fbpx
Wikipedia

Opera

Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz.
Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin.
Bu məqalə sonuncu dəfə 22 gün əvvəl TexnoBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)

Opera (italyan dilində: iş, əmək, məşğuliyyət; latın dilində — əmək, əl işi, əsər) — məzmunu musiqi dramaturgiyası, xüsusilə vokal musiqi vasitəsilə ifadə edilən musiqi-dram incəsənət janrı. Operanın ədəbi əsasını libretto təşkil edir.

Avropada opera binası

Opera janrının tarixi

Opera İtaliyada misteriyalarda – musiqisi epizodik işlədilən və əhəmiyyəti o qədər də yüksək olmayan ruhani tamaşalarda yaranıb. Beverininin "Müqəddəs Pavelin dönməsi" (1480) ruhani tamaşasında əsər boyu səslənən musiqi ilk dəfə ciddi mövqe tutur.

XVI əsrin ortalarında musiqisi motet, yaxud madriqal səciyyəsində xor ilə məhdudlaşan "çoban oyunları" – pastorallar geniş intişar tapır. Orasio Vekkinin "Amfiparnasso" madriqal komediyasında səhnə arxasından beşsəsli madriqal formasında səslənən xor aktyorların səhnədəki çıxışları müşayiət edirdi. "Commedia armonika" – "Harmonik (yəni ifa ilə müşayiət olunan) komediya" ilk dəfə Modena sarayında 1597-ci ildə səhnəyə qoyulub.

XVI əsrin sonlarında madriqal komediyalara təksəsli ifa monodiya formasında yazılmış partiyaları daxil etmək cəhdləri yer almışdır. Məhz bu cəhdlər sayəsində opera adlanacaq janr öz inkişafını sürətləndirmişdir. Həmin cəhdlərlə əsərlərini zənginləşdirən müəlliflər artıq öz musiqili-dram əsərlərini "drama in musica", yaxud "drama per musica" adlandırmağa başlayırlar. "Opera" adı isə bu əsərlərə XVII əsrin birinci yarısından etibarən işlənməyə başlamışdır. XIX əsrin ortalarında, opera bəstəkarları öz operalarını yenidən "musiqili -dram" adlandırmağa başlamışlar, buna misal kimi alman bəstəkar Rixard Vaqneri göstərmək olar.

Operanın növləri

Opera musiqisinin tarixən müəyyən növləri formalaşmışdır. Opera dramaturgiyasının bəzi ümumi qanunauyğunluqlarının olmasına baxmayaraq, komponentləri operanın növündən asılı olaraq müxtəlif şəkildə başa düşülür.

  • Böyük opera (opera seria — italyan dilində, tragédie lyrique, daha sonra grand-opéra — fransız dilində),
  • Yarıkomik (semiseria),
  • Komik opera (opera-buffa — italyan dilində, opéra-comique — fransız dilində, Spieloper — alman dilində),
  • Romantik opera, romantik məzmunlu.

Komik alman və fransız operalarında musiqi nömrələr arasında dialoqun olması mümkün sayılır. Ciddi operalar arasında da belələrinə rast gəlinir, məsələn, "Fidelio" (Lüdviq van Bethoven), "Medeo" (Kerubini), "Sehrli oxatan" (Veber).

  • Komik operanın törəməsi qismində XIX əsrin ikinci yarısında xüsusi intişar tapmış operettanı hesab etmək olar.
  • Uşaq ifası üçün operalar (məsələn, "Balaca bacatəmizləyən", "Nuhun gəmisi", (Bencamin Britten), "Kral Birinci Matiuş" "Asqard" "Çirkin ördək balası" "Kokinvakasü" (Lev Konov).

Operanın elementləri

Opera — bir teatr səhnəsində incəsənətin müxtəlif növlərinin – dramaturgiya, musiqi, təsviri incəsənət (dekorasiyalar, geyimlər), xoreoqrafiya (balet) – vəhdətini ehtiva edən sintetik janrdır.

Opera heyətinə daxildir: solist, xor, orkestr, hərbi orkestr, orqan.

Opera səsləri: qadın: soprano, metso-soprano, kontralto; kişi: kontrtenor, tenor, bariton, bas.

Opera əsəri aktlara, şəkillərə, səhnələrə, çıxışlara bölünür. Aktları proloq öncələyə və epiloq sonuclaya bilər.

