Azərbaycanın ərazi və suverenlik məsələlərinin xronologiyası

Azərbaycanın ərazi və suverenlik məsələlərinin xronologiyası — 1918-ci ildən etibarən Azərbaycanın hərbi və diplomatiya yolları vasitəsilə iddia etdiyi əraziləri nəzarətinə götürməsi, həmçinin bu ərazilərdə suverenliyini bərpa etməsi ilə bağlı hadisələrin xronologiyası.

Azərbaycan Milli Şurası

Azərbaycan tərəfi	Qarşı tərəf	Hadisə	Ay/gün/il	Daxil olduğu müasir region	Ərazi sahəsi (km2)
Azərbaycan Milli Şurası	Mübahisəli ərazilərə sahib dövlətlər: Gürcüstan Ermənistan	Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan edilməsi	05/28/1918	—	113900

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti

Azərbaycan tərəfi	Qarşı tərəf	Hadisə	Ay/gün/il	Daxil olduğu müasir region	Ərazi sahəsi (km2)
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Qaraməryəmin ələ keçirilməsi	06/29/1918	Mərkəzi Aran	—
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Göyçay döyüşü Göyçaydan Şamaxıya qədər olan ərazinin ələ keçirilməsi	07/01/1918	Mərkəzi Aran, Dağlıq Şirvan	—
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Ağsunun ələ keçirilməsi	07/06/1918	Dağlıq Şirvan	—
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Salyan bölgəsinin ələ keçirilməsi	07/15/1918	Şirvan-Salyan	1600
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Şamaxı və ətraf ərazinin ələ keçirilməsi	07/22/1918	Dağlıq Şirvan	—
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Bakı Xalq Komissarları Soveti	Hacıqabulun ələ keçirilməsi	07/27/1918	Şirvan-Salyan	—
Osmanlı İmperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	İyulun 26-a qədər: Bakı Xalq Komissarları Soveti İyulun 26-dan sonra: Sentrokaspi Diktaturası Daşnaksütun Böyük Britaniya	Bakı döyüşü Bakı Xalq Komissarları Sovetinin devrilməsi (26 iyul) Sentrokaspi Diktaturasının süqutu (15 sentyabr) Bakının Azərbaycan nəzarətinə keçməsi və 17 sentyabr 1918-ci ildə paytaxt şəhər olması	09/14/1918	Bakı iqtisadi rayonu	2140
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Quba Müsəlman şurası	Dağlılar Respublikası	Quba məsələsi Azərbaycan sərhəd keşikçilərinin köhnə Bakı quberniyasının şimal sərhədlərini bərpa etməsi Quba qəzası əhalisi və Quba Müsəlman şurasının bu ərazinin Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olduğunu qəti şəkildə bəyan etməsi Məsələnin diplomatik yolla Azərbaycanın xeyrinə həll edilməsi	12/24/1918	Quba-Xaçmaz	6284,4
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Ermənistan	Qazax qəzası məsələsi Azərbaycan-Ermənistan müharibəsində qəzanın düzlük hissələri və mərkəzi Qazax şəhərində Azərbaycanın, dağlıq hissələrində Ermənistanın nəzarəti ələ keçirməsi		Qazax-Tovuz
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Muğan Diktatura qüvvələri	Muğan Sovet Respublikası	(Muğana yürüş) Muğan Sovet Respublikasının süquta uğraması	07/23/1919	Mil-Muğan, Lənkəran-Astara
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti	Cənubdakı hərbi birləşmələr	Lənkəran əməliyyatı Hərbi birləşmələrin neytrallaşdırılması və tərki-silah edilməsi Cənub bölgəsində AXC hakimiyyətinin təmin edilməsi	08/23/1919	Lənkəran-Astara
Aprel işğalı, Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının yaradılması (28 aprel 1920)

