Bibliya — Xristianlığın Müqəddəs Kitablar toplusu. Bibliya Əhdi-Ətiq (qədim əhd) və Əhdi-Cədid (yeni əhd) adlı toplulara bölünür. Onların hərəsi, öz növbəsində, çoxlu kitablardan ibarətdir. Əhdi-Ətiq xristian kilsəsi tərəfindən qəbul edilən qədim yəhudi dininin Müqəddəs Kitablarıdır. Bibliya 66 kitabdan ibarətdir. Bunlardan 39-u Əhdi-Ətiqə, 27-si Əhdi-Cədidə daxildir.
Qutenberq Bibliyası həm də dünya tarixində çap edilmiş ilk kitabdır
Müqəddəs Kitab bütün zamanların ən çox satan kitab hesab olunur və 100 milyon nüsxə illik satış qiymətləndirmişdir. Başqa dillərə tərcümə nöqteyi-nəzərindən Bibliya dünyada birinci yeri tutur. 2007-ci ilin sonunadək Bibliya dünyada mövcud olan 6900 dildən tam surətdə 438 dilə, yalnız Əhdi-Cədid olmaqla qismən 1168 dilə tərcümə olunmuşdur. Bu kitab son zamanlar yeni dillərə daha sürətlə tərcümə edilir.
Dünya ədəbiyyatı və incəsənətində Bibliya mövzuları geniş yayılmışdır. Kitabdakı obrazlardan (Adəm, Həvva, Davud, Süleyman, İsa və s.) Şərq, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatında geniş istifadə edilmişdir.
Bibliyanın Azərbaycan dilinə ilk tərcüməsi 1842-ci ilə aiddir. 1842-ci ildə İsveçrənin Bazel şəhərindəki missioner cəmiyyəti Mirzə Fərrux və Feliks Zarembanın tərcüməsində İncilin (Əhdi Cədid) bir kitabı olan Mattanın İncilini Londonda çap etmişdir. 1878-ci ildə Əhdi-Cədid tam şəkildə tərcümə edilmiş və Londonda nəşr olunmuşdur. 1975-ci ildə İsveçin paytaxtı Stokholmda yerləşən Bibliyanı Tərcümə İnstitutu Mirzə Xəzərə müraciət edib, Bibliyanın müasir Azərbaycan dilinə yeni tərcüməsini hazırlamaq işini ona tapşırmışdır. 1982-ci ildə Bibliyanı Tərcümə İnstitutu Mirzə Xəzərin tərcüməsində Əhdi-Cədidin yeni tam mətnini Zaqreb şəhərində çap etdirib. Bu tərcümə sonrakı illərdə beş dəfə yenidən nəşr edilib. Mirzə Xəzər Əhdi-Ətiqin tərcüməsini 1984-cü ildə bitirib, lakin onun tərcüməsi indiyədək çap olunmadan qalır. Əhdi-Ətiqin Müqəddəs Kitab Şirkəti tərəfindən yeni tərcüməsi 2004-cü ildə çap edilib. 2009-cu ildə Müqəddəs Kitab Şirkəti Əhdi-Cədidin yeni tərcüməsini tamamlayıb Bibliyanı bütövlükdə nəşr etmişdir.