Opera əsərinin hissələri – reçitativlər, ariozo, mahnılar, ariyalar, duetlər, trio, kvartetlər, ansambllar və i.a. Simfonik formalar: uvertüra, introduksiya, antraktlar, pantomima, melodrama, yürüşlər, balet musiqisi.

Qəhrəmanların xarakterləri "solo çıxışlarda" (ariya, ariozo, arietta, kavatina, monoloq, ballada, mahnı) tam açılır. İnsan nitqinin musiqili-intonasiyalı və ritmik səsləndirilməsi olan reçitativ operada müxtəlif vəzifələr yerinə yetirilir. Əksər hallarda reçitativ bitmiş olan çıxışları həm məzmun, həm də musiqi baxımından bir-biri ilə əlaqələndirilir və ya musiqi dramaturgiyasının təsirli amili kimi çıxış edir. Operanın bəzi növlərində, xüsusilə komik operalarda, reçitativ əvəzinə adətən dialoq şəklində adi danışıq səslənir.

Dram tamaşasındakı dialoq səhnəsinə operada "musiqili ansambl" (duet, trio, kvartet, kvintet və i.a.) müvafiqdir. Bu "musiqili ansambl" xüsusi səciyyəyə malikdir ki, o da münaqişə situasiyalarını yaratmaq imkanı əldə etməklə yanaşı təkcə dramaturji xəttin inkişafını göstərməklə kifayətlənmir, həm də xarakterlərin, ideyaların toqquşmasını ifadə etmək imkanına malikdir. Bu səbəbdən ansambllardan əsas etibarilə operanın kulminasiya yerində, yaxud sonunda istifadə olunur.

Xor operada müxtəlif formalarda təzahürünü tapır. Bəzi hallarda xor əsas süjet xətti ilə əlaqədə olmayıb fon olaraq işlənir, bəzi hallarda isə baş verən hadisələri özünəməxsus şəkildə şərh edir. Üzeyir bəy Hacıbəylinin "Koroğlu" operasına işlətmiş olduğu xor səhnələri buna bariz sübutdur.

Operanın musiqili dramaturgiyasında əsas rolu orkestrə ayrılıb. Orkesrtin simfonik vasitələri obrazların tam şəkildə açılmasına xidmət edir. Uvertüra, antrakt – operanın ayrıca orkestr epizodlarıdır. Opera tamaşasının daha bir komponenti balet (Nikolay Rimski-Korsakovun "Mlada" operası misal kimi göstərilə bilər), xoreoqrafik səhnələr hesab olunur.

