fbpx
Wikipedia

Şimali Kipr Türk Respublikası

Şimali Kipr (türk. Kuzey Kıbrıs), və ya rəsmi adı ilə Şimali Kipr Türk Respublikası, Quzey Qıbrıs Türk Cümhuriyyəti (türk. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) — Kipr adasının şimalında yerləşən de-fakto dövlət. Yalnız Türkiyə tərəfindən tanınan Şimali Kipr beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Kipr Respublikasının bir hissəsi olaraq qəbul edilir. Şimali Kipr, şimal-şərqdə Karpaz yarımadasından Morfu körfəzinə, cənub-qərbdə isə Qoruçam burnundan Ərənköyə qədər uzanır. Ən cənub nöqtəsi Axıncılar kəndidir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nəzarəti altındakı təhlükəsizlik xətti Şimali Kiprlə adanın digər hissəsi arasında uzanır və adanın ən böyük şəhəri olan Nikosiyanı iki hissəyə bölür.

Şimali Kipr Türk Respublikası

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti  (Türk)
Şimali Kipr
Himni: "İstiklal Marşı"
İstiqlal Marşı
StatusuSadəcə Türkiyə və Naxçıvan Muxtar Respublikası
tərəfindən tanınır
PaytaxtıŞimali Nikosiya
35°10′37″ şm. e. 33°21′48″ ş. u.
Ən böyükLefkoşa
35°10′21″ şm. e. 33°21′54″ ş. u.
Rəsmi dilləriTürk dili
Etnik qrupları
(2020)
Türklər (99.2%)
Yunanlar (0.3%)
İngilislər (0.2%)
Maronitlər (0.2%)
Digər (0.1%)
Dini
(2020)
İslam (99.1%)
Xristianlıq (0.5%)
Digər (0.4%)
Demonim(lər)iKipr türkü
İdarəetmə formasıUnitar yarı prezident respublikası
• Prezident
Ərsin Tatar
• Baş nazir
Ersan Saner
Qanunverici orqanıRespublika Məclisi
Kipr Respublikasından müstəqillik
Tarixi 
20 iyul 1974
• Kipr Muxtar Türk idarəsi
1 oktyabr 1974
13 fevral 1975
• Yaranması
1983
Ərazisi
• Ümumi
3.355 km2
• Su (%)
2.7%
Əhalisi
• 2017 təxmini
326.542
• Sıxlıq
86/km2 (222.7/kv. mil)
ÜDM (AQP)2018 təxmini
• Ümumi
$4.234 milyard
• Adam başına
$14,942
ValyutasıTürk lirəsi () (TRY)
Saat qurşağıUTC+2 (EET)
• Yay (DST)
UTC+3 (UTC)
Yolun hərəkət istiqamətisol
Telefon kodu+90 392

Kipr adasında ilk insan məskunlaşmasının e.ə 10.000-ci illərdə başladığı təxmin edilir. Adanın cənub sahilində Aetokremnos, qərb sahilində isə Akamas bölgələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı burada yaşayan ovçu icmalarından ibarət ilk insanların neolit dövründə məskunlaşdığı məlum olmuşdur. Mədəni inkişaf və ticarət səbəbilə çiçəklənən iqtisadiyyat bir tərəfdən Kipr üçün sərfəli olsa da, adanın kifayət qədər müdafiəsiz olması, sərvətindən istifadə etmək istəyən güclü qonşuları cəlb etmişdir. Ada Roma, BizansOsmanlı İmperiyasının tabeliyi altında qalmış, dəniz quldurlarının hücumlarına məruz qalmışdır. 1970-ci illərin əvvələrində türklərə qarşı irqçiliyin genişlənməsi və Yunanıstanın işğalçılıq planları Türkiyənin ordusunu bu ərazilərə yeritməyə və müstəqil bir respublika elan etməsinə səbəb olmuşdur. Lakin, Şimali Kipr Türk Respublikasının qurulması, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurası da daxil olmaqla Kipr Respublikası, Yunanıstan və bir çox başqa dövlətlərin mənfi reaksiyalarına səbəb olmuşdur. Kipr münaqişəsinə həll yolu tapmaq cəhdlərinin bir çoxu uğursuzluqla nəticələnmişdir. Hal-hazırda Şimali Kiprdə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinə məxsus əsgərlərinin yerləşdirilməsi bu münaqişə həlli yolunu daha da ləngidir. Mövcudluğu Şimali Kipr hökuməti tərəfindən dəstəklənsə də, Kipr Respublikası da daxil olmaqla bütövlükdə Avropa Birliyi və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən işğal olaraq qiymətləndirilir və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının bir neçə qətnaməsində bu işğalçılıq pislənilir. Şimali Kipr beynəlxalq cəmiyyət tərəfindən rəsmən tanınmadığı üçün iqtisadiyyat, nəqliyyat və idman kimi bir çox aparıcı sahələrdə embarqolar tətbiq olunur.

