi ehalisi icerisinde rusinler ehemiyyetli icma olmaqda davam edirdiler Tezlikle bu rayonda boyuk yehudi icmasi kocdu ve rusinlerin sayi daha da azaldi Belelikle XVI esrin sonlarinda rusinler umumi seher ehalisinin texminen 18 20 ni teskil edirdiler texminen 700 nefer seheretrafi rayonlarda 2 5 mine qeder insan seherdenkenar rayonlarda ve 1 mine qeder insan seherin yaxinligindaki kendlerde yasayirdi 11 Rusin tacirleri Lvov ve yaxinliqdaki diger boyuk seherler Lvov torpaqlarinda yerlesen Brodi Horodok Yavorov Jolkva Halic torpaqlarinda yerlesen Kolomiya Terebovlya Roqatin Peremislyan torpaqlarindaki Peremisl Sambor Yaroslav ve Striy ve hemcinin Belz voyevodaligindaki Krosno Syanok Lisko Belz Tomasiv Busk Potelic Sokal ve Magerov arasinda aktiv ticaret aparirdilar Hemin seherlerden ve yasayis menteqelerinden Lvova yerli rusin icmasi ile birlesmis muhacir messanlar kocurduler Kendlerden gelen muhacirlerin sayi olduqca az idi bunun baslica sebebi XV esrin sonu XVI esrin baslangicinda Polsa seymi terefinden kendlilerin sexsi azadligini ehemiyyetli derecede mehdudlasdirmaga yoneldilmis bir nece qanunu qebul edilmesi idi 11 Huquqi baximdan rusinlerin katolikler ile beraberlesdirilmesi II Sigizmind Avqustun privileyinde nezerde tutulmusdur lakin yerli coxlugun tezyiqi altinda bu qanun quvveye minmemisdir Seher hakimiyyetinin icra etdiyi her cur mehdudiyyetler seher idaresi orqanlarina secilmeden baslayaraq oz milli mehellesi xaricinde mulkun alinmasina qoyulan qadaga hemcinin perakende ticaretle mesguliyyete ve bezi sexlere giris mehdudiyyeti rusinlere Lvovun basqa etnik qruplari ile beraber olmalarina icaze vermirdi Milli kvotalar ve oz sosial statusunu yaxsilasdirmaq imkanlarinin demek olar ki movcudsuzlugu Lvovdan serqde yerlesen seherlerden olan rusin messanlarin axinina imkan yaratmirdi serqi vilayetlerde ukraynalilarin ictimai durumu ehemiyyetli derecede yaxsi idi 11 Almanlar Redakte Alman messanlarinin mulkiyyetinde olmus Lvov malikaneleri Abrek kamenitsesi XVI esrin ortalarinda insa edilmis bina Sileziyadan olan Abrek sulalesine mexsus idi ve uzun iller Smedhaus adi ile taninirdi Soltz Volfovic kamenitsesi Eslen Sileziyadan olmus zengin Soltz sulalesine mexsus binanin fasadinda latin dilinde olan bir nece yazi yerlesdirilmisdir Ubi charitas ibi Deus Merhemet Tanrinin oldugu yerde movcuddur ve Ubi opes ibi amici Dostluq servetin oldugu yerde movcuddur Alman huquq medeniyyetinin normalarini ve enenelerini getirmis ilk alman muhacirleri sayesinde seher ucun onemli olan senedlerin ekseriyyeti alman dilinde nesr edilmeye baslayir Lvovun seheretrafi erazilerinde yerlesen bir cox deyirmanlarin gollerin ve malikanelerin sahibi olmus Bertold Stexer adli alman muhaciri knyaz Lev Danilovicin hekimiyyet illerinde seherin ilk voytu vezifesine teyin olunmusdur Bertold vefat etdikden sonra onun voyt vezifesi oglu Matteus Stexere teqdim edilmisdir 64 Lvovun alman icmasi XIV esrin baslangicinda surtele boyumeye basladi Guman edilir ki mehz alman muhacirlerinin seyi neticesinde seherin suveren huquqlu olmasini tesdiqleyen gerb tesis edilmisdir bele ki alman gerbinin qalxaninda uc qulleli darvaza ve daxiline yerlesdirilmis sir tesvir edilmisdir sir umumiyyetle Qalitsiya Volin knyazliginin erazi remzi hesab edilirdi ve sonralar movcud olmus Lvov torpaginin Rus voyevodaliginin ve Lvov seherinin resmi gerbi olaraq istifade olunurdu II Yuri Boleslavin hakimiyyet dovrunde alman tacirleri bir sira imtiyazlar elde edirler ve bu sebebden de Lvovun daxili ve xarici ticaretinde aktiv istirak etmeye baslayirlar Stexer ailesinin maliyye desteyi sayesinde knyaz Lvovunun ticaret merkezi yaxinliginda XIV esrin ortalarinda alman kolonistleri Qarli Muqeddes Meryem kilsesinin esasini qoyurlar Hemin dovrde alman sakinleri arasinda coxlu sayda memar heykelteras tokmeci ve diger senetkarlar var idi Lvov XIV esrinin ikinci yarisinda tipik alman seherciyini xatirladirdi Burada alman danisigi ustun idi ve seherde movcud olan adetlerin vezifelerin ve toponimlerin bir coxu alman adlarini dasiyirdi XIV esrin ortalarinda movcud olmus Lvov seher belediyyesinin birinci siyahisinda alman ad ve soyadlari siyahinin ehemiyyetli hissesini teskil edirdi 1352 ci ilde imperator III Kazimir imzaladigi priveleyi esasinda Bertold Stexerin varislerine olduqca genis torpaq sahelerini bagislayir 1356 ci ilde ise o Lvovun Maqdeburq huquq birliyine daxil edilmesine ve seherde yasayan butun katolik icmalarin ilk novbede almanlarin polyaklarin ve macarlarin imtiyazli sinife cevrilmelerine muveffeq olur XVI esrin 80 ci illerdinde Stexer sulalesinin uzaq qohumu olmus Peter Stexer imperatorun imzaladigi serencami esasinda seher burqomistri meslehetcisi ve insaatcisi vezifelerine teyin olur ve o Latin kafedrali ile seher kanalizasiya sisteminin insasina birbasa rehberlik edir o hemcinin bir nece malikaneye ve corekxana anbarlarina sahib idi 65 1387 ilde basqa melumatlara gore 1389 cu ilde Lvov messani Yohann Zommerstayn folvark adlanan malikane tipli binanin insa edilmesi ucun seher belediyyesinden lazimi torpaq sahesini elde edir Daha sonralar alman messanini serefine Zommerstaynhof alm Sommersteinhof adlandirilmis hemin eraziler Zamarstinov adi ile deyisdirilir malikane ile Lvov seherinin arasindaki serhed xetti muasir Ximiceskaya ve Daskevic kuceleri boyunca kecirdi XIV esrde Lvova eslen Sileziya torpaqlarindan olan Abrek sulalesinin uzvleri kocur hemin sulale daha evveller hemcinin Smedhaus adi ile de taninirdi Bu patrisi ailesinin numayendeleri ugurlu tacirler idiler onlar esasen ehl seliblerle ve Osmanli imperiyasi ile aparilan ticaret dovriyyesinden kulli miqdarda qazanc elde etmisdiler ticaretden basqa onlar hemcinin katiblik vekilik belediyyecilik vezifelerini de icra edirdiler XV esrin baslangicinda zengin insaatcilar ailesi olmus Klopper Klepper nesli seher idaresinin izni ile Lvovun etrafinda torpaq sahesini satin alir ve bu erazide onlar Klopperhof adlandirilmis genis folvark kompleksinin esasini qoyurlar polyak hegemoniyasi zamani bir cox toponimler kimi Klopperhof adi da polyak terzinde olan Kleparuv adi ile deyisdirilmisdir 6 1402 ci ilde alman messani Nikolaus Zimmermann Holosko adli yasayis menteqeseinin esasini qoyur ve o az muddet kecdikden sonra seher magistratinin tabeciliye kecir 1426 ci ilde yazili senedlerde ilk defe olaraq messan Paul Qoltberqe mexsus olmus Qoltberqhof menteqesinin adi qeyd olunur hazirda bu eraziler Kulparkiv adi ile taninir XV XVI esrlerde xeyli sayda alman ailesi polonizasiyaya meruz qalaraq hakim polyak slyaxtasina inteqrasiya olmaga mecbur oldu Buna baxmayaraq bir nece zengin alman ailesi Lvovun iqtisadi ve siyasi heyatinda muhum roloyanaqda davam edirdi Misal olaraq XVI esrin baslangicinda Sileziyadan Lvova kocmus Soltz ve ya Soltz Volfovic ailesi ehali arasinda boyuk tesire malik idiler efsaneye gore bu neslin esasini Volf Yakob ve Yohann adli 3 qardas qoymusdur Ticaret ile insaat mesguliyyetinden basqa bu patrisi sulalesinin uzvleri Bazar meydaninda bir nece evin ve magazanin hemcinin sehetrafi erazilerdeki genis torpaqlarin sahibi idiler onlar esasen burqomistr ve belediyye uzvleri vezifelerine teyin olunurdular ve mehz bu ailenin maliyye desteyi ile ratusa binasinin onunde meshur Lorensoviclerin siri adli heykelterasliq kompozisiyasi qurasdirilmisdir 66 Seherin ictimai heyatinda baslica tesir quvvesine hemcinin meshur Herburt ailesi malik idi Bu sulalenin numayendeleri rus voyevodalari Lvov kastelyanlari halic kendxudalari kimi muhum vezife sahibleri idiler Seher magistratinda eslen Vurtemberq vilayetinin Frayburq seherinden olmus Alembek ve ya Alnpex adli messan ailesi de yuksek nufuza sahib idi XVI esrin 80 ci illerinde ermeni tacirlerinin xidmetinde olmus alman kommersanti ve seyahetcisi Martin Qruneveq ve yaxud Qruneveq sehere aid en qedim izahatname silsilesini yaratmisdir Lvovun merkezinden basqa alman koloniyalari hemcinin Kleparuv Zimna Voda Yampol Sokolniki ve Ciski kimi yasayis menteqelerinde de movcud olmusdur Almanlarin meskunlasdigi kendler avtomatik olaraq Maqdeburq huquq sistemine qosulurdular Sonraki dovrlerde hemin kendler de polonizasiya iprosesine meruz qalmisdilar Polyaklar Redakte Alman muhacirleri terefinden qotik uslubda insa edilmis boyuk yangindan sonra ise polyaklar terefinden intibah uslubunda yeniden qurulmus Latin kafedralinin arxa fasadi Baslangicda polyaklar orta esr Lvov seherinde yasayan katolik icmasinin olduqca az hissesini teskil edir ve sayca alman icmasina ehemiyyetli derecede guzeste gedirdiler Misal ucun XV esrin birinci yarisinda almanlar Lvov vetendasligini elde etmis miqrantlarin 70 80 ni teskil edirdilerse XV esrin ikinci yarisinda bu gosterici 30 dek XVI esrin baslangicinda ise artiq 14 dek enmisdir XVI esrin ikinci yarisinda almanlar seher ehalisinin ancaq 6 teskil edirdiler XV esrin sonundan etibaren muhacirlerin terkibinde olmus polyaklarin sayi almanlari otub kecir XVI esrden baslayaraq ise polyaklar Lvovda meskunlasmis ecnebilerin yaridan coxunu teskil edirdiler 67 XIV esin ikinci yarisi XV esrin birinci yarisinda Polsanin dovlet xezinesinde Lvovun ve onun etraf erazilerinin meskunlasdirilmasi ucun kifayet qeder maliyye resurslarina malik deyildi Lvovda polyaklarin movqelerinin zeifliyine o fakt sahidlik edirdi ki Latin kafedralinda liturgiya merasimi uzun iller yalniz alman vaizi terefinden icra edilirdi polyak dilinde vaiz eden kesis ise buraya yalniz 1415 ci ilde teyin edilmisdir XV esrin son rubunde Lvovun etnik strukturunda ciddi deyisiklikler bas verdi Konstantinopolun ve Kaffanin osmanli ordusu terefinden isgal olunmasi ile elaqedar tranzit ticaret tenezzule ugrayir bu ise enenevi olaraq ticaret sahesi uzre ixtisaslasmis almanlarin ve ermenilerin etibarini ve movqeyini sarsidir Almanlarin ve qismen ermenilerin ve rusinlerin kutlevi polyaklasdirmasinin gedisatinda Lvov tedricen polyak yehudi coxluga sahib olan bir sehere cevrilmeye baslayir 68 Lvovda XVI esrin birinci yarisinda yeni Polsa elitasi patrisiler formalasmaga baslayir qisa vaxt erzinde onlar ehemiyyetli iqtisadi cekiye sahib olurlar ve siyasi hakimiyyeti ele kecirirler Hemin dovrde karguzarliq polyak dilinde aparilmaga baslayir polyaklarin ekseriyyeti burqomistr ve belediyye bascilari kimi onemli vezifelere teyin olurlar 1527 ci ilde bas vermis dagidici yangin hadisesi sosial deyisiklikler prosesinde ozunemexsus suayrici oldu Bele ki Sredmestye rayonunun ermeni ve alman icmalarina mxsus qotik uslublu mehellelerinin yerinde qisa muddet erzinde polyaklara mexsus renessans uslublu yeni ve genis rayon formalasmisdir yeni rayon ozune polyaklasmis almanlari elece de sehere tesrif buyurmus italyanlari celb edirdi 1544 cu ilde Sredmestye rayonunda yerlesen 263 yasayis binasindan texminen 94 u polyaklara 42 ermenilere 31 almanlara 28 yehudilere ve 25 i rusinlere mexsus idi Seher merkezini ehate eden her iki rayonlarda torpaq sahelerinin 44 i polyaklara aid idi kendxudalarin yurisdiksiyasinda olan coxmilletli erazilerde ise ancaq 19 torpaq sahesi polyaklarin mulkiyyetinde idi 1544 cu ilde polyaklar Halic seheretrafi rayonunun 61 torpaqlarina sahib idilerse rusinler o zaman ancaq 15 torpaga nezaret edirdiler 40 ilden sonra onlar artiq yerli ehalinin 84 teskil edirdiler Almanlarin polyaklasdirmasi prosesi her iki xalqdan olan numayendelerin arasinda bas veren nikahlar neticesinde suretlenirdi Bu proses cox vaxt aparmadi cunki almanlarin assimilyasiyasi ucun hec bir sosial ve ya dini manee movcud deyildi Almanlar tekce polyak dilinde danismaqla kifayetlenmeyerek oz orjinal alman soyadlarini polyak terzinde modifikasiya edirdiler Polyaklar ve polyaklasmis almanlar Hodovitsa Zubra Davidov Ciski Zimna Voda Prusi Sokolniki Belka Kamennobrod Rodatici kimi bir cox etraf kendlerin mutleq ekseriyyetini teskil edirdiler Tarixen rusin xalqina aid olmus lakin zamanla Maqdeburq huquq birliyine qosulmus Zboissa Velikiye Hribovici Malexov Porecye Vijnyani Jovtantsi Podvisokoye Berezdovtsi kimi yasayis menteqelerinde ise polyaklarin boyuk icmalari formalasmisdir XV XVI esrlerde Odrovonj Hodetski Yaroslavski Fredro Tencinski Bucatski Tarnovski Kmita Firley Senyavski Jolkeski Danilovici Zamosyski ve Dzedusitski kimi meshur polyak slyaxtic sulaleleri Lvov seherinde boyuk imtiyazlardan ve nufuzdan istifade edirdiler bezi sulaleler meselen Bucatski Yazlovetski Senyavski ve Danilovici rusin ve ya qarisiq koklere sahib idiler Dzedusitski neslinin bezi numayendeleri ise XVI esrde katolik dinini qebul etmekle polyaklasma prosesine meruz qalmisdilar Hemin sulalelerin numayendeleri cox vaxt rus voyevodalari Lvov seherinin kastelyan ve xorunji bezileri ise hetta Lvov kanonikleri ve arxiyepiskoplari vezifelerinde calisirdilar Yehudiler Redakte Qizilgul sinaqoqu Ilk yehudiler Lvovda hele knyaz dovrunde meskunlasmisdilar knyazin mulkiyyeti hesab edilen bu ehali bas verebilecek her hansi bir dini ayri seckiliklerden tam sekilde muhafize edilirdi Latinca Russia Rubra adlandirilan Qirmizi Rus vilayetinin Polsa imperatoru III Kazimir terefinden ele kecirilmesinden sonra Lvovda ilk yehudi icmasinin esasi qoyulur 1356 ci ilde seherin Maqdeburq huquq birliyine daxil olmasi ile elaqedar olaraq imperator terefinden Lvov yehudilerine seher voytunun dominantliginin altinda daxili mehkeme ve ticaret islemelerinde calismalarina icaze veren xususi priveley senedi imzalanmisdir XIV esrin ikinci yarisindan etibaren Lvovda artiq iki yehudi icmasi movcud idi onlardan birisi enenevi olaraq Sredmestye rayonunda daha boyuk serhedlere malik ikinci icma ise Krakovska adlanan seheretrafi rayonda formalasmisdir Her iki icmanin yurisdiksiyasinda ayrica sinaqoqlar xestexanalar mektebler elece de ayin temizlenmesi ucun istifade edilen mikva binalari ve diger ictimai tikililer movcud idi Her iki icma ucun umumi olan tek sey hele 1411 ci ilde yazili salnamelerde adi qeyd olunan ve seherin Krakovska rayonunda yerlesen yehudi qebiristanligi idi bir zamanlar qebiristanligin movcud oldugu genis erazide Krakov adi ile taninan erzaq bazari salinmisdir Qedim yehudi qebiristanligi gunumuze qeder qorunub saxlanilmamisdir 69 Mutexessislerin qiymetlendirilmesine esasen bir zamanlar texminen 3 hektar erazide movcud olmus orta esr qebiristanliginda 500 il erzinde texminen 25 30 min insan defn edilmisdir Qebiristanliq evvelce alman isgalcilari daha sonra ise sovet hakimiyyeti terefinden mehv edilmisdir Elahidde tarixi medeni statusa malik qedim qebiristanliq 1942 ci ile qeder yehudi icmasinin himayesi altinda fealiyyet gosterirdi 7 Seher divarlarinin daxilinde yehudiler Lvovun cenub serq hissesine kocduler ve burada baslangicda kicik olculere malik yehudi mehellesinin gettonun esasini qoydular Serqde yerlesen Arsenal binasi cenubdaki seher istehkamlari qerbde yeresen Serbska kucesi boyunca uzanan qala divarlari ve simaldaki Ruska kucesi boyunca yerlesen yasayis binalari yehudi mehellesinin ozunemexsus serhedleri hesab edilridi 1387 ci ilden etibaren seher magistrati terefiden cap edilen kitablarda Jidovska tercumede Yehudi kucesinin adi qeyd olunmaga baslayir yehudi icmasinin kompakt sekilde meskunlasdigi hemin kuce muasir Ruska ve Staroyevreyska kuceleri arasinda yerlesen Ivan Fyodorov kucesinin yerinde movcud olmusdur yehudi icmasina qarsi toredile bilecek her hansi bir poqromdan muhafize olunmq ucun kucenin katolik icmalarina acilan hissesinde insa edilmis boyuk darvaza gece saatlarinda baglanilirdi 1528 ci ilde yehudi mehellesinde 27 yasayis binasi vardi ancaq 1571 ci ilde bas vermis yangin butun bu evleri tamamile mehv edir Hele XVI esrin ikinci yarisinda gettonun erazisindeki evlerin bir hissesi rusinlere ve magistrata mexsus idi hemcinin burada seherin bas celladi yasayirdi 70 1367 ci ilde imperator III Kazimir terefinden imzalanmis xususi beyanname Lvovun xristian ehalisi ile yehudi icmasinin arasinda movcud munasibetlerin huquqi statusunu mueyyen etdi hemcinin icmanin muxtariyyetini tesdiq etdi ve yehudilere qarsi heyata kecirile bilecek istenilen teqiblerden dovlet mudafiesini zemanet verdi Bu qerar kilse iyerarxlarinin ve seher patrisilerinin ciddi naraziligina sebeb oldu Dovlet terefinden mueyyen edilen formal mudafieye baxmayaraq yehudilerin ekseriyyeti Krakov seherkenari rayonuna kocmeye calisirdi bunun baslica sebebi hemin rayonda evlerin ve ya qenaetli quruluslarin yerlesdirilmesinde hec bir mehdudiyyetin olmamasi idi Diger yehudi icmasi