fbpx
Wikipedia

Bakirə Məryəmin viladəti

Avqust 04, 2021

Xristianlıq

İsa
Erkən Dövr
Bibliya
Teologiya
Tarix və Ənənələr
Məzhəblər və Hərəkatlar
Əsas mövzular

Xristianlıq

İsanın bakirədən doğulması Xristianlıq və İslamda qəbul edilən doktrinalardan biridir ki, onun da əsasında Məryəm ananın bakirə olduğu halda, möcüzəvi şəkildə İsanı dünyaya gətirməsi hadisəsi dayanır. Bu doktrina Xristianlıqda II əsrdən yayılmağa başlamış və Roma Katolik, Şərq, Şərq Ortodoks, Protestant və Anqlikan kilsələri tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu doktrina özündə iki əsas xristian inancını – “İsa Məryəm ana və Müqəddəs Ruhun törəməsidir” (Nikena inancı) və “İsa Bakirə Məryəm ana tərəfindən dünyaya gətirilmişdir” (Apostollar inancı) inanclarını birləşdirir. XVIII əsrdə Teoloji aydınlanma hərəkatına qədər, kiçik sektalar xaric olmaqla heç kim bu doktrinaya qarşı çıxmamışdır.

Kanonik İncillər Matfey və Luka qeyd edirlər ki, Məryəm bakirə olub və İsa Müqəddəs Ruh tərəfindən onun bətninə yerləşdirilib. Bu incillər, sonrakı tarixi ənənə və müasir Xristianlıq doktrinasına görə İsa möcüzəvi şəkildə, heç bir insani ata olmadan, heç bir cinsi əlaqə, heç bir kişi toxumu olmadan Müqəddəs Ruhun vasitəsiylə dünyaya gətirilmişdir. Roma Katolik kilsəsi və Şərq Pravoslav kilsəsində “bakirənin doğuşu” termini təkcə İsa peyğəmbərin Bakirə Məryəm tərəfindən dünyaya gətirilməsi fikrini deyil, eyni zamanda Məryəm ananın ömrünün sonuna kimi bakirə qalması fikrini də əhatə edir və bu inanc II əsrdən sonra birmənalı şəkildə təsdiq edilməkdədir.

Əsas Xristian inanclarından olan “İsanın bakirə tərəfindən dünyaya gətirilməsi” inancını heç də, Məryəmin günahsızlığını əsaslandırmağa çalışan əsas katolik doktrinası Ləkəsizlik Anlayışı ilə qarışdırmaq olmaz. Katolik inancına görə İsa möcüzəvi şəkildə yox, normal yolla dünyaya gəlmişdir. Roman Katolik Ləkəsizlik Anlayışına görə Məryəm yaradılarkən, bətni bu şəkildə formalaşdırılmış və bu onun “ləkə”si (latınca macula) yox, anadangəlmə günahıdır.

Məryəmin bakirə olduğu halda İsa peyğəmbəri dünyaya gətirməsi inancı Xristianlıqla yanaşı, İslamda da qəbul edilmişdir. İslam dini ədəbiyyatında İsa matronimik şəkildə İsa peyğəmbər İslamda İsa bin Məryəm adlandırılır ki, bu da Quran ənənəsindən irəli gəlməkdədir.

Digər doktrinalardan fərqi

 
Vilyam Buqro tərəfindən çəkilmiş Müjdə əsəri. Mələyin əlində tutduğu ağ zanbaq katolik ikonaqrafiyasında Məryəmin bakirəliyinin simvoludur.

İsanın Bakirə Məryəm tərəfindən dünyaya gətirilməsi əksər hallarda Roman Katolik Kilsəsinə məxsus olan və İsanın Məryəm ana tərəfindən normal şəkildə dünyaya gətirildiyini, lakin bunun anadangəlmə günahdan qaynaqlandığını ehtiva edən Ləkəsizlik Anlayışı ilə qarışdırılır. Halbuki İsanın bakirədən doğulması İsanın doğulması ilə əlaqləli olduğu halda, Ləkəsizlik Anlayışında bu Məryəmin doğulması ilə bağlanılır. Bu Roman Katolik kilsəsinə məxsus Ləkəsizlik anlayışında bu cür göstərilir: “Müqəddəslərin müqəddəsi Bakirə Məryəm, hər şeyə qadir, tək və böyük Allah tərəfindən yaradılarkən, ona insanlığın Xilaskarı olan İisus Xristosu dünyaya gətirmək fəziləti bəxş edilmiş və bunun sayəsində o, ömrünün sonuna kimi, bütün günahlardan kənar və ləkəsiz qalmışdı.”

İsanın bakirədən doğulması anlayışı eyni zamanda, bir çox xüsusiyyətlərinə görə Məryəmin daimi bakirəliyi əsasında bakirədən doğulma anlayışını izah edən digər doktrinalardan da fərqlidir.

Əhdi Cədid

Erkən xristian qaynaqlarında İsa haqqında olan məlumatlar əsasən onun doğulması və ölümünü əhatə etsə də, erkən kilsə qurumları onun həyatının xronologiyasını bərpa etməyə diqqət yetirmişlər. Erkən xristinlar arasında inanc baxımından heç bir fərq yox idi və İsanın doğulması haqqında İncillərdə olan fərqli məqamların sonradan əlavələr nəticəsində meydana gəlməsi ehtimal edilir. Lakin İsanın doğulması hadisəsinin Luka və Matfeydə verilmiş təsvirlərinin müqayisəsi bakirədən doğulma, Betleyemdə doğuş, Nazaretdə keçən uşaqlıq kimi müxtəlif məqamların xeyli ümumi cəhətlərlə təsvir edildiyini ortaya çıxarmışdır.

İncillər

İsanın doğulması haqqında məlumat dörd kanonik incildən yalnız ikisində Luka və Matfeyin incillərində vardır. Lukanın təsvir etdiyi hadisənin mərkəzində Məryəm dayansa da, Matfeyin təsvir etdiyi hadisənin mərkəzində Cozef dayanır və hər iki incil İsanın insan atası olmadan dünyaya gəldiyini bildirir.

Nə Luka, nə də ki, Matfey təsvir etdikləri doğum hadisəsinin Məryəm və ya Cozef tərəfindən nəql edildiyini iddia etmirlər. Ceyms Hastinqs və Tomas Nyufeld qeyd edirlər ki, İsanın doğulması hadisəsi qəsdən dolaşıq şəkildə təsvir edilərək, əsl həqiqət kiçik erkən xristian toplumları arasında gizlədilmiş və uzun illərdən bəri sirr kimi qorunmaqdadır. Ronald Braunriq isə qeyd edir ki, ola bilsin ki, Luka təsvir etdiyi hadisəni Məryəmin, Matfey isə Cozefin vasitəsiylə əldə etmişdir.

Matfey

Matfeyin İncili İbrahim peyğəmbərdən İosifə qədər olan nəsil şəcərəsinin izlənməsi ilə başlayır, lakin bundan sonra Matfey İosefi “Məsih adlandırılan İsanı doğmuş Məryəmin əri” adlandırır. [1:16] Mətnin original yunan dilində olan versiyasında işlədilən "ἐξ ἧς" (tək qadın anlamlı ifadə) ifadə, göstərir ki, burada İsanın İosif və Məryəmin övladı olması yox, sırf Məryəmin İsanı dünyaya gətirməsi və ya Cozefin İsanı dünyaya gətirmiş qadınla evlənməsi nəzərdə tutulmuşdur.[1:16] Lakin elə oradaca qeyd edilir ki, Məryəm hamilə olduğunu öyrəndiyi zaman İosifdən ayrıldı [1:18] və İsanı dünyaya gətirdikdən sonra da bir daha heç kimlə evlilik münasibətində olmadı. [1:25]

Matfey daha sonra qeyd edir: Kəhanəti yerinə yetirəcək Peyğəmbərin dünyaya gəlməsi üçün “bu onun bətnində Müqəddəs Ruh tərəfindən yerləşdirilmişdi” [1:20] : “Bakirə uşaq dünyaya gətirməli və həmin uşağı böyütməli idi", onu “Tanrı bizimlədir” anlamına gələn adla – İmmanuel adlandırmalı idilər.” [Mt. 1:22-23] Tədqiqatçılar “peyğəmbər” sözünün Yesayaya Yeşaya 7:14 işarə etdiyini bildirirlər. Bəzi V – VI əsr əlyazmalarında bu ifadə elə məhz “Peyğəmbər Yeşaya” şəklində işlədilmişdir.

Yəhudi dilində xüsusi söz “almah” sözü vardır ki, “qız”, “gənc xanım” və “bakirə” anlamında işlədilir. Matfey 1:22 qeyd edəndə ki, “Bakirə uşaq dünyaya gətirməli idi” o, yunan sözü olan “parthenos” sözünü bakirə anlamında istifadə etmişdir ki, bu da Septuaginta tərcümədə meydana çıxmış və Masoretik tərcümədə yəhudi dilində olan “almah” ifadəsi istifadə edilmişdir. Bu yunan tərcüməsində original yəhudi dilində olan mətn tərcümə edilərkən “gənc qadın” anlamında da işlədilən söz yunan dilinə sırf "bakirə" anlamı daşıyan “parthenos” sözü kimi tərcümə edilmişdir. Reymond Braun qeyd edir ki, ola bilsin ki, yunan dilinə Septuaginta tərcümənin müəllifi yəhudi dilindəki ”almah” sözünün bu mətndə bakirə anlamında istifadə edildiyini zənn etmişdir.

Luka

İsanın doğulması mövzusu Lukanın İncilinin əsas mövzularından biri olmaqla, kitabın mətnin 10% - ə qədərini təşkil edir və bu mətn Matfeyin İncilində İsanın doğulmasını təsvir edən mətndən 3 dəfə uzundur. Lukanın 1:30-35 İncilində Məryəm bakirə olduğu halda necə hamilə qalmasını və uşaq dünyaya gətirməsini danışır və bunu Tanrının qüdrəti ilə bağlayır. Lukanın 3:23-38 İncilində Matfeyin verdiyi şəcərədən fərqli olan nəsil şəcərəsi də verilmişdir. Lukanın yoxsa Matfeyin verdiyi şəcərənin doğru olması məsələsində tədqiqatçılar müxtəlif fikirlər səsləndirmişlər.

Mələk Cəbrayıl Məryəmə hamilə olduğunu və Müqəddəs Ruhun ona bəxş etdiyi uşağı dünyaya gətirəcəyini söylədikdə,[Lk. 1:26-38] o bunu sevinclə qarşıladı [Lk. 1:46-55] və sevindiyindən dua etdi.

Pavelin məktubları

İncillərə əsasən
İsanın həyatındakı
hadisələr
 

Erkən həyat
Missionerlik
Əziyyət
Dirilmə
Digər ƏC mətnlərində

Xristianlıq

  • bax
  • müzakirə
  • redaktə

Pavelin məktubları dövrümüzə çatmış ən qədim xristian mətnlərindən biridir. Həmin mətnlərdə də İsanın doğulması hadisəsi təsvir edilmiş və burada da İsanın bakirə ana tərəfindən dünyaya gətirildiyi qeyd edilmişdir. Bu əlyazmada qəribə müqayisə aparılaraq İsanın doğulması Adəmin Şeytana məğlub olması ilə müqayisə edilir və İsa “yaradılmışların ilk doğulmuşu” adlandırılaraq İkinci Adəmin olduğu qeyd edilir.