Bibliya tərcümələri
Əhdi-ətiqin yunan dilinə tərcüməsini e.ə. 3–1 əsrlərdə İsgəndəriyyədə yəhudi tərcüməçiləri həyata keçirmişlər (lat. Septuaginta — 70; əfsanəyə görə, 70 tərcüməçi eyni zamanda, lakin ayrı-ayrılıqda tərcümə üzərində işləmiş, nəticədə hamıda eyni mətn yaranmışdır). Yunan pravoslav kilsəsində o, bu günədək Əhdi-ətiqin kanonik versiyası olaraq qalır. Bununla yanaşı, Əhdi-ətiqi arami dilində şərh edən kitablar da meydana gəlirdi. Bibliyanın ən qədim xristian tərcümələri olan Peşitta (Əhdi-ətiq) və Diatessaron (Əhdi-cədid) Suriya mənşəlidir (eramızın 2–3 əsrləri); ehtimal ki, Əhdi-cədidin tərcüməsi üçün yunan mətni deyil, dil baxımından yaxın olan arami materiallarından birbaşa istifadə edilmişdir. Sonrakı dövrlərdə latın tərcümələri meydana gəlmişdir; bunlar 2 əsrin sonu — 3 əsrin əvvəllərində yaşayıb-yaratmış erkən xristian müəlliflərinin əsərlərindəki sitatlardan məlumdur. 4 əsrdə həyata keçirilmiş İyerominin tərcüməsini katolik ənənəsi kanonlaşdırmışdır (lat. Vulqata; faktiki olaraq İyerominəqədərki materialı da ehtiva edir). Qibti (3 əsr) və gürcü (5 əsr) tərcümələri digərlərindən daha qədimdir. Bibliyanın slavyan tərcümələri ənənəsi 9 əsrin 2-ci yarısında Kirill və Mefodi tərəfindən başlanmışdır; mitropolit Aleksi ilə əlaqələndirilən 14 əsr rus redaksiyası da qeyd edilir. Reformasiya Bibliyanın xristian tərcümələri tarixinə təkan vermiş, bu dövrdə M. Lüterin (1520–30-cu illər) və ingilis tərcüməsi (1611; kral I İakovun Bibliyası adlanır) meydana gəlmişdir. M. Mendelson və onun əməkdaşları tərəfindən Əhdi-ətiqin alman dilinə tərcüməsi Maarifçilik dövrünün Bibliyaya yanaşmasını əks etdirirdi. Bibliyanın rus tərcüməsi (Sinodal tərcümə) 1876 ildə həyata keçirilmişdir. Əhdi-cədidin K.P. Pobedonostsev tərəfindən tərcüməsi (Əhdi-cədid. Rus dilinə tərcümənin təkmilləşdirilməsinə dair təcrübə, 1906) ilk növbədə slavyan tərcümələri ənənəsinə əsaslanırdı. 1950-ci illərdə yepiskop Kassianın (Bezobrazov) başçılığı altında rus mühacirətinin nümayəndələri Əhdi-cədidin yeni tərcüməsi üzərində işə başlamış və bu iş ilk dəfə 1970 ildə tam nəşr edilmişdir. Sonralar "Qədim Şərqin poeziya və nəsri" (1973) cildinin tərkibin də Əhdi-ətiqin bəzi kitablarının İ.M. Dyakonov, S.K. Apt, İ.S.Braginski və S.S. Averintsev tərəfindən ədəbi tərcümələri işıq üzü görmüşdür. Ən yeni tədqiqatlar nəticəsində müxtəlif dillərdəki mətnlər arasında bəzi ziddiyyətlər aşkara çıxmışdır; bu, Əhdi-ətiqin ənənəvi Avropa mətni ("masoret mətni") ilə "masoret mətni"ndən əvvəlki qədim tərcümələr arasındakı fərqlərdə əksini tapmışdır. Bununla belə, 20 əsrin ortalarında əldə olunmuş və Bibliyanın ən qədim əlyazmaları kimi elmə daxil edilmiş Kumran tapıntıları Bibliya mətnlərinin nisbətən sabit korpusunu müəyyənləşdirməyə, mətnşünas tənqidçilərin bir çox düzəlişlərindən imtina etməyə imkan vermiş dir.
Bibliya tənqidi