ise seher divarlarinin daxilinde amma gettonun xaricinde mulk almaga calisirdi ancaq bu cehdler daim magistrat terefinden naraziliqla qarsilanirdi Lvovun Boyuk sinaqoqunda 1654 cu ilde hazirlanmis Tovrat baglamasinin gumus bezeyi Yehudiler huquqi statusa malik olsalar da magistrat terefinden tamhuquqlu seher sakinleri olaraq qebul edilmirdiler Orta esr Avropa olkelerinin ekseriyyetinde oldugu kimi Lvov ve onun etraf erazilerinde yasayan yehudi icmalarina seher huququnu vermirdiler onlari sex ve gildiya erazilerine buraxmirdilar bununla bele ticaret senetini yaxsi bilen mehdud sayda yehudilere Krakov seher kenarinda kral bascisinin yuridikine aid erazilerde fealiyyet gostermelerine icaze verildi XV esrin baslangicina qeder yehudiler mustesna olaraq Lvovda yasayirdilar XVI esrin baslangicinda ise Rus ve Belz voyevodaliginin 25 seherinde yehudi gettolarinin esasi qoyulmusdur XVI esrin baslangicinda ravvinler ve qahal bascilari her il boyuk yarmarkalarin kecirildiyi gunlerde oz qurultay merasimlerine toplasirdilar Bu qurultaylar en yuksek mehkeme instansiyalari rolunu oynayirdi ve burada yehudilerin arasindabas veren vetendas mubahiseleri hell edilir onlarin icmalarina aid edilen qanunlar aydinlasir ve yeni qetnameler cixarilirdi Eger XIV XV esrlerde yehudiler Lvovun ictimai heyatinda ehemiyyetli rol oynamirdilarsa XVI esrin birinci yarisinda bu durum tedricen onlarin xeyrine dogru deyismeye basladi 1538 ci ilde Sredmestye rayonunda yerlesen 27 evde 42 yehudi yasayirdisa 1539 cu ilde yehudilere mexsus evlerin sayi 36 dek artdi XVI esrin 40 ci illerinden etibaren Lvovun heyatinda keskin deyisiklik bas verir bele ki acimasiz inkviziya mehkemeleri ile taninan Qerbi Avropa xususile de Ispaniya kralligindan qacmagi qerara alan minlerle yehudi kutlevi sekilde Lvova ve Polsa kralliginin diger serq vilayet merkezlerine kocmeye baslayir Yaranmis bu qefil hadiseden tesvise dusen kral I Sigizmund 1543 cu ilde yeni kocmus qeyri xristian muhacirlerin seherden deportasiya edilesini bildiren ferman imzalayir Bununla bele XVI esrin 40 ci illerinde yehudiler seher ehalisinin texminen 8 ni teskil edirdiler 1550 ci ilde ise Sredmestye ve seherin etraf rayonlarinda 900 den cox yehudi yasayirdi Lvov yehudileri Osmanli imperiyasi ile hemcinin seherin ticaret maliyye sektorunda Polsanin xarici ticaret elaqelerinde ehemiyyetli rolu oynayirdilar Onlar topdansatis ticareti ve pulun mubadilesi ile mesgul olur krallari ve Qalitsiya slyaxtasini kreditlesdirir malikaneleri kirayeledir ve icki istirahet muessiselerini kabak karvansara ve korcma saxlayirdilar 1493 cu ilde Yan I Olbraxt esasen mal qara ve ipek parcalar ile mesgul olan yehudilerin topdansatis ticaretini mehdudlasdirdi onun varisi olmus Aleksandr Yaqelloncik ise 1503 ve 1506 ilde onlarin kecmis huquqlarini tam sekilde yeniden berpa etdi Imperator I Sigizmund 1515 ci ilde yehudilerin huquqularini ciddi sekilde mehdudlasdirir 1527 ci ilde o imzaladigi fermani esasinda butun mehdudiyyetlerin legv edildiyini beyan edir 1581 ve 1592 ci illerde yehudi icmasi ile seher magistrati arasinda ikiterefli sazis imzalanir ve bu sazise gore yehudiler azad sekilde ticaret etmek huququnu elde edirler Tacir xacperestler yehudi tacirlerine neqativ munasibet gosterirdiler Lvov senetkarlari ise oz novbesinde sahib olduqlari sex teskilatlarinin terkibine yehudileri buraxmirdilar Lvovda XVI esrin ikinci yarisinda Iosif Nassiye mexsus osmanli bankir evinin numayendeliyi fealiyyet gosterirdi 71 Nassi Polsa kralliginin Osmanli imperiyasinin serhedlerine yaxin olan bir cox seherleri ile bal mumu ve serab ticaretinde inhisarciliq etmisdir O Lvova aparilan edviyyat tekstil taxil satisinda bas rol oynamis qurdugu bank filiallari sayesinde ecnebi tacirlere kredit veren muhim sexslerden birisine cevrilmisdir Bankir Isaak Naxmanin maliyye vesaiti ile 1582 ci ilde memar Xosbext Pavelin rehberliyi altinda yehudi mehellesinde Qizilgul sinaqoqunun tikintisi basa catdirilmisdir evvelce o aile ziyaretgahi idi ve yerlesdiyi mehelle heyetinin derinliyinde yerlesirdi Hemcinin sinaqoqun yaxinliginda 1590 ci ilde Lvov qahali Izrael Ben Iosif Edelsin tapsirigi ile yehudi iesivasinin esasi qoyulmusdur XVI esrin sonlarinda coxlu sayda yehudi seherin merkezi Pidzamce ve Krakov seheretrafi rayonlarinda meskunlasmaga baslayir ve bu erazilerde onlar terefinden yeni sinaqoqlarin ve yehudi mekteblerinin esasi qoyulur XVI esrin ikinci yarisi Lvovun yehudi icmasinin ciceklenmesi dovru idi Hele imperator III Kazimir terefinden verilmis ve onun varisleri terefinden tesdiq edilmis bir sira privileylere soykenen yehudiler seher hakimiyyetinden daxili islerde demek olar ki tamamile musteqil olaraq inzibati muxtariyyetin en yuksek derecesine nail olmusdular Erazi seqreqasiyasi katolik kilsesinin ve magistratinin gosteriyi antisemitizm yehudi inancinin ve meisetinin ozunemexsus xususiyyetleri orta esr Lvovunda meskunlasan her iki icmanin tecrid olunmalarina imkan yaradirdi Sade yehudi icmanin inzibati maliyye mehkeme dini ve terbiyevi suallarina cavabdehlik dasiyan qahaldan demek olar ki mutleq asililiqda idi Lvov qahali oz novbesinde sekseninci illerde Polsanin butun qahallarini birlesdirmek meqsedi ile XVI esrde yaranmis dord torpaq Vaadina Vaad Arba Aratzot tabe olurdu 72 Lvovun en yaxin etraflarinda Qerbi Avropanin inkvizisiya ve antisemit teqiblerinden qacmis yehudiler folvark malikanelerinde ve kicik yerlerde feal sekilde meskunlasirdilar Burada onlar senetle perakende ticaretle ve selemcilikle mesgul olur slyaxtanin malikanelerini idare edir karvansaraylari deyirmanlari ve golleri kirayeleyirdiler Lvovda yehudilerden basqa hemcinin az sayda keraim icmasi yasayirdi lakin onlar say ve nufuz etibari ile Halicin keraim icmasindan ehemiyyetli derecede az idi Ermeniler Redakte Lvovun ermeni icmasina mexsus abideler Eslen Kilikiyadan olmus miniatur ustasi Qriqor Mlicetsi terefinden XII esrde yazilmis ve uzun muddet Lvov seherinin ermeni uniatlarinin monastirinda saxlanilan meshur Lemberq yevangeliyasi yuxarida Ermeni kafedralinin renessans uslubunda insa edilmis esas binasi solda ve Virmenska 10 kucesinde yerlesen ermeni tacirlerinin muhafizkari olmus Muqeddes Xristofor sutunu ve meshur Mons Pius bankinin esas binasi sagda XIII esrin ikinci yarisinda Krimdan Lvova kocurulmus ermeni tacirleri ve senetkarlari Pidzamce rayonu erazisinde onlar ucun ayrilmis xususi mehellede meskunlasirlar Burada onlar Muqeddes Annanin ve Muqeddes Yakovun serefine ithaf olunmus kilse ve monastir komplekslerini insa edirler Qedimden ermeniler qapali icma seklinde yasamagi ustun tuturdular butun isleri ve problemleri onlar oz dairesi daxilinde hell etmeye calisir ve cox nadir hallarda basqa icmalarin numayendeleri ile nikaha daxil olurdular 1356 ci ilde Lvov seherinin Maqdeburq huquq birliyine daxil olmasi ile elaqedar ermeni icmasi oz sexsi voytuna malik olmaq ve mehkemede ise baxilmalari uzre sexsi muxtar orqanlari teskil etmek imtiyazlarina sahib olmusdular bu huquq 1379 1387 1434 ve 1440 ci illerde imzalanmis priveleylerde de tesdiq edilmisdir Ermenilerin dini azadliqlari 1367 ci ilin kral fermani ile tesdiq edilmisdir Lvovun birinci ermeni bas kesisi Qriqoris kral fermani esasinda Lvovda oz iqametgahini tesis etmek qerarina gelmisdir 1371 ci ilde Kohne Bazar meydani etrafinda yasayan ermeni icmasinin istifadesine Muqeddes Veftizci Iohann kostyolu teqdim olunmusdur 1377 ci ilde ermeni taciri Mardrus knyaz Vladislav Opolskinin icazesi ile Moloxov kendini ve etraf deyirmanlari lvovlu messan Yakov Markovic Rusinova satir 73 XIV esrin ikinci yarisi XV esrin birinci yarisinda ermeniler almanlardan sonra Sredmestye rayonunun sayca ikinci boyuk icmasi idiler XIV esrin son rubunde Lvov seherine Kilikiya carligindan coxlu sayda ermeni ehalisi kocur Lvov ermenileri daha cox kesis paron baron hoca poyak terzinde ise pan tacir senetkar ve hetta ekinci vezifelerine teyin olurdular Tarixi menbelerde adi ilk defe olaraq 1394 cu ilde cekilen ermeni mehellesinde yasayan sahibler evlerini ancaq oz dindaslarina satmagi ustun verdikleri ucun anklavin butovluyu esrler boyunca qorunub saxlanilirdi III Kazimirin dovrunden baslayaraq ermeni icmasi merkezde yerlesen Virmenska Ermeni kucesine kocurulurler ve onlar burada kompakt sekilde yasamaga baslayirlar Serqden Dominikan monastir kompleksi qerbden Krakovska kucesi simaldan seher divarlari ermeni mehellesinin serhedleri hesab olunurdu seher divarlari daxilinde 1407 ci ilde 300 e yaxin ermeni 1416 ci ilde ise 400 den artiq ermeni yasayirdi Bundan elave olaraq xeyli sayda emeni seherin etraf rayonlarinda o cumleden seher qesrini ehate eden Pidzamce rayonunda da yasayirdilar XV esrin son rubunde Osmanli imperiyasi terefinden isgal edilmis Kaffa Sucava ve Kicik Asiyanin deniz kenarindaki seherlerinden Lvova ve onun etrafindaki diger yasayis menteqelerine boyuk sayda ermeni aileleri kocmusdur Bizans ve Krim ile aparilan tranzit ticaretin tenezzulunden sonra ermeniler almanlarin taleyini tekrarlamadilar ve polyaklasdirilmadilar Immiqrantlarin boyuk axini diger terefden ise ermeni dininin ozunemexsus xususiyyetleri hemcinin Istambulda Demesqde ve Tebrizde dindaslar vasitesile Osmanli imperiyasi ve Iran ile ticarete ermenilerin kifayet qeder suretli inteqrasiyasi polyaklasma siyasetinin gerceklesmesine imkan yaratmirdi En gelirli ixraca meylli topdan xarici ticaret idi 74 Serqle genetik elaqeleri dil bilgileri adetleri ve mohkem diplomatik elaqeleri nezere alindiqda ermenilerin bu biznes sahesinde alternativsiz kart blansa sahib olduqlarini soylemek olar Buna gore de mal ardinca getmek ucun karvan teskil edildikde onun yol gostereni adeten ermeni olurdu Her ermeni taciri bir nece neqliyyat vasitesine malik idi ve ozu ile boyuk sayda xidmetci gotururdu Mal ucun alicilar Turkiyeye Irana Ermenistana Moldovaya Macaristana Bolqaristana Dnepryani Ukraynaya ve Rusiyaya yola dusurduler Idxal edilmis mallarin cesidi cox genis idi xalcalardan ve edviyyatlardan baslayaraq deri ve canli mal qara ile biten genis assortimenti ozunde teskil edirdi Lvov tarixcisi Vladislav Lozinski ermeni karvanlarinin teskili baresinde bunlari soylemisdir Lvovdan cixmis ermeniler Krivcitsi kendinde toplasirdilar burda coxsayli seher sakinlerinin istiraki ile onlar oz dogmalari ile vidalasirdilar Karvan arabalarin boyuk dusergesinden ibaret idi hansilar ki atlarla birlikde tacirlere pesekar fermanlari catdirirdilar Lvov karvaninin bascisi her zaman ermeni olurdu ve onu oz aralarinda seher sakinleri karvanbasi adlandirirdilar 74 Karvanin yurusu bir nece il davam edir ve onun Lvova qayidisi bayram hesab edilirdi Bele reaksiya qanunauygun idi cunki yad ellere seyahet herbi yuruse beraberlesdirilirdi ve sexsi sucaetin bariz numunesi hesab edilirdi Ermeni seher sakinleri zengin ve mohterem idiler onlarin geyimleri kamka yun karmazin kimi bahali ve leyaqetli parca novlerinden hazirlanir papaqlari ise xez mexmerle hasiyelenirdi Ermenilerin arasinda senetkarlar yoxdur cunki onlarin hamisi boyuk ve adli sanli tacirlerdiler Istambul Ankuri Spaxan Moskva Qdansk Portuqaliya ve basqa yerlerde ozel vekillere malikdirler Simeon Lexatsi Yol qeydleri 15 Lvov seherinin tesviri 75 Lvovda orta esrlerin bir cox gorkemli ermenileri yasayib yaradirdi Stepanos Lexatsi 1584 1689 oz dovrunun savadli insanlarindan biri idi Latin dilinin cox gozel bilicilerinden olmus Lexatsi ermeni diline latindan bir sira eserleri tercume etmisdir Aristotelin muellif oldugu Sebeblerin kitabi adli eseri Stepanos Lexatsi terefinden 1660 ve 1662 iller arasinda ermeni diline kocurulmusdur Hemin tarixci hemcinin Lvovda yasayan ermenilerin meiseti elece de onlara mexsus kilseler monastirlar ve sexsen sahidlik etdiyi bir cox diger maraqli hadiseler baresinde yazdigi eserlerinde etrafli melumat vermisdir Senedlerden gorunduyu kimi Lvov ermenileri xeyriyyecilikle mesgul olur ve tekce dogma kilselerine yardim gostermek ile mehdudlasmayaraq hemcinin diger konfessiyalara mexsus dini teskilatlarin ve xestexanalarin mekteblerin ve yetim evlerinin saxlanilmasi ucun daim maliyye vesaitleri ayirirdilar qizlari ve cavan oglanlari oz himayesi altina goturerek onlarin tehsil almalari ucun semimi rehmkarligi esirgemirdiler Lvovda en zengin ailelerden birisi Nikorovic adli ermeni sulalesi idi XVII esrde bu sulalenin numayendeleri Konstantinopolda filiala malik olan boyuk ticaret evine sahib idiler O dovrlerde sahibkarliq statusu gorkemli mulk atributlari ile tesdiq edilirdi Bazar meydaninda yerlesen ve renessans memarliq uslubunun en gorkemli numunelerinden birisi hesab edilen Qara kamenitse binasi texminen yarim esr boyunca zengin Nikorovic sulalesine mexsus idi Bir sira muasir tarixciler o cumleden A Qriskevic Y Razin ve basqalari XIV XVI esrlerde Polsa kralligi ile Tevton ordeni arasinda bas vermis muharibelerde ve hemin qarsidurmalarin apofeoz hadisesi olmus Qrunvald doyusunde coxlu sayda ermenilerin istiraki haqqinda bildirirler 76 77 XV XVI esrlerde Rus torpaqlarinda ermeni esgerlerinin movcud olmasi haqqinda olan melumatlar Simeon Lexatsinin 1623 cu ilde yazdigi eseri ve Polsa erazisinde Roma papasinin apostol nunsiator bascisi vezifesini icra etmis Onorazio Viskontinin yazili qeydleri ile tesdiqlendirilmisdir Viskontinin soylediyi hipoteze esasen sonsuz muharibelerden tukenmis ve gelirli ticaretle mesgul olmagi davam etdirmeyi arzulayan ermeni mulkedarlari ve zadeganlari ve oz kecmis imtiyazlarindan ve mecburi herbi xidmetden imtina ederek sade Lvov vetendaslarina ve tacirlerine cevrilirler Icmanin ciceklenme dovru XVI esre tesaduf edir Hemin dovrde coxsayli kilselerin esasi qoyulmus Lvov ermenilerine ise istisna hal kimi Mxitar Qosun qanunnamesi esasinda tertib edilmis ve ermeni ehalisinin maraqlarina cavab vermis yeni privelegial senedler hazirlanmisdir 1519 cu ilde I Sigizmund terefinden ermenilerin nizamnamesi tesdiq edilmisdir Lvov ermenilerinin Nizamnamesine XVI esrin ikinci yarisinda mehkeme tehqiqati meselelerini nizama salan yeni elaveler edilmisdir 7 iyul 1578 ci ilden etibaren Istvan Batorinin xususi fermani uzre ermeni tacirlerinin huququ katoliklerin huquqlarina beraberlesdirilmisdir Ermenilerin qaygisina hemcinin II Yan Kazimir de qalirdi Ermeniler Qerbin ve Serqin arasinda heyata kecirilen ticaretde vasiteci rolunu oynayirdilar onlarin elinde kralligin ciceklenmesine imkan yaradan boyuk maliyye resurslari cemlesdirilmisdir 1616 1618 ci iller arasinda Lvovda ermeni metbeesi fealiyyet gosterirdi ermeni capcisi Ovanes Karmatenyants burada oz kitablarini cap edirdi Yunanlar Redakte Yunanistanli zengin tacir Konstantin Kornyaktin yun Kwnstantinos Korniaktos sifarisi ile Lvovun merkezinde insa edilmis malikanenin italyan terzinde olan daxili heyetiUzaq diyarlardan Lvova tesrif buyurmus yunanlar iki kateqoriyaya bolunurduler Graecus de Galata ve Graecus de Constantinopoli Sonuncularin arasinda ehemiyyetli faizi meshur aristokratik nesillerin numayendeleri teskil edirdi XVI esrin ikinci yarisinda Lvova Xios adasindan ve Kandiya hazirki Heraklion seherinden bir qrup yunan ve italiyali muhacir koc edir Xioslu yunanlardan once 1548 ci ilde Lvova Krit adasindan olan tacir yunanlar tesrif buyururdu 78 1544 cu ilde Posanin Konstantinopoldaki konsulluq iqametgahindan edilen bildirise esasen Krit adasindan Moldaviya torpaqlarini kecmekle Lvov seherine 130 kufamdan 260 cellekden ibaret boyuk karvan yollanmisdir celleklerdeki serab Araliq denizi regionunda meshur olmus Muskatel ve Malvaziya adli uzum novlerinden hazirlanmisdir XVI esrin ikinci yarisi Lvov bazarina yunan tacirlerinin kutlevi gelisi ile seciyyelenirdi V Krivonosun hesablamalarina gore XVI XVII esrlerde Lvovun seher maliyye kitablarinda 700 den cox yunan taciri qeyde alinmisdir Seherin maliyye bazarinda muxtelif dovrlerde yalniz Krit adasindan texminen 153 tacir fealiyyet gosterirdi Yunanlarin diplomatik istedadlari elece de onlarin ticaret ve casusluq fealiyyeti regionun butun olkelerinin hokmdarlarina yaxsi melum idi Yunanlarin neqativ imicinin yaradilmasinda onlarin esas reqibleri olmus ermeniler ve yehudiler bas rol oynayirdilar Buna baxmayaraq yunanlar Stavropigiya ucun ehemiyyetli maliyye desteyini ayirirdilar ve bu onlarin yaxsi maliyye durumuna malik olmalari ile izah olunurdu Yunan esilli muhacirler mekteblerin esasini qoymaga komek edir ve hetta pravoslav iyerarxiyanin yerli sisteminin yeniden qurulmasinda aktiv sekilde