Şimali Kipr, müxtəlif sivilizasiyaları özündə cəmləşdirən mədəni irsə məxsus, xidmət sektorunun üstünlük təşkil etdiyi iqtisadiyyata malik yarı prezident demokratik respublikasıdır. İqtisadiyyat 2000 və 2010-cu illərdə sürətlə böyüməyə başlamış, adambaşına düşən ÜDM gəliri üç dəfədən çox artmışdır. Tətbiq olunan embarqolarla əlaqədər olaraq iqtisadiyyat baxımından Türkiyədən asılı hala gəlmişdir. Rəsmi dil türk dilidir, lakin müxtəlif bölgələrdə fərqli yerli ləhcələrdən də istifadə olunur. Əhalinin böyük əksəriyyəti sünni müsəlmanlardan ibarətdir. Şimali Kipr dünyəvi dövlətdir və bütün din nümayəndəçilərinə azadlıq təqdim olunur. Şimali Kipr İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatıİslam Əməkdaşlıq Təşkilatının müşahidəçi üzvü, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının isə tam hüquqlu üzvlərindən biridir.

Tarix

Eramızdan əvvəl

 
Kiriniya muzeyində neolit dövrünə aid ilk insanların məskunlaşma tərzini göstərən heykəl.

Kipr adasında ilk insan məskunlaşmasının e.ə 10.000-ci illərdə başladığı təxmin edilir. Adanın cənub sahilində Aetokremnos, qərb sahilində isə Akamas bölgələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı burada yaşayan ovçu icmalarından ibarət ilk insanların neolit dövründə məskunlaşdığı məlum olmuşdur. Bəşər tarixində qida mənbələrinin yanında ilk dəfə məskunlaşan icmaların yarandığı bu dövrdə, adanın ilk sakinləri Anadolunun cənubundan gəlmiş, e.ə. 7000–6500-cü illərdə SuriyaFələstinə köç etmişdir. Adanın ilk sakinlərinin Anadoludan gəlməsi fikrini daha da qüvvətləndirən digər bir faktor, adanın şimalında, Karpaz yarımadasında aparılan qazıntılar nəticəsində əldə edilən saxsı qablarının, HacılarÇatalhöyük yaşayış məskənlərində aparılan qazıntılar zamanı əldə edilmiş saxsı qablara olduqca bənzəməsidir. Keçmişdə sülhün hakim olduğu Kipr adası, e.ə. 3000-ci illərdə mis yataqlarının kəşfi və o dövrdə hazırlanan bir çox alətlər üçün misin istifadə edilməsi ilə adaya yaxın bölgələrdən Misir, SuriyaFələstindən insanlar köçərək məskunlaşmışdır. Mislə birlikdə adanın təbii sərvəti Aralıq dənizi bölgəsində yaşayan insanların da marağını artırmış və bu vəziyyət, ada aborigenlərinin min illər boyunca fərqli dövlətlərin suverenliyi altında həyatlarının davam etməsinə səbəb olmuşdur. Tunc dövründə Krit adalarından olan minoslu tacirlər Kiprə gəlməyə başlamış və bu ticarət əlaqələri adada Minoy sivilizasiyasının yaranmasına səbəb olmuşdur. Minoslu tacirlər ada ilə ticarətdə istifadə etmək üçün bir əlifba da hazırlamışdır. Lakin, bu əlifba bir çox araşdırmalara baxmayaraq açıqlana bilməmişdir.