Bəzi tədqiqatçılar Pavelin bakirəlik məsələsinin üstündən susqunluqla keçməsini İsanın bakirdən doğulması haqqında mənbələrin olmaması ilə əsaslandırsalar da, Reymond Braun kimi bir qrup tədqiqatçılar da Pavelin məktublarının əsasən rahiblik məsələlərinə həsr olunduğu və bu səbəbdən də İsanın həyatı haqqında məlumatlara səthi yanaşıldığını qeyd edirlər.

Reymond E. Braun qeyd edir ki, göstərilən iddiaların heç birinə əsaslanaraq Pavelin bakirəlik məsələsində nəsə bilib – bilməməsi haqqında fikir yürütmək mümkün deyil. Braun yazır ki, Pavelin İsanın bakirədən doğulması məsələsi üzərində çox dayanmamasının nəyəsə işarə olub – olmadığı haqqında fikir bildirmək çox çətindir. Braun qeyd edir ki, hətta Pavelin bakirəlik məsələsi ilə bağlı susması onun İsanın bakirədən doğulması məsələsini rədd etdiyi anlamına gəlsə belə, bu İsanın bakirə qadın tərəfindən dünyaya gətirilməsi məsələsinin doğru və ya yalnış olmasını sübut etmir və Matfey və Lukanın istifadə etdiyi mənbələrdən təxminən 30 – 60 il sonrakı dövr ərzində müxtəlif dini ənənələr də bu məsələni qarışdıra bilərdi. Başqa tədqiqatçılar isə bakirəlik məsələsində Pavelin məktublarının önəmli mənbə olmadığını, bu mətnlərin xronoloji baxımdan qarışıq olduğunu və mənbədə İsanın həyatına dair çox səthi məlumat verildiyini, hətta Sonuncu şam yeməyi hadisəsinə yalnız Korinf probleminin izahı üçün toxunulduğunu qeyd edirlər.

Pavelin məktublarında İncilin Qalatiyalılar 4:4 hissəsinə tez – tez istinad edilir və həmin parça adətən belə tərcümə olunur: “artıq zamanı yetişəndə Tanrı qadından, qanunsuz şəkildə doğulmuş, öz oğlunu göndərdi”. (burada istifadə edilmiş “doğulmuş” ifadəsi əslində əmələ gəlmiş kimi anlaşılmalıdır.) Bəziləri Pavelin bakirəlik məsələsindəki susqunluğunu onun bu haqqda az bilgiyə malik olması ilə izah etsələr də, bəziləri də onun istinad etdiyi “qadından, qanunsuz şəkildə doğulmuş” ifadəsinin İsanın insan atası olmadan doğulduğu anlamına gəldiyini vurğulayırlar. Məktubların əvvəlində İncilin Romalılar hissəsindən (Romalılar 1:1-4) aşağıdakı misralara istinad edilir: “Onun oğluna gəldikdə Davidin soyundan olan (Davidin nəslinin törəməsi olan) bu şəxs Tanrının oğlu olduğunu elan etdi, doğumundan ölümünə kimi Müqəddəs ruh tərəfindən gücləndirildiyini və İsa Məsihin bizim ağamız olduğunu bildirdi.” Bəzi tədqiqatçılar burada işlədilmiş “Davidin soyundan olan” ifadəsinin Cozefin Davidin nəslindən olması və beləliklə İsanın fiziki atasının Cozef olması kimi əsaslandırıb, bu yolla da İsanın bakirə qadın tərəfindən doğulması məsələsini rədd etsələr də, bəzi tədqiqatçılar da Məryəmin Davidin nəslindən olduğunu və yuxarıdakı istinadda məhz buna işarə edildiyini bildirirlər.

Digər tərəfdən, İncil, Qalatiyalılar 4:4 - də olduğu kimi, Pavel da İsanın doğulmasından bəhs edərkən sırf “doğulmaq” (γεννητός, gennetos - doğulmaq sözünü Matthew 11:11 Vəftizçi İohannın doğulmasından bəhs edərkən “qadından doğulmuş” şəklində işlədir.) sözündən istifadə etmir və onun istifadə etdiyi γενόμενος, genomenos sözü yunan dilindən hərfi tərcümədə “olmaq”, “əmələ gəlmək” anlamını verir. Bu fakta istinad edərək, bəzi tədqiqatçılar əvvəldən mövcud olmuş Tanrının Oğlunun insanlar arasına gətirilməsindən bəhs edildiyinə diqqət yönləndirirlər.

Məktublarda, Romalılar 8:3-4 - ə istinadla yazılmış Tanrı öz oğlunu “günahkar kimi” göndərdi ifadəsinin isə İsanın sadəcə olaraq digər insanlardan fərqli şəkildə dünyaya gəlməsi anlamı daşıdığı ehtimal edilir və bu ehtimal Paulun başqa bir istinadındakı Məsih “bilirdi ki, heç bir günahı yoxdur” ifadəsi ilə dəstəklənir. [2 Cor 5:21] Bir qrup tədqiqatçı isə Pavelin istifadə etdiyi “bilirdi ki, heç bir günahı yoxdur” ifadəsinin onun bakirədən doğulmasına işarə olduğunu iddia edir. Paulun insanlara “özlərini miflərə inandırmamağa və müxtəlif insanlar tərəfindən ortaya atılmış qarışıq nəsil şəcərələrinə aldanmamağa” çağırışı əks etdirən 1Timofi 1:4 qeydlərinə əsasən onun bakirədən doğulma məsələsi və müxtəlif mənbələrdə əks olunmuş nəsil şəcərələrinə qarşı neqativ münasibətdə olduğu güman edilir.

Əhdi Ətiq

İsaak

Möcüzəvi və gözlənilməz doğumla bağlı hadisələrə İncilin müxtəlif hissələrində fərqli obrazların iştirakı ilə dəfələrlə rast gəlinir. Bibliyanın ilk kitabı olan Genezisdə Saranın verimsizlik dövründə - 90 yaşında İsaakı dünyaya gətirildiyi göstərilir. Genezisdə, eləcə də Bibliyanın digər kitablarında bir çox qadın obrazların məhz qoca vaxtinda – verimsizlik dövründə uşaq dünyaya gətirməsindən bəhs edilir. Təxminən eyni qəlibdə olan bu hadisələrin hamısında möcüzəvi şəkildə dünyaya gəlmiş övladların xalqa rəhbərlik edərək onu xilas etməsi gözlənilir. Bəzi teoloqlar bu faktı yəhudi teologiyasını kralların mükəmməl qanunlarından ayıran incəlik kimi nəzərdə keçirirlər.

Yesaya

Matfey İsanın doğulması haqqında, yunan dilində Yesaya 7:14-16 Septuaginta mətnə istinadən məlumat verir və bu zaman yunana dilində "παρθένος" (parthenos, bakirə) sözünü istifadə edir, halbuki orijinal yəhudi dilində olan mətndə "עלמה" (almah – olmaq, əmələ gəlmək) sözü işlənmişdi və bu söz Bibiliyada eyni zamanda evlənməmiş, nişanlı anlamında da işlənir, necə ki deyilir Ahaz Zaxariyanın qızı Abiya ilə nişanlandı.

Bibliyanın Kral Ceyms versiyasının ənənəvi protestant tərcüməsində Yesayanın misraları aşağıdakı şəkildə səslənir (Bəzi müasir tərcümələrdə almah ifadəsi heç də bakirə kimi tərcümə olunmur. Bu cür tərcümələrə misal olaraq “the Good News Translation”ı göstərmək olar):

“Bu səbəbdən də Ağa özü sənə işarə verir; diqqətlə fikir ver, bakirə uşaq yetişdirməli, onu dünyaya gətirməli və İmmanuel adlandırmalıdır. O yağ və bal yeməli, eyni zamanda şəri və onun gətirdiyi günahı rədd edərək yaxşılığı seçməlidir. Uşaq şəri rədd edib yaxşılığın tərəfində durana kimi bütün ölkə hər iki krala nifrət edəcəkdir.”

Bu istinadın izahlarından biri belədir ki, əsl kəhanət eramızdan əvvəl 734 – cü ildə olmuş və tezliklə doğulacağından bəhs edilən uşaq o zamankı Suriyanın ərazisi hesab edilən Rezini (müasir İsrail ərazisindədir) fəth etməli idi. Bu kəhanət iki il gec - e.ə. 732 – ci ildə Assuriya kralı III Tiqlatpalasarın Suriyaya hücumundan sonra tamamlandı. Haqqında bəhs olunan bu uşaq daha sonra VIII fəsildə peyda olur və qeyd edir ki, onun gəlməsindən əvvəl Pekanın idarə etdiyi Samariya krallığı və Şimali İsrail məhv olacaq. Bu hadisə də e.ə. 722 – ci ildə Assuriyanın əli ilə gerçəkləşir.

Yesaya 8:8 – də İmmanuelin yenidən yanısılması 7:14 – də daha da aydınlaşır və məsihlik mövzusuna gedən yolun hamarlanması məqsədi güddüyü ortaya çıxır. Septuagintanın tərcüməçiləri isə buna, qeyri adi doğulmadan daha çox diqqət ayıraraq İsanın doğulmasını yunan dilində “parthenos”, yəhudi dilində “almah” sözləri ilə ifadə etmişlər.

Quran

 
Bakirə Məryəm və İsa peyğəmbər orta əsr şiə İran miniatüründə

Quranda xüsusi olaraq qeyd edilməsə də, müsəlmanlar, Allahın İsa və Məryəmi Şeytandan qoruyan xüsusi pərdə yaratmasına görə, onların doğuş zamanı Şeytan əli dəyməmiş yeganə insanlar olduğuna inanırlar.

Quranda İsanın Bakirə Məryəm tərəfindən doğulduğu qeyd edilir. Məryəmin müjdələnməsi və İsanın doğulması Quranın III və XIX surələrində ətraflı şəkildə təsvir edilir və göstərilir ki, Allah öz mələyini göndərərək bildirdi ki, o, bakirə olmasına rəğmən hamilədir və oğlan uşağı dünyaya gətirəcək.

Quranın XIX surəsinin [Quran 19:1] təsvirləri Lukanın İncili ilə uyğunluq təşkil edir. Hər iki kitabda Məryəm müjdələnərkən bildirilir ki, o, Allahın oğlunu dünyaya gətirmək üçün seçilmişdir. Eyni zamanda xəbəri çatdıran və Cəbrayıl olduğuna inanılan mələyin hər iki kitabda insan şəklində zühur etdiyi bildirilir. Quranda qeyd edilir ki, Məryəmə oğlan uşağı dünyaya gətirəcəyi söylənildikdə, o, günahsız və pak olduğu halda bunun necə baş verəcəyini soruşur və cavabında Allahın istədiyi hər şeyi etməyə qadir olduğunu və bu işlərin onunçün çox asan olduğunu eşidir. Eyni zamanda, Quranda qeyd edilir ki (21:91 və 66:12), Allah öz “Müqəddəs Ruh”unu bakirə Məryəmin bətninə daxil etdi.