Bibliya tənqidinin ən erkən nümunəsinə antik dövrün sonunda, neo platonizmlə xristianlığın münaqişəsi dövründə rast gəlmək mümkündür (neoplatonçu alim Porfiriyə görə, Daniil peyğəmbərin kitabı e. ə. 2 əsrə aiddir). Orta əsrlər alimi İbn Ezranın əsərlərində "Beş kitab"ın Musaya məxsus olmaması haqqında yalnız ehtiyatlı eyhamlar vardır. İntibah və Reformasiya dövründə Bibliyanın katolik kilsəsi tərəfindən qəbul edilmiş latın tərcüməsinə (Vulqate) tənqidi münasibət geniş yayılır, Əhdi-cədidin yunan dilindəki əslinin, sonralar isə Əhdi-ətiqin yəhudi dilindəki əslinin filoloji və üslubi təhlili praktikası meydana gəlirdi. M.Lüter "həvari Yakovun Müraciəti"nin autentikliyini şübhə altına alırdı. Ümumilikdə protestantizm ilkin mərhələdə Bibliyanın tənqidi üçün münbit zəmin deyildi və bu tənqid daha çox Maarifçiliyin ideya kontekstində inkişaf etmişdi. T. Hobbs "Leviafan"da Bibliyaya rasional təhlil üsullarının tətbiq edilməsi tələbini qoyurdu. Bunun Spinoza "Siyasi-ilahiyyatşünaslıq traktatı"nda həyata keçirdi. Əsərdə Bibliya mətnlərinin ənənəvi atribusiyasına sistemli şəkildə yenidən baxılmışdır; məqsəd mətnləri mistik səciyyəsindən təmizləmək, burada qeyd olunmuş normaları ən ümumi əxlaqi ideala müncər etmək idi. 1753 ildə J. Astryuk özünün "Musa Varlıq kitabını yazarkən, böyük ehtimalla istifadə etdiyi ilkin əsatirlər haqqında fərziyyələr"ində Bibliya mətninin iki mənbəyi — "İyeqova" və "Elohim" haqqında fərziyyəsini irəli sürdü. 18 əsr fransız maarifçiliyi, əsasən, özündən əvvəl Bibliya tənqidi sahəsində əldə olunmuş məlumatların təbliği, onlardan ədəbi və publisist yazılarda istifadə edilməsi ilə məşğul idi. Almaniyada İ. Zemlerin fəaliyyəti ilə ("Kanonun sərbəst tədqiqi haqqında mülahizə", 1771–75; "Əhdi-cədidin sərbəst şərhinə dair vəsait", 1773) Bibliya tənqidi yeni səviyyəyə qalxdı. İ.Q. Herder ilk dəfə Bibliya mətnlərinə ən qədim xalq poetik yaradıcılığı nümunələri kimi yanaşmış, Bibliya tənqidinə tarixilik prinsipini gətirmişdir. 19 əsrin əvvəllərində V.M.L. de Vette Əhdi-ətiqdə əksini tapmış dini ideyaların tarixi inkişafı haqqında məsələ qaldırmışdır. V. Fatkenin fəaliyyəti ilə (1835) G.V.F. Hegelin ideyaları Bibliya tənqidinə nüfuz etməyə başlamış və bu təsir D.F. Ştrausun ("İsanın tənqidi baxımdan yenidən işlənmiş həyatı", 1–2 c., 1835–36), B. Bauerin ("İoann İncilinin tən qidi",1840) əsərlərində daha dərin olmuşdur. 19 əsrin pozitivist bibleistikasında da təkamülçü tarixilik hakim idi. 20 əsrin əvvəllərində filosof A. Drevs, belletrist A. Nemoyevski Əhdi-cədid tənqidinə öz töhfələrini vermiş, bu sahədə bir sıra fər ziyyələr irəli sürmüşlər. Müasir dövrdə tarixi-tənqidi təhlil metodu elmi bibleistikada hamılıqla qəbul edilmiş norma kimi təsdiqlənmişdir.
Ey göylərdə olan Atamız! İsmin müqəddəs tutulsun. Padşahlığın gəlsin. Göydə olduğu kimi, yerdə də Sənin iradən olsun. Gündəlik çörəyimizi bizə bu gün ver; Və bizə borclu olanları bağışladığımız kimi, bizim borclarımızı da bizə bağışla; Və bizi imtahana çəkmə, fəqət bizi hiyləgərdən xilas et. Çünki padşahlıq, qüdrət və izzət Əbədi olaraq Sənindir. Amin.
