Bağanis Ayrım
Bağanis Ayrım (keçmiş adı "Seyid Ayrım") – Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Kənd | |
Bağanis Ayrım | |
---|---|
41°05′47″ şm. e. 45°04′29″ ş. u. | |
Ölkə | Azərbaycan |
Tarixi və coğrafiyası | |
Sahəsi | 40.0 km² |
Mərkəzin hündürlüyü | 886 m |
Saat qurşağı | UTC+4, yayda UTC+5 |
Əhalisi | |
Əhalisi | 648 nəfər |
Milli tərkibi | Azərbaycanlılar |
Rəsmi dili | Azərbaycan dili |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
1990-cı il martın 23-dən 24-ə keçən gecə ermənilər tərəfindən işğal edilib.
10 noyabr 2020-ci il tarixində işğaldan azad edilmişdir.
Tarixi
Ermənilərin Azərbaycan ərazisində Qarabağ müharibəsinə başlayarkən törətdiyi ilk faciə Bağanıs Ayrım kəndində törədilib. Kənddə 5 üzvdən ibarət bir ailə xüsusi amansızlıqla qətlə yetirilərək yandırılıb.
Qazax rayonunun Bağanıs Ayrım kəndi 1990-cı ilin martın 23-dən 24-ə keçən gecə qabaqcadan təşkil edilən plan əsasında hücuma məruz qalmış və martın 24-ü səhər saatlarında ermənilər tərəfindən işğal olunub. Bununla da Ermənilərin işğal etdiyi ilk Azərbaycan kəndi kimi tarixə düşüb. İşğal zamanı Bağanis Ayrım kəndinin əli silahsız, günahsız əhalisinə qarşı qətliam törədilib. 10 nəfər dünyasını dəyişib, 15 nəfərdən çox insan yaralanıb. 100-dən çox evi olan kənd talan olunub, əhalinin kənddən çıxara bilmədiyi ev əşyaları və mal-qara ermənilər tərəfindən mənimsənilib.
Bağanıs Ayrım faciəsi barədə Elçin İsmayıl "Bu, əsl faciə idi" adlı kitab yazaraq 1999-cu ildə "Azərbaycan" nəşriyyatında çap etdirmişdir.
Toponimikası
Bağanis Ayrım oyk, mür. Qazax r-nunun Əskipara i.ə.v.-də kənd. Coğaz çayının sahilindədir. Keçmiş adı Seyid Ayrım olmuşdur. Yaşayış məntəqəsini ayrımların seyidli qoluna mənsub ailələr keçmişdə mövcud olmuş Bağanis kəndi yaxınlığında saldığı üçün belə adlandırılmışdır. Kəndi 1990-cı ilin martında erməni işğalçıları zəbt edərək büsbütün yandırmış, əhali ətraf kəndlərdə məskunlaşmışdı. Etnotoponimdir. Türk dillərinin əksəriyyətində bağana "köhnə, keçmiş"; "sadəlövh" mənalarını ifadə edir. Qazaxıstandakı Bakanas (İli çayının qolu), Bakanas (Qara İrtıŞın qolu), Nann-Bakanas, OrtaBakanas, şet-Bakanas və s. çayların adı toponimiyada monqol dilindəki boqon və us sözlərinin birləşməsi kimi "qısa çay" mənasını verir. Lakin kəndin daxil olduğu i.ə.v.-in adı da (Əskipara - "köhnə kənd") onun "ayrımlar yaşayan köhnə kənd" kimi izah olunmasına imkan verir.
Əhalisi
- 2009-cu ilin əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 610 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 288 nəfəri kişilər, 322 nəfəri qadınlardan ibarətdir.
Coğrafiyası və iqlimi
Xüsusu strateji əhəmiyyətli Bağanıs Ayrım kəndi İcevan–Noyamberyan avtomobil yolu üzərində yerləşdiyindən düşmən gələcəkdə daha rahat hərəkət etməsi üçün bu kəndin işğalı xüsusi plan əsasında həyata keçirilib. Qeyd edək ki, 600 nəfər əhalisi olan Bağanis Ayrım kəndi Qazax rayonunun Aşağı Əskipara, Quşçu Ayrım, Xeyrimli və Məzəm kəndləri ilə həmsərhəddir. Əhalisi əsasən əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olan kəndin əsrarəngiz təbiəti, saysız-hesabsız bulaqları olub. İndi Bağanıs Ayrım kəndindən məcburi köçkün həyatı yaşayan insanlar Qazax rayonunda müxtəlif yerlərdə məskunlaşıblar.
Görkəmli şəxsləri
- Tahir Musayev (1916-) — Azərbaycan aşığı.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Bağanis Ayrım soyqırımına dair kitab ingilis dilinə tərcümə edilib 2009-08-09 at the Wayback Machine
- Azərbaycan Respublikasi Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti. Bələdiyyələr
İstinadlar
- ↑ "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində Qazax rayonunda hərbi təcavüzün nəticələri barədə MƏLUMAT". Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2016.
- Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. İki cilddə: I cild. Bakı şəhəri, "Şərq-Qərb" nəşriyyatı, 2007-ci il, səh. 100
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Qazax rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |