Azərbaycanın ərazi və suverenlik məsələlərinin xronologiyası
Azərbaycanın ərazi və suverenlik məsələlərinin xronologiyası — 1918-ci ildən etibarən Azərbaycanın hərbi və diplomatiya yolları vasitəsilə iddia etdiyi əraziləri nəzarətinə götürməsi, həmçinin bu ərazilərdə suverenliyini bərpa etməsi ilə bağlı hadisələrin xronologiyası.
Siyahı
Azərbaycan tərəfi | Qarşı tərəf | Hadisə | Ay/gün/il | Daxil olduğu müasir region | Ərazi sahəsi (km2) |
---|---|---|---|---|---|
Azərbaycan Milli Şurası | Mübahisəli ərazilərə sahib dövlətlər: | Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan edilməsi | 05/28/1918 | — | 113900 |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Qaraməryəmin ələ keçirilməsi | 06/29/1918 | Mərkəzi Aran | — |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Göyçay döyüşü
| 07/01/1918 | Mərkəzi Aran, Dağlıq Şirvan | — |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Ağsunun ələ keçirilməsi | 07/06/1918 | Dağlıq Şirvan | — |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Salyan bölgəsinin ələ keçirilməsi | 07/15/1918 | Şirvan-Salyan | 1600 |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Şamaxı və ətraf ərazinin ələ keçirilməsi | 07/22/1918 | Dağlıq Şirvan | — |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Bakı Xalq Komissarları Soveti | Hacıqabulun ələ keçirilməsi | 07/27/1918 | Şirvan-Salyan | — |
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | İyulun 26-a qədər: Bakı Xalq Komissarları Soveti İyulun 26-dan sonra: Sentrokaspi Diktaturası Daşnaksütun Böyük Britaniya | Bakı döyüşü
| 09/14/1918 | Bakı iqtisadi rayonu | 2140 |
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Quba Müsəlman şurası | Dağlılar Respublikası | Quba məsələsi
| 12/24/1918 | Quba-Xaçmaz | 6284,4 |
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Ermənistan | Qazax qəzası məsələsi
| Qazax-Tovuz | ||
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Muğan Diktatura qüvvələri | Muğan Sovet Respublikası | Muğana yürüş
| 07/23/1919 | Mil-Muğan, Lənkəran-Astara | |
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti | Cənubdakı hərbi birləşmələr | Lənkəran əməliyyatı
| 08/23/1919 | Lənkəran-Astara | |
Aprel işğalı, Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının yaradılması (28 aprel 1920) | |||||
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası | Ermənistan | Zəngəzur məsələsi
| 11/30/1920 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası | Ermənistan | Qarabağın dağlıq hissəsi üzərində ərazi münaqişəsinin həlli
| 07/05/1921 | Qarabağ iqtisadi rayonu | 4160,5 |
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Türkiyə | Ermənistan | Şərur-Naxçıvan üzərində ərazi münaqişəsinin həlli
| 10/13/1921 | Naxçıvan iqtisadi rayonu | 5502 |
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası | Gürcüstan | Zaqatala dairəsi üzərində ərazi münaqişəsinin həlli
| 03/X/1922 | Şəki-Zaqatala | 3544,3 |
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ZSFSR-in tərkibinə daxil olması (30 dekabr 1922) | |||||
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ayrıca müttəfiq respublika statusu alması, ZSFSR-in dağılması (5 dekabr 1936) | |||||
Birinci Qarabağ müharibəsi (20 fevral 1988 – 12 may 1994)
| |||||
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Qarabağın separatçı ermənilərinin Azərbaycan SSR-in Şaumyan rayonuna ərazi iddiası
| 02/07/1991 | Qarabağ iqtisadi rayonu | 630 |
Azərbaycan | Ermənistan | Başkənd əməliyyatı
| 08/08/1992 | Qazax-Tovuz | |
Azərbaycan | Azərbaycan SQ-in 704-cü briqadası | Talış-Muğan Muxtar Respublikası
| 08/24/1993 | Lənkəran-Astara, Şirvan-Salyan | 7465 |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Horadiz əməliyyatı
| 01/06/1994 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Qazaxıstan Rusiya | "Xəzərin dibinin orta xətt üzrə milli sektorlara bölünməsi, su səthinin ümumi istifadəsi" haqqında üçtərəfli saziş
| 05/14/2003 | Xəzərin Azərbaycan sektoru | |
Azərbaycan | Rusiya | Uryanoba və Palıdlı kəndləri
| 09/03/2010 | Quba-Xaçmaz | |
Azərbaycan | Rusiya | Rus ordusunun Qəbələ RLS-i tərk etməsi
| 12/09/2012 | Şəki-Zaqatala | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Aprel döyüşləri
| 0/05/2016 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan | Günnüt əməliyyatı