Xristianlıq ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 05, 2021
bibliya, xristianlığın, müqəddəs, kitablar, toplusu, əhdi, ətiq, qədim, əhd, əhdi, cədid, yeni, əhd, adlı, toplulara, bölünür, onların, hərəsi, növbəsində, çoxlu, kitablardan, ibarətdir, əhdi, ətiq, xristian, kilsəsi, tərəfindən, qəbul, edilən, qədim, yəhudi, . Bibliya Xristianligin Muqeddes Kitablar toplusu Bibliya Ehdi Etiq qedim ehd ve Ehdi Cedid yeni ehd adli toplulara bolunur Onlarin heresi oz novbesinde coxlu kitablardan ibaretdir Ehdi Etiq xristian kilsesi terefinden qebul edilen qedim yehudi dininin Muqeddes Kitablaridir 1 Bibliya 66 kitabdan ibaretdir Bunlardan 39 u Ehdi Etiqe 27 si Ehdi Cedide daxildir Qutenberq Bibliyasi hem de dunya tarixinde cap edilmis ilk kitabdir Muqeddes Kitab butun zamanlarin en cox satan kitab hesab olunur ve 100 milyon nusxe illik satis qiymetlendirmisdir 2 3 Basqa dillere tercume noqteyi nezerinden Bibliya dunyada birinci yeri tutur 2007 ci ilin sonunadek Bibliya dunyada movcud olan 6900 dilden tam suretde 438 dile yalniz Ehdi Cedid olmaqla qismen 1168 dile tercume olunmusdur Bu kitab son zamanlar yeni dillere daha suretle tercume edilir 4 Dunya edebiyyati ve incesenetinde Bibliya movzulari genis yayilmisdir Kitabdaki obrazlardan Adem Hevva Davud Suleyman Isa ve s Serq o cumleden Azerbaycan edebiyyatinda genis istifade edilmisdir Mundericat 1 Ehdi Etiq kitablari 2 Ehdi Cedid kitablari 3 Bibliyanin Azerbaycan diline tercumeleri 3 1 Bibliya tercumeleri 4 Bibliya tenqidi 5 Numune 6 Istinadlar 7 Hemcinin bax 8 Xarici kecidlerEhdi Etiq kitablari Redakte Esas meqale Ehdi EtiqYaradilis Kitabi Cixis Kitabi Levililer Kitabi Saylar Kitabi Qanunun Tekrari Yesuanin Kitabi Hakimler Kitabi Rut Kitabi Birinci Samuel Kitabi Ikinci Samuel Kitabi 1 Padsahlar Kitabi 2 Padcahlar Kitabi 1 Salnameler Kitabi 2 Salnameler Kitabi Ezra Kitabi Nehemya Kitabi Ester Kitabi Eyyub Kitabi Zebur Suleymanin Meselleri Vaiz Kitabi Negmeler Negmesi Kitabi Yesaya Peygemberin Kitabi Yeremya Peygemberin Kitabi Mersiyeler Kitabi Yezekel Peygemberin Kitabi Daniel Peygemberin Kitabi Huse Peygemberin Kitabi Yoel Peygemberin Kitabi Amos Peygemberin Kitabi Avdiya Peygemberin Kitabi Yunus Peygemberin Kitabi Mikeya Peygemberin Kitabi Nahum Peygemberin Kitabi Habbaqquq Peygemberin Kitabi Sefanya Peygemberin Kitabi Haqqay Peygemberin Kitabi Zekeriyye Peygemberin Kitabi Malaki Peygemberin KitabiEhdi Cedid kitablari Redakte Esas meqale Ehdi CedidMatta Mujdesi Mark Mujdesi Luka Mujdesi Yehya Mujdesi Hevarilerin Isleri Romalilara mektub Korinflilere 1 ci mektub Korinflilere 2 ci mektub Qalatiyalilara mektub Efeslilere mektub Filipililere mektub Koloslulara mektub Saloniklilere 1 ci mektub Saloniklilere 2 ci mektub Timofeye 1 ci mektub Timofeye 2 ci mektub Titusa mektub Filimona mektub Ibranilere mektub Yaqubun mektublari Peterin 1 ci mektubu Peterin 2 ci mektubu Yehyanin 1 ci mektubu Yehyanin 2 ci mektubu Yehyanin 3 cu mektubu Yehudanin mektubu Yehyanin VehyiBibliyanin Azerbaycan diline tercumeleri RedakteBibliyanin Azerbaycan diline ilk tercumesi 1842 ci ile aiddir 1842 ci ilde Isvecrenin Bazel seherindeki missioner cemiyyeti Mirze Ferrux ve Feliks Zarembanin tercumesinde Incilin Ehdi Cedid bir kitabi olan Mattanin Incilini Londonda cap etmisdir 1878 ci ilde Ehdi Cedid tam sekilde tercume edilmis ve Londonda nesr olunmusdur 1975 ci ilde Isvecin paytaxti Stokholmda yerlesen Bibliyani Tercume Institutu Mirze Xezere muraciet edib Bibliyanin muasir Azerbaycan diline yeni tercumesini hazirlamaq isini ona tapsirmisdir 