Qədim dövr

 
Tuzlada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan və hal-hazırda Luvr muzeyində saxlanan e.ə. 1000-ci illərə aid Kipr minoa mixi yazılı kitabə

Mədəni inkişaf və sürətlə artan ticarət səbəbilə çiçəklənən iqtisadiyyat Kipr üçün sərfəli olsa da, adanın kifayət qədər qorunmaması, sərvətindən istifadə etmək istəyən güclü qonşuları özünə cəlb etmişdir. Son tunc dövründə Misir fironu III Tutmos Kipr adasını ələ keçirdi. Lakin ada ilə uzun müddətdir maraqlanan xetlər, Misirlə vuruşaraq, bu torpaqları ələ keçirməyi bacarmışdır. III Tufaliyanın dövründə Kipr Xet Krallığının hakimiyyəti altına girmiş və 120 il onun hakimiyyəti altında qalmışdır. Xet mənbələrində Kipr Alaşiya adı ilə verilmişdir. Xüsusilə Karpaz yarımadasındakı Nitoviklada məskunlaşan xetlər, hakimiyyətləri dövründə mis ehtiyaclarını buradan qarşılamış, həmçinin buranı sürgün adası olaraq istifadə etmişlər. Əmisi III Hattuşili tərəfindən taxtdan endirilən III Murşili Uhri-Teşup da daha sonradan bu adaya sürgün olunmuşdur. Kiprdə xetlərin hakimiyyəti, e.ə. 1200-cü ildə Xet Krallığının süqutu ilə başa çatdı və ada yenidən Misir fironlarının hakimiyyəti altına keçdi. Həm Misir, həm də xet hakimiyyəti dövründə Kiprin əhəmiyyətli bir ticarət məskəninə çevrilməsi səbəbilə, əsasən də Dori istilasından sonra EgeyAnadoludan bir çox millətlər Kiprə köçərək müstəmləkələr qurmuşdur.

Beləliklə, ada sivilizasiya mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Yeni gələnlər öz dillərini yaymış və ticarəti genişləndirmək üçün bir çox əlifbalar hazırlamışlar. Bu müddətdə adada həm də dulusçuluq çarxı vasitəsilə bir çox qablar hazırlanaraq xarici ölkələrə satılmışdır. E.ə. 1200–1500-cü illərdə adaya gələn yunanlar, Dori istilası nəticəsində zəifləyən mikeniyalıların yerini almışlar. Lakin, e.ə. 1150–1050-ci illər arasında baş verən zəlzələlər adanın bir çox məskunlaşma mərkəzlərinin dağılmasına səbəb olmuş və adanın tarixi müəyyən dərəcədə qaranlıq bir dövrə qədəm qoymuşdur. Anadoludan gələn semit mənşəli finikiyalılar, adanın cənub-şərq sahillərində məskunlaşaraq burada koloniyalar qurmuş və bütün adaya hakim olmuşlar. Finikiyalılar tərəfindən kitim adlandırılan Kipr türkləri, adadakı şərq mədəniyyətinin yunan mədəniyyətindən daha qədim olduğunu sübut etmək üçün finikiyalıların gəlişindən istifadə edirlər. Bu iddialara əsasən hal-hazırki Kipr türklərinin əcdadlarının finikiyalılara qədər gedib çıxması məlum olur. Finikiyalıların hakimiyyəti dövründə adada məskunlaşan digər koloniyalar şəhər krallıqlarına çevrilmiş və adada 7 şəhər krallığı qurulmuşdur. Bu krallıqlar daha çox EgeyAralıq dənizi mənşəli koloniyalardan ibarət olmuşdur. Bu səbəbdən Kipr yunanları, adada ellinizm göstəricilərinin bu dövrdə formalaşdığını və daha sonralar enozis hərəkatı altında adanın bir hissəsinin Yunanıstan ilə birləşməli olduğunu bildirmişlər.