İstinadlar

opera, məqalə, qaralama, halındadır, məqaləni, redaktə, edərək, vikipediyaya, kömək, edə, bilərsiniz, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, məqalə, sonuncu, dəfə, gün, əvvəl, texnobot, tərəfindən, redaktə, olunub, yenilə, italyan, dilində,. Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 22 gun evvel TexnoBot terefinden redakte olunub Yenile Opera italyan dilinde is emek mesguliyyet latin dilinde emek el isi eser mezmunu musiqi dramaturgiyasi xususile vokal musiqi vasitesile ifade edilen musiqi dram incesenet janri Operanin edebi esasini libretto teskil edir Avropada opera binasi Mundericat 1 Opera janrinin tarixi 2 Operanin novleri 3 Operanin elementleri 4 IstinadlarOpera janrinin tarixi RedakteOpera Italiyada misteriyalarda musiqisi epizodik isledilen ve ehemiyyeti o qeder de yuksek olmayan ruhani tamasalarda yaranib Beverininin Muqeddes Pavelin donmesi 1480 ruhani tamasasinda eser boyu seslenen musiqi ilk defe ciddi movqe tutur XVI esrin ortalarinda musiqisi motet yaxud madriqal seciyyesinde xor ile mehdudlasan coban oyunlari pastorallar genis intisar tapir Orasio Vekkinin Amfiparnasso madriqal komediyasinda sehne arxasindan bessesli madriqal formasinda seslenen xor aktyorlarin sehnedeki cixislari musayiet edirdi Commedia armonika Harmonik yeni ifa ile musayiet olunan komediya ilk defe Modena sarayinda 1597 ci ilde sehneye qoyulub XVI esrin sonlarinda madriqal komediyalara teksesli ifa monodiya formasinda yazilmis partiyalari daxil etmek cehdleri yer almisdir Mehz bu cehdler sayesinde opera adlanacaq janr oz inkisafini suretlendirmisdir Hemin cehdlerle eserlerini zenginlesdiren muellifler artiq oz musiqili dram eserlerini drama in musica yaxud drama per musica adlandirmaga baslayirlar Opera adi ise bu eserlere XVII esrin birinci yarisindan etibaren islenmeye baslamisdir XIX esrin ortalarinda opera bestekarlari oz operalarini yeniden musiqili dram adlandirmaga baslamislar buna misal kimi alman bestekar Rixard Vaqneri gostermek olar Operanin novleri RedakteOpera musiqisinin tarixen mueyyen novleri formalasmisdir Opera dramaturgiyasinin bezi umumi qanunauygunluqlarinin olmasina baxmayaraq komponentleri operanin novunden asili olaraq muxtelif sekilde basa dusulur Boyuk opera opera seria italyan dilinde tragedie lyrique daha sonra grand opera fransiz dilinde Yarikomik semiseria Komik opera opera buffa italyan dilinde opera comique fransiz dilinde Spieloper alman dilinde Romantik opera romantik mezmunlu Komik alman ve fransiz operalarinda musiqi nomreler arasinda dialoqun olmasi mumkun sayilir Ciddi operalar arasinda da belelerine rast gelinir meselen Fidelio Ludviq van Bethoven Medeo Kerubini Sehrli oxatan Veber Komik operanin toremesi qisminde XIX esrin ikinci yarisinda xususi intisar tapmis operettani hesab etmek olar Usaq ifasi ucun operalar meselen Balaca bacatemizleyen Nuhun gemisi Bencamin Britten Kral Birinci Matius Asqard Cirkin ordek balasi Kokinvakasu Lev Konov Operanin elementleri RedakteOpera bir teatr sehnesinde incesenetin muxtelif novlerinin dramaturgiya musiqi tesviri incesenet dekorasiyalar geyimler xoreoqrafiya balet vehdetini ehtiva eden sintetik janrdir Opera heyetine daxildir solist xor orkestr herbi orkestr orqan Opera sesleri qadin soprano metso soprano kontralto kisi kontrtenor tenor bariton bas Opera eseri aktlara sekillere sehnelere cixislara bolunur Aktlari proloq onceleye ve epiloq sonuclaya biler Opera eserinin hisseleri recitativler ariozo mahnilar ariyalar duetler trio kvartetler ansambllar ve i a Simfonik formalar uvertura introduksiya antraktlar pantomima melodrama yurusler balet musiqisi Qehremanlarin xarakterleri solo cixislarda ariya ariozo arietta kavatina monoloq ballada mahni tam acilir Insan nitqinin musiqili intonasiyali ve ritmik seslendirilmesi olan recitativ operada muxtelif vezifeler yerine yetirilir Ekser hallarda recitativ bitmis olan cixislari hem mezmun hem de musiqi baximindan bir biri ile elaqelendirilir ve ya musiqi dramaturgiyasinin tesirli amili kimi cixis edir Operanin bezi novlerinde xususile komik operalarda recitativ evezine adeten dialoq seklinde adi danisiq seslenir Dram tamasasindaki dialoq sehnesine operada musiqili ansambl duet trio kvartet kvintet ve i a muvafiqdir Bu musiqili ansambl xususi seciyyeye malikdir ki o da munaqise situasiyalarini yaratmaq imkani elde etmekle yanasi tekce dramaturji xettin inkisafini gostermekle kifayetlenmir hem de xarakterlerin ideyalarin toqqusmasini ifade etmek imkanina malikdir Bu sebebden ansambllardan esas etibarile operanin kulminasiya yerinde yaxud sonunda istifade olunur Xor operada muxtelif formalarda tezahurunu tapir Bezi hallarda xor esas sujet xetti ile elaqede olmayib fon olaraq islenir bezi hallarda ise bas veren hadiseleri ozunemexsus sekilde serh edir Uzeyir bey Hacibeylinin Koroglu operasina isletmis oldugu xor sehneleri buna bariz subutdur Operanin musiqili dramaturgiyasinda esas rolu orkestre ayrilib Orkesrtin simfonik vasiteleri obrazlarin tam sekilde acilmasina xidmet edir Uvertura antrakt operanin ayrica orkestr epizodlaridir Opera tamasasinin daha bir komponenti balet Nikolay Rimski Korsakovun Mlada operasi misal kimi gosterile biler xoreoqrafik sehneler hesab olunur Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Opera amp oldid 6043661, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.