1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan SSR Sovetləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin dekreti ilə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradılır.
1981-ci il iyunun 16-da isə Azərbaycan SSR Ali Soveti "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" qanun qəbul edib və muxtariyyətin səlahiyyətlərində yeniliklər edilib. Dağlıq Qarabağdakı muxtariyyətin sonuncu rəsmi statusu da bu qanunla müəyyənləşib.
1987-ci ildə Ermənistan və Azərbaycan SSR arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasının ardından, bu münaqişə 1991-ci ilin sonuna tam miqyaslı müharibəyə çevrilmişdir.
1988-ci il fevralın 20-də DQMV Xalq Deputatları Sovetinin XX çağırış növbədənkənar sessiyası "DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibindən Ermənistan SSR tərkibinə verilməsi haqqında Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR Ali sovetləri qarşısında vəsatət qaldırmaq barədə" qərar qəbul etdi.
Bunun ardınca, 1989-cu ilin noyabr ayında SSRİ Ali Soveti Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin muxtariyyətliyinin ləğv edilib birbaşa Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına qatılmasına dair qərar qəbul etmişdir. Lakin 1989-cu ilin dekabr ayının 1-də Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Ali Soveti və Qarabağ Milli Şurasının birgə iclası həmin qərarı əsassız hesab edərək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistanla birləşməsini açıqlamışdır.
1991-ci il noyabrın 26-da Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qanunu ilə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti inzibati ərazi vahidi ləğv olunmuşdur. Həmin qanuna əsasən "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması haqqında" Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 1923-cü il 7 iyul tarixli Dekreti və "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında" Azərbaycan SSR-in 1981-ci il 16 iyun tarixli Qanunu qüvvədən düşmüş sayılmış, Stepanakert, Mardakert, Martuni şəhərlərinin tarixi adları qaytarılaraq Stepanakert şəhəri – Xankəndi şəhəri, Mardakert şəhəri – Ağdərə şəhəri, Martuni şəhəri – Xocavənd şəhəri, Mardakert rayonu – Ağdərə rayonu, Martuni rayonu – Xocavənd rayonu adlandırılmış, Əsgəran və Hadrut rayonları ləğv edilmiş, Xocalı şəhəri mərkəz olmaqla Xocalı rayonu yaradılmış, ləğv edilmiş Əsgəran rayonunun ərazisi Xocalı rayonunun tərkibinə, Hadrut rayonunun ərazisi isə Xocavənd rayonunun tərkibinə verilmişdir. Xankəndi və Şuşa şəhərləri respublika tabeli şəhərlərin, Ağdərə, Xocavənd, Xocalı və Şuşa rayonları respublika tabeli rayonların sırasına daxil edilmişdir.
"Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 13 oktyabr 1992-ci il tarixli, 327 nömrəli Qərarı. ilə Ağdərə rayonu ləğv edilmiş və onun ərazisi Tərtər, Kəlbəcər və Ağdam rayonları arasında bölüşdürülmüşdür.
İnzibati ərazi quruluşu
DQMV-nin inzibati xəritəsi (1989)
1923 cü ildə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradıldıqdan sonra onun tərkibinə verilmiş yaşayış məskənləri rayon-volost-kənd pillələri əsasında inzibati baxımdan aşağıdaki kimi bölünmüşdü:
1. Ceraberd rayonu. Bu rayonun tərkibində 4 volost (Marquşevan, Orataq, Dovşanlı, Aterk) və 53 kənd var idi.
2. Vərəndə rayonu. Bu rayonun tərkibində 5 volost (Tağavert, Sus, Çartaz, Noraşen) və 46 kənd var idi.
3. Xaçın rayonu. Bu rayonun tərkibində 4 volost (Daşbulaq, Əsgəran, Krasnoselsk, Qala dərəsi) və 53 kənd var idi.
4. Dizaq rayonu. Bu rayonun tərkibində 5 volost (Hadrut, Tuğ, Xozabyurd, Arakül, Edilli) və 48 kənd var idi;
5. Şuşa rayonu. Şuşa şəhəri və Malıbəyli volostundan (12 kənd) ibarət idi;
Yeni inzibati-ərazi bölgüsi həyata keçirilərkən DQMV-də dəyişiklik baş verir. 1930-cu ilin avqustunda DQMV ərazisi yenə də 5 rayona bölünür:
Ceraberd,
Martuni,
Xankəndi,
Dizaq,
Şuşa.