istirak edirdiler Suretle zenginlesmeyi arzulayan oturaq yunan tacirlerinin dalgasi Lvovda novbeti miqrant axini ucun elverisli zemin yaratdilar Yunan icmasinin Lvovda formalasmasi ve strukturlasmasi ancaq XVII esrde bas verir XVI XVII esrlerde Lvovda meskunlasmis yunanlarin ekseriyyeti ucun vetendasligin ve seher huququqn elde edilmesi en boyuk problemlerden birisi idi Adeten yalniz zengin yunanlar seher merkezinin erazisinde sexsi mulkiyyet qisminde evleri satin ala bilirdiler Ehemiyyetli start kapitalina malik olmamis muhacir yunanlar ucun Lvov pravoslav messanlarinin qizlari ile nikah merasiminin icrasi vetendasliq almaq ucun yegane yol hesab edilirdi Buna gore de yunanlarin etnik nikahlara daxil olaraq Ukrayna vetendaslarinin arvadlari ile aile heyati qurmaq seyleri tamamile muntezem suretde heyata kecirilirdi Matrimonial izdivaca aid edilen probleminin muveffeqiyyetli qerarinin en bariz numunelerinden birisi Kiriyak Papara adli yunan taciri terefinden icra edilmisdir bele ki Lvova tesrif buyurmasindan az muddet sonra o Anastasiya Qriqoric adli lvovlu messan xanim ile aile heyati qurmagi qerara alir Bu cur tendensiya butun XVII esr boyunca yunan icmasinin daxilinde musahide olunurdu Belelikle bir nece onillik erzinde Lvov merkezinde miqdarca kicik olmasina baxmayaraq bir birine cox bagli olan yunan menseli sakinlerden ibaret mehelle formalasmisdir Herbi munaqiseler seraitinde Lvovun pravoslav icmasina qarsi daim cerimeler tezminatlar ve maliyye rusvetleri qoyulurdu Yunanlar onlarin payina dusen vergileri odemeye mecbur olurdular Yunan icmasinin merkezi esasen pravoslav messan ehalisi terefinden meskun edilmis Ruska kucesi idi XVI esrde yunanlar oz ellerinde Lvovda ve Polsa kralliginin ehemiyyetli hissesinde serabla ticareti cemlesdirdiler onlar hemcinin seher gomruklerinin icaresi ve kral rusumlarinin iltizami ile de mesgul olurdular Eyni zamanda onlarin bezileri Polsa Moldaviya Rusiya carligi ve Osmanli imperiyasi arasindaki siyasi munasibetlere feal tesir gosterirdiler XVI esrin ikinci yarisinda Lvovun en zengin yunan aileleri Kornyaktlar Alviziler Marinetoslar Afendikler Mazarakiler Lanqisiler pravoslav hereketin aktivlesmesi meqsedile Uspeniye qardasligina ciddi maliyye yardimi ayirirdilar Onlar serq mallari ile ticaretde ermeni ve yehudiler ile feal reqabet aparirdilar yunanlar Osmanli imperiyasindan serab ve ipek kimi bahali mallari idxal edirdiler Boyuk maliyye imkanlarina malik olan yunanlar kifayet qeder tez bir zamanda kral memurlarinin ve magistratin numayendelerinin arasinda himaye almaga muveffeq oldular 1 79 Italyanlar Redakte Ilk italiyali muhacirler XV esrin baslangicinda Lvov seherinde meskunlasmaga baslamisdilar Krim yarimadasindaki Genuya koloniyalari ve italyan seherleri Venesiya Florensiya ve Roma ile Qalitsiya vilayeti arasinda heyata kecirilen ticaret elaqeleri hemcinin italyan universitet merkezleri Bolonya ve Paduya ile Lvovun medeni elaqeleri buna imkan yaradirdi 1406 ci ile aid edilen arxiv senedlerde Lvov seherinden Romaya texminen yuz qizil pulun gonderilmesi haqqinda qeyd movcuddur 1409 cu ilde ise Kaffa seherinde yasamis italyan taciri Francesko de Kantello Lvov vetendasligini elde edir XV esrin birinci yarisinda Lvova ve onun etraf erazilerine coxlu sayda italiyali kocur onlar zengin Genuya ve Florentina sulalelerinin maraqlarini qorumaq meqsedile burada beynelxalq ticaret ve muxtelif maliyye emeliyyatlari ile mesgul olurdular Italiyalilar seher etraflarinda evler ve malikaneleri satin alir seherin merkezinde anbarlarin ve magazalarin sahibi olur hemcinin kilselerde altarlarin bezedilmesi ucun oz pullarini feda edirdiler Eslen Florensiya Respublikasindan olmus Ubaldini sulalesinin Lvov xettinin bir nece nesil numayendesi uzun iller boyunca seher magistratina basciliq edirdi 80 Zengin italyanlar Bazar meydanindaki malikanelerin asagi mertebelerinde dunyevi salonlari acirdilar ve bu salonlara gelen sexsler vasitesile yerli sakinler Qerbi Avropanin medeniyyeti musiqisi ve edebiyyati ile yaxindan tanis olurdular Hemcinin Italiyadan devet olunmus memarlar sayesinde Lvovda Araliq denizi regionu ucun xas olan binalar heyetler insa olunmaga baslamis seherde yangina qarsi xususi divarlarin brandmauerlerin tetbiqi heyata kecirilmisdir Tacirler bahali getirilme parcalar ile ticaret edir hemcinin Avropaya mallarin ve korrespondensiyalarin catdirilmasi uzre xidmet gosterirdiler Uzun iller alman tesiri altinda yasamis yerli sakinler italyan memarlarini devet etmekle seherin umumi planlasdirilmasinin muveffeqiyyetle deyisdirilmesine nail olmusdular 1527 ci ilden sonra sehere tesrif buyurmus italyan memarlari yerli polyak memarliq terzinin en yaxsi numuneleri menimseyerek Intibah uslubunda yeni ve gozecarpan binalari insa edirler Din RedakteOrta esr Lvovunun ictimai qurulusunun muhum aspektlerinden sayilan din muxtelif konfessiyalardan olan seher sakinlerinin arasinda refedilmez baryerleri qururdu Polsa Lvovunun tamhuquqlu vetendaslari ancaq katolik dine etiqad eden seher sakinleri ola bilirdi Oz statuslarina gore ikinci yeri tutan ermeniler bele bir cox meselede katolik patrisilere ehemiyyetli derecede guzest edirdiler Sosial iyerarxiyanin en asagi yerlerinde ise yehudiler ve rusinler qerarlasirdilar 11 Katolisizm Redakte Lvovun Roma katolik kilsesinin yurisdiksiyasinda olan tikilileri Dominikan rahibleri terefinden 1600 1612 ci iller arasinda insa edilmis Muqeddes Mariya Maqdalena monastirinin zeng qulleleri yuxarida Romada yerlesen Il Cezu kilsesinin zahiri gorkeminden ilhamlanan Italiyali memar Cakomo Briano terefinden Lvovun merkezinde insa edilmis Yezuitler ordeninin bas kilsesi solda oz eksteryer gorkemine gore Romada yerlesen Santa Susanna kilsesini teqlid eden Lvovun Ayaqyalin karmelitalar monastiri memar Covanni Battista Cizleni terefinden layihelendirilmisdir sagda XIII esrden baslayaraq Lvov seheri Dominikan ve Fransiskan ordenlerinden olan missionerleri maraqlandirmaga baslayir 1257 ci ilde Rus torpaqlari Lubus katolik yepiskoplarinin yurisdiksiyasina teqdim edilmisdir Lvovda latin arxiyepiskoplugunun ve mitropoliya merkezinin yaradilmasinin birinci tesebbuskari kral III Kazimir olur o vermesinden 1359 cu ilin yanvarinda imzaladigi xususi fermani ile Lvovun bas arxiyepiskopu qisminde Tomas adli katoliki vezifeye teyin edir Polsa tarixi dovrunde Lvovun qeyri katolik ehalisi siyasi huquqlarda ve teserrufat fealiyyetinde mehdudlasdirilmis tebeqeye cevrilir Maqdeburq huququnun imtiyazlari esasen katolik dine etiqad eden seher sakinlerine verilirdi Qeyri katolikler seher ve sex idaresinin orqanlarina rehberlik eden vezifelere secile bilmirdiler onlar yalniz mueyyen yerlerde onlar ucun teyin olunmus mehellelerde ermeni rusin ve yehudi mehellelerinde yerlesmeli idiler Rusinler esasen seher kenarlarinda yasayirdilar ve xristian icmalari arasinda en az huquqa malik idiler orta esrlerde rusinler senet sexlerinin ekseriyyetinin uzvu ola bilmirdiler XIV esrin ortalarinda Lvov artiq ehemiyyetli katolik icmaya malik sehere cevrilir buna Maqdeburq huquqlarin ilk olaraq mehz bu sehere teqdim olunmasi subut edirdi qedim Qalitsiya vilayetinin qedim seherleri arasinda bu statusu baslangicda ehemiyyetli katolik ehaliye malik olmus Syanok Lvov ve Peremisl seherleri daha sonraki dovrlerde ise polyaklasma prosesine meruz qalmis diger etraf qesebeler elde ede bilmisdir Maqdeburq huququnun normalari katolik normalarla ve orta esr Almaniyasinin eneneleri ile six bagli idi Qalitsiya Volin knyazliginin tenezzulunden sonra Maqdeburq huququnun komeyi ile alman ve Polsa katolikleri Lvovun pravoslav rusinlerine sosial mehdudiyyetleri qoymaq imkanini elde edirler maraqlidir ki boyuk katolik icmalarin movcud olmadigi diger Qalitsiya seherlerinde Maqdeburq huququ etnik munasibetlere ehemiyyetli derecede tesir gostermirdi ve bu seherlerde adeten milletlerarasi barisiq hokm sururdu XIV esrin ortalarindan etibaren seherin katolik icmasi Lvovda coxsayli monastirlar ve kilseler insa etmeye basladi hemcinin butun vasitelerle ermeni ve rusin milli azliqlarini polyaklasdirmaga ve katoliklesdirmeye calisirdi Kohne pravoslav Uspeniye kilsesinin yerinde 1360 ci ilde qotik uslublu Latin kafedralinin insasina start verilir ve tikintisi tamamlanmis yeni bina seherde katolisizm dininin hegemoniyasini simvolize etmeye baslayir Roma Papasi XI Qriqori terefinden imzalanmis bullaya esasen Lvovun merkezinde Qalitsiya katolik mitropoliyasinin esasi qoyulmus ve belelikle pravoslav dininden olan sexslerin mitropoliya erazisine daxil olmalarina qadaga qoyulmusdur 81 Xeyriyyecilik maarifcilik asketik heyat terzi ile mesgul olmagi ustun tutan dominikan bernardin fransiskan yezuit elece de diger katolik qardasliqlarin numayendeleri seherde boyuk nufuze ve tesire sahib idiler Bagli katolik qardasliqlar dunyevi seher ehalisinin menevi heyatinda feal istirak edir xeyriyyecilikle mesgul olur umumi ibadet merasimlerini kecirir mebedlerin siginacaqlarin ve mekteblerin insa edilmesinde aktiv maliyye desteyi gosterirdiler Qardasliqlarin maliyye fondlari slyaxtanin ve zengin patrisiylerin ianeleri hesabina doldurulurdu onlarin skarbnitse adlandirilan maliyye kassasi ise adeten kilsede saxlanilirdi Latin kafedralinin nezdinde Qarli Muqeddes Meryem Ana kilsesinin nezdinde 1387 Merhemetlik adlandirilan yezuit mektebinin nezdinde 1442 Muqeddes Fransisk kilsesinin nezdinde 1464 Muqeddes Anna kilsesinin nezdinde 1583 ve Muqeddes Mixail kilsesinin nezdinde esasi qoyulmus ve uzun muddet erazide fealiyyet gostermis coxsayli qardasliqlar Lvov arxiyepiskoplugunun erazisinde quvvede olmus en kohne katolik birlikler idiler 1395 ci ilde Qalitsiyanin bas kesisi Yakub Strepanin Polsa krali II Vladislavin ve Cexiya krali IV Vatslavin birge seyleri neticesinde Lubusdan olan arxiyepiskoplar terefinden Rus vilayetine edilen erazi iddialarinin qarsisi alinmis ve onlarin bu eraziye intervensiya etmek isteklerinin imtina edilmesi istiqametinde yekdil raziliq elde edilmisdir 1412 ci ilin avqust ayinda Roma Papasi XXIII Iohann terefinden imzalanmis xususi ferman mektubuna uygun olaraq katolik kafedra Halic seherinden Lvova kocurulmus seherin merkezinde yerlesen Muqeddes Meryem Ananin Olumu kilsesi ise arxikafedral statusunu elde etmisdir kafedranin Lvova dasinilmasi 1414 cu ilin mayinda papa defterxanasinin uzvleri terefinden resmi sekilde tesdiq edilmisdir Bazar meydaninda boyuk saray insa edilmisdir hemin saray 1844 cu ile qeder Lvov bas kesislerinin iqametgahi statusuna malik idi Lvov mitropoliyasinin yurisdiksiyasina Peremisl Xelm Vladimir Kamenets Moldaviya ve Kiyevin bas kesisleri tabe edilmisdir Lvov bas kesislerinin statusu kifayet qeder yuksek idi kilse iyerarxiyasinda onlarPolsanin primaslari rutbesine malik olmus Qnezno arxiyepiskoplugunun lat Archidioecesis Gnesnensis bas kesislerinden sonra ikinci yeri tuturdular Esasi 1429 cu ilde qoyulmus kapitul seherin esas kollegial idareetme orqani idi Lvovda esasi qoyulmus bas konsistoriya bas kesis defterxanasi ofisiallar ve kesisler institutu diger katolik intitusional merkezler hesab edilirdi Katolik arxiyepiskopluq Polsa krallarindan ve yerli slyaxtadan zengin ianeler elde edirdi Polsa arxiyepiskopluqlari icerisinde Lvov arxiyepiskoplugu nisbeten kasib hesab edilmesine baxmayaraq onun tabeliyinde dord seher ve 29 kend var idi XVI esrin sonuna kimi Lvov arxiyepisklugunun 1772 ci ile kimi deyismez olan erazi serhedleri ve inzibati qurgu sistemi formalasir onun erazisi Lvov seherini elece de Rus voyevodaliginin Qalitsiya vilayetini ehate edirdi 1593 cu ilde arxidiosez yeddi dekanata bolunmusdur dekanatliqlarin merkezleri Lvov Dunayev Horodok Jidacov Rohatin Halic ve Terebovlyada yerlesirdi 1370 ci ilde Lvovda knyaz Levin kecmis sarayinin yerinde memar Nikolay Cex terefinden Dominikan ordeni ucun qotik uslublu monastir kompleksi insa edilmisdir hemin monastirda ibadetle mesgul olan kesisler Qalitsiya Volin ve Podolye vilayetlerinde aktiv missionerlik fealiyyeti ile mesgul olurdular kecmisde dominikanlilar oz ibadetlerini Lvovun Veftizci Iohann ve Qarli Muqeddes Meryem Ana kilselerinde icra edirdiler Vladislav Opolcikin maliyye desteyi ile 1378 ci ilde musteqil Rus zevvarlarin qardasligi adli piliqrim vikariatinin esasi qoyulur vikariat rehberliyinin cox hissesi dominikanlilarin ve macar menseli fransiskanlarin elinde cemlesmisdir Dominikanlilar ve basqa ordenlerin rahibleri katolik prixod ruhanileri ile ve prelatlarla tez tez munaqise edirdiler 1416 ci ilde Lvov dominikanlilari kilselerinin ve monastirlarinin yerlesdiyi torpaqlar ucun seher magistratina cins adli xususi vergi odeyirdiler Ancaq kafedra kapitulunun kesislerine guzest eden Dominikan monastiri uzun iller boyunca Lvovun monax icmalarinin arasinda en boyuk mulk sahibi olaraq taninirdi 1578 ci ilde onun terkibine kral II Vladislav Yagello maqnatlar slyaxta ve zengin Lvov messanlari terefinden hediyye edilmis Krotosin Davudov Zaskov Kosteev Zarudsi ve Zavalov kendleri daxil edilmisdir XIV esrin ikinci yarisinda qerbi seher divarlari yaxinliginda qotik uslublu Muqeddes Xac kilsesi ve Fransiskanlar ordeninin monastiri insa edilmisdir ehtimal olunur ki hemin erazide daha onceler taxta pravoslav kilsesi yerlesirdi hazirda buradaki Teatralna kucesi ile orta mekteb yerlesir Kilseye simaldan Asagi qesr cenubdan ise Muqeddes Ruh xestexanasi yanasirdi XIV esrin sonunda fransiskan monastirinin bas kesisi vezifesine daha sonralar Latin kafedralinin arxiyepikopu olmus Yakub Strepa teyin edilmisdir XV esrin 40 ci illerinde monastirinin vaizi ve prokuratoru vezifesine Asagi Karpat voyevodaligindan devet olunmus Duklali Yan teyin olmusdur Kilse ve monastir kompleksi 1527 ci ilde bas vermis yangin zamani ciddi zerer cekmese de 1565 ci ilde bas vermis diger bir guclu yangin zamani dagintiya meruz qalmisdir 1460 ci ilde Lvovda voyevoda Andrey Ondrovonjun seyleri neticesinde bernardin ordeni ucun olduqca kicik taxta monastirin esasi qoyulmus ve onun nezdinde tezlikle qadin prixodu yaradilmisdir 33 Buna baxmayaraq yeni monastira qarsi bas kesis slyaxta ve seher hakimiyyeti cixis etdiler 1464 cu ilde Qalitsiya seherkenari rayonda yasamis rusinler monastiri yandirmaga cehd edirler monastir hemin usyan zaman ciddi sekilde zerer cekir lakin artiq novbeti ilde Andrey Odrovonj hemin erazide daha boyuk olcude olan yeni monastir insa etdirir ve Krakovdan olan katolik rahibleri buraya devet edir bu hadisenen az muddet sonra Odrovonj vefat edir ve monastirda edilir 1484 cu ilin payizinda Lvovda meshur Posa vaizi ve ilahiyyatcisi olmus Duklali Yan vefat edir ve bu monastirda basdirilir o uzun iller Bernardin ordenini fexri uzvu olmusdur 82 1509 cu ilde Moldaviya hokmdari III Boqdanin Lvova hucumu zamani bernardinler ordenine mexsus kilse ve monastir kompleksi yanaraq mehv olmusdur Tezlikle monastir das materiallar ile yeniden insa edilmis ve 1513 cu ilde kustodia statusunu qazanmisdir XVI esrin baslangicinda Podolsk voyevodasinin qizi Lvovda yasayan bernardin ordenini xanim rahibeleri ucun Qalitsiya rayonunda torpaq sahesini satin alir ve belelikle xanim rahibeler kisilerden asili olmayacaq yeni monastirin yaradilmasi imkanini elde edirler 1583 cu ilde bernardin xanimlari ucun Muqeddes Annanin serefine kilse tikilmisdir daha sonralar kilsenin etrafinda boyuk Klaris monastiri formalasmisdir Slyaxtaya ve messanlara oz tesirini bernardinler Siyena taxti elece de Muqeddes Anna Muqeddes Mixail qardasliqlari vasitesile heyata kecirirdiler Onlar herbi veziyyet zamani tez tez kapelan vezifesini yerine yetiridiler Lvova ilk sopka ve ehtirasli ibadetlerin enenelerini de mehz onlar getirmisdiler 8 83 1536 ci ilde Qalitsiya rayonunda yerlesen kohne taxta kapellanin yerinde Muqeddes Lavrentiye ithaf olunmus das kilse insa edilmisir daha sonraki dovrlerde onun daxilinde Bonifratlarin monastiri ve hospitali yaradilmisdir XVI esrin sonundan etibaren Lvova yezuit ordeninden olan polyak rahibler devet olunmaga basladilar 1583 cu ilde sehere tenteneli sekilde katolik vaizi Yakub Vuyek qonaq gelir Katolik bas kesisin deveti ile gelmis yezuitler onun sarayinda yasayir ve kafedral kilsede ibadet merasimlerine basciliq edirdiler 1584 cu ilde Lvovda yezuit missiyasinin 1590 ci ilde ise yezuit iqametgahinin esasinin qoyulmasi baresinde qerar qebul edilmisdir sonuncu qurumun acilii munasibetile eslen ermeni ailesinden olmus Simon Simonovic terefinden yezuitlere hesr