Sovet Azərbaycanı

Azərbaycan tərəfi	Qarşı tərəf	Hadisə	Ay/gün/il	Daxil olduğu müasir region	Ərazi sahəsi (km2)
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası	Ermənistan Dağlıq Ermənistan Respublikası	Zəngəzur məsələsi Zəngəzurun Azərbaycan və Ermənistan arasında bölüşdürülməsi Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Komitəsinin Zəngəzurun (Kürdüstan qəzası istisna olmaqla) bir hissəsinin Ermənistanın tərkibinə daxil olması ilə razılaşması (30 noyabr 1920)	11/30/1920	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası	Qızıl Kürdüstan	Azərbaycan tərkibindəki Kürdüstan qəzasının ləğvi və Kürdüstan dairəsinin yaradılması (1929) Azərbaycan tərkibindəki Kürdüstan dairəsinin ləğvi (23 iyul 1930) Azərbaycan və Ermənistan kürdlərinin bir hissəsinin Mərkəzi Asiyaya deportasiyası	07/23/1930	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası	Ermənistan	Qarabağın dağlıq hissəsi üzərində ərazi münaqişəsinin həlli Azərbaycan Kommunist Partiyasının Politbüro və Orqbürosunun toplanaraq Qarabağın dağlıq hissəsinin Ermənistana birləşdirilməsinə qarşı səs verməsi (26 iyun 1921) Qafqaz Bürosunun Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkibində saxlanılmasına qərar verməsi Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması (7 iyul 1923)	07/05/1921	Qarabağ iqtisadi rayonu	4160,5
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Türkiyə	Ermənistan Dağlıq Ermənistan Respublikası	Şərur-Naxçıvan üzərində ərazi münaqişəsinin həlli Naxçıvan əhalisinin 90%-in keçirilən referendumda Azərbaycan tərkibində muxtar respublika olmaq istədiyi bəyan etməsi (1921-ci ilin əvvəlləri) Qars müqaviləsində Naxçıvan ərazisinin Azərbaycan tərkibində hesab edilməsi Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaradılması (9 fevral 1924)	10/13/1921	Naxçıvan iqtisadi rayonu	5502
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası	Gürcüstan	Zaqatala dairəsi üzərində ərazi münaqişəsinin həlli Ağstafa müqaviləsi ilə hər iki tərəfin bölgəyə hərbi hissələr gətirməməsinin razılaşdırılması Rusun sədrlik etdiyi Azərbaycan-Gürcüstan qarışıq komissiyasının məsələni araşdırması Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Zaqafqaziya Bürosunun Zaqatala dairəsini Azərbaycan ərazisi olaraq tanıması Azərbaycanın tərkibində Zaqatala, Qax və Balakən rayonlarının yaradılması	03/X/1922	Şəki-Zaqatala	3544,3
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ZSFSR-in tərkibinə daxil olması (30 dekabr 1922)
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ayrıca müttəfiq respublika statusu alması, ZSFSR-in dağılması (5 dekabr 1936)