| 05/27/2018 | Naxçıvan iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | İran | Xəzər Dənizinin Hüquqi Statusu Haqqında Konvensiya | 08/12/2018 | Xəzərin Azərbaycan sektoru | |
İkinci Qarabağ müharibəsi (27 sentyabr 2020 – 10 noyabr 2020)
| |||||
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Madagiz döyüşü
| 10/03/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Cəbrayılın azad edilməsi | 10/04/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Hadrutun azad edilməsi | 10/15/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Füzulinin azad edilməsi | 10/17/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Zəngilanın azad edilməsi | 10/20/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Ağbəndin azad edilməsi ilə Azərbaycan-İran sərhədinin tam Azərbaycan nəzarətinə keçməsi | 10/22/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Qubadlının azad edilməsi | 10/25/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Şuşanın azad edilməsi
| 11/08/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan | Qarabağ atəşkəs bəyanatı (2020)
| 11/10/2020 | Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Ağdam rayonunun Azərbaycana qaytarılması | 11/20/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Kəlbəcər rayonunun Azərbaycana qaytarılması | 11/25/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Laçın rayonunun Azərbaycana qaytarılması (köhnə Laçın dəhlizi istisna olmaqla)
| 12/01/2020 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Dağlıq Qarabağ separatçıları | Çaylaqqala və Köhnə Tağların Rusiya sülhməramlı kontingentinin nəzarət etdiyi ərazi xəritəsindən çıxarılması | 12/14/2020 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Türkmənistan | "Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında Xəzər dənizində "Dostluq" yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu"nun imzalanması | 01/21/2021 | Xəzərin Azərbaycan sektoru | |
Azərbaycan | Ermənistan | Azərbaycan–Ermənistan sərhəd böhranı (2021–2022)
| 05/12/2021 | Azərbaycan–Ermənistan sərhədi | |
Azərbaycan | İran | Naxçıvan Muxtar Respublikasının blokadası
| 03/11/2022 | Azərbaycan-İran sərhədi | |
Azərbaycan | Dağlıq Qarabağ separatçıları |
| 03/24/2022 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Dağlıq Qarabağ separatçıları |
| 08/03/2022 | Qarabağ iqtisadi rayonu | |
Azərbaycan | Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları | Laçın dəhlizinin köhnə ərazisinin (Laçın şəhəri, Sus və Zabux kəndləri) Azərbaycan tərəfinə qaytarılması
| 08/26/2022 | Şərqi Zəngəzur | |
Azərbaycan | Ermənistan | Azərbaycan–Ermənistan sərhəd toqquşması (sentyabr, 2022)
| 09/14/2022 | Azərbaycan–Ermənistan sərhədi |
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı 2004. s. 160
- Hovannisian, Richard G. (1971–1996). The Republic of Armenia. Berkeley: University of California Press. p. 163. ISBN 0-520-01805-2. OCLC 238471.
- Коммунист (Баку), 2 декабря 1920. Цит. по: Нагорный Карабах в 1918–1923 гг. Сборник документов и материалов. Ереван, 1992. С. 601
- К истории образования Нагорно-Карабахской автономной области Азербайджанской ССР. Документы и материалы. Баку, 1989. стр. 44. ПААФ ИМЛ. Ф. 1. Сп. 74. Д. 124. Л. 58–59
- Daniel Müller. The Kurds of Soviet Azerbaijan, 1920–91 (англ.) // Central Asian Survey. — 2000. — Т. 19, № 1. — С. 41–77. — doi:10.1080/713656178.
- К истории образования Нагорно-Карабахской Автономной Области Азербайджанской ССР. Документы и Материалы. — Баку, 1989. — С. 86–87
- ↑ Audrey L. Altstadt. Chapter 7: Sovietization of Azerbaijan. Consolidation of Soviet Power, Regional Integration // The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule. — 1992.
- Qasımov M., Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər), B., 1998
- Kazemzadeh, Firuz. The struggle for Transcaucasia (1917-1921) ([New ed.]). London: Anglo Caspian Press. 2008. 299. ISBN 978-0-9560004-0-8. OCLC 303046844.
It was made clear that Russia had abandoned her plans for military action on the frontier of Azerbaijan and Georgia, the first article of the supplement stating that a mixed commission composed of Georgian and Azerbaijani members, with a Russian as Chairman, would investigate the dispute in the Zakataly district and render its binding decision. Prior to the solution of the Zakataly question neither Georgia nor Azerbaijan were allowed to bring reinforcements into that area.