Göründüyü kimi, Vərəndə Martuni adlandırılır, Xaçının ərazisi isə Xankəndinə aid edilir. 1939-cu il avqustun 17-də Ceraberd Mardakert, Dizaq isə Hadrut adlandırılır. Başqa sözlə, Azərbaycan dövləti olan Qafqaz Albaniyası dövrünə aid olan Dizaq, Vərəndə, Xaçın, Ceraberd kimi tarixi-coğrafi adlar unutdurulur və xüsusi məqsədlə Rusiya işğalları dövründə bura köçürülüb gətirilmiş ermənilərə məxsus adlarla əvəz olunur. 1960-cı illərin əvvəllərində rayonların iriləşdirilməsi siyasəti həyata keçirilərkən əsas zərbə Şuşaya vurulur. 1963-cü il yanvarın 4-də Şuşa rayonu ləğv edilir, onun ərazisi Stepanakert rayonuna verilir. Lakin N.S.Xruşşovun hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasından sonra inzibati ərazi bölgüsündə yeni dəyişiklik baş verir. 1965-ci il yanvarın 6-da Şuşa rayonu yenidən təşkil olunur. 1978-ci ildə Stepanakert rayonu əsasında Əsgəran rayonu təşkil edilir. SSRİ-nin dağılmasınadək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin inzibati ərazi bölgüsü belə idi.
НАСЕЛЕНИЕ НАГОРНОГО КАРАБАХА, НАГОРНО-КАРАБАХСКАЯ АО (1989 г.)
К истории образования Нагорно-Карабахской автономной области Азербайджанской ССР. 1918–1925.Документы и материалы, с. 152–153
Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, pp. 19–21.
Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı −13.10.1992
Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР Демоскоп
Всесоюзная перепись населения 1939 года. Распределение городского и сельского населения областей союзных республик по национальности и полу Демоскоп
Всесоюзная перепись населения 1959 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
Всесоюзная перепись населения 1970 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
Всесоюзная перепись населения 1979 года. Городское и сельское население областей республик СССР (кроме РСФСР) по полу и национальности Демоскоп
Всесоюзная перепись населения 1989 года.Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности Демоскоп
1926-cı il siyahıyaalmasında "Türk əhali" kimi qeyd olunub
Данные советских переписей в НКАО
. 2015-08-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-10.
Всесоюзная перепись населения 1979 г. Численность населения союзных республик СССР и их территориальных единиц по полу
Всесоюзная перепись населения 1989 года. Распределение городского и сельского населения областей республик СССР по полу и национальности
Mənbə
Bəxtiyar Qaraca (2013-02-16). "«DQMV» - Qarabağın sızlayan yarası" (azərb.). Azərbaycan Qəzeti. 2016-10-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-28.
"AZƏRBAYCAN » Qarabağ" (azərb.). president.az. 2016-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-12-13.
(azərb.). mediaforum.az. 2010-12-02. 2016-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.