Tənqidi analiz

 
Fra Anjeliko - Müjdələnmə, 1430-1432

Tarixilik

Bəzi tədqiqatçılar bakirə Məryəmin doğması məsələsini araşdırarkən, detalları hər nə qədər fərqli olsa da, bunun iki fərqli İncildə xüsusi olaraq qeyd edilməsini önə çəkirlər. Bu baxışa görə, İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulmasını təsdiq edən bir çox sübutlar var.

Luka və Matfey müxtəlif ənənələrin təqdim etdiyi fərqli mənbələrə istinad etmişlər. Fərqli mənbələrə istinad etmələri Luka və Matfeyin İsanın doğumu haqqında məlumatlarında fərqliliklərin yaranmasına gətirib çıxarmışdır ki, bu da tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmişdir. Matfeyə görə adsız bir mələk bakirə Məryəmin uşaq dünyaya gətirəcəyini Cozefə xəbər verir, Lukaya görə isə Cəbrayıl Məryəmə bakirə olduğu halda uşaq dünyaya gətirəcəyini xəbər verir. Lakin iki fərqli təsvir olmasına baxmayaraq, həm Matfey, həm də Luka İsanın məhz bakirə Məryəm tərəfindən doğulmasını qeyd edir. Onların təsvirlərinin iki əsas qayəsi belədir:

  1. Bakirənin doğması tarixi hadisədir və bu hadisənin müxtəlif aspektlərini işıqlandıran Matfey və Lukanın İncilləri onun tarixiliyini təsdiq edir.
  2. Həm Matfey, həm də Luka İsanı qədim yəhudi yazılarında bəhs edilən kəhanətin tamamlayıcısı kimi təqdim etməyə çalışırlar. Onlar hər ikisi, bakirədən doğulma və Betlehemin kəhanətin əsas elementlərindən olduğunu bilirdilər və buna görə də təsvirlərində bu iki elementə xüsusi diqqət yetirirlər. Lakin hər iki müəllif bu hadisələri müxtəlif mənbələrə istinad edərək, fərqli yolla təsvir edirlər. Məsələn, hər iki müəllif Betlehemdə doğulmuş İsanın sonradan necə Nazaretli kimi tanınması məsələsinə toxunur, lakin bunu fərqli şəkildə izah edirlər.

İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulması haqqında digər bir mövqe isə Stefan L. Harrisə məxsusdur. Onun fikrincə, İsanın bakirədən doğulması məsələsi, hər iki müəllif tərəfindən, yəhudilərin İsanın qeyri-qanuni doğulmuş övlad olması iddiasına cavab olaraq II əsrdə yazılmışdır. Amma Matfey və Lukanın nəyə görə yəhudilərin iddiasına xeyli zaman sonra cavab verməsi məsələsi açıq qalır. Helmut Köster isə İsanın bakirədən doğulması hadisəsinin köklərinin Ellinist mifologiyaya dayandığını iddia edir.

Psilantropizm

Psilantropistlər İsanın bakirə tərəfindən dünyaya gətirilməsi fikrinə qarşı çıxır və onun “sadəcə insan” olduğunu iddia edirlər. Psilantropizm İsanın Məsih olduğunu qəbul edib, Həvari Pavelin həvariliyini rədd edən Ebionitlər kimi ilkin yəhudi xristian qrupları arasında da mövcud olmuşdur. Lakin IV əsrdə çağırılmış Nikena kilsə məclisi İsanın “sadəcə insan” olması fikrini rədd etmişdir.

II əsrdə antixristian, paqan yunan filosofu Çels İsanın atasının Pantera adlı Roma döyüşçüsü olduğunu yazırdı. Selsusun bu mövqeyi Origenin diqqətini cəlb etmiş və o, bunu uydurulmuş hekayə adlandırmışdır. Reymond E. Braun isə qeyd edir ki, Pantera ilə bağlı əhvalat çox az tarixi əhəmiyyət daşıyan, İsanın doğumuna xəyalpərəst yanaşmalardan biridir.

Orta əsrlərdə yəhudi – xristian qarşıdurması zamanı, yəhudilər tərəfindən İncillərin parodiyası olan Toledot Yeşu adlı kitab yazılmışdır. Həmin kitabda da İsanın atasının Pantera və ya Pandera adlı kişi olması göstərilir və İuda İskariot qəhrəman kimi təsvir edilir. Kitabda İsanın Panteranın qeyri-qanuni doğulmuş övladı olduğu göstərilir, o kafir adlandırılır və davamçılarının fəaliyyəti pislənir. Robert E. Van Vurst qeyd edir ki, Toledot Yeşunun ədəbi üslubu onun IV əsrdən əvvəl yazılması fikrini rədd edir və IV əsrdə yazılmıış İsanın doğulması haqqında bu cür iddia etibarsız hesab edilə bilər.

Analogiyaları

I – II əsrlərdə xristianlarla digər qruplar arasında münaqişələr zamanı, yəhudilər və paqan dinlərə inananlar qeyd edirdilər ki, İsanın bakirədən doğulması haqqında xristian inancı paqan mənşəlidir. Yustin Martir kimi ilkin xristianlar isə, İsanın bakirədən doğulması hadisəsinin paqanizmlə hər hansı əlaqəsinin olması fikrini rədd edirdilər. II əsrdə Yustin öz qrqumentlərini “Yustinin ilk üzrü” və “Trifo ilə dialoq” əsərlərində təqdim etmişdi. Yustin öz mövqeyni ətraflı şəkildə şərh edərək bildirir ki, ümumiyyətlə “bakirə” sözü paqan mənbələrində istifadə edilmir. O, eyni zamanda Trifo adlı yəhudi ilə debatlarında Əhdi-Ətiq mövzularına tez-tez müraciət edir.

Mitraizmin davamçıları bildirirlər ki, Mitra, Ana Dünya və Ahuramazdanın birləşməsindən doğulmuşdur və həm Xristianlıq, həm də Çin mifologiyası bu hadisədən təsirlənmişdir. Xristian müəlliflər isə Xristianlığın Mitraizmdən təsirlənməsi fikrinin heç bir tarixi əsası olmadığını bildirirlər.

Erkən xristian sənədlərindən olan və II əsrə aid edilən “Yesayanın yüksəlməsi”ndə də İsanın bakirədən doğulması haqqında qeydlər vardır. Lakin həmin sənədin tarixi və mənşəyi məsələsi mübahisəli olduğundan tədqiqatçılar sənəd müəllifinin öz fikirlərini Yesaya adının arxasında gizlətdiyini düşünürlər.

Partenogenezə əsasən İsanın bakirədən doğulmasının mümkün bioloji müxanizmi təklif edilmişdir. Lakin bu nəzəriyyə elmdə ciddi dəstək tapmamışdır.

Xristian bayram və mərasimlərində

Xristianlar İsa bayramını 25 mart, İsanın doğumunu (Milad) 25 dekabr və Epifani gününü 6 yanvar tarixlərində qeyd edirlər. Müxtəlif ənənələri özündə birləşdirən və İsanın doğumunun İncillərdəki təsvirlərinə aid elementlərlə zəngin müasir Milad bayramı isə XIII əsrdən – Fransiskanların dövründən qeyd edilməkdədir.

Sonradan Milada çevrilmiş Doğuluş festivalı IV əsrdən Katolik kilsəsi tərəfindən əsasən Romada və Şimali Afrikada qeyd edilməkdə idi, lakin onun ilk dəfə harda və nə zaman keçirilməsi dəqiq bilinmir. İsanın miladının nəyə görə məhz 25 dekabr tarixində qeyd edilməsi məsələsi də müzakirə mövzusudur. Bir nəzəriyyəyə görə həmin tarix. Xristianlıqdan əvvəl “Natalis Solis Invicti” (Məğlubedilməz Günəşin doğum günü) kimi qeyd edilmişdir. Digər bir nəzəriyyəyə görə isə Miladın tarixi İsanın bakirədən doğulması nəzəriyyəsinə Müjdələnmə hadisəsinə əsaslanır.

Bununla belə, İsanın doğumunun yəhudi təqviminin 14 Nisan (25 mart və ya 6 aprel) tarixində baş verdiyi və beləliklə qeyd edilən tarixdən 9 ay gec olduğu haqqında da fikirlər vardır. Səhvən Yohannes Xrisostomosa aid edilən traktatda isə İsanın ilin eyni günündə - 25 martda doğulduğu və çarmıxa çəkildiyi bildirilir. Bu tarixdən eyni zamanda Hippolu Müqəddəs Auqustin də bəhs etmişdir.

Şərq Pravoslav Kilsəsi Məryəmi bildirən anlayış kimi “Həmişə bakirə Məryəm” ifadəsini işlətməkdə və Şərq kilsə liturgiyasının mühüm hissəsini təşkil etməkdədir.

Mədəniyyətdə

Rəssamlıqda

İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulması xristian incəsənətində tez-tez müraciət olunan mövzulardan biridir. Dini mövzulu rəsm əsərlərində daha çox Məryəm Cəbrayılla, İsanın doğulması, Məryəmin Tanrının oğlunu dünyaya gətirəcəyi ilə bağlı müjdələnməsi səhnələri təsvir olunmuşdur.

Müjdələnmə Avropa incəsənətində ən çox müraciət edilmiş səhnələrdən biridir. Müjdələnmə eyni zamanda Avropa incəsənətində Cəbrayılın ən çox təsvir edildiyi səhnədir. Bəzi doğulma səhnələrində Cozefin geri dönməsinin təsvir edilməsi onun, Müqəddəs Ruha atalıq etməsini sərgiləməkdədir.