1982 ci ilde Bibliyani Tercume Institutu Mirze Xezerin tercumesinde Ehdi Cedidin yeni tam metnini Zaqreb seherinde cap etdirib Bu tercume sonraki illerde bes defe yeniden nesr edilib Mirze Xezer Ehdi Etiqin tercumesini 1984 cu ilde bitirib lakin onun tercumesi indiyedek cap olunmadan qalir Ehdi Etiqin Muqeddes Kitab Sirketi terefinden yeni tercumesi 2004 cu ilde cap edilib 2009 cu ilde Muqeddes Kitab Sirketi Ehdi Cedidin yeni tercumesini tamamlayib Bibliyani butovlukde nesr etmisdir 5 Bibliya tercumeleri Redakte Ehdi etiqin yunan diline tercumesini e e 3 1 esrlerde Isgenderiyyede yehudi tercumecileri heyata kecirmisler lat Septuaginta 70 efsaneye gore 70 tercumeci eyni zamanda lakin ayri ayriliqda tercume uzerinde islemis neticede hamida eyni metn yaranmisdir Yunan pravoslav kilsesinde o bu gunedek Ehdi etiqin kanonik versiyasi olaraq qalir Bununla yanasi Ehdi etiqi arami dilinde serh eden kitablar da meydana gelirdi Bibliyanin en qedim xristian tercumeleri olan Pesitta Ehdi etiq ve Diatessaron Ehdi cedid Suriya menselidir eramizin 2 3 esrleri ehtimal ki Ehdi cedidin tercumesi ucun yunan metni deyil dil baximindan yaxin olan arami materiallarindan birbasa istifade edilmisdir Sonraki dovrlerde latin tercumeleri meydana gelmisdir bunlar 2 esrin sonu 3 esrin evvellerinde yasayib yaratmis erken xristian muelliflerinin eserlerindeki sitatlardan melumdur 4 esrde heyata kecirilmis Iyerominin tercumesini katolik enenesi kanonlasdirmisdir lat Vulqata faktiki olaraq Iyeromineqederki materiali da ehtiva edir Qibti 3 esr ve gurcu 5 esr tercumeleri digerlerinden daha qedimdir Bibliyanin slavyan tercumeleri enenesi 9 esrin 2 ci yarisinda Kirill ve Mefodi terefinden baslanmisdir mitropolit Aleksi ile elaqelendirilen 14 esr rus redaksiyasi da qeyd edilir Reformasiya Bibliyanin xristian tercumeleri tarixine tekan vermis bu dovrde M Luterin 1520 30 cu iller ve ingilis tercumesi 1611 kral I Iakovun Bibliyasi adlanir meydana gelmisdir M Mendelson ve onun emekdaslari terefinden Ehdi etiqin alman diline tercumesi Maarifcilik dovrunun Bibliyaya yanasmasini eks etdirirdi Bibliyanin rus tercumesi Sinodal tercume 1876 ilde heyata kecirilmisdir Ehdi cedidin K P Pobedonostsev terefinden tercumesi Ehdi cedid Rus diline tercumenin tekmillesdirilmesine dair tecrube 1906 ilk novbede slavyan tercumeleri enenesine esaslanirdi 1950 ci illerde yepiskop Kassianin Bezobrazov basciligi altinda rus muhaciretinin numayendeleri Ehdi cedidin yeni tercumesi uzerinde ise baslamis ve bu is ilk defe 1970 ilde tam nesr edilmisdir Sonralar Qedim Serqin poeziya ve nesri 1973 cildinin terkibin de Ehdi etiqin bezi kitablarinin I M Dyakonov S K Apt I S Braginski ve S S Averintsev terefinden edebi tercumeleri isiq uzu gormusdur En yeni tedqiqatlar neticesinde muxtelif dillerdeki metnler arasinda bezi ziddiyyetler askara cixmisdir bu Ehdi etiqin enenevi Avropa metni masoret metni ile masoret metni nden evvelki qedim tercumeler arasindaki ferqlerde eksini tapmisdir Bununla bele 20 esrin ortalarinda elde olunmus ve Bibliyanin en qedim elyazmalari kimi elme daxil edilmis Kumran tapintilari Bibliya metnlerinin nisbeten sabit korpusunu mueyyenlesdirmeye metnsunas tenqidcilerin bir cox duzelislerinden imtina etmeye imkan vermis dir Bibliya tenqidi RedakteBibliya tenqidinin en erken numunesine antik dovrun sonunda neo platonizmle xristianligin munaqisesi dovrunde rast gelmek mumkundur neoplatoncu alim Porfiriye gore Daniil peygemberin kitabi e e 2 esre aiddir Orta esrler alimi Ibn Ezranin eserlerinde Bes kitab in Musaya mexsus