Xarici keçidlər
Şuşa Dağlıq Qarabağ muxtariyyatının mərkəzi olmalı idi — Cəmil Həsənli
Avqust 02, 2021
dağlıq, qarabağ, muxtar, vilayəti, məqalə, haqqındadır, dağlıq, qarabağ, üçün, dağlıq, qarabağ, səhifəsinə, baxın, azərbaycan, dağlıq, qarabağ, bölgəsində, 1923, 1991, illərdə, mövcud, olmuş, inzibati, ərazi, vahidi, Нагорно, Карабахская, автономная, область7,. Bu meqale Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti haqqindadir Dagliq Qarabag ucun Dagliq Qarabag sehifesine baxin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti Azerbaycan SSR in Dagliq Qarabag bolgesinde 1923 1991 ci illerde movcud olmus inzibati erazi vahidi Nagorno Karabahskaya avtonomnaya oblastDagliq Qarabag Muxtar Vilayeti7 iyul 1923 1 26 noyabr 1991 2 Statusumuxtar vilayetPaytaxtive en boyuk seheriXankendiResmi dilleriAzerbaycan diliTarixi Yaranmasi7 iyul 1923 1 Qarabag xanliginin yaradilmasi1747 Qarabag general qubernatorlugunun yaradilmasi15 yanvar 1919 Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin yaradilmasi7 iyul 1923 Azerbaycan Respublikasi terefinden muxtariyyetlik statusunun legv olunmasi26 noyabr 1991 Suqutu26 noyabr 1991 2 Erazisi Umumi4 160 5 kv km 3 1 694 sq mi Ehalisi Texmini187 769 4 ValyutasiSSRI rubluSelefi XelefiZaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikasi Azerbaycan Respublikasi Mundericat 1 Tarixi 2 Inzibati erazi qurulusu 3 Ehalisi 4 Hemcinin bax 5 Istinadlar 6 Menbe 7 Xarici kecidlerTarixi Redakte1923 cu il iyulun 7 de Azerbaycan SSR Sovetleri Merkezi Icraiyye Komitesinin dekreti ile Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin terkibinde Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti yaradilir 5 1981 ci il iyunun 16 da ise Azerbaycan SSR Ali Soveti Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti haqqinda qanun qebul edib ve muxtariyyetin selahiyyetlerinde yenilikler edilib Dagliq Qarabagdaki muxtariyyetin sonuncu resmi statusu da bu qanunla mueyyenlesib 1987 ci ilde Ermenistan ve Azerbaycan SSR arasinda Dagliq Qarabag munaqisesinin baslanmasinin ardindan bu munaqise 1991 ci ilin sonuna tam miqyasli muharibeye cevrilmisdir 1988 ci il fevralin 20 de DQMV Xalq Deputatlari Sovetinin XX cagiris novbedenkenar sessiyasi DQMV nin Azerbaycan SSR terkibinden Ermenistan SSR terkibine verilmesi haqqinda Azerbaycan SSR ve Ermenistan SSR Ali sovetleri qarsisinda vesatet qaldirmaq barede qerar qebul etdi Bunun ardinca 1989 cu ilin noyabr ayinda SSRI Ali Soveti Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin muxtariyyetliyinin legv edilib birbasa Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasina qatilmasina dair qerar qebul etmisdir Lakin 1989 cu ilin dekabr ayinin 1 de Ermenistan Sovet Sosialist Respublikasi Ali Soveti ve Qarabag Milli Surasinin birge iclasi hemin qerari esassiz hesab ederek Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin Ermenistanla birlesmesini aciqlamisdir 6 1991 ci il noyabrin 26 da Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin qanunu ile Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti inzibati erazi vahidi legv olunmusdur 2 Hemin qanuna esasen Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin 1923 cu il 7 iyul tarixli Dekreti ve Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti haqqinda Azerbaycan SSR in 1981 ci il 16 iyun tarixli Qanunu quvveden dusmus sayilmis Stepanakert Mardakert Martuni seherlerinin tarixi adlari qaytarilaraq Stepanakert seheri Xankendi seheri Mardakert seheri Agdere seheri Martuni seheri Xocavend seheri Mardakert rayonu Agdere rayonu Martuni rayonu Xocavend rayonu adlandirilmis Esgeran ve Hadrut rayonlari legv edilmis Xocali seheri merkez olmaqla Xocali rayonu yaradilmis legv edilmis Esgeran rayonunun erazisi Xocali rayonunun terkibine Hadrut rayonunun erazisi ise Xocavend rayonunun terkibine verilmisdir Xankendi ve Susa seherleri respublika tabeli seherlerin Agdere Xocavend Xocali ve Susa