edilmis seir seslendirilmisdir Kafedral nezdinde yaradilmis yerli ruhani birliyi ve seher sakinlerinin ekseriyyeti yezuitlerin seherin dini heyatinda aktivlesmelerine olduqca skeptik yanasirdilar Buna baxmayaraq Lvov yezuitleri Volinda ve Moldaviyada missioner fealiyyetine feal qosuldular ve bu erazide katolik diniin populyarlasmasi ucun boyuk is gorduler Pravoslavliq Redakte Lvovun en qedim dini memarliq abidelerinden olan Muqeddes Nikolay kilsesinin interyeri Knyaz dovrlerinde XIII esrin ikinci yarisi XIV esrin birinci yarisi pravoslavliq ustun dinlerden biri idi Lvovda Ilahiyyatci Ioann Muqeddes Onufriy ve Muqeddes Yura pravoslav monastirlari hemcinin Xilaskar Isa Mesih Xac suya salma gunu Dirilme Blaqovesseniye Muqeddes Isanin anasinin olumu Durust Xac Muqeddes Nikolay Cume gununun Muqeddes Paraskevasi ve Muqeddes Feodor pravoslav kilseleri movcud idi 1539 cu ilde qedim Qalitsiya pravoslav mitropoliyasinin ve yeparxiyanin yeniden teskil edilmesi neticesinde yepiskop kafedrasi Halicden Lvova dasinilmis ve burada Qalitsiya v Kamenets yeparxiyalarinin esasi qoyulmusdur Uzun muddetli mubarize hemcinin Makari Tucapskinin basciligi ile Lvov messanlari ile pravoslav dininden olan o dovrde pravoslav dini yunan terzli xristianliq adlandirilirdi slyaxtalar arasinda heyata kecirilmis aktiv danisiqlar bunun baslica sebebkari idi Aparilan hemin danisiqliqlarin neticesinde imperator I Sigizmund 1539 cu ilde merkezi Lvov seherinde olmaq serti ile Qalitsiya pravoslav kafedrasinin yeniden fealiyyet gostermesine dair xususi priveley imzalayir ve Tucapskini yepiskop huquqlari ile temin edir 1540 ci ilde Tucapskinin serefine kecirilmis xirotoniyada Ukrayna ve Belarusdan olan butun arxiyereyler istirak etmisdir Kafedranin nezdinde Krilos adlandirilan kilse administrasiyasinin kollegial orqani teskil olunmusdur hemin teskilata Lvovun butun kesisleri uzv olmusdular Lvovun pravoslav ehalisi knyaz vaxtlarindan movcud olmus Uspensk Uspeniye kilsesinin ve seher kenarlarinda movcud olmus bir nece prixodun etrafinda birlesirdi Uc muqeddesin serefine insa olunmus birinci taxta pravoslav kilsesi 1340 ci ilde polyaklar terefinden Lvovun isgal olunmasi zamani yanaraq mehv olmusdur XIV esrin ikinci yarisinda rusin icmasinin kompakt yasadigi Ruska kucesinde Isanin anasinin olumu kilsesi ve ikinci Uc muqeddes kilsesi ucaldilmisdir Zamanla yarasiz veziyyete dusen kilse 1421 ci ilde yeni das mebed ile evez olunmusdur O 1527 ci ilde bas vermis guclu yangin zamani dagilir ancaq yerli rusin sakinlerinin elece de Moldaviya hokmdari III Aleksandrin ve onun heyat yoldasinin birge ianeleri sayesinde memar Italiyali Pyotr terefinden yeni Uspensk kilsesinin ve Muqeddes Yura Georgi kapellasinin insasi heyata kecirilmisdir 1571 ci ilde o zamanlar Volosska adlandirilan Uspensk kilsesi ve onun etrafinda yerlesen genis rusin mehellesi yanaraq mehv olmusdur 1591 ci ilde nufuzlu Uspensk qardasliginin uzvleri gunumuze kimi qorunub saxlanilmis dorduncu kilsenin tikintisine basladilar XVI esrin ikinci yarisinda kilse prixodlarinin nezdinde yaranmis pravoslav qardasliqlar Ukrayna ve qismen yunan ve Moldaviya messanlarinin esasen varli senetkarlar ve tacirlerin birlesmesinin esas amili oldu Xeyriyye ve maarifciliyi ozunde ehtiva eden ilk pravoslav qardasliqlari Krakov seherkenari rayonunda yaranmisdir esasi 1542 ci ilde qoyulmus Blaqovesseniye ve esasi 1544 cu ilde qoyulmus Muqeddes Nikolay qardasliqlari Uspensk qardasligi seherin merkezi hissesinin zengin messanlarini ozunde birlesdirirdi o hemcinin oz statusuna gore seher kenarlarinda movcud olan diger qardasliqlardan daha ustun idi ve onun prixoduna kisi cinsinden olan pravoslav seher sakinlerinin ekseriyyeti mensub idi Kiyev mitropolitleri serq patriarxlari Moskva carlari Moldaviya hokmdarlari ve Dnepryani kazak getmanlari ile olan six elaqeler vasitesile Uspensk qardasliginin uzvleri ozleri ucun hetta yerli yepiskopun fealiyyetine nezaret etmek huququna nail olmusdular Qismen bu sebebden de XVI esrin sonunda stavropigiya statusuna malik olmus Uspensk qardasligi ve Lvov pravoslav bas kesisi Gedeonun arasinda ciddi munaqise bas qaldirmisdir Lvov pravoslav qardasliqlari rusin icmasinin vetendas huquqlarini feal sekilde mudafie edir magistratda ve sexlerde messan rusinlerin de istirak etmeleri ucun mubarize aparir Latin katolik ibadetleri ile muqayisede yunan dini merasimlerinin veziyyetinden narazi olaraq ve onlari qeyri beraber hesab ederek imperator terefinden qebul edilmis Brest ittifaqina qarsi cixirdilar Lvovun pravoslav icmasinin konsolidasiya olunmasi ucun qardasliginin uzvleri hetta bas kesis Gedeonla ve onun varisleri ile kompromise getdiler Gedeon pravoslavlarin daxili islerine katolik kesisler terefinden edilen mudaxilelere qarsi mubarize aparirdi qardasliqla munaqisenin gedisatinda Roma ile ittifaqin variantlarina baxirdi lakin sonda o yene de katolik dinden olan sexslerle qarsiliqli ittifaqin qurulmasinin yalnis fikir oldugunu bildirdi ve seherde pravoslav icmasinin mohkemlesmesi ucun Muqeddes Georgi kafedral kompleksinin insasina kulli miqdarda maliyye yardimi ayridi Muqeddes Georgi daginda birinci kilsenin insasi baresinde behs eden diger versiyalar da movcuddur Xususi olaraq daha inandirici versiya movcuddur ki Georgi kilsesinin ve etrafindaki genis monastirin esasini Qalisiyali knyaz Lev Danilovic qoymusdur o Halic seherinden indiki Ivano Frankovsk vilayetinde yerlesen seher atasi Daniil Romanovicin qaliqlarini hemin bu dini komplekse kocurmusdur 39 Poltva cayinin eks sahilinde yerlesen Qesr dagi ile muqayisede muqeddes Georgi daginin qeyde alinmis nisbi ve mutleq hundurluyu elece de tikinti ucun yararli umumi erazisi o qeder de boyuk deyildi Bununla bele Martin Qruneveqin melumatina gore o bu melumati yasli insanlardan esitmisdir Lvov qesrinin insasi zamani mehz bu dag knyaz xidmetcilerinini diqqetini celb etmisdir Daha sonra knyazin serencamina uygun olaraq burada muqeddes Georgi Yur serefine das kilsenin esasi qoyulmusdur M Qruneveq hetta bele bir netice cixartmisdir ki Yur kilsesi eks terefde yerlesen qesrden sonra seherin ikinci binasi idi 84 1569 cu ilde imzalanmis Lublin ittifaqindan sonra pravoslav kilsesi tez tez seher hakimiyyeti ile katolik ruhanilerin arasinda keskin ziddiyyetle konfiskasiya olunurdu Bele ki 3 yanvar 1584 cu ilde kecirilen Milad bayramlarinin birinci gununde muqeddes Georgi kilsesi gozlenilmeden ve qefleten Lvov seherinin katolik bas kesisi Yan Dimitr Solikovskinin xidmetcileri terefinden ele kecirilir Kesisin emri ile yerli ruhaniler Savva ve Ivan gucle ibadetden kenarlasdirilir monastir qapilari ise xususi yapisqan madde ile mohurlenir O dovrun Lvov hokmdari sayilan Gedeon Balaban edaletin berpasi ucun mehkeme prosesine baslamaga mecbur olur ve hemin mehkeme prosesi iddiacinin xeyri ile tamamlanir Uc hefte sonra ise kilsenin qapilari yeniden acilir 85 XV esrde Krakov seheretrafi rayonunda esasi qoyulmus Muqeddes Onufriy monastiri Uspensk qardasliginin himayesinin altinda idi ve hemcinin Qalitsiyada pravoslavligin ehemiyyetli merkezi hesab edilirdi 1591 ci ilde Iskenderiyyeli Muqeddes Yekaterinanin serefine qadin pravoslav monastirinin esasi qoyulmusdur Lvovun Ukrayna icmasina qarsi yeridilen konfessiyalararasi mubarizenin ve magistrat tezyiqinin en bariz numunesi pravoslav zenglerinin istifadesine edilen mehdudiyyetler idi Katolikler terefinden Boyuk cume gununun ve Boyuk senbe gununun bayram edilmesi zamani pravoslavlara kilse qullelerinden zengleri seslendirmek qadagan edilmisdir 1521 ci ilde Polsa krali pravoslavlara daha boyuk imtiyazlar teqdim etmek qerarina gelir bele ki pravoslavlar onemli dini bayramlar zamani Muqeddes enamlari Bazar meydani boyunca dasimalarina icaze verir Ruska kucesinde ise onlara zeng calmalirin ve genis liturgiyanin icra edilmesine icaze vernisdir 1580 ci ilde Konstantin Kornyaktin xahisi ile kral Lvovun Uspensk kilsesinin yeni zeng qullesine zengin qurasdirilmasina qarsi hec bir engelin toredilmemesi ucun seher hakimiyyetine emr edir 1587 ci ilde Lvov magistrati ciddi cerime qorxusu altida qonsu dominikan monastirinda kecirilen ibadetler zamani Kornyakt qalasinde zenglerin seslendirilmesine qadaga qoymusdur Bundan basqa pravoslav kilseleri oz prixodlarina mensub olan sexslerin defnleri zamani boyuk zenge vurmaq huququna gore seher magistratina xususi vergi odemeye mecbur edilmisdiler Ermeni kilsesi Redakte 1363 cu ilde basqa melumatlara esasen 1368 ci ilde zengin ermeni tacirlerinin maliyye desteyi ile kafedral kilsenin ve onun bilavasite yaxinliginda bas kesis iqametgahinin esasi qoyulmusdur 1364 cu ilde basqa melumatlara gore 1361 ci ilde katolikos I Mesrop arxiyepiskop vezifesine Qriqorisi teyin ederek Lvovda Rusiya Moldaviya ve Valaxiya ermenilerinin yeparxiyasinin esasini qoyur 1367 ci ilin yanvar ayinda III Kazimir oz dekret mektubu ile yeparxiyanin movcudlugunu tesdiq edir ve ermenilere dini azadligi temin eden imtiyazlar teqdim edir Lvovda meskunlasaraq burada oz iqametgahini yaradan ilk kilse hokmdarlari mehz ermeni bas kesisleri idiler katolik ve pravoslav arxiyepiskoplarina seherde eyni ile iqametgahlarin yaradilmasi imperator terefinden daha sonraki dovrlerde icaze verilmisdir 1 11 6 Avakeres terefinden basciliq edilen Lvov prixodunun nezdinde ermeni mektebi xestexana ve bir nece qardasliq fealiyyet gosterirdi prixod kesisleri enenevi olaraq ermeni qebiristanligina qeyyumluq edirdiler Bas kesisin ve ya Lvov avakeresinin rehberliyi altinda mehkeme iclaslari heyata kecirilirdir iclaslarin terkibine icma agsaqqallari ve bir sira diger sura numayendeleri daxil olurdu Onlar katolikos vezifesine ruhani sexslerden birisini tesdiqleyen ermeni bas kesisini oz aralarinda secirdiler ermeni mehlellesindeki emlaklara ve kilsenin gelirlerine nezaret edir ve hemcinin arxiyepiskopa ve kesislere ayliq ve ya illik mevacibleri odeyirdiler 86 XVI esrin sonunda Krakov seherkenari rayonunda yerlesen Muqeddes Xacin mebedinin yaxinliginda ermeni rahibelerinin kicik icmasi movcud idi 87 Iudaizm Redakte Hemcinin bax Lvov sinaqoqlari Orta esr Lvovunda perakende sekilde movcud olmus iki yehudi icmalarina mexsus olan bir nece sinaqoq movcud idi onlardan birisi seherin merkezindeki Sredmestye rayonunda yerlesen yehudi mehellesine digeri ise Krakov seheretrafi rayonunda yerlesen ikinci yehudi mehellesine mexsus idi Arxeoloji qazintilari neticesinde kecmis Yehudi indiki Fyodorova kucesi 29 unvaninda kucesinde daha bir sinaqoqun insa edildiyi tesdiq edilmisdir 1906 ci ilde hemin erazide uzerinde idis dilinde olan yazilar ile bezedilmis taxta tirler askar edilmisdir XV esrin birinci yarisina aid edilen yazili salnamelerde hemcinin zengin vergi toplayicisi olmus Volcko ve ya Zeyev adli bir sexs terefinden qeyyumluq edilen sinaqoq haqqinda qeydler edilmisdir mehz busexs kral II Yaqello Vladislavin Lvov magistrati qarsisinda olan butun borclarini odemis ve Qrunvald doyusune hazirligi maliyyelesdirmisdir Bunlarin sinaqoq oldugu ve ya qonsu sahelerde yerlesmis iki muxtelif mebed oldugu tarixciler terefinden sonuna kimi aydinlasdirilmamisdir Daha bir qedim sinaqoq Yehudi qalasinin yaninda yerlesirdi muasir Rohatin qardaslari kucesinin erazisinde daha dogrusu seher divarlarinin cenub hissesinde 1555 ci ilde yaxinliqdaki Bidlyac kucesinde muasir Staroyevreyska kucesi qotika memarliq uslubunda yeni das sinaqoq insa edilmisdir onun yerinde 1800 cu ilde avstriyalilar terefinden Boyuk seher sinaqoqu ucaldilmisdir 1582 1595 ci iller arasinda memar Xosbext Pavelin rehberliyi altinda renessans uslubunda meshur Qizilgul sinaqoqunun xalq arasinda o hemcinin Naxmanovic sinaqoqu adi ile de taninirdi insasi heyata kecirilmisdir Onun kohne Volcko sinaqoqunun yerinde tikildiyi ehtimal olunur Krakov seherkenari rayonunda yerlesen Boyuk seheronu sinaqoqu ru da XV esrin baslangicinda insa edilmis sonraki dovrlerde defelerle yenidenqurma islerine meruz qalmis XVII esrin baslangicinda ise das materiallarin komeyi ile erken barokko uslubunda yeniden insa edilmisdir nasizm dovrunde mehv edilmis hemin sinaqoqun yerinde hal hazirda kicik bagca yerlesir 1 88 89 Medeniyyet Redakte Ivan Fyodorov terefinden 1574 cu ilde Lvovda cap edilmis Apostol hazirki Ukrayna erazisinde cap edilmis ve qorunub saxlanilmis en kohne kitab hesab edilir Stavropigiyanin Lvov pravoslav qardasligina bagislanilmasi serefine Antiox patriarxi terefinden yazilmis ve nesr edilmis tebrik mektubu Hollandiyali heykelteras Henrix van Horst terefinden Dominikan kilsesinde defn edilmis slyaxtic Yan Svosovskinin alebastr materialindan hazirlanmis cengaver uslublu qebir basdasisi Ozunde Rusiyanin ve Polsanin medeniyyet elementlerini cemlesdirmis Lvov medeniyyeti Orta esrlerde olduqca yuksek seviyyeye catmisdir Resm xususile de ikonoqrafiya ve elyazmalarin illuminasiyasi senetleri hemcinin memarliq ve heykelterasliq ehemiyyetli derecede inkisaf etmisdir ancaq maddi ve menevi medeniyyet abidelerinin bir cox numuneleri tez tez bas veren ecnebi intervensiyalar ve vetendas mubarizeleri sebebinden mehv edilmisdir Lvov yazi senetinin inkisaf merkezlerinden birisi idi burada onemli salname kodeksleri tertib edilir ve qorunub saxlanilirdi Onufriy monastirinda gunumuze kimi muhafize edilmis Bakire Meryem ikonasi o dovrun medeniyyetinin yuksek seviyyede oldugunu subut edir 2 4 XV esrin ikinci yarsindan etibaren Onufriy monasitirinin nezdinde qisa muddet erazinde birinci Lvov metbeesinin esasi qoyulmusdur Lvov messanlarinin ve Onufriy monastirinin bas kesisinin komeyi ile 1573 cu ilde capciliq isi Rusiyada metbeenin esasini qoymus Ivan Fyodorov terefinden dirceldilmisdir o Krakovska kucesindeki sexsi evinde boyuk metbee merkezinin esasi qoymusdur 1574 cu ilde o burada Apostol un ikinci nesrini ve Elifba kitabini cap edir 90 91 Fyodorovun 1583 cu ilde olumunden sonra metbee yehudi tacirlerinin eline kecir 1590 ci ilden etibaren ise pravoslav bas kesisi Gedeonun maliyye desteyi ile Lvov qardasligi nezdinde oz fealiyyetine davam edir patriarx II Yeremiyanin rusxetnameleri ve kilse seirlerinin toplusu metbeede cap edilmis ilk kitablar olur 2 1 4 1578 ci ilde 5 ayliq mezuniyyetle Lvov seherine qonaq gelmis kral Stefan Batori ozu ile birlikde kral defterxanasina mexsus olan yurus metbeesi getirmisdir Metbeede latin ve polyak dillerinde inzibati siyasi mezmunlu bir nece qanunvericilik ve ya serencam aktlari Yan Koxanovskinin panegiriki ve xutbeler toplusu derc edilmisdir Capetme huququnu kral priveleyi esasinda elde etmis ve bir muddet Lvovda vekil vezifesini icra etmis krakovlu huquqsunas Pavel Serbic 1581 ci ilde polyak dilinde seher huququnun kodeksini derc etmisdir 1592 ci ilde Lvovda meskunlasmis Krakov capcisi Matsey Qarvolin yerli yazar Simon Simonovicin latin dilinde olan iki mexfi panegirikini ve latin qrammatikasinin dersliyini derc etmisdir onun olumunden sonra hemin metbee varisi Matsey Bernata kecmisdir Ruska kucesindeki Uspensk kilsesinin yaxinliginda XVI esrin birinci yarisinda pravoslav qardasligin esasi qoyulmusdur 1586 ci ilde Antioxiya patriarxi V Ioakim qardasliq uzvler terefinden tertib edilmis nizamnameni tesdiq edir ve tezlikle onlara stavropigiya statusunu teqdim edir Katolik zulme qarsi mubarize aparmis Lvov Uspensk qardasligi tez bir zamanda seherin pravoslav icmasinin medeni merkezi oldu Qardasligin nezdinde metbee ve mekteb teskil edilmisdir buradaki sagirdlerin tedrisi qedim slavyan yunan ve latin dillerinde aparilirdi Qardasligin ve mektebin etrafinda o dovrun bir cox gorkemli sexsleri misal ucun ilahiyyatcilar ve muellimler Kirill Trankvillion Stavroveski Arseni Elassonski Iov Boretski Stefan Zizani ve Lavrenti Zizani Ioann Visenski alimler ve tercumeciler Pamvo Berinda Qavriil Dorofey ve Tarasi Zemka alimleri nasir ve zengin messanlar Fyodor Balaban Konstantin Kornyakt Yuri Rohatines ve onun kicik qardasi Ivan birlesirdiler 1591 ci ilde qardasliq mektebinde tertib edilmis meshur Adelfotes qrammatikasi derc edilmisdir 92 Bundan basqa Lvovun seher etraflarinda pravoslav qardasliqlar ve qardas mektebleri movcud idi Misal ucun kral qesrinin etrafindaki Pidzamce rayonunda Blaqovesensk prixodunun qardasligi 1542 ve Muqeddes Nikolay kilsesinin qardasliqlari formalasmisdir Qalitsiya seheretrafi rayonunda yerlesen Blaqovesensk qardasligi nezdinde regionun en qedim tehsil muessisesinin esasi qoyulmusdur Pravoslav qardasliginin erazisinde boyuk kitabxana movcud idi burada antik