İstinadlar

  1. ↑ "Virgin Birth" britannica.com Retrieved October 22, 2007.
  2. Lateran Council of 649, canon 3, quoted in Denzinger, 256
  3. Cathechism of the Catholic Church, 484-486 and 496-498
  4. John Paul II, 10 July 1996, 3
  5. ↑ The virgin birth by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0-8254-2746-0 pages 220-221
  6. Kathleen Coyle, Mary in the Christian Tradition (Twenty-third Publications 1996 ISBN 0-85244-380-3), p. 36
  7. ↑ Sarker, Abraham.Understand My Muslim People. 2004 ISBN 1-59498-002-0 page 260
  8. Qur'an 3:45, 3:47, 3:59, 66:12.
  9. Qur'an 2:87, 2:253, 4:157, 4:171, 5:46, 5:72, 5:75, 5:112, 5:114, 5:116, 9:31, 43:57, 61:6, 61:14.
  10. A history of the church in the Middle Ages by F. Donald Logan 2002 ISBN 0-415-13289-4 page 150
  11. Catechism of the Catholic Church, 491.
  12. Mark Miravalle, 1993, Introduction to Mary, Queenship Publishing ISBN 978-1-882972-06-7, pages 56-64
  13. Mary in the New Testament edited by Raymond Edward Brown 1978 ISBN 0-8091-2168-9 page 273
  14. Raymond E. Brown, in The Birth of the Messiah, pages 26-28
  15. ↑ The new Westminster dictionary of church history, Volume 1 by Robert Benedetto 2008 ISBN 0-664-22416-4 page 351
  16. Robert J. Karris (editor), Collegeville Bible Commentary 1992, p. 939 [1]
  17. The Origins of the Gospel According to St. Matthew by George Dunbar Kilpatrick 2007 ISBN 0-86516-667-6 page 54.
  18. Mercer dictionary of the Bible by Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0-86554-373-9 page 556
  19. Jesus and the Gospels by Clive Marsh, Steve Moyise 2006 ISBN 0-567-04073-9 page 37
  20. The Gospel according to Matthew by Leon Morris ISBN 0-85111-338-9 page 26
  21. Lord Jesus Christ by Larry W. Hurtado 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 322
  22. A Dictionary of Christ and the Gospels: Volume II by James Hastings 2004 ISBN 1-4102-1788-4 page 805
  23. Recovering Jesus: the witness of the New Testament Thomas R. Yoder Neufeld 2007 ISBN 1-58743-202-1 pages 116-123
  24. Who's Who in the New Testament by Ronald Brownrigg 2001 ISBN 0-415-26036-1 page 99
  25. Barbara Aland, et al. Latin New Testament 1983, American Bible Society. ISBN 3-438-05401-9 page 3
  26. ↑ Brown, Raymond E.; Achtemeier, Paul J. (1978). Mary in the New Testament: A Collaborative Assessment by Protestant and Roman Catholic Scholars. Paulist Press. p. 92. ISBN 0-8091-2168-9.
  27. Diarmaid MacCulloch, A History of Christianity, 2009 (Penguin 2010, p. 81). ISBN 978-0-14-102189-8
  28. The people's New Testament commentary by M. Eugene Boring, Fred B. Craddock 2004 ISBN 0-664-22754-6 page 177
  29. John Gresham Machen Virgin Birth of Christ 1987 Page 218 "We shall still be able to say that the difference between the two genealogies, taken broadly, is due to the fact that for the most part — perhaps even in every link except one — the Lucan genealogy traces the actual physical ancestors."
  30. An Introduction to the Bible by Robert Kugler, Patrick Hartin ISBN 0-8028-4636-X page 394
  31. The International Standard Bible Encyclopedia by Geoffrey W. Bromiley 1988 ISBN 0-8028-3785-9 page
  32. An introductory dictionary of theology and religious studies by Orlando O. Espín, James B. Nickoloff 2007 ISBN 0-8146-5856-3 page 238
  33. Mercer dictionary of the Bible by Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0-86554-373-9 page 712
  34. Weatherhead, L.D. (1965). . England: Hodder and Stoughton. 59–63. 2016-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-18.
  35. ↑ Raymond Edward Brown, The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus (Paulist Press 1973 ISBN 978-0-8091-1768-0), pp. 56-57
  36. Brown, The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus, p. 61
  37. Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 262
  38. John P. Meier. A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus: The Roots of the Problem and the Person, Vol. 1, Anchor Bible. 1991. p. 226
  39. "A Re-Study of the Virgin Birth of Christ" in Evangelical Quarterly 37, published as a Supplement to the Columbia Theological Seminary Bulletin 1966, pp. 1-14]
  40. Stevens, George Barker (1899), The Theology of the New Testament, T&T Clark, səh. 391
  41. Brunner, Emil; Wyon, Olive (2003), The Mediator: A Study of the Central Doctrine of the Christian Faith, Lutterworth Press, səh. 361, ISBN 0-7188-9049-3
  42. Adamson, Joseph J. (2004), What Is the World Coming To?: A Candid Look at Past, Present and Future Through the Lens of Real Prophecy and Common Sense, iUniverse.com, səh. 6, ISBN 0-595-31998-X
  43. Sullivan, Clayton (2002), Rescuing Jesus from the Christians, Trinity Press International, səh. 40, ISBN B001S308LY
  44. Herbert Lockyer, All the Doctrines of the Bible (Zondervan 1964 ISBN 0-310-28051-6), p. 43
  45. Donald Guthrie, New Testament Theology (Intervarsity Press 1981 ISBN 0-85111-742-2), p. 371
  46. Tim S. Perry, William J. Abraham (editors), Mary for Evangelicals, Intervarsity Press 2006 ISBN 978-0-8308-2569-1, p. 25 [2]
  47. Lord Jesus Christ' by Larry W. Hurtado 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 324
  48. Barrett, J. Edward (1988). "Can Scholars Take the Virgin Birth Seriously?" Bible Review, October, pp. 10-15, 29.
  49. R. H. Jarrell, 'The Birth Narrative as Female Counterpart to Covenant', Journal for the Study of the Old Testament 26 (2002): 3–18.
  50. Mark G. Brett, 'Nationalism and the Hebrew Bible', in John William Rogerson and others (eds), The Bible in Ethics: The Second Sheffield Colloquium, (Sheffield: Continuum International Publishing Group, 1995), p. 137.
  51. Isaiah 7:14-16
  52. Reading the Old Testament: an introduction to the Hebrew Bible by Barry L. Bandstra 2008 ISBN 0-495-39105-0 pages 300-302
  53. The Gospel according to Matthew by R. T. France 1987 ISBN 0-8028-0063-7 page 79
  54. Rodwell, J. M. The Koran. 2009 ISBN 0-559-13127-5 page 505
  55. Jackson, Montell. Islam Revealed. 2003 ISBN 1-59160-869-4 page 73
  56. ↑ Islam: A Guide for Jews and Christians by F. E. Peters 2005 Princeton University Press ISBN 0-691-12233-4 page 23 [3]
  57. ↑ Holy people of the world: a cross-cultural encyclopedia, Volume 1 by Phyllis G. Jestice 2004 ISBN 1-57607-355-6 pages 558-559
  58. Geoffrey Bromiley, 1995, International Standard Bible Encyclopedia Eerdmans Publishing ISBN 978-0-8028-3784-4 page 991
  59. Craig S. Keener, The Gospel of Matthew (Eerdmans 2009 ISBN 978-0-8028-6498-7), p. 83
  60. Donald A. Hagner, Matthew 1-13 (Paternoster Press 1993 ISBN 978-0-8499-0232-1), pp. 14-15, cited in the preceding
  61. Millard Erickson, Christian Theology (Baker Academic 1998 ISBN 978-0-8010-2182-4), p. 761
  62. Fritz Allhoff, Scott C. Lowe, Christmas (Wiley-Blackwell 2010 ISBN 978-1-4443-3090-8), p. 28
  63. Frederick Dale Bruner, Matthew: The Christbook (Eerdmans 2004 ISBN 9780802811189), p. 41
  64. Samuel Lachs, 1987, A rabbinic commentary on the New TestamentKTAV Press, ISBN 978-0-88125-089-3 page 5
  65. Geoffrey Ashe, 1988 The Virgin Routledge Press ISBN 978-1-85063-100-2 page 49
  66. Eugene Laverdiere, 2006, The Annunciation to Mary Liturgy Training Press ISBN 978-1-56854-557-8 page 48
  67. Gresham Machen, 1987, Virgin Birth of Christ Ingram Press ISBN 978-0-227-67630-1 page 252
  68. Robert Gromacki, 2002, The Virgin Birth Kragel ISBN 978-0-8254-2746-6 page 202
  69. Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
  70. Brown, Raymond E., The Birth of the Messiah. Doubleday & Company. 1977, Appendix V: The Charge of Illegitimacy, p. 537
  71. Köster, Helmut Ancient Christian gospels: their history and development Edition 7, Trinity Press, 2004, pg 306
  72. The Westminster handbook to patristic theology by John Anthony McGuckin 2004 ISBN 0-664-22396-6 page 286
  73. Angels and Principalities by A. Wesley Carr 2005 ISBN 0-521-01875-7 page 131
  74. Jews, Christians and Jewish Christians in Antiquity by James Carleton Paget 2010 ISBN 3-16-150312-0 page 360
  75. The creed: the apostolic faith in contemporary theology by Berard L. Marthaler 2007 ISBN 0-89622-537-2 page 129
  76. Contra Celsum by Origen, Henry Chadwick 1980 ISBN 0-521-29576-9 page 32
  77. Patrick, John The Apology of Origen in Reply to Celsus 2009 ISBN 1-110-13388-X pages 22–24
  78. Mary in the New Testament by Raymond Edward Brown, et al. 1978 ISBN 0-8091-2168-9 page 262
  79. Michael J. Cook Jewish Perspectives on Jesus Chapter 14 in the "The Blackwell Companion to Jesus" edited by Delbert Burkett 2011 ISBN ISBN 978-1-4443-2794-6
  80. ↑ Studying the historical Jesus: evaluations of the state of current research by Bruce Chilton, Craig A. Evans 1998 ISBN 90-04-11142-5 page 450
  81. Princeton University
  82. ↑ William Horbury, The Depiction of Judeo-Christians in the Toledot Yeshu in "The image of the Judaeo-Christians in ancient Jewish and Christian literature" edited by Doris Lambers-Petry 2003 ISBN 3-16-148094-5 pages 280-285
  83. Van Voorst, Robert E (2000). Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence WmB Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-4368-9 pp. 122 and 127
  84. ↑ Roman world, 44 B.C.-A.D. 180 by Martin Goodman, Jane Sherwood 1997 ISBN 0-415-04969-5 page 326
  85. A Dictionary of Christ and the Gospels: Volume I by James Hastings 2004 ISBN 1-4102-1786-8 page 784
  86. ↑ The International Standard Bible Encyclopedia by Geoffrey W. Bromiley 1995 ISBN 0-8028-3785-9 page 271
  87. Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 335
  88. The mysteries of Mithras by Payam Nabarz 2005 ISBN 1-59477-027-1 page 5
  89. The Catholic Answer Book of Mary by Peter M. J. Stravinskas 2000 ISBN 0-87973-347-0 page 105
  90. Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 42
  91. Lord Jesus Christ by Larry W. Hurtado 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 595
  92. Kessel, E.L. 1983. A proposed biological interpretation of the Virgin birth. Journal of the American Scientific Affiliation 35:129-136. web version
  93. The birth of Jesus by George J. Brooke 2001 ISBN 0-567-08756-5 pages 62-63
  94. The virgin birth by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0-8254-2746-0 page 113
  95. The image of St Francis by Rosalind B. Brooke 2006 ISBN 0-521-78291-0 pages 183-184
  96. The vitality of the Christian tradition by George Finger Thomas 1944 ISBN 0-8369-2378-2 page 110-112
  97. The tradition of Catholic prayer by Christian Raab, Harry Hagan, St. Meinrad Archabbey 2007 ISBN 0-8146-3184-3 pages 86-87
  98. Christian worship in Reformed Churches past and present by Lukas Vischer 2002 ISBN 0-8028-0520-5 pages 400-401
  99. ↑ Oxford Dictionary of the Christian Church (Oxford University Press 2005 ISBN 978-0-19-280290-3), article Christmas
  100. Procter and Frere's New History of the Book of Common Prayer (see The Date of Christmas and Epiphany)
  101. The image of the Virgin Mary in the Akathistos hymn by Leena Mari Peltomaa 2001 ISBN 90-04-12088-2 page 127
  102. The encyclopedia of angels by Rosemary Guiley 2004 ISBN 0-8160-5023-6 page 183
  103. Medieval art: a topical dictionary by Leslie Ross 1996 ISBN 0-313-29329-5 page 99
  104. Christian iconography: a study of its origins by André Grabar 1968 Taylor & Francis page 130

Həmçinin bax

  "Xristianlıq" portalı
  • Ləkəsizlik Anlayışı
  • Məryəmin daimi bakirəliyi
  • Xristologiya