Müasir Azərbaycan Respublikası

Azərbaycan tərəfi	Qarşı tərəf	Hadisə	Ay/gün/il	Daxil olduğu müasir region	Ərazi sahəsi (km2)
Birinci Qarabağ müharibəsi (20 fevral 1988 – 12 may 1994) Keçmiş Azərbaycan SSR-in Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin və 7 ətraf rayonun Ermənistan tərəfindən işğalı
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Qarabağın separatçı ermənilərinin Azərbaycan SSR-in Şaumyan rayonuna ərazi iddiası Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə rayonun ləğv edilərək Goranboya birləşdirilməsi	02/07/1991	Qarabağ iqtisadi rayonu	630
Azərbaycan	Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti	Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin ləğvi Xankəndi, Ağdərə və Xocavəndin Azərbaycan dilindəki adlarının rəsmiləşdirilməsi Hadrut və Əsgəran rayonlarının ləğvi	11/26/1991	Qarabağ iqtisadi rayonu	4338
Azərbaycan	Laçın Kürd Respublikası Dağlıq Qarabağ separatçıları	Laçın Kürd Respublikasının süqutu Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Azərbaycan ərazisində 1 həftədən az müddət ərzində mövcud olması Etnik dayaq tapmaması nəticəsində süqutu	05/22/1992	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan	Başkənd əməliyyatı Artvaşen, o cümlədən Gədəbəy rayonunun Mutudərə və Qasımağalı kəndlərinin Azərbaycan nəzarətinə keçməsi Artvaşenin Başkənd adlandırılması	08/08/1992	Qazax-Tovuz
Azərbaycan	Talış-Muğan Muxtar Respublikası Azərbaycan SQ-in 704-cü briqadası	Talış-Muğan Muxtar Respublikasının süqutu Lənkəranda Azərbaycan yönümlü etirazçıların üsyançı hərbi hissəyə hücumu Bölgəyə əlavə Azərbaycan qoşunlarının yeridilməsi, separatçıların həbs edilməsi	08/24/1993	Lənkəran-Astara, Şirvan-Salyan	7465
Azərbaycan	Sadval	Bakı metrosunda baş verən terror aktına görə təşkilatın terror təşkilatı elan edilməsi və bir neçə üzvünün həbs edilməsi Azərbaycan ərazisində fəaliyyətinin qadağan edilməsi		Quba-Xaçmaz
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Horadiz əməliyyatı Horadiz kəndinin (daha sonra şəhər statusu almışdır) Azərbaycan nəzarətinə keçməsi	01/06/1994	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Qazaxıstan Rusiya	"Xəzərin dibinin orta xətt üzrə milli sektorlara bölünməsi, su səthinin ümumi istifadəsi" haqqında üçtərəfli saziş Orta xətt üzrə Xəzərin dibinin 18,7 faizinin Rusiyanın, 19,5 faizinin Azərbaycanın, 29,6 faizinin isə Qazaxıstanın nəzarətinə keçməsi	05/14/2003	Xəzərin Azərbaycan sektoru
Azərbaycan	Rusiya	Uryanoba və Palıdlı kəndləri Kəndlərin Azərbaycan tərəfindən Dağıstana icarə verildikləri dövrün bitməsi (1954–2004) Azərbaycan-Rusiya sərhədinin təyini Uryanoba əhalisinin bir hissəsinin Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməsi Kəndlərin qalan əhalisinin Dağıstan hökuməti tərəfindən köçürülməsi (26 dekabr 2012)	09/03/2010	Quba-Xaçmaz
Azərbaycan	Rusiya	Rus ordusunun Qəbələ RLS-i tərk etməsi İcarə qiymətində razılaşmanın olmaması ilə əlaqədar RLS-in fəaliyyətinin dayandırılması Rus ordusunun ərazini tərk etməsi	12/09/2012	Şəki-Zaqatala
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Aprel döyüşləri Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda 8–20 km^2 ərazini azad etməsi	0/05/2016	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan	Günnüt əməliyyatı Azərbaycanın Naxçıvanda yeni mövqelər ələ keçirməsi	05/27/2018	Naxçıvan iqtisadi rayonu
Azərbaycan	İran  Qazaxıstan  Rusiya  Türkmənistan	Xəzər Dənizinin Hüquqi Statusu Haqqında Konvensiya	08/12/2018	Xəzərin Azərbaycan sektoru
İkinci Qarabağ müharibəsi (27 sentyabr 2020 – 10 noyabr 2020) Azərbaycanın 5 şəhər, 4 qəsəbə və 286 kəndi ələ keçirməsi
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Madagiz döyüşü Madagiz və Talış kəndlərinin azad edilməsi Madagizin adının Suqovuşan olaraq dəyişdirilməsi Suqovuşan su anbarını ələ keçirməklə qarşı tərəfin enerji potensialına zərbə vurulması, Tərtər, Goranboy və Yevlax rayonlarına suyun verilməsi ilə ekoloji tarazlığın təmin olunması	10/03/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Cəbrayılın azad edilməsi	10/04/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Hadrutun azad edilməsi	10/15/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Füzulinin azad edilməsi	10/17/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Zəngilanın azad edilməsi	10/20/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Ağbəndin azad edilməsi ilə Azərbaycan-İran sərhədinin tam Azərbaycan nəzarətinə keçməsi	10/22/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Qubadlının azad edilməsi	10/25/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Şuşanın azad edilməsi Xankəndi-Gorus yolunun kəsilməsi	11/08/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan	Qarabağ atəşkəs bəyanatı (2020) Azərbaycanın