rayonlari respublika tabeli rayonlarin sirasina daxil edilmisdir Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklik edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 13 oktyabr 1992 ci il tarixli 327 nomreli Qerari 7 ile Agdere rayonu legv edilmis ve onun erazisi Terter Kelbecer ve Agdam rayonlari arasinda bolusdurulmusdur Inzibati erazi qurulusu Redakte DQMV nin inzibati xeritesi 1989 1923 cu ilde Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti yaradildiqdan sonra onun terkibine verilmis yasayis meskenleri rayon volost kend pilleleri esasinda inzibati baximdan asagidaki kimi bolunmusdu 1 Ceraberd rayonu Bu rayonun terkibinde 4 volost Marqusevan Orataq Dovsanli Aterk ve 53 kend var idi 2 Verende rayonu Bu rayonun terkibinde 5 volost Tagavert Sus Cartaz Norasen ve 46 kend var idi 3 Xacin rayonu Bu rayonun terkibinde 4 volost Dasbulaq Esgeran Krasnoselsk Qala deresi ve 53 kend var idi 4 Dizaq rayonu Bu rayonun terkibinde 5 volost Hadrut Tug Xozabyurd Arakul Edilli ve 48 kend var idi 5 Susa rayonu Susa seheri ve Malibeyli volostundan 12 kend ibaret idi Yeni inzibati erazi bolgusi heyata kecirilerken DQMV de deyisiklik bas verir 1930 cu ilin avqustunda DQMV erazisi yene de 5 rayona bolunur Ceraberd Martuni Xankendi Dizaq Susa Gorunduyu kimi Verende Martuni adlandirilir Xacinin erazisi ise Xankendine aid edilir 1939 cu il avqustun 17 de Ceraberd Mardakert Dizaq ise Hadrut adlandirilir Basqa sozle Azerbaycan dovleti olan Qafqaz Albaniyasi dovrune aid olan Dizaq Verende Xacin Ceraberd kimi tarixi cografi adlar unutdurulur ve xususi meqsedle Rusiya isgallari dovrunde bura kocurulub getirilmis ermenilere mexsus adlarla evez olunur 1960 ci illerin evvellerinde rayonlarin irilesdirilmesi siyaseti heyata kecirilerken esas zerbe Susaya vurulur 1963 cu il yanvarin 4 de Susa rayonu legv edilir onun erazisi Stepanakert rayonuna verilir Lakin N S Xrussovun hakimiyyetden uzaqlasdirilmasindan sonra inzibati erazi bolgusunde yeni deyisiklik bas verir 1965 ci il yanvarin 6 da Susa rayonu yeniden teskil olunur 1978 ci ilde Stepanakert rayonu esasinda Esgeran rayonu teskil edilir SSRI nin dagilmasinadek Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin inzibati erazi bolgusu bele idi 8 Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetine Esgeran Hadrut Agdere Xocavend Susa rayonlari ve vilayet tabeli Xankendi seheri daxil olmusdur 9 DQMV nin inzibati erazi vahidleri 1989 Inzibati erazi vahidinin adi Erazisinin sahesi km2 10 11 Ehalisinin sayi 1989 12 1 Xankendi seheri 16 56 7052 Susa rayonu 289 20 3743 Esgeran rayonu 920 20 9544 Agdere rayonu 1 705 47 0475 Xocavend rayonu 779 28 2026 Hadrut rayonu 679 14 487Cemi 4 388 187 769Ehalisi Redakte DQMV nin etnik xeritesi 1989 1926 1989 cu iller umumittifaq siyahiyaalinmasina esasen DQMV ehalisinin sayi ve etnik terkibi Xalqlar 1926 13 nefer 1939 14 nefer 1959 15 nefer 1970 16 nefer 1979 17 nefer 1989 18 nefer Toplam 125159 100 00 150837 100 00 130406 100 00 150313 100 00 162181 100 00 189085 100 00 Ermeniler 111694 89 24 132800 88 04 110053 84 39 121068 80 54 123076 75 89 145450 76 92 Azerbaycanlilar 19 12592 10 06 14053 9 32 17995 13 80 27179 18 08 37264 22 98 40688 21 52 Ruslar 596 0 48 3174 2 10 1790 1 37 1310 0 87 1265 0 78 1922 1 02 Ukraynalilar 35 0 03 436 0 29 238 0 18 193 0 13 140 0 09 416 0 22 Belaruslar 12 0 01 11 0 01 32 0 02 35 0 02 37 0 02 79 0 04 Yunanlar 68 0 05 74 0 05 67 0 05 33 0 02 56 0 03 72 0 04 Tatarlar 6 0 00 29 0 02 36 0 03 25 0 02 41 0 03 64 0 03 Gurculer 5 0 00 25 0 02 16 0 01 22 0 01 17 0 01 57 0 03 Digerleri 151 0 12 235 0 16 179 0 14 448 0 30 285 0 18 337 0 18 DQMV ye daxil olan inzibati erazi vahidleri uzre ehalinin etnik terkibi 1979 20 21 22 23 Inzibati erazi vahidi Ehalinin toplam sayi Ermeniler Azerbaycanlilar DigerleriXankendi s e d 38 948 100 33 898 87 0 4 303 11 0 747 1 9 Agdere rayonu 44 586 100 37 050 83 1 7 050 15 8 486 1 1 Esgeran rayonu 