Avqust 04, 2021
bakirə, məryəmin, viladəti, xristianlıq, bakirə, məryəmin, doğması, isanın, çarmıxa, çəkilməsi, isanın, dirilməsi, pasxa, xristianlıqda, erkən, dövr, həvari, kilsə, inanc, incil, allahın, padşahlığı, septuaginta, yeni, əhd, bibliya, əhdi, ətiq, əhdi, cədid, xr. Xristianliq Isa Bakire Meryemin dogmasi Isanin carmixa cekilmesi Isanin dirilmesi Pasxa Isa Xristianliqda Erken Dovr Hevari Kilse Inanc Incil Allahin Padsahligi Septuaginta Yeni Ehd Bibliya Ehdi Etiq Ehdi Cedid Xristian kanonlari Apokrif Teologiya Bagislanma Veftiz Xristologiya Ata Ogul Muqeddes Ruh Insan Xilas Esxatologiya Uc uqnum Tarix ve Eneneler Xronologiya Meryem Pyotr Pavel Erken I Konstantin Kilse meclisi Xristianliqda bolunme Xac yurusleri Reformasiya Mezhebler ve Herekatlar QerbiAdventist Anabaptist Anglikan Baptist Kalvinizm Evangelizm Muqeddeslik Luteran Medotist Qedim Kilse Protestant Ellinci Katolik kilsesiSerqiPravoslav Katolik kilsesi Serqi Pravoslav Konstantinopol Pravoslav KilsesiHerekatlarYehovanin Sahidleri Sonuncu gun Unitarianizm Kristafel Birlik pentekostalizmi Esas movzular Medeniyyet Xristianligin tenqidi Ekumenizm Ayin ili Liturgiya Musiqi Veftiz Diger dinler Dua Vez SimvolizmXristianliqbaxmuzakireredakteIsanin bakireden dogulmasi Xristianliq ve Islamda qebul edilen doktrinalardan biridir ki onun da esasinda Meryem ananin bakire oldugu halda mocuzevi sekilde Isani dunyaya getirmesi hadisesi dayanir Bu doktrina Xristianliqda II esrden yayilmaga baslamis 1 ve Roma Katolik Serq Serq Ortodoks Protestant ve Anqlikan kilseleri terefinden qebul edilmisdir Bu doktrina ozunde iki esas xristian inancini Isa Meryem ana ve Muqeddes Ruhun toremesidir Nikena inanci ve Isa Bakire Meryem ana terefinden dunyaya getirilmisdir Apostollar inanci inanclarini birlesdirir XVIII esrde Teoloji aydinlanma herekatina qeder kicik sektalar xaric olmaqla hec kim bu doktrinaya qarsi cixmamisdir 1 Kanonik Inciller Matfey ve Luka qeyd edirler ki Meryem bakire olub ve Isa Muqeddes Ruh terefinden onun betnine yerlesdirilib Bu inciller sonraki tarixi enene ve muasir Xristianliq doktrinasina gore Isa mocuzevi sekilde hec bir insani ata olmadan hec bir cinsi elaqe hec bir kisi toxumu olmadan Muqeddes Ruhun vasitesiyle dunyaya getirilmisdir 2 3 4 5 Roma Katolik kilsesi ve Serq Pravoslav kilsesinde bakirenin dogusu termini tekce Isa peygemberin Bakire Meryem terefinden dunyaya getirilmesi fikrini deyil eyni zamanda Meryem ananin omrunun sonuna kimi bakire qalmasi fikrini de ehate edir ve bu inanc II esrden sonra birmenali sekilde tesdiq edilmekdedir Esas Xristian inanclarindan olan Isanin bakire terefinden dunyaya getirilmesi inancini hec de Meryemin gunahsizligini esaslandirmaga calisan esas katolik doktrinasi Lekesizlik Anlayisi ile qarisdirmaq olmaz Katolik inancina gore Isa mocuzevi sekilde yox normal yolla dunyaya gelmisdir Roman Katolik Lekesizlik Anlayisina gore Meryem yaradilarken betni bu sekilde formalasdirilmis ve bu onun leke si latinca macula yox anadangelme gunahidir 6 Meryemin bakire oldugu halda Isa peygemberi dunyaya getirmesi inanci Xristianliqla yanasi Islamda da qebul edilmisdir 7 8 Islam dini edebiyyatinda Isa matronimik sekilde Isa peygember Islamda Isa bin Meryem adlandirilir ki bu da Quran enenesinden ireli gelmekdedir 9 Mundericat 1 Diger doktrinalardan ferqi 2 Ehdi Cedid 2 1 Inciller 2 2 Matfey 2 3 Luka 2 4 Pavelin mektublari 3 Ehdi Etiq 3 1 Isaak 3 2 Yesaya 4 Quran 5 Tenqidi analiz 5 1 Tarixilik 5 2 Psilantropizm 5 3 Analogiyalari 6 Xristian bayram ve merasimlerinde 7 Medeniyyetde 7 1 Ressamliqda 8 Istinadlar 9 Hemcinin baxDiger doktrinalardan ferqi Redakte Vilyam Buqro terefinden cekilmis Mujde eseri Meleyin elinde tutdugu ag zanbaq katolik ikonaqrafiyasinda Meryemin bakireliyinin simvoludur Isanin Bakire Meryem terefinden dunyaya getirilmesi ekser hallarda Roman Katolik Kilsesine mexsus olan ve Isanin Meryem ana terefinden normal sekilde dunyaya getirildiyini lakin bunun anadangelme gunahdan qaynaqlandigini ehtiva eden 10 Lekesizlik Anlayisi ile qarisdirilir Halbuki Isanin bakireden dogulmasi Isanin dogulmasi ile elaqleli oldugu halda Lekesizlik Anlayisinda bu Meryemin dogulmasi ile baglanilir Bu Roman Katolik kilsesine mexsus Lekesizlik anlayisinda bu cur gosterilir Muqeddeslerin muqeddesi Bakire Meryem her seye qadir tek ve boyuk Allah terefinden yaradilarken ona insanligin Xilaskari olan Iisus Xristosu dunyaya getirmek fezileti bexs edilmis ve bunun sayesinde o omrunun sonuna kimi butun gunahlardan kenar ve lekesiz qalmisdi 11 Isanin bakireden dogulmasi anlayisi eyni zamanda bir cox xususiyyetlerine gore Meryemin daimi bakireliyi esasinda bakireden dogulma anlayisini izah eden diger doktrinalardan da ferqlidir 12 13 Ehdi Cedid RedakteErken xristian qaynaqlarinda Isa haqqinda olan melumatlar esasen onun dogulmasi ve olumunu ehate etse de erken kilse qurumlari onun heyatinin xronologiyasini berpa etmeye diqqet yetirmisler 14 15 16 Erken xristinlar arasinda inanc baximindan hec bir ferq yox idi ve Isanin dogulmasi haqqinda Incillerde olan ferqli meqamlarin sonradan elaveler neticesinde meydana gelmesi ehtimal edilir Lakin Isanin dogulmasi hadisesinin Luka ve Matfeyde verilmis tesvirlerinin muqayisesi bakireden dogulma Betleyemde dogus Nazaretde kecen usaqliq kimi muxtelif meqamlarin xeyli umumi cehetlerle tesvir edildiyini ortaya cixarmisdir 15 17 Inciller Redakte Isanin dogulmasi haqqinda melumat dord kanonik incilden yalniz ikisinde Luka ve Matfeyin incillerinde vardir Lukanin tesvir etdiyi hadisenin merkezinde Meryem dayansa da Matfeyin tesvir etdiyi hadisenin merkezinde Cozef dayanir ve her iki incil Isanin insan atasi olmadan dunyaya geldiyini bildirir 18 19 20 Ne Luka ne de ki Matfey tesvir etdikleri dogum hadisesinin Meryem ve ya Cozef terefinden neql edildiyini iddia etmirler 21 Ceyms Hastinqs ve Tomas Nyufeld qeyd edirler ki Isanin dogulmasi hadisesi qesden dolasiq sekilde tesvir edilerek esl heqiqet kicik erken xristian toplumlari arasinda gizledilmis ve uzun illerden beri sirr kimi qorunmaqdadir 22 23 Ronald Braunriq ise qeyd edir ki ola bilsin ki Luka tesvir etdiyi hadiseni Meryemin Matfey ise Cozefin vasitesiyle elde etmisdir 24 Matfey Redakte Matfeyin Incili Ibrahim peygemberden Iosife qeder olan nesil seceresinin izlenmesi ile baslayir lakin bundan sonra Matfey Iosefi Mesih adlandirilan Isani dogmus Meryemin eri adlandirir 1 16 Metnin original yunan dilinde olan versiyasinda isledilen ἐ3 ἧs tek qadin anlamli ifade ifade gosterir ki burada Isanin Iosif ve Meryemin ovladi olmasi yox sirf Meryemin Isani dunyaya getirmesi ve ya Cozefin Isani dunyaya getirmis qadinla evlenmesi nezerde tutulmusdur 1 16 Lakin ele oradaca qeyd edilir ki Meryem hamile oldugunu oyrendiyi zaman Iosifden ayrildi 1 18 ve Isani dunyaya getirdikden sonra da bir daha hec kimle evlilik munasibetinde olmadi 1 25 Matfey daha sonra qeyd edir Kehaneti yerine yetirecek Peygemberin dunyaya gelmesi ucun bu onun betninde Muqeddes Ruh terefinden yerlesdirilmisdi 1 20 Bakire usaq dunyaya getirmeli ve hemin usagi boyutmeli idi onu Tanri bizimledir anlamina gelen adla Immanuel adlandirmali idiler Mt 1 22 23 Tedqiqatcilar peygember sozunun Yesayaya Yesaya 7 14 isare etdiyini bildirirler Bezi V VI esr elyazmalarinda bu ifade ele mehz Peygember Yesaya seklinde isledilmisdir 25 Yehudi dilinde xususi soz almah sozu vardir ki qiz genc xanim ve bakire anlaminda isledilir Matfey 1 22 qeyd edende ki Bakire usaq dunyaya getirmeli idi o yunan sozu olan parthenos sozunu bakire anlaminda istifade etmisdir ki bu da Septuaginta tercumede meydana cixmis ve Masoretik tercumede yehudi dilinde olan almah ifadesi istifade edilmisdir 26 Bu yunan tercumesinde original yehudi dilinde olan metn tercume edilerken genc qadin anlaminda da isledilen soz yunan diline sirf bakire anlami dasiyan parthenos sozu kimi tercume edilmisdir 27 Reymond Braun qeyd edir ki ola bilsin ki yunan diline Septuaginta tercumenin muellifi yehudi dilindeki almah sozunun bu metnde bakire anlaminda istifade edildiyini zenn etmisdir 26 Luka Redakte Isanin dogulmasi movzusu Lukanin Incilinin esas movzularindan biri olmaqla kitabin metnin 10 e qederini teskil edir ve bu metn Matfeyin Incilinde Isanin dogulmasini tesvir eden metnden 3 defe uzundur 28 Lukanin 1 30 35 Incilinde Meryem bakire oldugu halda nece hamile qalmasini ve usaq dunyaya getirmesini danisir ve bunu Tanrinin qudreti ile baglayir Lukanin 3 23 38 Incilinde Matfeyin verdiyi secereden ferqli olan nesil seceresi de verilmisdir Lukanin yoxsa Matfeyin verdiyi secerenin dogru olmasi meselesinde tedqiqatcilar muxtelif fikirler seslendirmisler 29 Melek Cebrayil Meryeme hamile oldugunu ve Muqeddes Ruhun ona bexs etdiyi usagi dunyaya getireceyini soyledikde Lk 1 26 38 o bunu sevincle qarsiladi Lk 1 46 55 ve sevindiyinden dua etdi 30 Pavelin mektublari Redakte Incillere esasenIsanin heyatindakihadiseler Erken heyat Mujde Sefer Dogulma Bakirenin dogmasi Cobanlarin heyranligi Sunnet Teqdimat Maqlarin heyranligi Misire koc