müharibə vaxtı ələ keçirdiyi əraziləri nəzarətində saxlamağa davam etməsi (həm Dağlıq Qarabağın bir hissəsi, həm də ətraf rayonların əraziləri nəzərdə tutulur) Dağlıq Qarabağın ətrafında Ermənistan işğalı altında olan Azərbaycan ərazilərinin qalan hissəsinin Azərbaycana qaytarılması Yeni marşrut təyin edikdən sonra köhnə Laçın dəhlizi ərazisinin Azərbaycana təhvil verilməsinin qərarlaşdırılması Bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin blokdan çıxarılması, Ermənistanın Azərbaycanın qərb bölgələri ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsini təmin etməsi	11/10/2020	Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Ağdam rayonunun Azərbaycana qaytarılması	11/20/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Kəlbəcər rayonunun Azərbaycana qaytarılması Erməni əhalinin bölgəni tərk etməsi (Şaumyan və Gülüstan erməniləri daxil olmaqla)	11/25/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Laçın rayonunun Azərbaycana qaytarılması (köhnə Laçın dəhlizi istisna olmaqla) Erməni əhalinin bölgəni tərk etməsi (Livan erməniləri daxil olmaqla)	12/01/2020	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Dağlıq Qarabağ separatçıları	Çaylaqqala və Köhnə Tağların Rusiya sülhməramlı kontingentinin nəzarət etdiyi ərazi xəritəsindən çıxarılması	12/14/2020	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Türkmənistan	"Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında Xəzər dənizində "Dostluq" yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu"nun imzalanması	01/21/2021	Xəzərin Azərbaycan sektoru
Azərbaycan	Ermənistan	Azərbaycan–Ermənistan sərhəd böhranı (2021–2022) Azərbaycanın Sünik (Zəngəzur) və Geğarkunik (Göyçə) mərzləri istiqamətində yeni mövqelər ələ keçirməsi	05/12/2021	Azərbaycan–Ermənistan sərhədi
Azərbaycan	İran	Naxçıvan Muxtar Respublikasının blokadası "İran ərazisindən keçməklə Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında yeni kommunikasiya bağlantılarının yaradılması haqqında Anlaşma Memorandumu"nun imzalanması	03/11/2022	Azərbaycan-İran sərhədi
Azərbaycan	Dağlıq Qarabağ separatçıları	Fərrux əməliyyatı Fərrux kəndinin Azərbaycan nəzarətinə keçməsi Xramort ermənilərinin evakuasiyası Strateji Daşbaşı yüksəkliyinin (ermənilərə görə Qaraqlux yüksəkliyi) Azərbaycan nəzarətində qalması	03/24/2022	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Dağlıq Qarabağ separatçıları	Qisas əməliyyatı (2022) Dağlıq Qarabağa daxil olan Qırxqız yüksəkliyi, Buzluq dağı və ətrafındakı yüksəkliklər, həmçinin Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin Qarabağ silsiləsi boyu Sarıbaba və bir sıra digər əhəmiyyətli hakim yüksəkliklərin Azərbaycan nəzarətinə keçməsi	08/03/2022	Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Laçın dəhlizinin köhnə ərazisinin (Laçın şəhəri, Sus və Zabux kəndləri) Azərbaycan tərəfinə qaytarılması Dağlıq Qarabağ erməniləri üçün dəhlizin cənubundan keçən yolun Azərbaycan tərəfindən təhvil verilməsi və rus sülhməramlıların yeni marşrutda yerləşdirilməsi İşğal dövründə Laçın dəhlizində yerləşdirilmiş ermənilərin bölgəni tərk etməsi	08/26/2022	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan	Azərbaycan–Ermənistan sərhəd toqquşması (sentyabr, 2022) Azərbaycanın sərhəd boyu yeni strateji yüksəklikləri ələ keçirməsi	09/14/2022	Azərbaycan–Ermənistan sərhədi
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Laçın dəhlizindən istifadə Laçın-Xankəndi yolunun başlanğıcında (Ermənistanla sərhəddə) Azərbaycan sərhəd-buraxılış məntəqəsi yaradılması	04/23/2023	Şərqi Zəngəzur
Azərbaycan	Ermənistan Dağlıq Qarabağ separatçıları	Dağlıq Qarabağın Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində olan hissəsinin Azərbaycanın nəzarətinə keçməsi Dağlıq Qarabağ erməni hərbi birləşmələrinin tərki-silah edilməsi və fəaliyyətinin dayandırılması Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının de-fakto süqutu Qarabağ ermənilərinin Ermənistana təxliyə edilməsi Rusiya sülhməramlılarının müşahidə məntəqələrinin bağlanma prosesinin başlanması	09/20/2023	Qarabağ iqtisadi rayonu	3170
Azərbaycan Türkiyə sülhməramlıları	Rusiya sülhməramlıları	Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsi Xudavəng monastırında postun Azərbaycana təhvil verilməsi Xocalı bazasının boşaldılması, Xocalı Hava Limanının Azərbaycan nəzarətinə keçməsi Rusiya-Türkiyə Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyətinin dayandırılması	04/16/2024	Şərqi Zəngəzur və Qarabağ iqtisadi rayonu
Azərbaycan	Ermənistan	Qazax rayonunun Ermənistan işğalındakı 4 kəndinin (Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrımlı, Qızılhacılı) Azərbaycana təhvil verilməsi Rus əsgərlərinin Ermənistanın Tavuş mərzindən və Qazaxın kəndlərindən çıxarılması	05/24/2024	Qazax-Tovuz	64.2