Kiprdə Misir hakimiyyəti, II Amasisin ölümü və fars kralı I Kambizin buranı ələ keçirməsi ilə bitmişdir. E.ə. 525-ci ildə Kipr Fars İmperiyasının bəyliklərindən birinə çevrilmişdir. E.ə. 333-cü ildə Makedoniyalı İsgəndərin İss vuruşmasında farsları məğlub etməsi ilə bu bölgədə farsların hegemonluğuna son qoyulmuşdur. E.ə 323-cü ildə Makedoniyalı İsgəndərin ölümündən sonra isə varisləri ada üzərində müharibə başlatmış və Kipr krallıqlarının qısa müddətli muxtar idarəçiliyi bu dövrdə başa çatmışdır. Makedoniyalı İsgəndərin ölümü ilə Makedoniya İmperiyası parçalanmış və bu miras uğrunda böyük döyüşlər olmuşdur. İsgəndərin satraplarından biri olan I Ptolemey Misirdə Ptolomey xanədanlığını qurmuş və Kipri də öz sərhədinə qatmışdır. Bu dövrdə də mədəni tədbirlər davam etdi və Kiprdə qarışıq bir mədəniyyətin əsası qoyuldu. Ptolemeylər dövründə, e.ə. 320-ci ildə Qüdsün alınmasından sonra yəhudilər Kiprə göndərilmişdir. Yəhudilər isə uzun müddət bu adada misgərlik ilə məşğul olmuşdur.

Roma İmperiyası dövrü

1952—1974-ci illər arasında Famaqusta şəhərinin 6 km şimalında aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində ortaya çıxan antik Salamin şəhərində Roma İmperiyasına aid bir çox tarixi abidəyə rast gəlmək mümkündür.

Kipr Roma İmperiyası tərəfindən fəth edildikdən sonra, ada Anadoludakı Kilikiya əyalətinin bir hissəsi olaraq idarə edilmiş və böyük natiq olaraq qəbul edilən Mark Tulli Siseron bir müddət Kipr başçısı olaraq vəzifə etmişdir. Adanın rəhbərliyi daha sonra Roma senatına təhvil verilmiş və bir general qubernator tərəfindən idarə edilmişdir. Bu dövrdə ada dörd bölgəyə – Amatus, Lapafus, PafosSalaminə bölünmüşdür. İdarəetmə mərkəzi Pafos, ticarət mərkəzi isə Salamin olmuşdur. E.ə. 15-ci ildə Pafos şəhəri dağıldıqdan sonra sahilə təxminən 17 km məsafədə Avqusta adı altında yeni şəhər salınmışdır. İmperator Avqust, Pafosda yer alan Afrodisias məbədi əsasında Roma tanrısı Veneranın şərəfinə yeni məbəd inşa etdirmişdir. Marium, Qolqoy, Amafus, Tamassos və Soli şəhərlərində böyük mədən mərkəzləri qurulmuşdur. Roma dövründə adada sülh təmin edilmiş, mədənçilik, sənayeticarət inkişaf etdirilmiş, əldə edilən gəlirin bir hissəsi Kiprlilərə firavanlıq təmin edərkən digər hissəsi də eyni zamanda Roma xəzinəsinə köçürülmüşdür. Bundan əlavə, bu dövrdə yeni yollar, limanlar və ictimai binalar da tikilmişdir. Roma dövründə Kipr xristianlıqla tanış olmuş və bu din tədricən bütpərəstliyi əvəz etmişdir. Xristianlıq, İmperator Klavdinin dövründə Həvari Paul və Salamindən ellinistləşmiş bir yəhudi ailəsindən gələn Levit Levi tərəfindən 45-ci ildə sürətlə yayılmışdır. İki missioner, imperatorun tolerantlığı ilə xristianlığı bütün Kiprə yaymaq üçün çalışmış və yalnız xalqı deyil, həm də bir çox Roma hökmdarlarını bu dinə inandırmağı bacarmışlar. Paulus, Roma İmperiyasında xristianlığı qəbul edən ilk roma əsilli qubernator olmuşdur. Buna görə də Kipr, Roma İmperiyasında xristian tərəfindən idarə olunan ilk bölgə adını qazanmışdır. Roma imperatorları arasında Diokletiandan sonra Konstantin də xristianlığı qəbul etmişdir. 324-cü ildə Roma İmperiyası iki hissəyə bölünmüş, I Konstantin, Bosfor sahilindəki Konstantinopol adlandırılan müasir İstanbul şəhərini paytaxt etməklə Bizans İmperiyasının əsasını qoymuşdur. Belə olduqda Kipr də Bizans İmperiyasının payına düşmüşdür. Roma dövründə inkişaf edən digər maraqlı bir hadisə isə 70-ci ildə Qüds dağıdıldıqdan sonra çox sayda yəhudinin Kiprə gəlməsi olmuşdur. 115-ci ildə Kirenada başlayan Yəhudi üsyanı tezliklə Misir və bütün Kiprə yayılmışdır. Artemionun rəhbərlik etdiyi yəhudilər Salamisdəki bütün insanları qətlə yetirmişdir. İmperator Adrian və Liviya şurası bu qiyamı yatırmış, lakin yəhudilərin böyük əksəriyyəti öldürülmüş və yəhudilərin Kiprə gəlməsi qadağan edilmişdir. Lakin sonradan yəhudilər az sayda da olsa adaya gələrək, ticarətlə məşğul olmuşlar.