20 094 100 14 772 73 5 5 231 26 0 91 0 5 Susa rayonu 16 019 100 2 881 18 0 12 955 80 9 183 1 1 Hadrut rayonu 14 792 100 12 489 84 4 2 239 15 1 64 0 4 Xocavend rayonu 27 742 100 21 986 79 3 5 486 19 8 270 1 0 Hemcinin bax Redakte Vikimenbede Azerbaycan Respublikasinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetini legv etmek haqqinda qanunu ile elaqeli melumatlar var Vikimenbede Kateqoriya Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti ile elaqeli melumatlar var Qarabag Dagliq Qarabag Qondarma Dagliq Qarabag Respublikasi Yuxari Qarabag iqtisadi rayonu Qarabag xanligi Qarabag general qubernatorluguIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir s Azәrbaycan Sovetlәri Mәrkәzi Icraiyyә Komitәsinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayәtinin yaradilmasi haqqida Dekreti 1 2 s Azerbaycan Respublikasinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetini legv etmek haqqinda qanunu 1 NASELENIE NAGORNOGO KARABAHA NAGORNO KARABAHSKAYa AO 1989 g K istorii obrazovaniya Nagorno Karabahskoj avtonomnoj oblasti Azerbajdzhanskoj SSR 1918 1925 Dokumenty i materialy s 152 153 Armenia Azerbaijan and Georia Country Studies Area Handbook Series Federal Reserch Division Library of Congress 1994 ISBN 0 8444 0848 4 pp 19 21 Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklik edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin qerari 13 10 1992 2 Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti haqqinda Azerbaycan SSR Ali Sovetinin Qanunu 2011 08 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 08 Azerbajdzhanskaya SSR Administrativno territorialnoe delenie Russian Baku Azgoisdat Azgoizdat 1979 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi Demoskop Weekly Prilozhenie Spravochnik statisticheskih pokazatelej www demoscope ru rus Istifade tarixi 11 October 2020 Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1926 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam respublik SSSR Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1939 goda Raspredelenie gorodskogo i selskogo naseleniya oblastej soyuznyh respublik po nacionalnosti i polu Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1959 goda Gorodskoe i selskoe naselenie oblastej respublik SSSR krome RSFSR po polu i nacionalnosti Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1970 goda Gorodskoe i selskoe naselenie oblastej respublik SSSR krome RSFSR po polu i nacionalnosti Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1979 goda Gorodskoe i selskoe naselenie oblastej respublik SSSR krome RSFSR po polu i nacionalnosti Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda Raspredelenie gorodskogo i selskogo naseleniya oblastej respublik SSSR po polu i nacionalnosti Demoskop 1926 ci il siyahiyaalmasinda Turk ehali kimi qeyd olunub Dannye sovetskih perepisej v NKAO Dagliq Qarabag 1920 1980 ci illerde 2015 08 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 10 Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1979 g Chislennost naseleniya soyuznyh respublik SSSR i ih territorialnyh edinic po polu Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda Raspredelenie gorodskogo i selskogo naseleniya oblastej respublik SSSR po polu i nacionalnostiMenbe RedakteBextiyar Qaraca 2013 02 16 DQMV Qarabagin sizlayan yarasi azerb Azerbaycan Qezeti 2016 10 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 01 28 AZERBAYCAN Qarabag azerb president az 2016 12 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 12 13 DAGLIQ QARABAGIN SONUNCU RESMI statusu azerb mediaforum az 2010 12 02 2016 12 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 12 13 Xarici kecidler RedakteSusa Dagliq Qarabag muxtariyyatinin merkezi olmali idi Cemil HesenliMenbe https az wikipedia org w index php title Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti amp oldid 6050591, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
