fbpx
Wikipedia

Şlyaxta

Şlyaxta(pol. Szlachta, alm. Schlacht‎ — Polşa krallığı, Böyük Litva knyazlığı, Reç Pospolita və digər ölkələrdə ictimai zümrə.

Stanislav-Antoni Şuka,Böyük Litva knyazlığının kansler müavini.

Şlyaxta mədəniyyəti

Öz mənşələrini sarmatlarla bağlayan (sarmatizm) şlyaxtalar rəiyyətlə (slavyanlar və litovlar) aralarında məsafə saxlayırdılar. Sarmatizm şlyaxtanın hakim ideologiyası olmaqla yanaşı, həm də müəyyən davranış qaydalarını da özündə ehtiva edən həyat tərzi idi. Reç Pospolitanın bü­tün yuxarı təbəqələrinə sirayət edən sarmatizm mədəniyyəti onları Qərbi Avropa aristokratiyasından fərqləndirirdi: sarmatizm ideologiyası geyimdə, incəsənətdə, arxitekturada və bu kimi bü­tün sahələrdə hakim idi.

Şlyaxta mədəniyyəti əslində Asiya hərbi demokratiya ənənələrinin yeni (avropalaşmış) forması idi. Şlyaxtalar əsil-nəcabətlərinə gö­rə hərbçi ağalar idilər: fərqi yoxdur onun torpağı və ya kəndlisi var, ya yoxdur, varlıdır, yoxsa kasıbdır. Hətta öz torpaqlarını şəxsən özləri əkib-becərən şlyaxtalar yüksək ləyaqət hissi (“qonor”, “honor”), hədsiz cəsarəti və mərdliyi ilə seçilirdilər. Geniş şəxsi azadlıqlara (Qızıl azadlıqlara) malik şlyaxtalar krala “pan qardaş” deyərək onu özlərinə tən tutur və ona tabe olmamaq hü­ququnu (rokoş) həmişə özlərində saxlayırdılar. Digərlərinə xü­susi ehtiramla yanaşan şlyaxtiç­lər arvadlarına da hədsiz hörmət bəsləmələri ilə seçilirdilər. Hətta bu onların vəzifəsi sayılırdı.

XVI-XVIII əsrlərdə Litvada şlyaxta demokratiyası hakimlik edirdi,buradan da onun Polşa şlyaxtası ilə yaxınlığı qaçılmaz oldu. Nəticədə Böyük Lİtva knyazlığı öz əvvəlki milli litvalı xarakterini itirir, onun yerində Polşa mədəniyyəti yayılırdı.

1772, 17931795-ci illərdə bütün Polşa və Böyük Lİtva knyazlığı Rusiya, Prusiya və Avstriya arasında bölüşdürüldü. Böyük Litva knyazlığının əsas hissəsi Rusiyanın əlinə keçdi.

Osmanlı dövləti 1795-ci ildə Reç Pospolitanın Avstriya, RusiyaPrussiya dövlətləri arasında bö­lü­nüb tarixdən silinməsi ilə heç vaxt razılaşmadı.

Osmanlı sultanları diplomatik korpusu qəbul edəndə həmişə Polşa səfirinin niyə gəlmədiyini soruşardılar. Cavabında sədr-əzəm əminliklə söyləyərdi ki: “Lehistan (Polşa) elçisi yoldadır, ancaq yollardakı müşkü­lat üzündən gecikməkdədir”. Mənbələrdə Osmanlı sədr-əzəmlərinin səfirlərin illik dəvətlərində Rusiya, Avstriya və Prussiya elçilərinə hər dəfə: “Lehistanlı həmkarınız harada? Aranızda gö­rə bilmirəm də!” sualını yö­nəltdiyi göstərilir. Bu vəziyyət Polşa 1918-ci ildə yenidən müstəqillik əldə edənə qədər davam etmişdir. Türkiyə Cümhuriyyətini rəsmi olaraq tanıyan ilk Avropa dövləti də məhz Polşa Respublikasıdır və dərhal sonra Türkiyə ilə Polşa təkrar diplomatik əlaqə yaratmışdır. 1924-cü ilin aprel ayında ilk Türkiyə Cümhuriyyəti səfiri Varşavaya, 1924-cü ilin iyununda ilk Polşa səfiri Ankaraya təyin edilmişdir.