muelliflerin qerbi avropa humanistlerinin ve o vaxtlarin slavyan yazicilarinin eserleri saxlanilirdi Qardasliq arxivinde ise tarix ve felsefe uzre cox qiymetli elyazmalar muhafize edilirdi 2 1 Orta esr Lvovu oz kitabxanalari ile meshur idi onlar adeten monastirlarin ve kilselerin nezdinde yaradilirdi Minlerle kitab cildinin saxlanildigi en qedim seher kitabxanasi ermeni arxiyepiskoplugunda toplanmisdir XIV esrin ikinci yarisindan baslayaraq katolik kafedrala mexsus kitabxana regionda meshurlasir kitabxana kafedral mitropolit vaiz ve kesisler ucun nezerde tutulan dord hisseye bolunurdu Esasi XIV esrin sonlarinda qoyulmus katolik kafedra mektebi de ayrica kitabxanaya malik idi Bernardin ordeninin monastirinda teskil olunmus daha bir kitabxana ise oz nadir kitab kolleksiyasi ile ferqlenirdi XV XVI esrlerde bura Polsa kralliginin en yaxsi kitabxanasi hesab edilirdi 1551 ci ilde dominikan ordenine mexsus monastirin nezdinde boyuk kitab anbarinin tikintisine baslanilmisdir Pravoslavligin merkezi sayilan Muqeddes Onufriy monastirinda yaradilmis kitabxana haqqinda ilk yazili sehadetnameler 1579 cu ile aid edilir bir zamanlar Muqeddes Georgi kafedralinda movcud olmus daha qedim kitabxana coxsayli munaqiselerin dagidici tesirinden muhafize edilmesi meqsedile mehz Onufriye getirilmisdir 1579 cu ilde Uspensk qardasliginin kitabxanasinda saxlanilan kitablarin xeritelerin ve diger artefaktlarin birinci siyahiyaalinmasi yerine yetirilmisdir kitabxana kolleksiyasi qardasliq uzvlerinin hediyyeleri hesabina daim genislenirdi bu kitabxana bagli tipli idi onun kolleksiyasi yalniz qardasligin uzvleri terefinden istifade edile bilirdi 1596 ci ilde arxiyepiskop Yan Dimitr Solikovski terefinden esasi qoyulmus kral kitabxanasina ilk direktor teyin olunmusdur bura tezlikle yezuit kolegiyasina tehvil verilmisdir kitabxana kolleksiyasi tekce ianeler hesabina deyil hemcinin yezuit kollegiyasinin metbeesinde cap edilen yeni nesrler hesabina artirilirdi Seherin baslica qanunvericilik orqani olan Lvov magistrati esasen qanunlarin ve kral nizamnamelerinin toplularini ozunde ehtiva eden kicik kitabxanaya malik idi Pravoslav mebedleri ve Lvov monastirlarinda knyaz vaxtlarina ikona cekme seneti movcud idi ancaq muxtelif sebeblere gore en qedim Lvov ikonalari gunumuze kimi qorunub saxlanilmamisdir bunun baslica sebebi olaraq seherde bas veren yanginlar yadelliler terefinden edilen coxsayli isgal ve talanlar elece de kilselerin ve ikonostaslarin temirleri gosterilir Lvovda XIV esrin son dordde birinde Polsadan ressam Ioann devet olunur 1495 ci ilde ise Marmoros hazirki Maramures vilayetinden kocmus diger bir ressam Prokop Lvovda yasamaq huququnu elde etmisdir 4 93 94 Krasov kendinin merkezinde yerlesen Muqeddes Paraskeva kilsesindeki XV esrin Odigitriyali Bakire Meryem ikonasi hemcinin Remenov kendi yaxinligindaki Bakire Meryem kilsesinde saxlanilan Xilaskar ikonasi Lvov mektebinin qorunub saxlanilmis en qedim ikonoqrafiya numuneleri hesab edilirler XVI esrin Lvov ressamlari icerisinde arxiv materiallarda ve diger seher senedlerinde Andrey Rusin ve Lavrin Puxalaya xususi yer ayrilmisdir Lvovun ressamlari zergerlerle ve konvisarlar yeni qalaydan muxtelif memulatlari hazirlayan ustalar ile birge sexe daxil olurdular onlar tekce ikonalarin ve sekillerin bezedilmesi ile kifayetlenmirdiler onlar hemcinin kitablarin tertibati teserrufat ve herbi teyinatlinin muxtelif predmetlerin renglenmesi ile de mesgul idiler Sex ressamlari seher yurisdiksiyasinin daxilinde oz mehsullarinin istehsalina ve satisina dair inhisar huququna malik idiler 4 XVI esrde pravoslav ukraynalilar Malyar adlanan Lvov ressamlarinin arasinda ustun idiler yaradilan resm eserlerinin miqdarina ve keyfiyyetine gore onlar ressam katolikleri usteleyirdiler Ancaq sexler terefinden yeridilen ayri seckiliye gore rusinler seherden seher kenarlarina kocmeye mecbur edilmisdiler Buna baxmayaraq 1539 cu ilde Lvovda pravoslav yepiskop kafedrasinin tesis edilmesi Ukrayna ressamlarinin aktivlesmesi ucun elave stimul oldu Rusin ressamlarinin ekseriyyetinin elave olaraq katolik kilselerde de islemesi sebebinden katolikler musteqil sekilde fealiyyet gosterecek sexin esasini qoymaga mecbur olurlar Alman muhacirlerinin ozleri ile birlikde getirdikleri qotika uslubu Lvov incesenet ve heykelterasliq mektebine ciddi tesir gostermisdir Qotika uslubunun tesiri ermeni kilsesinin interyerinde XV sonu XVI esrlerin baslangicinda yerine yetirilen tertibat bezedilme islerinde da goze carpirdi Qotika elementleri XIV esre aid dominikan ikonasi Odiqitriya Tanri anasi ikonasinda hazirda Qdansk kafedralinda saxlanilir XV esre aid Donatorla Ehdi Cedid ucluyu ve Latin kafedralindan Fiv legionu ezabkeslerinin carmixa cekilmesi Xacdan endirilme iki terefli resminde her iki eser Lvov incesenet qalereyasinda saxlanilir XVI esrin evvellerine aid Carmixa cekilme ikonasi nda Lvov milli muzeyinde saxlanilir musahide edilir Kecmis Muqeddes Nikolay kilsesinin sol nefinde qara mermerden ve alebastrdan hazirlanmis Soltz Volfovic altari yerlesir 1595 Heykelteras Herman van Hutte terefinden hazirlanmis bu senet eseri bir zamanlar Latin kafedralindan cixarilaraq Muqeddes Florian kapellasina yerlesdirilmisdir Altarin merkezinde Qolqofa sehnesi onun kenarlarinda ise Isa Mesihin ehtiraslarini ozunde ehtiva eden kicik barelyefler yerlesdirilmisdir Diger bir hollandiyali memar ve heykelteras Henrix van Horst terefinden yaradilmis eserler hal hazirda Dominikan kilsesinde muhafize edilir alebastr cengaverleri seklinde yaradilmis bir nece qebir basdasilari Lvov qardasliginin uzvleri arasinda coxsesli xor oxumasi meshur idi bu dini musiqi seneti daha sonralar serqi slavyan torpaqlarina da yayilmisdir 6 Tehsil ve elm RedakteOrta esr Lvovunun birinci mektebleri kilseler ve monastirlarin hemcinin dini ordenler ve qardasliqlarin nezdinde tesis edilmisdir Nufuzlu mektebler Latin kafedralinin ve Benedikt ordenine mexsus monastirin terkibinde movcud idi Uspensk qardasligi Blaqovesensk qardasligi ve Muqeddesin Yura kimi pravoslav kafedralinin elece de ermeni kilsesi ve sinaqoqlarin terkibinde bu dinler ucun muvafiq olan tehsil ocaqlari formalasmisdir Istedadli sagird katolikler Lvov magistratindan teqaudlere ve Polsanin Almaniyanin ve Italiyanin en yaxsi universitetlerinde tehsilin davam etdirilmesine iddia ede bilirdiler Lvova geri qayitmagi qerara almis tehsilli insanlar tez tez katiblik notarius ve ya magistratin tercumecisi vezifesinden oz karyeralarina baslayirdilar hemcinin muxtelif diplomatik missiyalarda istirak edirdiler 1 Tehsilde latin yunan ve polyak dilleri genis sekilde qedim slavyan ermeni qedim yehudi ve idis dilleri ise daha nadir hallarda etnik qruplarin muvaiq mekteblerinde istifade edilirdi XIV esrin sonundan baslayaraq ve XVI esrin ortalarina qeder Lvov magistratinin defterxanasi Tekstura ve Fraktura adlandirilan qotika yazisindan istifade edirdi Polsa dovrunde seher hakimiyyetinin orqanlarinin ictimai kommunikasiyasinin vasitesi olmus bezi menbelere esasen latin yazisi hetta XIII esrde bele pravoslav knyazliginin defterxanasinda da istifade olunurdu Orta esrler dovrunde Lvov Polsanin Krakov ve Poznan seherleri ile six iqtisadi ve medeni elaqelere malik idi Bundan basqa seher defterxanasinin katibleri Qerbi Avropanin cox seherleri ile yazisirdilar 1 145151 ci ilde Lvov katolik arxiyepiskopu vezifesine eslen Sanok seherinden olmus Qjeqoj Syanotski teyin edilir onun vezifede oldugu muddet erzinde Lvovda italyan Intibahinin medeniyyeti yayilmaga baslamisdir Qjeqoj katolik ruhanilerin savadsizligina ve zehniyyetlerine feal sekilde qarsi cixirdi Onun seyleri sayesinde Lvov kafedral mektebinde olan tedrisin seviyyesi ehemiyyetli derecede artirilmisdir ve tezlikle bura meshur Krakov Yagellon Universitetinin esas filiali qisminde oz fealiyyetine davam etmisdir buranin filiala cevrilmesini imperator IV Kazimir terefinden imzalanmis xususi priveley mektubu tesdiqleyir Bas kesisin seherkenari malikanesinde o dovrun meshur Lvov intellektuallari toplasirdi burada uzun iller italyan humanisti Filipp Kallimax yasayirdi Tebeqeler ve hakimiyyet orqanlari Redakte Lvov ratusasinin 1826 ci ilde bas vermis genis yenidenqurma islerinden onceki umumi gorunusuQalitsiya Volin knyazligi dovrunde Lvov seherini knyazin sexsi gosterisi ile teyin edilmis voyevodalar ve zengin boyarlar idare edirdiler onlar oz aralarinda vece adlandirilan meclisler teskil ederek seherin baslica problemlerinin helli yolunu muzakire edirdiler Kral destesinin qarnizonu ve yerli sakinlerden ibaret qeyri nizami qosun uzvleri birbasa olaraq voyevodaya tabe idiler Tevton ordeninin Boyuk magistr cengaveri Ditrix fon Altenburqa 1335 ci ilde knyaz II Yuri Boleslav terefindfen gonderilen mektubda eslen Lvovdan olan voyevoda Borisko Krakulanin adi qeyd olunmusdur 95 13 Qalitsiya torpaqlarinin polyaklar terefinden isgal edilmesinden sonra XIV esrin sonu XV esrin baslangici yerli boyarliq ve hetta Qalitsiya erazilerine kocmus Polsa slyaxtasinin uzvleri kralligin diger vilayetlerine nisbeten daha agir veziyyete dusurler Boyarlar daimi olaraq oz malikanelerinde yasamali ve ehtiyac duyuldugu halda kralin emrine esasen yuruslere cixmaga hazir olmali idiler Onlar kralin izni olmadan oz mulklerini sata bilmezdiler herbi seferleri ise onlar oz hesabina odemeli idiler diger Polsa erazilerinde herbi kampaniyalar adeten kralin birbasa ayirdigi pul hesabina maliyyelesdirilirdi Lvovda sosial struktur ekser halda etnik muxtelifliyin uzerinde cemlesirdi mehz bu sebebden de muxtelif sosial qruplar muvafiq olaraq muxtelif etno dini icmalarin numayendeleri esasinda formalasirdi onlar muxtelif huquqi statusa ve ozunuidarenin oz xususi formalarina malik idiler Bu cur sosial qruplarin arasinda seher sakinlerinin kecidi nadir hadise idi Orta esr Lvovunun ehalisi dord esas sosial qrupdan ibaret idi slyaxtalar hemcinin kral hakimiyyetini tanimis Qalitsiya boyarlarinin ehemiyyetli tebeqesi katolik ruhaniler messanlar ve seheretrafi kendliler Slyaxta ve katolik ruhanilik qruplarinin numayendelerinin sayi diger iki qrupa nisbeten az olmasina baxmayaraq onlar kral imtiyazlarinin ekseriyyetinden istifade edirdiler Texmini hesablamalara esasen slyaxta ve ruhaniler Polsa dovrunde seher ehalisinin yalniz 5 ni teskil edirdiler Seherin esas ehalisini messanlar teskil edirdiler hansilar ki oz novbesinde daha uc qrupa bolunurduler patrisiler burgerlik ve plebs Birinci qrupa zengin tacirler selemciler hemcinin en varli senetkarlar xususile de zergerler daxil olurdular Seher cemiyyetinin bu ust tebeqesi cemi 40 50 aileden ibaret idi ancaq bu ailelerin ellerinde butun seher idaresi cemlesirdi Lvov seherinin Maqdeburq birliyine daxil olmasindan ve bunun neticesinde ozunuidareetme huququnun elde etmesinden sonra zengin katolikler icerisinden cixmis patrisiyalilar 1356 ci ilden baslayaraq imtiyazli tebeqeye cevrilirler magistratda ve mehkeme sisteminde esas vezifeleri tutmaga muveffeq olurlar Seher huququndan yararlanan pospolstvo yeni orta rifahli senetkarlar ve kasib tacirler messanlarin ikinci qrupunu teskil edirdiler 96 Bu Lvovun ehalisinin en coxsayli tebeqesi idi bu tebeqeye xirda ve orta tacirler sex ustalari hemcinin huquqi mustevide mehdudlasdirilmis zengin sexdenkenar senetkarlar aid idiler Heraldik numuneler Polsa Seyminin yuxari palatasi hesab edilen Senatda merkezi Lvov seheri hesab edilen Rus voyevodaligi da istirak edirdi yuxarida Lvovun xoruqv alayina rehberlik etmis ve seherin voyevodasi olmus Pyotr Odrovonjun gerbi solda Rus voyevodaliginin resmi gerbi merkezde ve Lvovun birinci voyevodasi olmus Dombrovali Yan Menjikin resmi gerbi sagda Digerlerinden say etibari ile geri qalmayan ucuncu messan qrupu seher huququnun imtiyazlarindan istifade etmeyen ve sex teskilatlarinin terkibine daxil olmayan seher yoxsullarindan ibaret idi Bu qrupun numayendeleri adeten patraclarin icerisinden olan koceri senetkarlar kargerler ve sagirdler elece de nokerler ve asagi sosial statusdan olan diger seher sakinleri idiler Kleparov Boyuk ve Kicik Holosko Zamarstinov Bruxovici Bilohorsa Kulparkov Sixov ve Volitsa adli yasayis menteqelerinin sakinleri ayrica sosial qrupa daxil idiler Seheretrafi kendlerden bir coxu XIII XIV esrlerde bir zamanlar kral ve knyazlar terefinden istifade edilmis torpaqlarda salinmisdir Zamanla bu kendler Lvovla birleserek onun kucelerini ve rayonlarini teskil etmeye baslamisdilar Evvelce seheretrafi kendler zengin feodallara aid idi amma XVI esrin ikinci yarisinda onlarin demek olar ki hamisinin magistrata tabe edilmelerine dair qerar qebul edilmisdir o dovrde slyaxta ve patrisiler seher malikanelerinin icaredarlari qisminde cixis edirdiler Ekser hallarda seher kendlerinde qacqin kendliler yerlesdirilirdi onlar feodallarin teserrufatlarina muzdlu isci olaraq ise goturulurduler bundan basqa Polsa krallari imzaladiqlari privileyleri esasinda seheretrafi kendlerde tatar basqinlarindan xilas olmus qacqinlara yasamaga icaze verirdiler Torpaqsiz ve aztorpaqli kendliler senetle seher sexlerinden kenar mesgul olurdu ve seherde oz memulatlarini satirdilar Bezi kend sakinleri seherkenari messanlarin huquqlarindan istifade ederek ozel senet sexlerinin tesis edilmesi huququnu elde edirdiler Seher iyerarxiyasinin en yuksek tebeqesini katolik dine etiqad eden polyaklar ve almanlar teskil edirdiler Messanlar arasinda coxlu sayda ermeni rusin ve polyaklar var idi messan olmaq ucun baslica sert katolik dinini qebul etmek idi Seheretrafi kendlerde uzun iller ehalinin ekseriyyetini rusinler teskil edirdiler seher kenarlarinda polyaklarin rusinlerin ermenilerin ve yehudilerin ayrica mehelleleri movcud idi Seher yoxsullugu tez tez patrisilerin ve feodallarin zulmune qarsi cixirdilar kargerler ve sagirdler ise oz huquqlari sex bascilarina qarsi mubarize aparirdilar 1356 ci ilde imperator III Kazimir terefinden imzalanmis priveleyde qeyd olunurdu ki voyt vezifesine teyin olunmus her hansi bir sexs bir basa krala ve ya kendxudaya tabe olunmali idi voytlar ve lavnikler kral terefinden ise qebul edilirdiler Lakin 1387 ci ilde Qalitsiya vilayetinde serdarliq etmis Vladislav Opolcik terefinden tekraren imzalanmis ve quvveye minmis qanunnamesine esasen her iki vezifeni icra eden sexslerin ise qebul edilmesi prosesi birbasa secki ile yerine yetirilmeli idi 1388 ci ilde II Vladislav Yagello bu qanunnameni tesdiq edir ve ancaq kralin beyendiyi namizedler icereisinden reiyyet terefinden seckinin aparilmasinin legitimliyi baresinde kicik qeyd elave edir 1591 ci ilde Lvov seher soveti voyt ve lavnik vezifelerine texminen bir il muddetinde ve novbe ile secim aparilmasina dair qerar qebul edir Psixi problemlerden eziyyet ceken karliq korluq danisma problemleri olan elece de heddi buluga catmamis ve qeyri xristian dininden olan sexsler voyt vezifesine teyin ola bilmezdiler Voyt andicme merasiminin tamamlanmasindan derhal sonra oz vezifesinin icra edilmesine baslayirdi gumus esa yeni jezl onun hakimiyyetinin simvolu hesab edilirdi Burqomistr ve ya prokonsul seher idaresinin rehberi idi Bu vezife XIV esrin ortalarindan etibaren Lvovda movcud idi Her il rayetsler icerisinden uc burqomistr secilirdi hansilar ki oz funksiyalarini dord hefte erzinde novbe ile yerine yetirirdiler 1378 ci ilde quvveye minmis nizamnameye esasen seckiler yalniz seherin merkezi idare orqaninda yeni ratusa binasinda kecirilmeli idi Tenteneli merasim zamani kral bascisina rayets kollegiyasi terefinden ilkin siyahidan secilmis sura uzvlerinin uc soyadi teqdim olunurdu Kral bascisi bu uc soyad icerisinden bir kral burqomistrini secirdi onun selahiyyet muddeti olduqca az idi Daha sonra yerde qalan iki soyad icerisinden yerli pospolstvo yeni diplomatik numayendelik ozleri ucun daha az imtiyaza sahib diger burqomistri secirdi Teqvim ilinin sonunda her iki burqomistr xerclenmis vesaitler haqqinda sura qarsisinda hesabat verirdi Burqomistrler rayetsler kimi muxtelif inzibati mehkeme funksiyalarini yerine yetirirdiler onlar vetendas munaqiselerinin hellinde xususile de ticaret borc himaye ve miras meseleleri zamani bas veren qarsiliqli ittihamlarda tereflerin barisiga celb olunmalari ucun yardimci olur yangina qarsi heyata kecirilen tehlukesizlik tedbirlerini izleyir ve teqsirkar olmus tacirleri ve senetkarlari ciddi sekilde cezalandirirdilar 1523 cu ilde Lvov burqomistri messanlardan sos adlandirilan xususi vergi novunu toplamaq huququnu elde