Gunahsizlarin soyqirimi Nazarete donus Mebedde tapilma Missionerlik Veftiz Imtahan On ikilerin hazirlanmasi Dagda vez Duzenlikde vez Mocuzeler Meseller Redd edilme Cevirilme Eziyyet Palmiye Bazari Tenteneli sekilde Yeruselime giris Tacirlerin mebedden qovulmasi Ikinci gelis Mesh edilme Sonuncu sam yemeyi Paraklet Gefsiman ezablari Iudanin opusu Hebs Sanhedrin mehkemesi Risxend Herod mehkemesi Pilat mehkemesi Qamcilanma Tikanli tac Via Dolorosa Carmixa cekilme Xacdan endirilme Defn Dirilme Bos mezar Gorunme Noli me tangere Emmaus gorunmesi Boyuk tapsiriq Isanin ucalmasi Diger EC metnlerinde Demesqe geden yol Iohannin oncegormeleriXristianliqbaxmuzakireredaktePavelin mektublari dovrumuze catmis en qedim xristian metnlerinden biridir Hemin metnlerde de Isanin dogulmasi hadisesi tesvir edilmis ve burada da Isanin bakire ana terefinden dunyaya getirildiyi qeyd edilmisdir Bu elyazmada qeribe muqayise aparilaraq Isanin dogulmasi Ademin Seytana meglub olmasi ile muqayise edilir ve Isa yaradilmislarin ilk dogulmusu adlandirilaraq Ikinci Ademin oldugu qeyd edilir 5 31 32 33 Bezi tedqiqatcilar 34 Pavelin bakirelik meselesinin ustunden susqunluqla kecmesini Isanin bakirden dogulmasi haqqinda menbelerin olmamasi ile esaslandirsalar da Reymond Braun kimi bir qrup tedqiqatcilar da Pavelin mektublarinin esasen rahiblik meselelerine hesr olundugu ve bu sebebden de Isanin heyati haqqinda melumatlara sethi yanasildigini qeyd edirler Reymond E Braun qeyd edir ki gosterilen iddialarin hec birine esaslanaraq Pavelin bakirelik meselesinde nese bilib bilmemesi haqqinda fikir yurutmek mumkun deyil 35 Braun yazir ki Pavelin Isanin bakireden dogulmasi meselesi uzerinde cox dayanmamasinin neyese isare olub olmadigi haqqinda fikir bildirmek cox cetindir 35 Braun qeyd edir ki hetta Pavelin bakirelik meselesi ile bagli susmasi onun Isanin bakireden dogulmasi meselesini redd etdiyi anlamina gelse bele bu Isanin bakire qadin terefinden dunyaya getirilmesi meselesinin dogru ve ya yalnis olmasini subut etmir ve Matfey ve Lukanin istifade etdiyi menbelerden texminen 30 60 il sonraki dovr erzinde muxtelif dini eneneler de bu meseleni qarisdira bilerdi 36 Basqa tedqiqatcilar ise bakirelik meselesinde Pavelin mektublarinin onemli menbe olmadigini bu metnlerin xronoloji baximdan qarisiq oldugunu ve menbede Isanin heyatina dair cox sethi melumat verildiyini hetta Sonuncu sam yemeyi hadisesine yalniz Korinf probleminin izahi ucun toxunuldugunu qeyd edirler 37 Pavelin mektublarinda Incilin Qalatiyalilar 4 4 hissesine tez tez istinad edilir ve hemin parca adeten bele tercume olunur artiq zamani yetisende Tanri qadindan qanunsuz sekilde dogulmus oz oglunu gonderdi burada istifade edilmis dogulmus ifadesi eslinde emele gelmis kimi anlasilmalidir Bezileri Pavelin bakirelik meselesindeki susqunlugunu onun bu haqqda az bilgiye malik olmasi ile izah etseler de bezileri de onun istinad etdiyi qadindan qanunsuz sekilde dogulmus ifadesinin Isanin insan atasi olmadan doguldugu anlamina geldiyini vurgulayirlar 38 39 Mektublarin evvelinde Incilin Romalilar hissesinden Romalilar 1 1 4 asagidaki misralara istinad edilir Onun ogluna geldikde Davidin soyundan olan Davidin neslinin toremesi olan bu sexs Tanrinin oglu oldugunu elan etdi dogumundan olumune kimi Muqeddes ruh terefinden guclendirildiyini ve Isa Mesihin bizim agamiz oldugunu bildirdi Bezi tedqiqatcilar burada isledilmis Davidin soyundan olan ifadesinin Cozefin Davidin neslinden olmasi ve belelikle Isanin fiziki atasinin Cozef olmasi kimi esaslandirib bu yolla da Isanin bakire qadin terefinden dogulmasi meselesini redd etseler de bezi tedqiqatcilar da Meryemin Davidin neslinden oldugunu ve yuxaridaki istinadda mehz buna isare edildiyini bildirirler 40 41 42 43 Diger terefden Incil Qalatiyalilar 4 4 de oldugu kimi Pavel da Isanin dogulmasindan behs ederken sirf dogulmaq gennhtos gennetos dogulmaq sozunu Matthew 11 11 Veftizci Iohannin dogulmasindan behs ederken qadindan dogulmus seklinde isledir sozunden istifade etmir ve onun istifade etdiyi genomenos genomenos sozu yunan dilinden herfi tercumede olmaq emele gelmek 44 45 anlamini verir Bu fakta istinad ederek bezi tedqiqatcilar evvelden movcud olmus Tanrinin Oglunun insanlar arasina getirilmesinden behs edildiyine diqqet yonlendirirler 46 47 Mektublarda Romalilar 8 3 4 e istinadla yazilmis Tanri oz oglunu gunahkar kimi gonderdi ifadesinin ise Isanin sadece olaraq diger insanlardan ferqli sekilde dunyaya gelmesi anlami dasidigi ehtimal edilir ve bu ehtimal Paulun basqa bir istinadindaki Mesih bilirdi ki hec bir gunahi yoxdur ifadesi ile desteklenir 2 Cor 5 21 Bir qrup tedqiqatci ise Pavelin istifade etdiyi bilirdi ki hec bir gunahi yoxdur ifadesinin onun bakireden dogulmasina isare oldugunu iddia edir Paulun insanlara ozlerini miflere inandirmamaga ve muxtelif insanlar terefinden ortaya atilmis qarisiq nesil secerelerine aldanmamaga cagirisi eks etdiren 1Timofi 1 4 qeydlerine esasen onun bakireden dogulma meselesi ve muxtelif menbelerde eks olunmus nesil secerelerine qarsi neqativ munasibetde oldugu guman edilir 48 Ehdi Etiq RedakteIsaak Redakte Mocuzevi ve gozlenilmez dogumla bagli hadiselere Incilin muxtelif hisselerinde ferqli obrazlarin istiraki ile defelerle rast gelinir Bibliyanin ilk kitabi olan Genezisde Saranin verimsizlik dovrunde 90 yasinda Isaaki dunyaya getirildiyi gosterilir Genezisde elece de Bibliyanin diger kitablarinda bir cox qadin obrazlarin mehz qoca vaxtinda verimsizlik dovrunde usaq dunyaya getirmesinden behs edilir Texminen eyni qelibde olan bu hadiselerin hamisinda mocuzevi sekilde dunyaya gelmis ovladlarin xalqa rehberlik ederek onu xilas etmesi gozlenilir 49 Bezi teoloqlar bu fakti yehudi teologiyasini krallarin mukemmel qanunlarindan ayiran incelik kimi nezerde kecirirler 50 Yesaya Redakte Mikelancelo Yesaya Sikstin kapellasi Matfey Isanin dogulmasi haqqinda yunan dilinde Yesaya 7 14 16 Septuaginta metne istinaden melumat verir ve bu zaman yunana dilinde par8enos parthenos bakire sozunu istifade edir halbuki orijinal yehudi dilinde olan metnde עלמה almah olmaq emele gelmek sozu islenmisdi ve bu soz Bibiliyada eyni zamanda evlenmemis nisanli anlaminda da islenir nece ki deyilir Ahaz Zaxariyanin qizi Abiya ile nisanlandi Bibliyanin Kral Ceyms versiyasinin enenevi protestant tercumesinde Yesayanin misralari asagidaki sekilde seslenir Bezi muasir tercumelerde almah ifadesi hec de bakire kimi tercume olunmur Bu cur tercumelere misal olaraq the Good News Translation i gostermek olar Bu sebebden de Aga ozu sene isare verir diqqetle fikir ver bakire usaq yetisdirmeli onu dunyaya getirmeli ve Immanuel adlandirmalidir O yag ve bal yemeli eyni zamanda seri ve onun getirdiyi gunahi redd ederek yaxsiligi secmelidir Usaq seri redd edib yaxsiligin terefinde durana kimi butun olke her iki krala nifret edecekdir 51 Bu istinadin izahlarindan biri beledir ki esl kehanet eramizdan evvel 734 cu ilde olmus ve tezlikle dogulacagindan behs edilen usaq o zamanki Suriyanin erazisi hesab edilen Rezini muasir Israil erazisindedir feth etmeli idi Bu kehanet iki il gec e e 732 ci ilde Assuriya krali III Tiqlatpalasarin Suriyaya hucumundan sonra tamamlandi Haqqinda behs olunan bu usaq daha sonra VIII fesilde peyda olur ve qeyd edir ki onun gelmesinden evvel Pekanin idare etdiyi Samariya kralligi ve Simali Israil mehv olacaq Bu hadise de e e 722 ci ilde Assuriyanin eli ile gerceklesir 52 Yesaya 8 8 de Immanuelin yeniden yanisilmasi 7 14 de daha da aydinlasir ve mesihlik movzusuna geden yolun hamarlanmasi meqsedi gudduyu ortaya cixir Septuagintanin tercumecileri ise buna qeyri adi dogulmadan daha cox diqqet ayiraraq Isanin dogulmasini yunan dilinde parthenos yehudi dilinde almah sozleri ile ifade etmisler 53 Quran Redakte Bakire Meryem ve Isa peygember orta esr sie Iran miniaturunde Quranda xususi olaraq qeyd edilmese de muselmanlar Allahin Isa ve Meryemi Seytandan qoruyan xususi perde yaratmasina gore onlarin dogus zamani Seytan eli deymemis yegane insanlar olduguna inanirlar 54 Quranda Isanin Bakire Meryem terefinden doguldugu qeyd edilir Meryemin mujdelenmesi ve Isanin dogulmasi Quranin III ve XIX surelerinde etrafli sekilde tesvir edilir ve gosterilir ki Allah oz meleyini gondererek bildirdi ki o bakire olmasina regmen hamiledir ve oglan usagi dunyaya getirecek 7 Quranin XIX suresinin Quran 19 1 tesvirleri Lukanin Incili ile uygunluq teskil edir 55 Her iki kitabda Meryem mujdelenerken bildirilir ki o Allahin oglunu dunyaya getirmek ucun secilmisdir Eyni zamanda xeberi catdiran ve Cebrayil olduguna inanilan meleyin her iki kitabda insan seklinde zuhur etdiyi bildirilir 56 57 Quranda qeyd edilir ki Meryeme oglan usagi dunyaya getireceyi soylenildikde o gunahsiz ve pak oldugu halda bunun nece bas vereceyini sorusur ve cavabinda Allahin istediyi her seyi etmeye qadir oldugunu ve bu islerin onuncun cox asan oldugunu esidir 56 Eyni zamanda Quranda qeyd edilir ki 21 91 ve 66 12 Allah oz Muqeddes Ruh unu bakire Meryemin betnine daxil etdi 