Osmanlı dövlətinin Polşanın ləğvini qəbul etməməsinə bənzər bir hadisə də II Dünya mü­haribəsi illərində Polşanın Hitler Almaniyası tərəfindən işğalı zamanı baş vermişdir. Faşist Almaniyası 1939-cu ildə Polşanı işğal edəndə Almaniyanın Türkiyədəki səfiri Fon Papen Polşa səfirliyinin binasının almanlara verilməsini tələb edir (Bundan əvvəl almanlar Çexoslavakiyanı işğal edəndə eyni tələblə çıxış etmişdilər və Türkiyə bu tələbi yerinə yetirmişdi). Zamanın respublika başçısı İsmət Paşa bu istəyə qarşı çıxıb: “Bizim Polşa ilə ənənəvi bir dostluğumuz var. Türkiyə Polşa səfirinin gəlişi üçün 130 il gözləmişdir. İndi çox qısa bir müddət üçün polşalı dostlarımızı qıra bilmərik və sizin bu tələbinizi Türkiyə qətiyyən yerinə yetirməz...” - deyə cavab vermişdi.

Beləcə, II Dünya müharibəsi boyunca Ankaradakı Polşa səfirliyi müntəzəm olaraq fəaliyyət göstərmiş, Fon Papen də Polşanın bayrağının səfirlik binasında necə dalğalandığını pəncərəsindən seyr etməyə məcbur olmuşdur.

Tanınmış şlyyaxta soyları

  • Branitskilər
  • Vişnevskilər
  • Qadomskilər
  • Qaştoldlar
  • Qedroylular
  • Глинские
  • Гольшанские
  • Друцкие-Любецкие
  • Жолкевские
  • Залуские
  • Замойские
  • Запольские
  • Заславские
  • Зборовские
  • Зеновичи
  • Калиновские
  • Кишки
  • Кмиты
  • Конецпольские
  • Красинские
  • Лисовские
  • Любомирские
  • Новицкие
  • Огинские
  • Оссолинские
  • Острожские
  • Пацы
  • Понятовские
  • Потоцкие
  • Радзивиллы
  • Ржевуские
  • Сангушки
  • Сапеги
  • Сенявские
  • Святополк-Четвертинские
  • Собеские
  • Тарло
  • Тарновские
  • Тышкевичи
  • Ходкевичи
  • Чарторыйские