olmamasi haqqinda yalniz ehtiyatli eyhamlar vardir Intibah ve Reformasiya dovrunde Bibliyanin katolik kilsesi terefinden qebul edilmis latin tercumesine Vulqate tenqidi munasibet genis yayilir Ehdi cedidin yunan dilindeki eslinin sonralar ise Ehdi etiqin yehudi dilindeki eslinin filoloji ve uslubi tehlili praktikasi meydana gelirdi M Luter hevari Yakovun Muracieti nin autentikliyini subhe altina alirdi Umumilikde protestantizm ilkin merhelede Bibliyanin tenqidi ucun munbit zemin deyildi ve bu tenqid daha cox Maarifciliyin ideya kontekstinde inkisaf etmisdi T Hobbs Leviafan da Bibliyaya rasional tehlil usullarinin tetbiq edilmesi telebini qoyurdu Bunun Spinoza Siyasi ilahiyyatsunasliq traktati nda heyata kecirdi Eserde Bibliya metnlerinin enenevi atribusiyasina sistemli sekilde yeniden baxilmisdir meqsed metnleri mistik seciyyesinden temizlemek burada qeyd olunmus normalari en umumi exlaqi ideala muncer etmek idi 1753 ilde J Astryuk ozunun Musa Varliq kitabini yazarken boyuk ehtimalla istifade etdiyi ilkin esatirler haqqinda ferziyyeler inde Bibliya metninin iki menbeyi Iyeqova ve Elohim haqqinda ferziyyesini ireli surdu 18 esr fransiz maarifciliyi esasen ozunden evvel Bibliya tenqidi sahesinde elde olunmus melumatlarin tebligi onlardan edebi ve publisist yazilarda istifade edilmesi ile mesgul idi Almaniyada I Zemlerin fealiyyeti ile Kanonun serbest tedqiqi haqqinda mulahize 1771 75 Ehdi cedidin serbest serhine dair vesait 1773 Bibliya tenqidi yeni seviyyeye qalxdi I Q Herder ilk defe Bibliya metnlerine en qedim xalq poetik yaradiciligi numuneleri kimi yanasmis Bibliya tenqidine tarixilik prinsipini getirmisdir 19 esrin evvellerinde V M L de Vette Ehdi etiqde eksini tapmis dini ideyalarin tarixi inkisafi haqqinda mesele qaldirmisdir V Fatkenin fealiyyeti ile 1835 G V F Hegelin ideyalari Bibliya tenqidine nufuz etmeye baslamis ve bu tesir D F Strausun Isanin tenqidi baximdan yeniden islenmis heyati 1 2 c 1835 36 B Bauerin Ioann Incilinin ten qidi 1840 eserlerinde daha derin olmusdur 19 esrin pozitivist bibleistikasinda da tekamulcu tarixilik hakim idi 20 esrin evvellerinde filosof A Drevs belletrist A Nemoyevski Ehdi cedid tenqidine oz tohfelerini vermis bu sahede bir sira fer ziyyeler ireli surmusler Muasir dovrde tarixi tenqidi tehlil metodu elmi bibleistikada hamiliqla qebul edilmis norma kimi tesdiqlenmisdir Numune RedakteTercume Incil Matta 6 9 13Mirze Xezerin tercumesi 1982 Ey goylerde olan Atamiz Ismin muqeddes tutulsun Padsahligin gelsin Goyde oldugu kimi yerde de Senin iraden olsun Gundelik coreyimizi bize bu gun ver Ve bize borclu olanlari bagisladigimiz kimi bizim borclarimizi da bize bagisla Ve bizi imtahana cekme feqet bizi hiylegerden xilas et Cunki padsahliq qudret ve izzet Ebedi olaraq Senindir Amin Istinadlar Redakte Aydin Elizade Xristianliq Tarix ve felfese ilk caglar http alizadeh narod ru kitablar Xristianliq 1 2 html Best selling book of non fiction The battle of the books Muqeddes Kitab Ehdi Etiq ve Ehdi Cedid Muqeddes Kitab Sirketi Baki 2009 Seh i Muqeddes Kitab Ehdi Etiq ve Ehdi Cedid Muqeddes Kitab Sirketi Baki 2009Hemcinin bax Redakte Vikimenbede Bibliya ile elaqeli melumatlar var Xristianliq Ehdi Etiq Ehdi Cedid San QrilXarici kecidler RedakteMuqeddes Kitab onlayn Mүgәddәs Kitab onlaјn Bibliya Azerbaycanca Bible az Azerbaycan dilinde Bibliya onlayn Arxivlesdirilib 2013 09 18 at the Wayback Machine 1 Xristianliq ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Bibliya amp oldid 5976033, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