İstinadlar

1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı 2004. s. 160
2. Hovannisian, Richard G. (1971–1996). The Republic of Armenia. Berkeley: University of California Press. p. 163. ISBN 0-520-01805-2. OCLC 238471.
3. Коммунист (Баку), 2 декабря 1920. Цит. по: Нагорный Карабах в 1918–1923 гг. Сборник документов и материалов. Ереван, 1992. С. 601
4. К истории образования Нагорно-Карабахской автономной области Азербайджанской ССР. Документы и материалы. Баку, 1989. стр. 44. ПААФ ИМЛ. Ф. 1. Сп. 74. Д. 124. Л. 58–59
5. Daniel Müller. The Kurds of Soviet Azerbaijan, 1920–91 (англ.) // Central Asian Survey. — 2000. — Т. 19, № 1. — С. 41–77. — doi:10.1080/713656178.
6. Yilmaz, Harun. "The Rise of Red Kurdistan". Iranian Studies (ingilis). 47 (5). 2014-09-03: 799–822. doi:10.1080/00210862.2014.934153. ISSN 0021-0862. 2023-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-16.
7. К истории образования Нагорно-Карабахской Автономной Области Азербайджанской ССР. Документы и Материалы. — Баку, 1989. — С. 86–87
8. Audrey L. Altstadt. Chapter 7: Sovietization of Azerbaijan. Consolidation of Soviet Power, Regional Integration // The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule. — 1992.
9. Qasımov M., Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər), B., 1998
10. Kazemzadeh, Firuz. The struggle for Transcaucasia (1917-1921) ([New ed.]). London: Anglo Caspian Press. 2008. 299. ISBN . OCLC 303046844. It was made clear that Russia had abandoned her plans for military action on the frontier of Azerbaijan and Georgia, the first article of the supplement stating that a mixed commission composed of Georgian and Azerbaijani members, with a Russian as Chairman, would investigate the dispute in the Zakataly district and render its binding decision. Prior to the solution of the Zakataly question neither Georgia nor Azerbaijan were allowed to bring reinforcements into that area.
11. Э. Андерсен. "ТАЮЩАЯ ГРУЗИЯ": ТЕРРИТОРИАЛЬНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ В ГОДЫ УСТАНОВЛЕНИЯ И ЗАКРЕПЛЕНИЯ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ (1921–1922) 2020-08-04 at the Wayback Machine.
12. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası II cild, Bakı, "Lider Nəşriyyat", 2004, s. 458
13. . 2012-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-02.
14. Kemper, Konermann, 2011. səh. 92
15. Jiroxov, 2012. səh. 263
16. Ruqman, 1992. səh. 6
17. Yunusov, 2005. səh. 48
18. Kazimirov, 2014. səh. 368, 543
19. "Associated Press из Баку, 23.08.1993//The New York Times, 24.08.1993. Pro-Iranian is ousted". 2023-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-08.
20. Goldenberg S. Pride of small nations: The Caucasus and post-Soviet disorder. London; New Jersey: Zed books, 1994. — P. 128
21. Goff, 2021. səh. 12=13
22. "Acts of Terrorism in Metro in Other Countries : Pravda.Ru". 2010-08-14. 2010-08-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-20.
23. "F&P; RFE/RL Archive". 2000-06-01. 2000-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-20.
24. . 2011-07-16 http://mitglied.multimania.de/politzek/reports/pp-06.doc (#bare_url_missing_title). 2011-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-20.
25. anl.az. "Xəzərin hüquqi statusu məsələsi və Azərbaycanın geoiqtisadi maraqları" (az.). Ə.Həsənov. 2010-11-14. 2022-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-20.
26. "МИД РФ: Граница между Россией и Азербайджаном определена как по дну Каспийского моря, так и по суше". 2014-12-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-14.
27. "Переселение жителей села Храх-Уба и Урьян-Уба в Дагестан завершится до конца года". www.riadagestan.ru (rus). 2018-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-25.. РИА Дагестан. 25 июня 2018 г.
28. "Статья «Дагестану понадобилось 900 миллионов на переселение лезгин из Азербайджана»". lenta.ru (rus). 2022-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-25. на сайте lenta.ru