Həmçinin bax

şlyaxta, szlachta, schlacht, polşa, krallığı, böyük, litva, knyazlığı, reç, pospolita, digər, ölkələrdə, ictimai, zümrə, stanislav, antoni, şuka, böyük, litva, knyazlığının, kansler, müavini, mədəniyyəti, redaktəöz, mənşələrini, sarmatlarla, bağlayan, sarmatiz. Slyaxta pol Szlachta alm Schlacht Polsa kralligi Boyuk Litva knyazligi Rec Pospolita ve diger olkelerde ictimai zumre Stanislav Antoni Suka Boyuk Litva knyazliginin kansler muavini Slyaxta medeniyyeti RedakteOz menselerini sarmatlarla baglayan sarmatizm slyaxtalar reiyyetle slavyanlar ve litovlar aralarinda mesafe saxlayirdilar Sarmatizm slyaxtanin hakim ideologiyasi olmaqla yanasi hem de mueyyen davranis qaydalarini da ozunde ehtiva eden heyat terzi idi Rec Pospolitanin bu tun yuxari tebeqelerine sirayet eden sarmatizm medeniyyeti onlari Qerbi Avropa aristokratiyasindan ferqlendirirdi sarmatizm ideologiyasi geyimde incesenetde arxitekturada ve bu kimi bu tun sahelerde hakim idi Slyaxta medeniyyeti eslinde Asiya herbi demokratiya enenelerinin yeni avropalasmis formasi idi Slyaxtalar esil necabetlerine go re herbci agalar idiler ferqi yoxdur onun torpagi ve ya kendlisi var ya yoxdur varlidir yoxsa kasibdir Hetta oz torpaqlarini sexsen ozleri ekib beceren slyaxtalar yuksek leyaqet hissi qonor honor hedsiz cesareti ve merdliyi ile secilirdiler Genis sexsi azadliqlara Qizil azadliqlara malik slyaxtalar krala pan qardas deyerek onu ozlerine ten tutur ve ona tabe olmamaq hu ququnu rokos hemise ozlerinde saxlayirdilar Digerlerine xu susi ehtiramla yanasan slyaxtic ler arvadlarina da hedsiz hormet beslemeleri ile secilirdiler Hetta bu onlarin vezifesi sayilirdi XVI XVIII esrlerde Litvada slyaxta demokratiyasi hakimlik edirdi buradan da onun Polsa slyaxtasi ile yaxinligi qacilmaz oldu Neticede Boyuk LItva knyazligi oz evvelki milli litvali xarakterini itirir onun yerinde Polsa medeniyyeti yayilirdi 1772 1793 ve 1795 ci illerde butun Polsa ve Boyuk LItva knyazligi Rusiya Prusiya ve Avstriya arasinda bolusduruldu Boyuk Litva knyazliginin esas hissesi Rusiyanin eline kecdi Osmanli dovleti 1795 ci ilde Rec Pospolitanin Avstriya Rusiya ve Prussiya dovletleri arasinda bo lu nub tarixden silinmesi ile hec vaxt razilasmadi Osmanli sultanlari diplomatik korpusu qebul edende hemise Polsa sefirinin niye gelmediyini sorusardilar Cavabinda sedr ezem eminlikle soyleyerdi ki Lehistan Polsa elcisi yoldadir ancaq yollardaki musku lat uzunden gecikmekdedir Menbelerde Osmanli sedr ezemlerinin sefirlerin illik devetlerinde Rusiya Avstriya ve Prussiya elcilerine her defe Lehistanli hemkariniz harada Aranizda go re bilmirem de sualini yo neltdiyi gosterilir Bu veziyyet Polsa 1918 ci ilde yeniden musteqillik elde edene qeder davam etmisdir Turkiye Cumhuriyyetini resmi olaraq taniyan ilk Avropa dovleti de mehz Polsa Respublikasidir ve derhal sonra Turkiye ile Polsa tekrar diplomatik elaqe yaratmisdir 1924 cu ilin aprel ayinda ilk Turkiye Cumhuriyyeti sefiri Varsavaya 1924 cu ilin iyununda ilk Polsa sefiri Ankaraya teyin edilmisdir Osmanli dovletinin Polsanin legvini qebul etmemesine benzer bir hadise de II Dunya mu haribesi illerinde Polsanin Hitler Almaniyasi terefinden isgali zamani bas vermisdir Fasist Almaniyasi 1939 cu ilde Polsani isgal edende Almaniyanin Turkiyedeki sefiri Fon Papen Polsa sefirliyinin binasinin almanlara verilmesini teleb edir Bundan evvel almanlar Cexoslavakiyani isgal edende eyni teleble cixis etmisdiler ve Turkiye bu telebi yerine yetirmisdi Zamanin respublika bascisi Ismet Pasa bu isteye qarsi cixib Bizim Polsa ile enenevi bir dostlugumuz var Turkiye Polsa sefirinin gelisi ucun 130 il gozlemisdir Indi cox qisa bir muddet ucun polsali dostlarimizi qira bilmerik ve sizin bu telebinizi Turkiye qetiyyen yerine yetirmez deye cavab vermisdi Belece II Dunya muharibesi boyunca Ankaradaki Polsa sefirliyi muntezem olaraq fealiyyet gostermis Fon Papen de Polsanin bayraginin sefirlik binasinda nece dalgalandigini penceresinden seyr etmeye mecbur olmusdur Taninmis slyyaxta soylari RedakteBranitskiler Visnevskiler Qadomskiler Qastoldlar Qedroylular Glinskie Golshanskie Druckie Lyubeckie Zholkevskie Zaluskie Zamojskie Zapolskie Zaslavskie Zborovskie Zenovichi Kalinovskie Kishki Kmity Konecpolskie Krasinskie Lisovskie Lyubomirskie Novickie Oginskie Ossolinskie Ostrozhskie Pacy Ponyatovskie Potockie Radzivilly Rzhevuskie Sangushki Sapegi Senyavskie Svyatopolk Chetvertinskie Sobeskie Tarlo Tarnovskie Tyshkevichi Hodkevichi ChartoryjskieHemcinin bax RedakteRec PospolitaMenbe https az wikipedia org w index php title Slyaxta amp oldid 4969827, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.