Bizans İmperiyası dövrü

 
647–649-ci illərdə Larnaka şəhərinin yaxınlığındaki duz gölünün sahilində inşa olunan Hala Sultan Xanəgahı Kipr adasında yerləşən ən məşhur müsəlman din mərkəzlərindən biri hesab olunur.

Bizans İmperiyasının bir hissəsi olan Kipr, 800 il boyunca Finikiya, Fələstin, SuriyaKilikiya əyalətlərinə bağlı olaraq bizanslılar tərəfindən idarə edilmişdir. Bizans dövründə Kipr, səliblərin yürüşlərinə qədər sakit bir dövr keçirmişdir. Bizans rəhbərliyi ictimai quruluşu qanunlarla öz anlayışına uyğun şəkildə düzəltmişdir. İmperator Konstantin tərəfindən çıxarılan qanuna əsasən, insanlar sərfçilər halına gətirilmiş və onların doğulduqları ərazilərdən çıxmaları qadağan edilmişdir. Torpaqları tərk edən qaçaqlar isə zəncirlənərək cəzalara məhkum olunurdu. Mərkəzi idarəetmə sisteminə əsaslı olaraq dövlət məmurları birbaşa imperatora bağlı idilər. Xalqa belə bir qanunlar qoyulsa da, zəngin torpaq sahibləri və tacirlər ilə bağlı qanunlar qüvvəyə minmədi və köhnə dövrlərdən bəri imtiyazları qorunub saxlandı. Bu dövrdə kilsə və ruhanilərlə əlaqəli əhəmiyyətli inkişaflar baş tutdu və kilsə ilə dövlət arasındakı əlaqə inkişaf etdirildi. Bizans dövründə Həvari Pavel, VarnavaMarkın ilk missionerlikləri sayəsində Kiprdə yayılmış xristianlıq, ada sakinlərinin həyatına hər cəhətdən təsir etmiş, eyni zamanda adada pravoslav kilsəsinin qurulmasına təkan vermişdir. Kiprdə güclü bir mövqeyə sahib olan bu kilsə, xalqdan, dövlət məmurlarından və ya varlı insanlardan biri tərəfindən zorla haqsızlığa məruz qalan sakinlərin mənafelərini müdafiə edən müstəqil qüvvə olmuşdur. Bizans dövründə Kipr adası ərəb dövlətlərinin də diqqətini çəkmiş və 632–964-cü illər arasında Kipr dörd dəfə mühasirəyə alınmışdır. Osman ibn Əffanın dövründə Dəməşq qubernatoru Muaviyə ibn Əbu Sufyan Əməvilər sülaləsini qurmuş və müsəlmanların 5-ci xəlifəsi olmuşdur. 1700 gəmidən ibarət donanması ilə 649-cu ildə Kipri ələ keçirmiş və müqavilə ilə müsəlmanların bu ərazidə suverenliyini qəbul etdirmişdir. Müqaviləyə görə, kiprlilər Bizans İmperiyasına verdikləri 7200 qızılın müsəlmanlara Bizansla müharibədə kömək etməməsi üçün verilməsinə razı oldular və müsəlmanların adadan baza olaraq istifadə etmələrini qəbul etdilər.