29. Габалу завлекают в турбизнес 2013-10-10 at the Wayback Machine // "" (9 октября 2013)
30. "Aliyev duyurdu: Madagiz'de Azerbaycan bayrağı göndere çekildi". www.sozcu.com.tr (türk). 28 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 24 November 2020.
31. "Azərbaycanın üç rayonu Suqovuşan su anbarından istifadəyə başlayıb". 2020-12-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-29.
32. Xəbərlər şöbəsi. "Zəngilanın daha 1 qəsəbəsi və 13 кəndi işğaldan azad edilib". www.report.az ("Report" İnformasiya Agentliyi) (az.). 22.10.2020. 2020-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 22.10.2020.
33. The Nagorno-Karabakh Conflict: A Legal Analysis. Heiko Krüger. Springer, 2010. ISBN , 9783642117879. p. 102
34. "Laçın şəhəri ermənilərdəmi qalır? Ermənilərə belə deyilib, amma onlar şəhəri tərk edir". BBC Azerbaijani Service (az.). 30 November 2020. 30 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 1 December 2020.
35. "Инфографика". Ministry of Defence of Russia (rus). 2020-12-14. 2020-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-14.
36. [Prezidenti İlham Əliyevlə Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov arasında videokonfrans formatında görüş keçirilib YENİLƏNİB VİDEO]
37. Tural Əsədi. "Hikmət Hacıyev: "İranla Anlaşma Memorandumunun imzalanması tarixi hadisədir"". apa.az. 11 mart 2022. 2022-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-27.
38. "Tensions rise again as Azerbaijani forces cross line of contact - report". The Jerusalem Post. 24 March 2022. 24 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 26 March 2022.
39. "Artsakh: Azerbaijani Troops Remain Entrenched on Karaglukh Heights". Hetq. 30 March 2022. 1 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 1 April 2022.
40. "Azerbaijan secures control of strategic heights". aze.media. 13 September 2022. 13 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2022.
41. "Azerbaijan installs checkpoint on road to Nagorno-Karabakh amid fatal clashes". POLITICO (ingilis). 2023-04-23. 2023-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-03.
42. "Rusiya sülhməramlıları Azərbaycanı tərk edir: Böyük PROSES BAŞLADI -VİDEO" (az.). musavat.com. 2024-04-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-05.
43. "Xocalı aeroportu Azərbaycanın nəzarətinə keçir - VİDEO" (az.). 19.04.2024. 2024-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-05.
44. "Ağdamda yerləşən Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti dayandırılacaq - VİDEO" (az.). apa.az. 18 aprel 2024. 2024-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-05.
45. Hayden, Jones. "Armenia agrees to return 4 villages to Azerbaijan". (ingilis). Axel Springer SE. 2024-04-20. 2024-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-22.
46. "Rus ordusu Qazaxın sərhədindən də çıxır" (az.). olke.az. 20.04.2024. 2024-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-05.

Mənbə

• Goff, Krista A. (2021). Nested Nationalism: Making and Unmaking Nations in the Soviet Caucasus. Cornell University Press. ISBN 978–1501753299.
• Göyüşov A ., 1917–1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi, B., 2000;
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920). Parlament. Stenoqrafik hesabatlar, c.l, B., 1998.
• Jiroxov, Mixail. Семена распада. войны и конфликты на территории бывшего СССР (rus). Moskva: BHV-Peterburg. 2012. ISBN .
• Ruqman, Conatan. "'Turkish troops 'not helping Azeris'". The Guardian (ingilis). London. 13 avqust 1992 – Newspaper.com vasitəsilə.
• Yunusov, Arif. Karabakh: Past and Present (ingilis). Bakı: Turan İnformasiya Agentliyi. 2005. ISBN .
• Kazimirov, Vladimir. Peace to Karabakh. Russia's Mediation in the Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict (ingilis). Moskva: VES MIR. 2014. ISBN .
• Kemper, Maykl; Konermann, Stefan. The Heritage of Soviet Oriental Studies (ingilis). Routledge. 2011. .