56 57 Tenqidi analiz Redakte Fra Anjeliko Mujdelenme 1430 1432 Tarixilik Redakte Bezi tedqiqatcilar 58 59 60 61 62 bakire Meryemin dogmasi meselesini arasdirarken detallari her ne qeder ferqli olsa da bunun iki ferqli Incilde xususi olaraq qeyd edilmesini one cekirler 63 Bu baxisa gore Isanin bakire Meryem terefinden dogulmasini tesdiq eden bir cox subutlar var Luka ve Matfey muxtelif enenelerin teqdim etdiyi ferqli menbelere istinad etmisler Ferqli menbelere istinad etmeleri Luka ve Matfeyin Isanin dogumu haqqinda melumatlarinda ferqliliklerin yaranmasina getirib cixarmisdir ki bu da tedqiqatcilarin diqqetini celb etmisdir 64 65 Matfeye gore adsiz bir melek bakire Meryemin usaq dunyaya getireceyini Cozefe xeber verir Lukaya gore ise Cebrayil Meryeme bakire oldugu halda usaq dunyaya getireceyini xeber verir Lakin iki ferqli tesvir olmasina baxmayaraq hem Matfey hem de Luka Isanin mehz bakire Meryem terefinden dogulmasini qeyd edir 66 67 68 Onlarin tesvirlerinin iki esas qayesi beledir Bakirenin dogmasi tarixi hadisedir ve bu hadisenin muxtelif aspektlerini isiqlandiran Matfey ve Lukanin Incilleri onun tarixiliyini tesdiq edir Hem Matfey hem de Luka Isani qedim yehudi yazilarinda behs edilen kehanetin tamamlayicisi kimi teqdim etmeye calisirlar Onlar her ikisi bakireden dogulma ve Betlehemin kehanetin esas elementlerinden oldugunu bilirdiler ve buna gore de tesvirlerinde bu iki elemente xususi diqqet yetirirler Lakin her iki muellif bu hadiseleri muxtelif menbelere istinad ederek ferqli yolla tesvir edirler Meselen her iki muellif Betlehemde dogulmus Isanin sonradan nece Nazaretli kimi taninmasi meselesine toxunur lakin bunu ferqli sekilde izah edirler Isanin bakire Meryem terefinden dogulmasi haqqinda diger bir movqe ise Stefan L Harrise 69 mexsusdur Onun fikrince Isanin bakireden dogulmasi meselesi her iki muellif terefinden yehudilerin Isanin qeyri qanuni dogulmus ovlad olmasi iddiasina cavab olaraq II esrde yazilmisdir Amma Matfey ve Lukanin neye gore yehudilerin iddiasina xeyli zaman sonra cavab vermesi meselesi aciq qalir 70 Helmut Koster ise Isanin bakireden dogulmasi hadisesinin koklerinin Ellinist mifologiyaya dayandigini iddia edir 71 Psilantropizm Redakte Origen Psilantropistler Isanin bakire terefinden dunyaya getirilmesi fikrine qarsi cixir ve onun sadece insan oldugunu iddia edirler 72 Psilantropizm Isanin Mesih oldugunu qebul edib Hevari Pavelin hevariliyini redd eden Ebionitler kimi ilkin yehudi xristian qruplari arasinda da movcud olmusdur 73 74 Lakin IV esrde cagirilmis Nikena kilse meclisi Isanin sadece insan olmasi fikrini redd etmisdir 75 II esrde antixristian paqan yunan filosofu Cels Isanin atasinin Pantera adli Roma doyuscusu oldugunu yazirdi Selsusun bu movqeyi Origenin diqqetini celb etmis ve o bunu uydurulmus hekaye adlandirmisdir 76 77 Reymond E Braun ise qeyd edir ki Pantera ile bagli ehvalat cox az tarixi ehemiyyet dasiyan Isanin dogumuna xeyalperest yanasmalardan biridir 78 Orta esrlerde yehudi xristian qarsidurmasi zamani yehudiler terefinden Incillerin parodiyasi olan Toledot Yesu adli kitab yazilmisdir 79 Hemin kitabda da Isanin atasinin Pantera ve ya Pandera adli kisi olmasi gosterilir ve Iuda Iskariot qehreman kimi tesvir edilir 80 81 82 Kitabda Isanin Panteranin qeyri qanuni dogulmus ovladi oldugu gosterilir o kafir adlandirilir ve davamcilarinin fealiyyeti pislenir 80 82 Robert E Van Vurst qeyd edir ki Toledot Yesunun edebi uslubu onun IV esrden evvel yazilmasi fikrini redd edir ve IV esrde yazilmiis Isanin dogulmasi haqqinda bu cur iddia etibarsiz hesab edile biler 83 Analogiyalari Redakte Yustin Martir I II esrlerde xristianlarla diger qruplar arasinda munaqiseler zamani yehudiler ve paqan dinlere inananlar qeyd edirdiler ki Isanin bakireden dogulmasi haqqinda xristian inanci paqan menselidir 84 85 Yustin Martir kimi ilkin xristianlar ise Isanin bakireden dogulmasi hadisesinin paqanizmle her hansi elaqesinin olmasi fikrini redd edirdiler 86 II esrde Yustin oz qrqumentlerini Yustinin ilk uzru ve Trifo ile dialoq eserlerinde teqdim etmisdi 86 Yustin oz movqeyni etrafli sekilde serh ederek bildirir ki umumiyyetle bakire sozu paqan menbelerinde istifade edilmir 87 O eyni zamanda Trifo adli yehudi ile debatlarinda Ehdi Etiq movzularina tez tez muraciet edir 84 Mitraizmin davamcilari bildirirler ki Mitra Ana Dunya ve Ahuramazdanin birlesmesinden dogulmusdur ve hem Xristianliq hem de Cin mifologiyasi bu hadiseden tesirlenmisdir 88 Xristian muellifler ise Xristianligin Mitraizmden tesirlenmesi fikrinin hec bir tarixi esasi olmadigini bildirirler 89 Erken xristian senedlerinden olan ve II esre aid edilen Yesayanin yukselmesi nde de Isanin bakireden dogulmasi haqqinda qeydler vardir 90 Lakin hemin senedin tarixi ve menseyi meselesi mubahiseli oldugundan tedqiqatcilar sened muellifinin oz fikirlerini Yesaya adinin arxasinda gizletdiyini dusunurler 91 Partenogeneze esasen Isanin bakireden dogulmasinin mumkun bioloji muxanizmi teklif edilmisdir 92 Lakin bu nezeriyye elmde ciddi destek tapmamisdir 93 94 Xristian bayram ve merasimlerinde RedakteXristianlar Isa bayramini 25 mart Isanin dogumunu Milad 25 dekabr ve Epifani gununu 6 yanvar tarixlerinde qeyd edirler Muxtelif eneneleri ozunde birlesdiren ve Isanin dogumunun Incillerdeki tesvirlerine aid elementlerle zengin muasir Milad bayrami ise XIII esrden Fransiskanlarin dovrunden qeyd edilmekdedir 95 96 97 Sonradan Milada cevrilmis Dogulus festivali IV esrden Katolik kilsesi terefinden esasen Romada ve Simali Afrikada qeyd edilmekde idi lakin onun ilk defe harda ve ne zaman kecirilmesi deqiq bilinmir 98 Isanin miladinin neye gore mehz 25 dekabr tarixinde qeyd edilmesi meselesi de muzakire movzusudur Bir nezeriyyeye gore hemin tarix Xristianliqdan evvel Natalis Solis Invicti Meglubedilmez Gunesin dogum gunu kimi qeyd edilmisdir Diger bir nezeriyyeye gore ise Miladin tarixi Isanin bakireden dogulmasi nezeriyyesine Mujdelenme hadisesine esaslanir 99 Bununla bele Isanin dogumunun yehudi teqviminin 14 Nisan 25 mart ve ya 6 aprel tarixinde bas verdiyi 100 ve belelikle qeyd edilen tarixden 9 ay gec oldugu haqqinda da fikirler vardir 99 Sehven Yohannes Xrisostomosa aid edilen traktatda ise Isanin ilin eyni gununde 25 martda doguldugu ve carmixa cekildiyi bildirilir Bu tarixden eyni zamanda Hippolu Muqeddes Auqustin de behs etmisdir 99 Serq Pravoslav Kilsesi Meryemi bildiren anlayis kimi Hemise bakire Meryem ifadesini isletmekde ve Serq kilse liturgiyasinin muhum hissesini teskil etmekdedir 101 Medeniyyetde RedakteRessamliqda Redakte Isanin bakire Meryem terefinden dogulmasi xristian incesenetinde tez tez muraciet olunan movzulardan biridir Dini movzulu resm eserlerinde daha cox Meryem Cebrayilla Isanin dogulmasi Meryemin Tanrinin oglunu dunyaya getireceyi ile bagli mujdelenmesi sehneleri tesvir olunmusdur Mujdelenme Avropa incesenetinde en cox muraciet edilmis sehnelerden biridir 102 Mujdelenme eyni zamanda Avropa incesenetinde Cebrayilin en cox tesvir edildiyi sehnedir 103 Bezi dogulma sehnelerinde Cozefin geri donmesinin tesvir edilmesi onun Muqeddes Ruha ataliq etmesini sergilemekdedir 104 Sinay dagindaki Muqeddes Yekaterina monastirinda Muqeddes qapilar XII esr Cotto Isanin dogulmasi Sandro Boticelli Mujdelenme Domeniko Bekkafumi Mujdelenme Filipp de Sampan Mujdelenme Bartolome Esteban Murillo Mujdelenme Mixail Nesterov MujdelenmeIstinadlar Redakte 1 2 Virgin Birth britannica com Retrieved October 22 2007 Lateran Council of 649 canon 3 quoted in Denzinger 256 Cathechism of the Catholic Church 484 486 and 496 498 John Paul II 10 July 1996 3 1 2 The virgin birth by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0 8254 2746 0 pages 220 221 Kathleen Coyle Mary in the Christian Tradition Twenty third Publications 1996 ISBN 0 85244 380 3 p 36 1 2 Sarker Abraham Understand My Muslim People 2004 ISBN 1 59498 002 0 page 260 Qur an 3 45 3 47 3 59 66 12 Qur an 2 87 2 253 4 157 4 171 5 46 5 72 5 75 5 112 5 114 5 116 9 31 43 57 61 6 61 14 A history of the church in the Middle Ages by F Donald Logan 2002 ISBN 0 415 13289 4 page 150 Catechism of the Catholic Church 491 Mark Miravalle 1993 Introduction to Mary Queenship Publishing ISBN 978 1 882972 06 7 pages 56 64 Mary in the New Testament edited by Raymond Edward Brown 1978 ISBN 0 8091 2168 9 page 273 Raymond E Brown in The Birth of the Messiah pages 26 28 1 2 The new Westminster dictionary of church history Volume 1 by Robert Benedetto 2008 ISBN 0 664 22416 4 page 351 Robert J Karris editor Collegeville Bible Commentary 1992 p 939 1 The Origins of the Gospel According to St Matthew by George Dunbar Kilpatrick 2007 ISBN 0 86516 667 6 page 54 Mercer dictionary of the Bible by Watson E Mills Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0 86554 373 9 page 556 Jesus and the Gospels by Clive Marsh Steve Moyise 2006 ISBN 0 567 04073 9 page 37 The Gospel according to Matthew by Leon Morris ISBN 0 85111 338 9 page 26 Lord Jesus Christ by Larry W Hurtado 2005 ISBN 0 