- Э. Андерсен. "ТАЮЩАЯ ГРУЗИЯ": ТЕРРИТОРИАЛЬНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ В ГОДЫ УСТАНОВЛЕНИЯ И ЗАКРЕПЛЕНИЯ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ (1921–1922) 2020-08-04 at the Wayback Machine.
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası II cild, Bakı, "Lider Nəşriyyat", 2004, s. 458
- Jiroxov, 2012. səh. 263
- Ruqman, 1992. səh. 6
- Yunusov, 2005. səh. 48
- Kazimirov, 2014. səh. 368, 543
- Associated Press из Баку, 23.08.1993//The New York Times, 24.08.1993. Pro-Iranian is ousted
- Goldenberg S. Pride of small nations: The Caucasus and post-Soviet disorder. London; New Jersey: Zed books, 1994. — P. 128
- anl.az. "Xəzərin hüquqi statusu məsələsi və Azərbaycanın geoiqtisadi maraqları" (az.). Ə.Həsənov. 2010-11-14. 2022-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-20.
- "МИД РФ: Граница между Россией и Азербайджаном определена как по дну Каспийского моря, так и по суше". 2014-12-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-14.
- "Переселение жителей села Храх-Уба и Урьян-Уба в Дагестан завершится до конца года". www.riadagestan.ru (rus). 2018-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-25.. РИА Дагестан. 25 июня 2018 г.
- "Статья «Дагестану понадобилось 900 миллионов на переселение лезгин из Азербайджана»". lenta.ru (rus). 2022-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-25. на сайте lenta.ru
- Габалу завлекают в турбизнес 2013-10-10 at the Wayback Machine // "Независимая газета" (9 октября 2013)
- "Aliyev duyurdu: Madagiz'de Azerbaycan bayrağı göndere çekildi". www.sozcu.com.tr (türk). 28 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 24 November 2020.
- "Azərbaycanın üç rayonu Suqovuşan su anbarından istifadəyə başlayıb". 2020-12-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- Xəbərlər şöbəsi. "Zəngilanın daha 1 qəsəbəsi və 13 кəndi işğaldan azad edilib". www.report.az ("Report" İnformasiya Agentliyi) (az.). 22.10.2020. 2020-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 22.10.2020.
- The Nagorno-Karabakh Conflict: A Legal Analysis. Heiko Krüger. Springer, 2010. ISBN 3642117872, 9783642117879. p. 102
- "Laçın şəhəri ermənilərdəmi qalır? Ermənilərə belə deyilib, amma onlar şəhəri tərk edir". BBC Azerbaijani Service (az.). 30 November 2020. 30 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 1 December 2020.
- "Инфографика". Ministry of Defence of Russia (rus). 2020-12-14. 2020-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-14.
- [Prezidenti İlham Əliyevlə Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov arasında videokonfrans formatında görüş keçirilib YENİLƏNİB VİDEO]
- Tural Əsədi. "Hikmət Hacıyev: "İranla Anlaşma Memorandumunun imzalanması tarixi hadisədir"". apa.az. 11 mart 2022. 2022-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
- "Tensions rise again as Azerbaijani forces cross line of contact - report". The Jerusalem Post. 24 March 2022. 24 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 26 March 2022.
- "Artsakh: Azerbaijani Troops Remain Entrenched on Karaglukh Heights". Hetq. 30 March 2022. 1 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 1 April 2022.
- Shahverdyan, Lilit; Kucera, Joshua. "Armenians warily travel along "the new road" to Karabakh | Eurasianet". Eurasianet. 2022-09-15. 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-22.
- "Azerbaijan secures control of strategic heights". aze.media. 13 September 2022. 13 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2022.
Mənbə
- Göyüşov A ., 1917–1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi, B., 2000;
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920). Parlament. Stenoqrafik hesabatlar, c.l, B., 1998.
- Jiroxov, Mixail. Семена распада. войны и конфликты на территории бывшего СССР (rus). Moskva: BHV-Peterburg. 2012. ISBN 978-5-9775-0817-9.
- Ruqman, Conatan. "'Turkish troops 'not helping Azeris'". The Guardian (ingilis). London. 13 avqust 1992 – Newspaper.com vasitəsilə.
- Yunusov, Arif. Karabakh: Past and Present (ingilis). Bakı: Turan İnformasiya Agentliyi. 2005. ISBN 950021135811.
- Kazimirov, Vladimir. Peace to Karabakh. Russia's Mediation in the Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict (ingilis). Moskva: VES MIR. 2014. ISBN 978-5-7777-0568-6.