edir 1525 ci ilde ise I Sigizmund burqomistr yurisdiksiyasina Zubra ve Sixov kendlerini hevale edir 1532 ci ilde imzaladigi dekret mektubu ile ise imperator Lvov seheri erazisinde yerlesen butun korpuler uzerinden kecen arabalardan vergi toplamaq selahiyyetini tapsirir Adi burqomistr ile yanasi seher kesikcilerine nezaret eden ve istehkam darvazalarinin gece saatlarinda qapali olub olmadigini yoxlayan xususi gece burqomistri de fealiyyet gosterirdi 1434 cu ilde Qerbi Ukrayna torpaqlarinda Polsa huquq sisteminin yayilmasi ile voyevoda vezifesinin tesdiq edilmesi qerara alinmisdir Voyevoda Lvov ve onun etrafindaki erazilerde formalasdirilan Rus voyevodaligina rehberlik etmekle yanasi hemcinin bezi mehkeme funksiyalarini da yerine yetirirdi daha onceki dovrlere aid tarixi senedlerde de voyevoda vezifesinin adi hallanirdi lakin o dovrun voyevodalari tamamile ferqli selahiyyetlere sahib idi Vadvic adli meshur zadegan neslinin gerbinden istifade eden polyak slyaxtici Yan Menjik Lvovun ilk voyevodasi secilir Polsa krali terefinden teyin edilen rus voyevodasi general rutbesine malik idi ve Polsa Seyminde teskil olunmus senatda 15 ci yeri tuturdu Hemin 1434 cu ilde kral III Vladislav Varnencik derc etdiyi priveleyi ile Qalitsiya boyar zadeganligini Polsa slyaxtasi ile beraberlesdirmis ve onlari herbi xidmet istisna olmaq serti ile butun ohdeliklerden azad etmisdir hemin dovrden etibaren Qerbi Ukraynada yasayan butun boyarlar resmi olaraq pan adlandirilmaga baslamisdilar Belelikle Qalitsiya muxtariyyeti hemin priveleyden sonra qeti sekilde tesviye edilmis Lvov seherinin ozunde ise klassik polyak inzibati herbi ve mehkeme sistemi berqerar olmusdur 97 12 Iqtisadiyyat RedakteTicaret ve senetler orta esr Lvovunun iqtisadiyyatinin esasi idi buna gore seherin rifahi ticaret yollarinin tehlukesizliyinden birbasa asili idi XIV esrin sonu ve XV esrin birinci yarisinda Lvovun qenaetli heyatinin ciceklenmesi musahide olunurdu seherde XIV esrin ikinci yarisinda ilk sex teskilatlari yaranmisdir 9 Ancaq Lvov iqtisadiyyatinda XV esrin ikinci yarisinda durgunluq bas verdi Konstantinopolun Balkan yarimadasinin ve Qara deniz sahilinin Osmanli imperiyasi terefinden isgal edilmesi ve belelikle de Lvov tacirlerinin Yaxin Serqle ticaret elaqelerinin kesilmesi hemin durgunlugun baslica sebebi idi Buna baxmayaraq Lvov etraf torpaqlarin daxil bazar durumuna ciddi tesir gostermeye davam edirdi XVI esrin ikinci yarisinda seherin iqtisadiyyati yeniden yukselmeye basladi ve bu muxtelif senetlerin ve ticaretin ciceklenmesine getirib cixardi Tez tez bas veren yangin ve epidemiyalar yerli kommersiya ve ticaretin felaketine ve ya ciddi tenezzulune getirib cixardirdi hemin hadiseler zamani seher darvazalari vasitesile yad sexslerin girisine qadaga qoyulurdu zengin patrisiler ise ozlerini beladan xilas etmek meqsedile oz seherkenari malikanelerine kocurduler Bundan basqa Lvov seheri daim ecnebi qosunlarin hucumu ile uzlesir ve ehemiyyetli dagintilara meruz qalirdi Seher hakimiyyeti bu zaman qalib terefe boyuk miqdarda kontribusiya odemeye mecbur olurdu 2 Sex teskilatlari sistemi Qerbi Avropadan goturulmusdur ilk Lvov senet korporasiyalarinin menbelerinde alman kolonistleri dururdu Az kecmeden sexler qeyri katolik ehalinin huquqlarinin mehdudlasdirilmasi ucun baslica vasite oldular Rusinlerin ve ermenilerin sexlerin tamhuququlu uzvleri olmalari ucun coxlu cetinlikleri def etmek teleb olunurdu yehudilere ise hemin sexlere daxil olmaq umumiyyetle qadagan edilirdi XVI esrde Sredmestye rayonunda fealiyyet gosteren sexlerin demek olar ki 95 senetkarlarini katolikler teskil edirdi Lvov magistratinin mehkeme kitabinin yazilarina ve basqa senedlere esasen Lvovda XIV esrde 23 senet pesesinin XV esrin iyirminci illerinde 36 pesenin XV esrin sekseninci illerinde ise 50 pesenin numayendesi yasayirdi Lvovun milli icmalarina teqdim olunmus kral privileyinin analizi onu gosterir ki o dovrlerde qeyri katolik ehali icerisinde en yaxsi ictimai veziyyeti ermeniler tuturdular Katolik patrisiler terefinden heyata kecirilen iqtisadi mehdudiyyetlerin bir coxu yehudi icmasina qarsi yonelirdi ancaq bununla bele onlar rus voyevodasinin yurisdiksiyasinin altinda olduqlari ucun seher mehkemesi terefinden yoneldilen sanksiyalara dusmurduler belediyye yehudi icmasi uzerinde tam nezarete malik deyildi Buna gore de realliga nezer yetirdikde etnik azliqlar icerisinde en pis veziyyetde rusinlerin oldugunu gormek olar Sexdenkenar senetkarlar icerisinden olmus rusin ermeni ve yehudilerin ehemiyyetli hissesi seher kenarlarinda daha deqiq desek feodallara mexsus yuridik erazilerde meskunlasirdi Feodallar hemin ehaliden daha cox elave gelirin elde edilmesini arzuladiqlari ucun etnik ve konfessional muxtelifliye o qeder de onem vermirdiler Lvov seher kenarlarinda ve seheretrafi kendlerde yayilmis kend teserrufati sahesi ve onunla bagli diger senetler seher iqtisadiyyati ucun olduqca boyuk ehemiyyet kesb edirdi burada goller deyirmanlar arixanalar baglar uzumlukler bostanlar ve tarla saheleri yerlesirdi yerli ehali donuzlarin kecilerin toyuqlarin ve qazlarin yetisdirilmesi ile mesgul idi Xarici ticaret Redakte Esasinin qoyuldugu andan beri Lvov trakt ve ya slyax adlandirilan gedis gelisli ticaret yollarinin kesismesinde yerlesirdi Qirmizi Rus vilayetinin ehemiyyetli seheri elece de Qalitsiya Volin knyazliginin paytaxti hesab edilen Lvov serqde Kiyev ve qerbde Krakov ile Praqa seherlerinin arasinda movcud olan ticaret yolunda muhum rol oynayirdi 98 6 Kiyevden olan ticaretci neqliyyatlari Lutsk ve Terebovlya vasiteleri ile Moldaviya ve Valaxiya knyazliqlarindan olan ici yukle dolu karvanlar Kamenets Podolski Kolomiya ve Halic seherileri vasitesi ile hemcinin Halic vasitesile Macaristan ve Prikarpatye vilayetinde yerlesen duz yataqlarindan neqliyyat vasiteleri ile qiymetli duz dasinilirdi Almaniya Cexiya Avstriya ve Polsadan olan taborlar Peremisl ve Yaroslav seherlerini kecmekle Baltikyani olkelerin limanlarindan olan yukler ise Belz ve Vladimir seherleri vasitesi ile son noqte olaraq Lvov seherine daxil olurdular Lvovun Polsa kralliginin terkibine daxil edilmesinden sonra seher Merkezi Avropanin Yaxin Serqle elece de Rus vilayetinin Baltika limanlari ile aparilan tranzit ticaretin en onemli merkezlerinden birisine cevrilir 1372 ci ilde Lvova Anbarlasdirma huququ teqdim olunmusdur 10 hem Polsadan hem de diger olkelerden olan butun ozge seher tacirleri Lvova daxil olmadan oz marsrutlarini davam etdire bilmezdiler onlar ilk olaraq Lvov seherinin tacirler mehellesine daxil olmali ve burada oz mallarinin bir hissesini yerli tacirlere satmali idiler Yerli tacirlere verilmis bu huququn ve basqa imtiyazlarin sayesinde Lvov tezlikle Serqin ve Qerbin xususile de Krim Simali Pricernomorye ve Hanza ittifaqinin seherleri arasinda boyuk ticari vasitecilik merkezine cevrildi Lvov seherine Almaniyadan Flandriyaden Macaristandan Cexiyadan Italiyadan Boyuk Litva knyazligindan ve Krimda yerlesen Genuya koloniyalarindan coxsayli ticaret neqliyyatlari daxil olurdu Lvov XIV esrde bilavasite olaraq Tana Kaffa Kiliya ve Belqorod seherleri ile vahid ticari ittifaqa daxil olur Knyaz Mircanin hokmranliq dovrunde Valaxiya ile Lvovun tacirlerinin arasinda qarsiliqli serfeli ticaret muqavileleri imzalanmisdir 1390 ci ilde imzalanmis muqavile 1409 cu ilde bir sira deyisiklikler ile tekraren tesdiqlenmisdir 98 2 11 1439 cu ilde II VLad Drakul Lvov tacirlerine onun hokmdarliq etdiyi torpaqlarda ticaretle mesgul olmalarina habele Valaxiya erazisini kecmekle Osmanli imperiyasinin seherleri ile elverisli sazisler baglamalarina icaze veren xususi rusxetname imzalayir XV esrin ikinci yarisinda Lvov tacirleri Qdansk azad liman seheri ile ticari elaqeleri mohkemlendirmeye muveffeq olurlar Hanza ittifaqinin en vacib seherlerinden olan Qdansk vasitesile tacirler Skandinaviya yarimadasi Ingiltere Sotlandiya Niderland ve Fransa ile elaqe qurmaq imkani elde edirdiler 1460 ci ilde knyaz III Boyuk Stefan Lvov tacirlerine Moldaviya knyazliginin erazisinde genis ticaret imtiyazlarini teqdim etdi onlar mal qarani ve her seyden once okuzleri heyvan derilerini serablari bal kuru ve baliqlari ixrac etmek huququna malik idiler bunun evezinde ise onlar Polsadan demir bicaqlar horukler baltalar hemcinin parcalar ve gumus memulatlari idxal etemeye mecbur edilmisdiler Parca silah at qosqu levazimatlari kend teserrufati aletleri den agac qatran potas mum ve bal kimi reeksport yeni tekrar ixrac olunmasi nezerde tutulan mallarin ekseriyyeti Lvov bazarlarinda yerli ehali ucun satilirdi Moldaviya Valaxiya ve Qdanskla yanasi Lvov tacirleri hemcinin Krakovda Varsavada ve Vilnoda aktiv ticaret emeliyyatlarini aparir ve burada coxlu sayda kontor binalarina sahib idiler 98 2 Macaristandan buraya serab gumus qizil mis demir barit ve mal qara Boyuk Moskva knyazligindan ise xez mum yuft muxtelif bedii memulatlar getirilirdi Lvov tacirleri tez tez Smolenske Novqoroda Moskvaya ve Rusiyanin basqa seherlerde tesrif buyururdular XV esrin sonu XVI esrin baslangicinda Lvovun xarici ticaretinde keskin deyisiklikler bas verdi Konstantinopolun ve Simali Pricernomoryenin Osmanlilar terefinden isgalindan sonra tranzit serq mallariyla ticaret tenezzule ugradi bu cur ticaretde ermeniler yehudiler italiyalilar ve almanlar ustun idiler Lvov tacirleri basqa bazarlara ve mallara istiqametini deyisirdiler seher den mal qara deri hemcinin agac mum duz ve sora kimi qiymetli memulatlarin satisinin ehemiyyetli merkezine cevrildi 11 XVI esrde ermeni yunan ve yehudi tacirleri Lvov ve Osmanli imperiyasinin seherleri arasinda six ticaret munasibetlerini yeniden qaydaya saldilar Serqden getirilen mallarin arasinda ipek atlas fars xalcalari nadir deriler qizil kismis edviyyatlar Suriya qosqusu ve ereb capaganlari ustun idi 2 Daxili ticaret ve maliyye Redakte XIV esrin ikinci yarisinda imperator III Kazimir Lvovda zerbxananin tesis edilmesine ve burada gumus rus qrosikinin kesilmesine dair gosteris verir rus qrosiki tezlikle Serqi Avropada en yayilmis sikkeye cevrildi 1370 1372 ci illerde durgunluq dorvunu yasayan Lvov zerbxanasinin tekrar fealiyyet gostermesine Vladislav Opolcik tesebbus gostermisdir lakin onun hakimiyyet illerinde gumus sikkeler ferqli cekide ve muxtelif novlerde kesilirdi 1378 ci ilden etibaren yeni Qalitsiya bascisi Emerikin nezareti altinda Lvovda kral Macaristanli Ludvikin adindan sikkeler kesilmeye baslanmisdir 99 Lvov zerbxanasinda kesilen qrosiklerin son emissiyasi kral II Vladislav Yagellonun idarecilik dovrune dusur 1399 cu ilde Qalitsiya torpaqlarinda uzun iller movcud olmus muxtariyyetin tedricen legvi hemcinin Qalitsiya ve Krakov pul sistemlerinin unifikasiyasi ile elaqedar olaraq rus qrosikinin kesilmesi yeni buraxilisi dayandirilmisdir Lvov yarimqepiyinin emissiyasi ise bir muddet davam edirdi 1353 1382 ci illerde Lvovda III Kazimir Vladislav Opolcik ve Macaristanli Ludvikin adindan mis rus dinarileri kesilirdi onlar daxili bazarda xirda pul funksiyasini yerine yetirirdiler Kopa ve ya 60 rus dinarisi 1 rus qrosikine muvafiq olaraq 2 rus qrosiki ise 1 Praqa qrosuna beraber idi Knyaz Vladislav Opolcikin hakimiyyet dovrunde Lvov zerbxanasinda buraxilmis gumus sikke numuneleri Vladislav Opolcik vergi sistemine seher maliyyelerinin ve Lvovun torpaq mulkiyyetinin islahatlarina cox boyuk diqqet ayirirdi O Lvova anbarlasdirmaq huququnu teqdim eden ilk sexs olur hemin qerar 1380 ci ilde Macaristanli Ludvik terefinden tesdiq edilmisdir tacirlerden muxtelif vergileri toplayan Lvov mitari muasir dilde gomrukcu ve ya vergi inspektoru vezifesini tesdiqleyir seher mehkemesi terefinden onun erazisinde bas veren huquq pozuntularindan elde etdiyi qazancin yarisinin seher xezinesine kecirilmesini ozunde ehtiva eden xususi priveley imzalayir Opolcik Lvov gomruklerinden ve duz satisindan elde edilen gelirin onda bir hissesini katolik arxiyepiskopuna bagislayirdi Seher torpaqlarinin bir hissesini knyaz vergilerin odenisinden azad etdi gelirlerin onemli hissesini o kilselerin ve seher infrastrukturunun inkisafina yoneldirdi o hemcinin kilse torpaqlarini seher yurisdiksiyasindan goturmeyi qerara alir Seher etraflarinin teserrufat fealiyyetinin daha da intensivlesdirilmesi meqsedile Opolcik hemin rayonlarda meskunlasan sakinleri 20 il muddetinde vergiden ve cinsden tam azad etmek qerarini qebul edir Bundan basqa o Moraviya ve Sileziya vilayetlerinden olan istedadli senetkarlarin Lvova kocurulmesi ucun komeklik gosterirdi II Vladislav Yagellonun gosterisi ile 1405 ci ilde Kuyaviya erazisinde yerlesen ve Tevton ordeninin tabeciliynde olan Dobjin almanca Dobrin an der Vayksel seherinin ve onun etrafindaki torpaqlarinin almanlardan satin alinmasi ve buranin Polsa kralliginin terkibine daxil edilmesi ucun Lvov sakinlerine yeni ve fovqelade vergi novu tetbiq edilmisdir 100 101 1425 ci ilde II Vladislav teze dogulmus oglu ve gelecek Polsa krali III Vladislava sedaqet andi icmis butun Lvov messanlarini ve tacirlerini Polsa kralliginin daxilinde vergilerin odenisinden tam sekilde azad edir Bununla kifayetlenmeyen II Vladislav 1426 ci ilin mart ayinda butun Lvov messanlarini kral elcilerini ve sahin ovunu idare eden boyarlari atlar ve arabalar ile temin etmek ohdeliyinden azad edir Iqtisadi artim daimi bazarlarin yaranmasina imkan yaradirdi burada kend teserrufati mehsullari ve senetkarlarin memulatlari ile aktiv mubadile prosesi yerine yetirilirdi 1472 ci ilden baslayaraq Lvovda ilde iki defe yanvar ve iyul aylarinda iki hefte boyunca davam eden izdihamli yarmarkalar acilirdi Zengin tacirler senet ustalarinin bir hissesi katolik kilseler ve monastirlar hemin aylarda selemcilikle mesgul olurdular 2 102 XVI esrin sonunda Kornyakt Kampian ve Alembek aileleri sade sexslerle yanasi magistrat uzvlerini bele kreditlesdirmekle mesgul olaraq Lvovun en taninmis maliyyecilerine cevrilirler 1 103 Yerli sakinler arasinda kramnitsa olaraq taninan ticaretci dukanlarinin boyuk hissesi Bazar meydaninda elece de Qalitsiya ve Krakov darvazalarinin yaxinliginda yerlesirdi Muasir Staroyevreyska ve Serbska kucelerinin yerlesdiyi erazilerde yerli seher sakinleri bir vaxtlar mal qara Teatralna kucesinde hemcinin muasir Adam Mitskevic meydani ile Berinda kucesinin kesisdiyi sahede et ve sud Krkovska kucesinde ise yaraq eslehelerin ticareti ile mesgul olurdular Bazar meydaninda magistrat ve taninmis seher sakinlerinin evleri yerlesirdi burada aktiv ticaret ve edam merasimleri icra olunurdu bura orta esr Lvovunun en canli yeri hesab edilirdi Meiset ve bayramlar Redakte Ruska ve Serbska kucelerinin kesismesinde yerlesen Lvov bankinin bas binasinin fasadinda zondaj elementleri qorunub saxlanilmisdir bele ki binanin sanasiya ve restavrasiya isleri zamani renessans uslublu fasad divarinin daxilinde kerpic qotikasi uslubunda olan taglar ve horulmus pencere qaliqlari askar edilmisdir Lvov tarixinin knyaz dovrunden baslayaraq XIII XIV esrlerin sonu seher kuceleri taxta tirlerle dosenilmeye baslamisdi yasayis binalarin bezileri ise o dovrde Avropa olkelerinde yayilmis faxverk terzinde insa edilirdi faxverk evleri daxili gil ve ya kerpicle doldurulan taxta konstruksiyalardan ibaret idi Qotika dovrunde Lvov tipik polyak seherini xatirladirdi coxsayli faxverk evleri tedricen daha erken dovrlere aid taxta tikilileri sixisdirmaga basladi mudafie tikintileri mebedler ve patrisilerin iqametgahlari ise ancaq das bloklardan ve ya kerpicden tikilmeye basladi Arxeoloji qazintilar neticesinde yuksek istehkam divarlarinin daxili perimetri boyunca uzanmis ve daslarla dosenmis kucenin fraqmentleri askar edilmisdir Yaxinliqda axan Poltva cayinin ve mudafie qurgularinin ikinci xetti yaxinliginda bir zamanlar movcud olmus sahilyani kucenin qaliqlari tapilmisdir 1 Taxta tikililerin das binalar ile evez olunmasi prosesi seheri serqden qerbe dogru uzanan en qedim ticaret yolu boyunca ve Bazar meydaninin etrafinda yerlesmis evlerde izlenilir Tez tez bas veren yanginlara gore taxta ve faxverk yasayis binalari kamenitse adlanan impozant das evler ile evez edilirdi onlarin aktiv tikintisi XV XVI esrlere tesaduf edir hemin kamenitselerden cox az hissesi oz ilkin gorunusunu qoruyub saxlamisdir barokko ve rokoko dovrlerinde hemin evlerin ekseriyyeti yenidenqurmaya meruz qaldiqlari ucun orjinal renessans ve ya daha qedim qotika elementlerini yalniz bunovrelerde birinci mertebelerde ve ya ayri fraqmentlerde musahide