8028 3167 2 page 322 A Dictionary of Christ and the Gospels Volume II by James Hastings 2004 ISBN 1 4102 1788 4 page 805 Recovering Jesus the witness of the New Testament Thomas R Yoder Neufeld 2007 ISBN 1 58743 202 1 pages 116 123 Who s Who in the New Testament by Ronald Brownrigg 2001 ISBN 0 415 26036 1 page 99 Barbara Aland et al Latin New Testament 1983 American Bible Society ISBN 3 438 05401 9 page 3 1 2 Brown Raymond E Achtemeier Paul J 1978 Mary in the New Testament A Collaborative Assessment by Protestant and Roman Catholic Scholars Paulist Press p 92 ISBN 0 8091 2168 9 Diarmaid MacCulloch A History of Christianity 2009 Penguin 2010 p 81 ISBN 978 0 14 102189 8 The people s New Testament commentary by M Eugene Boring Fred B Craddock 2004 ISBN 0 664 22754 6 page 177 John Gresham Machen Virgin Birth of Christ 1987 Page 218 We shall still be able to say that the difference between the two genealogies taken broadly is due to the fact that for the most part perhaps even in every link except one the Lucan genealogy traces the actual physical ancestors An Introduction to the Bible by Robert Kugler Patrick Hartin ISBN 0 8028 4636 X page 394 The International Standard Bible Encyclopediaby Geoffrey W Bromiley 1988 ISBN 0 8028 3785 9 page An introductory dictionary of theology and religious studies by Orlando O Espin James B Nickoloff 2007 ISBN 0 8146 5856 3 page 238 Mercer dictionary of the Bible by Watson E Mills Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0 86554 373 9 page 712 Weatherhead L D 1965 The Christian Agnostic England Hodder and Stoughton 59 63 2016 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 18 1 2 Raymond Edward Brown The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus Paulist Press 1973 ISBN 978 0 8091 1768 0 pp 56 57 Brown The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus p 61 Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0 227 67630 0 page 262 John P Meier A Marginal Jew Rethinking the Historical Jesus The Roots of the Problem and the Person Vol 1 Anchor Bible 1991 p 226 A Re Study of the Virgin Birth of Christ in Evangelical Quarterly 37 published as a Supplement to the Columbia Theological Seminary Bulletin 1966 pp 1 14 Stevens George Barker 1899 The Theology of the New Testament T amp T Clark seh 391 Brunner Emil Wyon Olive 2003 The Mediator A Study of the Central Doctrine of the Christian Faith Lutterworth Press seh 361 ISBN 0 7188 9049 3 Adamson Joseph J 2004 What Is the World Coming To A Candid Look at Past Present and Future Through the Lens of Real Prophecy and Common Sense iUniverse com seh 6 ISBN 0 595 31998 X Sullivan Clayton 2002 Rescuing Jesus from the Christians Trinity Press International seh 40 ISBN B001S308LY Herbert Lockyer All the Doctrines of the Bible Zondervan 1964 ISBN 0 310 28051 6 p 43 Donald Guthrie New Testament Theology Intervarsity Press 1981 ISBN 0 85111 742 2 p 371 Tim S Perry William J Abraham editors Mary for Evangelicals Intervarsity Press 2006 ISBN 978 0 8308 2569 1 p 25 2 Lord Jesus Christ by Larry W Hurtado 2005 ISBN 0 8028 3167 2 page 324 Barrett J Edward 1988 Can Scholars Take the Virgin Birth Seriously Bible Review October pp 10 15 29 R H Jarrell The Birth Narrative as Female Counterpart to Covenant Journal for the Study of the Old Testament 26 2002 3 18 Mark G Brett Nationalism and the Hebrew Bible in John William Rogerson and others eds The Bible in Ethics The Second Sheffield Colloquium Sheffield Continuum International Publishing Group 1995 p 137 Isaiah 7 14 16 Reading the Old Testament an introduction to the Hebrew Bible by Barry L Bandstra 2008 ISBN 0 495 39105 0 pages 300 302 The Gospel according to Matthew by R T France 1987 ISBN 0 8028 0063 7 page 79 Rodwell J M The Koran 2009 ISBN 0 559 13127 5 page 505 Jackson Montell Islam Revealed 2003 ISBN 1 59160 869 4 page 73 1 2 3 Islam A Guide for Jews and Christians by F E Peters 2005 Princeton University Press ISBN 0 691 12233 4 page 23 3 1 2 Holy people of the world a cross cultural encyclopedia Volume 1 by Phyllis G Jestice 2004 ISBN 1 57607 355 6 pages 558 559 Geoffrey Bromiley 1995 International Standard Bible Encyclopedia Eerdmans Publishing ISBN 978 0 8028 3784 4 page 991 Craig S Keener The Gospel of Matthew Eerdmans 2009 ISBN 978 0 8028 6498 7 p 83 Donald A Hagner Matthew 1 13 Paternoster Press 1993 ISBN 978 0 8499 0232 1 pp 14 15 cited in the preceding Millard Erickson Christian Theology Baker Academic 1998 ISBN 978 0 8010 2182 4 p 761 Fritz Allhoff Scott C Lowe Christmas Wiley Blackwell 2010 ISBN 978 1 4443 3090 8 p 28 Frederick Dale Bruner Matthew The Christbook Eerdmans 2004 ISBN 9780802811189 p 41 Samuel Lachs 1987 A rabbinic commentary on the New TestamentKTAV Press ISBN 978 0 88125 089 3 page 5 Geoffrey Ashe 1988 The Virgin Routledge Press ISBN 978 1 85063 100 2 page 49 Eugene Laverdiere 2006 The Annunciation to Mary Liturgy Training Press ISBN 978 1 56854 557 8 page 48 Gresham Machen 1987 Virgin Birth of Christ Ingram Press ISBN 978 0 227 67630 1 page 252 Robert Gromacki 2002 The Virgin Birth Kragel ISBN 978 0 8254 2746 6 page 202 Harris Stephen L Understanding the Bible Palo Alto Mayfield 1985 Brown Raymond E The Birth of the Messiah Doubleday amp Company 1977 Appendix V The Charge of Illegitimacy p 537 Koster Helmut Ancient Christian gospels their history and development Edition 7 Trinity Press 2004 pg 306 The Westminster handbook to patristic theology by John Anthony McGuckin 2004 ISBN 0 664 22396 6 page 286 Angels and Principalities by A Wesley Carr 2005 ISBN 0 521 01875 7 page 131 Jews Christians and Jewish Christians in Antiquity by James Carleton Paget 2010 ISBN 3 16 150312 0 page 360 The creed the apostolic faith in contemporary theology by Berard L Marthaler 2007 ISBN 0 89622 537 2 page 129 Contra Celsum by Origen Henry Chadwick 1980 ISBN 0 521 29576 9 page 32 Patrick John The Apology of Origen in Reply to Celsus 2009 ISBN 1 110 13388 X pages 22 24 Mary in the New Testament by Raymond Edward Brown et al 1978 ISBN 0 8091 2168 9 page 262 Michael J Cook Jewish Perspectives on Jesus Chapter 14 in the The Blackwell Companion to Jesus edited by Delbert Burkett 2011 ISBN ISBN 978 1 4443 2794 6 1 2 Studying the historical Jesus evaluations of the state of current research by Bruce Chilton Craig A Evans 1998 ISBN 90 04 11142 5 page 450 Princeton University 1 2 William Horbury The Depiction of Judeo Christians in the Toledot Yeshu in The image of the Judaeo Christians in ancient Jewish and Christian literature edited by Doris Lambers Petry 2003 ISBN 3 16 148094 5 pages 280 285 Van Voorst Robert E 2000 Jesus Outside the New Testament An Introduction to the Ancient Evidence WmB Eerdmans Publishing ISBN 0 8028 4368 9 pp 122 and 127 1 2 Roman world 44 B C A D 180 by Martin Goodman Jane Sherwood 1997 ISBN 0 415 04969 5 page 326 A Dictionary of Christ and the Gospels Volume I by James Hastings 2004 ISBN 1 4102 1786 8 page 784 1 2 The International Standard Bible Encyclopedia by Geoffrey W Bromiley 1995 ISBN 0 8028 3785 9 page 271 Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0 227 67630 0 page 335 The mysteries of Mithras by Payam Nabarz 2005 ISBN 1 59477 027 1 page 5 The Catholic Answer Book of Mary by Peter M J Stravinskas 2000 ISBN 0 87973 347 0 page 105 Virgin Birth of Christ by J Gresham Machen 1987 ISBN 0 227 67630 0 page 42 Lord Jesus Christ by Larry W Hurtado 2005 ISBN 0 8028 3167 2 page 595 Kessel E L 1983 A proposed biological interpretation of the Virgin birth Journal of the American Scientific Affiliation 35 129 136 web version The birth of Jesus by George J Brooke 2001 ISBN 0 567 08756 5 pages 62 63 The virgin birth by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0 8254 2746 0 page 113 The image of St Francis by Rosalind B Brooke 2006 ISBN 0 521 78291 0 pages 183 184 The vitality of the Christian tradition by George Finger Thomas 1944 ISBN 0 8369 2378 2 page 110 112 The tradition of Catholic prayer by Christian Raab Harry Hagan St Meinrad Archabbey 2007 ISBN 0 8146 3184 3 pages 86 87 Christian worship in Reformed Churches past and present by Lukas Vischer 2002 ISBN 0 8028 0520 5 pages 400 401 1 2 3 Oxford Dictionary of the Christian Church Oxford University Press 2005 ISBN 978 0 19 280290 3 article Christmas Procter and Frere s New History of the Book of Common Prayer see The Date of Christmas and Epiphany The image of the Virgin Mary in the Akathistos hymn by Leena Mari Peltomaa 2001 ISBN 90 04 12088 2 page 127 The encyclopedia of angels by Rosemary Guiley 2004 ISBN 0 8160 5023 6 page 183 Medieval art a topical dictionary by Leslie Ross 1996 ISBN 0 313 29329 5 page 99 Christian iconography a study of its origins by Andre Grabar 1968 Taylor amp Francis page 130Hemcinin bax Redakte Xristianliq portaliLekesizlik Anlayisi Meryemin daimi bakireliyi XristologiyaMenbe https az wikipedia org w index php title Bakire Meryemin viladeti amp oldid 5948665, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.