etmek olar Cox vaxt hemin evler zengin tacirlerin isteklerine uygun olaraq modifikasiya edilirdiler kifayet qeder hundur olmayan binalara yeni mertebeler elave olunur birinci mertebelerde ise magaza vitrinleri qurasdirilirdi 1 Rayets ve diger seher memurlarina mutleq sekilde polyak terzli elbiselerin geyinmeleri tapsirilirdi Arxeoloji qazintilar zamani askar edilmis ve XV XVI esrlere aid edilmis qotik terzli ayaqqabi uzun buruna ve pence ile daban hissesinde olduqca dar kecide malik idi Ayaqqabinin yuxari hissesi tek vahid deriden bicilmisdir Tapilmis ayaqqabinin butun detallari keyfiyyetli tikislerin komeyi ile birlesdirilmisdir XVI esrde slyaxta uzvlerinin geyindiyi cekmelerin bogaz hisseleri muxtelif rengli deri novlerinden kordiban ve ya tumacdan messanlarin ayaqqabilari ise sade qara ve ya boz deriden hazirlanirdi orta esr debinin bu cur xususiyyetleri ile elaqedar Lvov sakinleri arasinda Pan oz mufteleri ile taninir kimi zerbi mesel meydana cixir 102 Lvovda butun dini bayramlar milli azliqlara bir sira mehdudiyyetler qoyulurdu ve onlar hemin senlikleri esasen yasadiqlari mehllelerde bayram edirdiler hemcinin Polsa krallarinin taxta cixmalari taxtin varislerinin doguluslari dovletin boyuk herbi qelebeleri debdebe ile qeyd edilirdi Seher kralin ve ya basqa yuksek vezifeli qonaqlarin seferleri zamani oz simasini deyiserek daha da mohtesem olurdu Muxtelif tenteneli hadiseler zamani magistrat ratusada banketler teskil edirdi hemcinin kasib ve yoxsul insanlara sedeqe verilmesi meqsdeile xezineden pul ayirirdi 1 Tez tez Orta esrlerin mehkeme ve inkvizisiya deftercelerinde adlari qeyd olunan kupegiren qarilar cadugerler falcilar ve besiretliler Lvov seherinin en meshur folklor elementleri idiler Onlar simvolik pul hesabina cadu ve ya azar edirdiler dogus zamani istirak edirdiler zeher agilari ve amuletler hazirlayirdilar ticaret islerinde ve sexsi heyatda komeklik gosterirdiler Deyilenlere gore Vinniki kendinde yerlesen Lisovka dagi cadugerlerin toplanis yeri idi 1 Orta esr cemiyyetinde kilse cox boyuk tesirden istifade edirdi Dini mehdudiyyetler etnik ve dinlerarasi elaqeleri cetinlesdirirdi Yeni pravoslav kilselerinin ve sinaqoqlarin tikintisine maneecilik toreden katolik patrisilerin muxtelif tezyiqlerine baxmayaraq Lvovda rusinlerin ve ya yehudilerin katolisizm kecidi cox nadir ve ciddi muzakire olunan hadise hesab edilirdi Rusinlerin ekseriyyeti oz qedim adlarini qoruyub saxlayirdi Eger muxtelif dinlerin numayendeleri nikaha daxil olurdularsa onda bu daha cox dul kisiler ve dul qadinlar arasinda tekrar nikah seklinde bas verirdi Ekser hallarda qarisiq nikahlar seher kenarlarinda ve seher kendlerinde bas verirdi cunki Sredmestye rayonunda bele nikahlar son derece menfi qebul edilirdi hemin nikahin numayendeleri ise cox zaman cezalandirilirdi Qarisiq pravoslav katolik nikahlardan olan usaqlari pravoslav kilsesinde xac suyuna salmaq qadagan edilirdi hemin usaqlar guc yolu ile tekraren katolisizme qayidirdilar Rusinlerin ve polyaklarin arasinda nikahlarin sayini azaltmaq ucun qarisiq nikahlarin pozulmasi proseduru magistrat terefinden ciddi sekilde yungullesdirilmisdir 11 Tibb ve sanitariya Redakte Osmanli imperiyasi ile muharibede istirak etmis yarali polyak esgerlerinin mualice aldigi meshur Muqeddes Lazar spitali hospitali Istehkamlarla val ve xendekler ile muhasireye alinmis Orta esr Lvovu muhasireler zamani temiz icmeli su sixintisi yasayirdi Mudafie xendeklerinde yerli sakinler baliq yetisdirirdiler xendeklere tokulen etraf caylar ise ozleri ile seherden meiset ve senaye axintilarini uzaqlasdirirdilar Ehalinin artmasi ile istehkamlarin daxilinde yerlesdirilmis su quyulari icmeli suya olan Lvov sakinlerinin ehtiyaclarini artiq temin ede bilmirdi Bundan basqa qebiristanliqlarin seher merkezine yaxin erazide yerlesmesi ve guclu leysanlarin tez tez bas vermesi elave problemler yaradirdi su quyularina bezen tokulen axintilar hec bir sanitar normalara cavab vermirdi Senet emalatxanalari corekxanalar laznya ukr Laznya adlandirilan seher hamamlari ve pive istehsali ile mesgul olan ev teserrufatlari da boyuk miqdarda su serf edirdi 1 Lvov su kemeri haqqinda birinci melumatlar XIII esrin sonuna aiddir Lev Danilovic terefinden 1292 ci ilde imzalanan gosterisnamede Qesr daginda yerlesen su cesmesinden Muqeddes Nikolay baglari vasitesile Asagi qesr kompleksine suyun aparilmasi meqsedile insa edilmis das novu baresinde xatirlamalar movcuddur Daha sonraki dovrlerde Yuksek qesrin etrafinda movcud olmus coxsayli su menbeleri esasinda das ve taxta materiallarindan olan neheng su toplayici sistem yaradilmisdir Bu sistem komeyi ile tebii su daglardan axaraq borular vasitesile seherin butun kucelerine dasinilirdi Basqa bir sutoplayici kompleks Licakov tepesinde daha deqiq desek Muqeddes Ruh xestexanasina mexsus baglarda yaradilmisdir XVI esrde hemin baglarin erazisinde tedricen herbi hospitala cevrilmis Bonifratlar monastirinin esasi qoyulmusdur XIV esrde Lvovda yeni iki vezifenin esasi qoyuldu Vasserfurer adlanan birinci vezife sahibleri temiz sulari celleklere dolduraraq arabalar vasitesile seher boyunca dasiyirdilar Vassertreger adlanan ikinci vezife sahibleri ise daha boyuk hecmlerde sulari sifaris buyurmus sahiblerin evlerine getiridiler lakin her iki vezifeni icra eden sexs gosterdiyi xidmet evezinde bezen heddinden artiq pul teleb edirdi 1 1997 ci ilde kecirilmis genismiqyasli qazintilar neticesinde Yuksek qesrden muasir Knyaz Lev kucesi boyunca axan cayin mecrasi askar edilmisdir XIV esrde hemin cay torpaqlanmis onun mecrasi boyunca ise keramik su kemeri salinmisdir su kemeri muasir Bazar meydanin etraflarinda movcud olmus serq tipli hamami temiz su ile temin edirdi 1 XV XVI esrlerde seher hakimiyyeti su temini probleminin hellinde feal qerarlar qebul edirdiler 1404 1407 ci illerde Peter Stexerin rehberliyi altinda Lvovda keramik borularin komeyi ile suyun serbest axinini temin eden birinci ehateli su kemeri tikilmisdir amma hemin borularin deqiq movcud oldugu yer indiye kimi mueyyenlesdirilmemisdir 1411 ci ilde elave olaraq daha 250 boru cekilmisdir novbeti iki il erazinde movcud boru sistemi budaqlanaraq butun muasir Kohne seher erazisini ehate etmeye muveffeq olmusdur 1464 cu ilde Qalitsiya seherkenari rayonunda ilk sutoplayici sistem ise salinmisdir 1471 ci ilde daha iki bu cur sistem Bazar meydaninda yaradilmisdir 1482 1492 ci iller arasinda sutoplayici sistemler hemcinin Krakov darvazalari yaxinliginda Ratusa binasinin onunde Krakovska kucesinde yerlesen qadin laznyasinda ve Dominikan monastiri erazisinde insa edilmisdir 1 2 6 Eger ilk su borulari keramik materiallardan hazirlanirdilarsa sonraki dovrlerde rurmaysterler borular uzre ixtisaslasmis ustalar borularin daha qenaetli ve mohkem taxta materiallardan hazirlanmasini qerara alirlar onlar boru qisminde palid agacinin qizilagacin ve ya sam agacinin desilmis govdelerini istifade edirdiler Borularinin altinda qazilmis sengerler dasla ve ya xususi mehlullar ile berkidilirdi borularin birlesdiyi kesiklerin sethi qatranla ortulurdu taxta seksiyalarin ozleri ise qulplarla berkidilir ve mohkem demirle qandallanirdilar Su kemerinin kecdiyi yeralti marsrut tehlukesizlik meqsedile ciddi sirr olaraq saxlanilirdi XVI esrin birinci yarisinda butun yeralti borular Bazar meydaninin merkezindeki ratusa binasinin qarsisinda qurasdirilmis sutoplayicilarinda birlesirdiler buradan ise taxta kemerlerin komeyi ile vahid su meydanin etrafindaki zengin messan evlerine bolusdurulurdu 1 2 Minlerce insanin heyatina son qoymus taun veba ve yatalaq epidemiyalari Orta esr Lvovu ucun boyuk fealket idi Yazili menbelerde qeyde alinmis ilk epidemiya 1288 ci ilin qis aylarina aid edilir hemin dehsetli epidemiyanin seheri muhasireye almis monqol qosunlarinin ozleri ile getirdikleri ehtimal olunur 1362 ci ilde bas vermis taun epidemiyasi da yerli ehalinin ekseriyyetinin olumune sebeb olmusdur 1480 ve 1484 cu illerde seher magistrati terefinden hemin illerde taun xesteliyinden vefat etmis sexslerin adlari qeyde alinmisdir 1497 ci ilin payizinda Bukovina yaxinliginda bas vermis doyusde meglubiyyete burada sohbet 26 oktyabr 1497 ci ilde Moldaviya hokmdari III Stefan ile Polsa krali I Yan arasinda bas vermis Kozmin mesesindeki doyusden gedir ugramis polyak qosunlari geri cekilerek ozleri ile Lvova yeniden taun epidemiyasini getirmisdiler 4 104 Xolera epidemiyasindan kutlevi sekilde vefat etmis yehudilerin defn edilmesi ve matseyvalarin mezar daslarinin yerlesdirilmesi meqsedile XIV esrde Lvovun merkezinde genis qebiristanliq yaradilmisdir Lvov seherinin nasistler terefinden isgal edilmesinden sonra Serqi Avropanin en qedim yehudi qebiristanligi yerle yeksan edilmisdir Novbeti genismiqyasli epidemiyalar Lvovu 1547 1572 1573 1588 1594 ve 1599 cu illerde sarsitmisdir Misal ucun 1547 ci ilde bas vermis epidemiya zamani kafedral mekteb tecili olaraq texliye edilmis ve magistrat rektora onun butun maliyye zererlerini kompensasiya etmeye mecbur olmusdur 1587 1589 cu illerde Lvovda ilk defe olaraq olum burqomistri vezifesi tesis edilmisdir kutlevi epidemiyalar zamani ve ya onun erefesinde hemin burqomistre xususi selahiyyetler teqdim olunurdu 1599 cu ilde bas vermis novbeti epidemiya zamani texminen 2 min Lvov sakini vefat etmisdir vefat etmis sakinlerin xatiresine Muqeddes Voytsex kilsesi ucaldilmisdir 105 Epidemiyalar zamani olmus xristianlar seherin daxilindeki qebiristanliqlarda defn edilmirdiler Gunumuzde Licakov qebiristanligi kimi taninan erazide XVI esrde epidemiyalardan vefat etmis sakinler basdirilirdi 4 6 Monastirlarin ve kilselerin nezddinde movcud olmus qebirisitanliqlar Lvovun sanitar durumuna real tehluke toredirdiler Seher divarlarinin daxilinde istifade edilen yegane boyuk qebiristanliq Latin kafedralinin etrafinda yerlesirdi ve katolik icmaya mexsus idi hemin qebiristanliqdan gunumuze kimi yalniz Boim kapellasi qorunub saxlanilmisdir Avstriya idaresi zamani Lvovun butun Orta esr qebiristanliqlari legv edilmisdir 4 Ozunde kasiblar ucun tibbi muessiselerin ve xeyriyye siginacaqlarinin xususiyyetlerini birlesdirmis birinci eliller evleri kilse ve monastirlarin nezdinde yaradilmisdir Onlar dini qardasliqlarin hemcinin prixoda mensub adamlarin ve ayri ayri zengin seher sakinlerinin ianeleri hesabina fealiyyet gosterirdiler Yerli sakinler terefinden qisaca olaraq Spital alm Spital adlandirilan qedim Muqeddes Yelizaveta hospitalinin binasi muasir Ivan Podkova meydani erazisinde imperator III Kazimir terefinden insa etdirilmisdir Asagi qesrin kapellasini pravoslavlardan evvelceden konfiskasiya edilmis kapella daha sonralar Muqeddes Yekaterina ve Muqeddes Mariya Maqdalinanin serefine katolik kilse qisminde tekraren teqdis edilmisdir hospital binasina birlesdirmeyi qerara almis knyaz Vladislav Opolcik de xestelerin mualicesi ucun hospitala lazimi yardim ayirirdi Hospitalin ve ona bitisik kilsenin rehberi knyaz terefinden Lvov deyirmanlarina teyin edilmis vergilerden elde olunan pulla ile oz mevacibini elde edirdi 1399 1408 ci illerde diger melumatlara gore insaat isleri 1377 1431 ci illerde aparilirdi Muqeddes Ruh kilsesinin tikintisi heyata kecirilmisdir onun etrafinda formalasan eliller evi ise Muqeddes Ruh xestexanasi adlandirilmaga baslamisdir Bas kesis ve magistrat uzvleri arasinda XV esrin baslangicindan etibaren xestexananin levazimati haqqinda mubahiseler davam edirdi ve yalniz 1546 ci ilde Muqeddes Ruh xestexanasinin seher sakinlerinin ohdeliyine tapsirilmasina dair yekdil qerar qebul edilmisdir Seher divarlari daxilinde yaradilmis diger eliller evi Muqeddes Stanislav adini dasiyirdi Moldaviya hokmdari terefinden 1509 cu ilde seherin muhasire edilmesi zamani hemin ev yanaraq mehv edilmisdir Orta esr Lvovunda aptek isi ve eczaciliq guclu sekilde inkisaf etmisdir Ilk aptekin esasi hazirki Dominikanlilar monastirinin yerinde movcud olmus Lev Danilovicin sarayinda qoyulmusdur Hemin apteki 1270 ci ilde Levin heyat yoldasi Macaristanli Konstantsiya tesis etmisdir Sonraki dovrlerde apteklerin bir coxu monastirlarinve hospitallarin nezdinde yaradilmaga baslandi dermanlardan basqa burada hemcinin edviyyatlar quru meyveler findiqlar seker uzaq diyarlardan getirilmis duyu sitrus meyveleri sabun sirniler mualice otlari hemcinin samlar zeytun yagi rengler ve basqa qenaetli mallar satilirdi Xalq reseptleri ve Avropa traktatlari uzre yaradilan derman vasiteleri hekimler ve cerrahlar hem de sexsi istifade ucun bir cox messanlar terefinden hazirlanirdi 1 1392 ci ilin seher xronikalarinda ve aktlarinda eczaci Klementin adi xatirlanir 1445 ci ile aid basqa bir xronikada Lvov vetendasligini almaga muraciet etmis Vasili Rusin haqqinda melumatlar var XV esrin ortalarinda Lvovda eczaci defisiti movcud idi ve magistrat bu sebebden yadellileri devet etmeye hemcinin melhemlerin ve dermanlarin alinmasina dair kulli vesait ayirmaga mecbur olur XV esrin ikinci yarisinda formalasan muasir gorkemli birinci daimi aptek binasi Lvovun Bazar meydani ile Drukarska kucesinin kesismesinde yerlesirdi 1574 cu ilde aptek binasi zengin Zentkevic ailesi terefinden satin alinir XVI esrin ikinci yarisinda aptek binasina Martsin Stajaxovski adli meshur eczaci alim rehberlik edirdi O magistrat terefinden vergi odenisinden azad edilmis likor satisina icaze elde edir 1596 ci ilde herbi doktor rutbesi almis ermeni esilli eczaci Pavel Abrahamovic tezlikle aptek binasinin yeni sahibine cevrilir 1 2 Orta esr hekimleri ve aptekcileri qanalma prosedurunu elece de cicek tozlarindan hazirlanmis melhemleri genis tetbiq edirdiler xestelere hamilelere ve usaqlara macar serabi sudde uyudulmus kehreba sirkede hell edilmis bal findiq tinktura ve duzlu sedefotu zeferan darcin qerenfil mixek tozu surve ve lyubistoka sarimsaq ve yasil sedefotu covherini it ve diger heyvanlarin piyini verirdiler 1 4 Hemcinin bir cox Lvov aptekcileri elkimya ile de maraqlanirdilar lakin kilse buna olduqca neqativ yanasirdi ve bele tedqiqatcilari cadugerler kimi teqib edirdi Bunabaxmayaraq Lvov kimyacilari Praqa ve Almaniyada yasayan diger kolleqalari ile six dostluq munasibetleri saxlayirdilar 1 Serhler Redakte Tumen on min doyuscuden ibaret qosun birliyi On minlik qosunun bascisi tumenbasi tumbasi adlanirdi Detinets ve ya Ditinets ukr Ditinec Qedim Rus seher merkezlerinin istehkamlar ile mohkemlendirilmis hissesi Esasen bir nece hektar saheni ehate edirdi Maqdeburq huququnun bir sira elementleri misal ucun voyt vezifesinin selahiyyetleri baresinde olan bendler knyaz dovrunde de movcud idi Buna gore de tarixcilerin fikirlerine gore 1356 ci ilin kral fermani Maqdeburq huququnu sifirdan tetbiq etmek evezine daha cox movcud status kvonu tesdiq edirdi Tedricen papanin arxa penceleri uzernde duran katolik siri dord pencesi ustunde hereket eden rus sirini sixisdirib aradan cixardir Ehtimal olunur ki Dorinq Kaffa adi ile taninan ve muasir Feodosiya seherinin erazisinde movcud olan Genuya koloniyasinda dunyaya gelmis ve ya buraya diger italiyali ticaretciler ile birlikde kocmusdur Folvark alm Vorwerk bir sahibe aid olan ve daxilinde adeten mulkedarliq teserrufati yerlesdirilen malikane kompleksine verilen addir Alman isgali zamani burada tuberkulyoz kimi yoluxucu xesteliklerden vefat etmis sexslerin icaze olunmamis defnleri yerine yetirilirdi Bu qaliqlarlar nasistlerin tetbiq etdiyi kremasiya standartlarina uygun olaraq yandirilmirdi buna gore de alman isgal hakimiyyeti ilkin olaraq qebiristanligin fealiyyetini qadagan edir daha sora ise oradaki qebir daslarini muntezem sekilde mehv etmeye baslayir Milad vertepi it Presepio olaraq da taninan Sopka Incil ve ya gulmeli sujetlerin tesevvur edilmesi meqsedile istifade edilen miniatur marionet kuklalarin ve kicik qurgularin toplandigi boyuk yesiye verilen addir Cekmecilere mexsus Lvov sex teskilati haqqinda en erken sehadetname 1386 ci ile aid edilir 1459 cu ilde toxucular sexi seherde leqal sekilde fealiyyet gostermeleri ucun ozel nizamname elde etmis ilk sex teskilati olur 1379 cu ilde Lvov seheri serq mallarinin anbarlasdirilmasi uzre mutleqiyyet huququnu elde edir ve belelikle de serq olkelerinden Polsaya istiqamet eden karvanlarin hamisi Lvovu dayanacaq menteqesi qisminde istifade etmeye baslayirlar Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Kozickij Pidkova 2007 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Istoriya gorodov i syol Ukrainy 1978 TOP 7 arheologichnih znahidok u Lvovi za 2015 rik 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Kozickij A 1 2008 Regionalnij landshaftnij park Znesinnya ukrayna Lvivska miska rada 2014 11 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 17 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ostrovskij G 1 1982 Gensorskij A Galicko Volinskij litopis Proces skladannya redakciyi i redaktori Kiyiv 1958 Bartolomej Zimorovich Potrijnij Lviv Leopolis Triplex Per z latin N Carovoyi Nauk koment I Micka Vidp red O Shishka Lviv Centr Yevropi 2002 224 ISBN ISBN 966 7022 30 7 Jozef Skrzypek Studia nad pierwotnym pograniczem polsko ruskim w rejonie Wolynia i Grodow Czerwienskich PWN Warszawa 1962 Klaniczay Gabor 2002 Holy Rulers and Blessed Princes Dynastic Cults in Medieval Central Europe Seite 123 Cambridge University Press ISBN 0 521 42018 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Lozinskij R 2005 1 2 3 4 5 6 Istoriya ukrayinskogo vijska 1992 1 2 3 4 Istoriya Lvova v dokumentah i materialah 1986 Lev Danilovich knyaz dumen i horobor na rati chi bezchesnij knyaz L Vojtovich Ukrayina v Centralno Shidnij Yevropi Zb nauk pr K Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini 2013 Vip 12 13 S 148 189 Vojtovich L Korol Danilo Romanovich politik i polkovodec Arxivlesdirilib 2016 08 25 at the Wayback Machine Doba korolya Danila v nauci mistectvi literaturi Lviv 2008 S 22 97 Zmiana niemieckich nazw miejscowosci Gazeta Lwowska Nr 60 z 15 marca 1939 seh 2 Leontij VOJTOVICh Lev Danilovich i borotba za Krakivskij prestol v ostannij chverti XIII st PDF Lvivskij nacionalnij universitet imeni Ivana Franka vul Universitetska 1 Lviv 79000 invisible char Povѣstvovanie o Rossii Universitetskaya tipografiya Moskva 1838 seh 65 417 Henryk Paszkiewicz Polityka ruska Kazimierza Wielkiego Krakow 2002 ISBN 83 88385 05 4 Grzegorz Blaszczyk Dzieje stosunkow polsko litewskich od czasow najdawniejszych do wspolczesnosci Tom I Trudne poczatki Poznan 1998 ISBN 83 232 0839 5 Halina Lerski 1996 Casimir III the Great Historical Dictionary of Poland 966 1945 ABC CLIO Press 249 250 ISBN 0313034567 Istifade tarixi 8 September 2012 Czolowski A Wysoki zamek Lwow Towarzystwo Milosnikow Przeszlosci Lwowa Drukarnia Ludowa 1910 S 21 pol Simas Suziedelis ed 1970 1978 Liubartas Encyclopedia Lituanica III Boston Massachusetts Juozas Kapocius 411 412 ISBN 74 114275 European Kingdoms Eastern Europe Galicia The History Files Kessler Associates Istifade tarixi 2014 12 13 History of Galicia Raimund Friedrich Kaindl 1911 Online Geschichte der Deutschen in den Karpathenlandern bad url Gotha F A Perthes Dyoniz Zubrzycki Kronika miasta Lwowa nakladem autora 1844 Wlasciciel od oryginalu Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej 98 492 ISBN 9781241441982 Dr Mykola Kobyletsky Das Magdeburger Recht in der Ukraine des XIV XIX Jahrhunderts PDF Jura Uni Frankfurt invisible char Dzisiaj wspominamy patronke Polakow i apostolke Litwy L24 Kuchkin Vladimir Andreevich Kuchkin V A 2015 Datirovka spiska A se imena gradom vsѣm russkym dalnim i blizhnim PDF Drevnyaya Rus Voprosy medievistiki 70 72 Jozef Mandziuk Z dziejow archidiecezji lwowskiej Saeculum Christianum pismo historyczno spoleczne 2 2 35 59 Michalski C Odrowaz Dobieslaw h Odrowaz zm 1433 Polski Slownik Biograficzny Wroclaw Warszawa Krakow Gdansk 1978 T XXIII 3 zeszyt 98 S 544 pol 1 2 Miron KAPRAL Lviv Podilska shlyahta XIV XVI stolit u doslidzhenni Vitaliya Mihajlovskogo Mihajlovskij V Elastichna spilnota Podilska shlyahta v drugij polovini XIV 70 h rokah XVI stolittya Arxivlesdirilib 2016 03 25 at the Wayback Machine S 700 Jonathan Eagles Stephen the Great and Balkan Nationalism Moldova and Eastern European History I B Tauris December 23 2013 58 256 ISBN 978 1780763538 Niesiecki K Korona Polska przy Zlotey Wolnosci Starozytnemi Wszystkich Kathedr Prowincyi y Rycerstwa Kleynotami Heroicznym Mestwem y odwaga Naywyzszemi Honorami a naypierwey Cnota Poboznoscia y Swiatobliwoscia Ozdobiona Lwow w drukarni Collegium Lwowskiego Societatis Jesu 1738 T 2 761 s S 471 pol Karolina Grodziska Miasto jak brylant Ksiega cytatow o Lwowie PDF Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych UNIVERSITAS Krakow 2007 ISBN 97883 242 1489 1 invisible char Agnieszka Szymaszek Ksiezna ktora pokochala Tatry Wspolpracownik Onet pl Adam Kulewski Przemyslaw Wlodek Lwow Przewodnik Oficyna Wydawnicza Rewasz Pruszkow 2006 seh 89 419 ISBN 83 89188 53 8 apostrophe markup 1 2 Sichinskij V Arhitektura katedri sv Yura u Lvovi S 36 Melnik B 1 2001 Isabel Roskau Rydel Kultur an der Peripherie des Habsburger Reiches Die Geschichte des Bildungswesens und der kulturellen Einrichtungen in Lemberg von 1772 bis 1848 Verlag Harrassowitz O 1 Januar 1993 22 421 ISBN 978 3447034234 Szlachta polska i jej panstwo Warszawa Wiedza Powszechna 1986 50 ISBN 83 214 0526 6 parameter ignored parameter ignored Gerhard Buchda Magdeburger Recht In Adalbert Erler Hrsg u a Handworterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte Band 3 Erich Schmidt Verlag Berlin 1984 ISBN 3 503 00015 1 Wolodymyr Wujcyk Brama Halicka we Lwowie Wydawnictwo Centrum Europy Lwow ul Kosciuszki 18 Wszystkie prawa zastrzezone Araldica del biscione dei Visconti Gnomi di caverna fate draghi e altri folletti italiani Daniel Z Stone The Polish Lithuanian State 1386 1795 University of Washington Press 41 392 ISBN 9780295803623 Grzegorz Rakowski 2008 LWoW Przewodnik krajoznawczo historyczny po Ukrainie Zachodniej Czesc IV polyak Pruszkow Oficyna Wydawnicza Rewasz seh 229 ISBN 978 83 89188 70 8 Grzegorz Rakowski Lwow Przewodnik krajoznawczo historyczny po Ukrainie Zachodniej Oficyna Wydawnicza Rewasz 2008 263 399 ISBN 978 83 89188 7 00 invisible char Nemirovskij E L Ivan Fyodorov okolo 1510 1583 Otv red A A Chekanov M Nauka 1985 320 s PDF parameter ignored Lozinski W Sztuka Lwowska w XVI i XVII wieku Architektura i rzezba Lwoww H Altenberg 1901 S 7 Smirnow Jurij Boze Narodzenie Ormian lwowskich w odzyskanej swiatyni PDF polyak Ormianskie Towarzystwo Kulturalne Krakow ul œw Filipa 7 Biuletyn Ormianskiego Towarzystwa Kulturalnego Nr 32 33 ISBN 1233 8605 Cielatkowska R Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczypospolitej Gdansk Art Styl 1998 S 76 ISBN 83 905682 7 6 Smirnov Yu 2010 Za redakciyeyu A Kozickogo ed Kostel sv Anni Enciklopediya Lvova Lviv Litopis Tom 3 501 504 ISBN 978 966 7007 99 7 Zamostyanik I V Testament lvivskogo arhitektora Pavla Rimlyanina PDF Ukrayinskij arheografichnij shorichnik Zbirnik naukovih prac 2009 13 457 465 Charewiczowa Lucja Czarna Kamienica i jej mieszkancy z 33 ilustracjami w tekscie Lwow 1935 s 49 62 P Wlodek A Kulewski Lwow przewodnik Pruszkow 2006 s 71 ISBN 83 89188 53 8 Elzbeta Lisowska Andrzej Lisowski 2007 Lwow od srodka Rynek Warszawa Wydawnictwo RM 22 ISBN 9788372434678 Lyubchenko V F 1981 Lvivska skulptura XVI XVII stolit Kiyiv Naukova dumka 57 60 ISBN 978 966 7007 99 7 Spravochnik Pamyatniki gradostroitelstva i arhitektury Ukrainskoj SSR tom 3 st 54 Kapral M 1 2010 Volodimir Moroz 28 11 2015 Karaimi Galicha Istoriya i spadok prizabutoi gromadi Religijno informacijna sluzhba Ukrayini RISU Galichina Bukovina Ugorskaya Rus 62 232 text ignored 1 2 Inge Bily Wieland Carls Katalin Gonczi Sachsisch magdeburgisches Recht in Polen Untersuchungen zur Geschichte des Rechts und seiner Sprache Walter de Gruyter 1 jan 2011 26 490 Andreas R Hofmann Anna Veronika Wendland Stadt und Offentlichkeit in Ostmitteleuropa 1900 1939 Beitrage zur Entstehung moderner Urbanitat zwischen Berlin Charkiv Tallinn und Triest Steiner Stuttgart 2002 ISBN 978 3 515 07937 2 S 158 Abbildung der Stadt 1617 in Civitates orbis terrarum von Georg Braun und Frans Hogenberg Eduard Muhle Rechtsstadtgrundungen im mittelalterlichen Polen Bohlau Verlag Koln Weimar 2011 259 395 ISBN 978 3 412 20693 2 Lozinski W Patrycyat i mieszczanstwo lwowskie w XVI i XVII wieku S 70 Leonid Sokolow Lwow wslawil sie jako najbardziej ukrainskie z ukrainskich miast Wlasnie stad nieustannie dochodza glosy jaka ma byc Ukraina zeby nie stac sie Malorosja w Historia Kresopedia miedzywojnie Przez Marcin Skalski Leszek Podhorodecki Krakow Lwow na przestrzeni dziejow Poczatek wspolnej drogi Towarzystwo Milosnikow Lwowa i Kresow Poludniowo Wschodnich Oddzial w Krakowie invisible char Volodimir Melamed U knyazhomu Lvovi XIII XIV st st ukrayna Chasopis Yi Istifade tarixi 2014 11 07 Eleonora Nadel Golobic Armenians and Jews in medieval Lvov Their role in oriental trade 1400 1600 Cahiers du monde russe et sovietique pp 345 388 Pasachoff amp Littman p 163 COUNCIL OF FOUR LANDS JewishEncyclopedia com www jewishencyclopedia com Istifade tarixi 2017 03 30 N Krivonos V Graboveckij Armyanskaya koloniya vo Lvove v XIV XVIII vekah PDF 1 2 Olga Shvagulyak Shostak Lvovskij Ararat forum Vardanank Simeon Lehaci 15 OPISANIE GORODA LVOVA SREDNEVEKOVYE ISTORIChESKIE ISTOChNIKI VOSTOKA I ZAPADA M Vostochnaya literatura 1965 Razin E A Istoriya voennogo iskusstva Razvitie voennogo iskusstva v nacionalnyh i krestyanskih vojnah Centralnoj Evropy v XIV XVI vv 486 Grickevich A P 1967 Armyanskaya manufaktura v Belorussii v konce XVIII v PDF Vestnik obshestvennyh nauk AN ArmSSR 44 53 Boris Vladimirovich Prazdnikov Jun 19th 2013 Istoriya grecheskogo prisutstviya vo Lvove Igor Lilo Greckij svit Lvova ukrayna Karta Lvova Istifade tarixi 2014 12 11 Wladyslaw Lozinski 1890 Patrycyat i mieszczanstwo lwowskie w XVI i XVII wieku Lwow Gubrynowicz i Schmidt 77 80 89 98 305 Mikola Hmilovskij RISU Tayemnici dominikanskogo monastirya u Lvovi Opovid 1 Ruska cerkva Apostoliv Petra i Pavla DAJDZhEST Arhitektura Lvova Chas i stili XIII XXI st Lviv Centr Yevropi 2008 30 72 82 ISBN 978 966 7022 77 8 Vecherskij V Ukrayinski monastiri K Harkiv TzOV Informacijno analitichna agenciya Nash chas VAT Harkivska knizhkova fabrika Globus 2008 400 s il S 332 333 ISBN 978 966 1530 06 4 ISBN 966 8174 12 7 seriya Gruneveg M Opis Lvova Zhovten 1980 10 S 111 Krip yakevich I Istorichni prohodi po Lvovi S 126 Kozickij 2 Pidkova 2007 Kozickij Pidkova A 2007 Lvov Evrejskoe nasledie Ukrainy 2012 02 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 07 Josif Gelston Sinagogi Lvova ukrayna Chasopis Yi Istifade tarixi 2014 11 07 Ivan Fyodorov Posleslovie k lvovskomu Apostolu 1574 goda Apostol Lvov 25 II 1573 15 II 1574 str 551 Ya I Dzira 2003 Enciklopediya istoriyi Ukrayini Tom 1 A V PDF Redkolegiya Smolij Valerij Andrijovich golova ta in NAN Ukrayini In t istoriyi Ukrayini 688 Volodimir Aleksandrovich Vidkrittya malyarskoyi spadshini Galicko Volinskogo knyazivstva XIII stolittya PDF ukrayna Istifade tarixi 2014 12 21 Volodimir Aleksandrovich Zahidnoukrayinski ikoni miniatyurnogo stilyu nevidomij aspekt misteckoyi kulturi XIII stolittya PDF ukrayna Istifade tarixi 2014 12 21 Inne daty urodzenia 1308 M Wilamowski Boleslaw Jerzy II w Piastowie Leksykon biograficzny Krakow 1999 s 286 287 przed 1311 Encyklopedia PWN Arxivlesdirilib 2013 12 26 at the Wayback Machine przed 1313 O Balzer Genealogia Piastow wyd 2 Krakow 2005 s 785 Bogdan Snoch Szkolny slownik historii Polski od pradziejow do roku 1795 wyd 1995 s 92 Tlushak Yu M Tlushak A Yu Istoriko pravovi vitoki ukrayinskih nacionalnih tradicij u sferi opodatkuvannya Polsko Litovska derzhava PDF ukrayna Tavrijskij nacionalnij universitet im V I Vernadskogo 2014 02 21 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 1 2 3 Kosminskij E 1952 Andrij Kryzhanivskij Mednye galicko russkie denarii vo Lvove v XIV veke PDF Bankayski vesnik 2008 Martin Zeiller Newe Beschreibung dess Konigreichs Polen und Gross Herzogthums Lithauen Kuhnen Ulm 1647 S 107 Gotthold Rhode Kleine Geschichte Polens Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt 1965 S 71 1 2 Kozickij Bilostockij 2001 Yevgen Ravskij Lvivski rodi ukrayna Razom Istifade tarixi 2014 12 11 The Battle of Cosmin Forest Tadeusz Grabarczyk The Oxford Encyclopedia of Medieval Warfare and Military Technology Vol 1 ed Clifford J Rogers Oxford University Press 2010 434 Smirnov Yu 2010 Kostel sv Vojceha Za redakciyeyu A Kozickogo Lviv Enciklopediya Lvova vidavnictvo Litopis tom 3 storinki 508 509 ISBN 978 966 7007 99 7 apostrophe markup Edebiyyat RedakteBiryulov Yu 2008 Arhitektura Lvova Chas i stili HIII HHI st Lviv Centr Yevropi 720 ISBN 978 966 7022 77 8 Dubnov S 2003 Kratkaya istoriya evreev Rostov na Donu Feniks 576 ISBN 5 222 03451 8 Zayac O 2012 Gromadyani Lvova XIV XVIII st pravovij status sklad pohodzhennya Lviv Institut ukrayinskoyi arheografiyi ta dzhereloznavstva im M S Grushevskogo NAN Ukrayini 558 ISBN 978 966 02 6391 8 Isayevich Ya Litvin M Steblij F 2006 Istoriya Lvova Tom 1 Lviv Centr Yevropi Institut ukrayinoznavstva im I Krip yakevicha NAN Ukrayini 296 ISBN 966 7022 59 5 Kapral M 2010 Privileyi nacionalnih gromad mista Lvova XIV XVIII st Lviv 576 parameter ignored Kapral M 2010 Privileyi mista Lvova XIV XVIII st Lviv Lvivskij nacionalnij universistet im I Franka 544 Kapral M 2013 Ekonomichni privileyi mista Lvova XV XVIII st privileyi ta statuti remisnichih cehiv i kupeckih korporacij Lviv Lvivskij nacionalnij universistet im I Franka 815 ISBN 978 966 02 4312 5 Kachor I 2009 Serednovichnij Lviv Fortifikaciyi Lviv Apriori ISBN 978 966 2154 22 1 Kozak L Tuchapskij Ya 2000 Hrami Lvova Lviv 173 Kozickij A Bilostockij S 2001 Kriminalnij svit starogo Lvova Lviv Afisha 230 ISBN 966 7760 90 1 Kozickij A Pidkova I 2007 Enciklopediya Lvova Tom 1 Lviv Litopis 656 Kozickij A 2008 Enciklopediya Lvova Tom 2 608 ISBN 978 966 7007 69 0 parameter ignored parameter ignored Kozickij A 2010 Enciklopediya Lvova Tom 3 Lviv Litopis 736 Kozickij A 2012 Enciklopediya Lvova Tom 4 Lviv Litopis 816 ISBN 978 966 8853 23 4 Kosminskij E 1952 Istoriya Srednih vekov Moskva Politizdat 748 Lipka R 1983 Ansambl vulici Virmenskoyi Lviv Kamenyar 110 Lozinskij R 2005 Etnichnij sklad naselennya Lvova Lviv Lvivskij nacionalnij universistet im I Franka 358 ISBN 966 613 378 4 Mackevij L 2008 Lviv Logos 224 ISBN 966 7379 47 5 Melnik B 2001 Dovidnik perejmenuvan vulic i plosh Lvova XIII XX st Lviv Svit 128 ISBN 966 603 115 9 Melnik B 2006 Vulicyami starovinnogo Lvova Lviv Svit 272 ISBN 966 603 393 3 Melnik I Masik R 2012 Pam yatniki ta memorialni tablici mista Lvova Lviv Apriori 320 ISBN 978 617 629 077 3 Melnik I 2012 Galicke peredmistya ta pivdenno shidni okolici Korolivskogo stolichnogo mista Lvova Lviv Apriori 352 ISBN 978 617 629 076 6 Melnik I 2010 Dovkola Visokogo Zamku Shlyahami i vulicyami zhovkivskogo peredmistya ta pivnichnih okolic mista Lvova Lviv Apriori 287 ISBN 966 215432 9 Melnik I 2009 Lvivskij Novij Svit ta pivdenni okolici korolivskogo stolichnogo mista Galichini vid Svyatogo Yura do Navariyi Lviv Centr Yevropi 287 ISBN 978 966 7022 82 2 Melnik I 2008 Lvivski vulici i kam yanici muri peredmistya ta inshi osoblivosti korolivskogo stolichnogo mista Galichini Lviv Centr Yevropi 384 ISBN 978 966 7022 79 2 Melnik I Zagajska R 2010 Lichakivske peredmistya ta shidni okolici korolivskogo stolichnogo mista Lvova Lviv Centr Yevropi 352 ISBN 978 966 7022 88 4 Ovsijchuk V 1966 Lvovskaya zhivopis XVI XVIII v v Avtoreferat Leningrad 29 Ovsijchuk V 1969 Arhitekturni pam yatki Lvova Lviv Kamenyar 169 Ostrovskij G 1982 Lvov Leningrad Iskusstvo 239 Ostrovskij G 1978 Hudozhestvennye muzei Lvova Leningrad Iskusstvo 211 Palkov T 2007 Lvov Putevoditel Lvov Ladeks 103 ISBN 966 8233 03 4 Pshik V 2008 Ukripleni mista zamki oboronni dvori ta inkastelovani sakralni sporudi Lvivshini XIII XVIII st Lviv Dizajn studiya 239 ISBN 966 8095 03 0 Sekretaryuk V 1984 Istoriya Lvova Kiyiv Naukova dumka 412 Tregubova T Mih R 1989 Lviv Arhitekturno istorichnij naris Kiyiv Budivelnik 272 ISBN 5 7705 0178 2 Harchishin O 2011 Ukrayinskij pisennij folklor v etnokulturi Lvova transformacijni procesi mizhkulturni pogranichchya Lviv Prostir M 368 ISBN 978 966 02 6118 1 Yakimovich B 1992 Istoriya ukrayinskogo vijska Lviv Svit 712 ISBN 5 7773 0149 7 Istoriya Lvova v dokumentah i materialah Kiyiv Naukova dumka 1986 420 Istoriya gorodov i syol Ukrainskoj SSR v 26 tomah Lvovskaya oblast Kiev Ukrainskaya sovetskaya enciklopediya 1978 795 Mankowski T Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku Lwow 1936 150 Lvov portali span, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
_13.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.JPG.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