 
477-ci ildə inşa olunan, hal-hazırda neolit dövründən Roma İmperiyası dövrünə qədər olan bir çox tarixi əsəri özündə cəmləşdirən Müqəddəs Barnabas muzeyi.

Lakin kiprlilər müharibə zamanı Bizansa kömək etdikləri üçün müsəlmanlar 653-cü ildə adaya 2-ci dəfə ekspedisiya təşkil edərək müqaviləni yenidən qüvvəyə mindirdilər. Bu ekspedisiyadan sonra bəzi əsgərlər adada qalsa da, I Yezidin dövründə bütün əsgərlər geri çağrıldı. 688-ci ildə xəlifə Əbdülməlik bin Mərvan, imperator II Yustinian ilə müqavilə imzalayaraq və Kiprdən alınan verginin iki dövlət arasında paylanmasına razı olmuşdur. Lakin verginin bölüşdürülməsində problem yaşandıqda, Bizans və Ərəb müsəlmanları arasında müharibə baş verdi. Daha sonra, Əməvilər dövləti qurulduqdan sonra vergi ödəməsi müqabilində Kiprə muxtariyyət verildi və bu vəziyyət Abbasilər dövründə də davam etdi. 300 il davam edən müsəlmanların hakimiyyəti dövründə Kiprdə istehsal və ticarət inkişaf etmiş, ada Aralıq dənizindəki əhəmiyyətli ticarət məskənlərindən birinə çevrilmişdir. Ərəblərdən başqa adaya quldurlar da hücum etmiş, nəticədə bir çox kiprli öldürülmüş, mülkləri talan edilmiş və Bizans dövründə tikilən kilsələr məhv edilmişdir. 965-ci ildə II Nikiforos Kofanın dövründə Kipr yenidən Bizans hakimiyyəti altına girdi. Bizans İmperiyasının siyasi və hərbi zəifləməsi torpaq itkisinə səbəb oldu və bu Kiprə də təsir etdi. XII əsrdə Bizans İmperatorunun qardaşı oğlu Tarsus qubernatoru İsaak Komnin, ermənilərlə müharibədə əsir götürülmüş və sərbəst buraxılması üçün tələb olunan xəracın I Andronik Komninin dövründə Kiprin gəlirlərindən ödənilməsinə qərar verilmişdir. Tələb olunan xəracın bir hissəsini ödədikdən sonra sərbəst buraxılan Tarsus qubernatoru İsaak Komnin, saxta sənədlər hazırlayaraq özünü Kipr qubernatoru olaraq göstərmiş və Kipr xalqına xəracın qalan hissəsini toplamaq üçün tapşırıq vermişdir. Kipr xalqı İsaak Komninin zalım hakimiyyəti və istədikləri ağır vergilər altında çətin bir dövr keçirdilər. Üçüncü Səlib yürüşünə rəhbərlik edən ingilis kralı I Riçard, adada 7 il zalım və cani kimi məşhur olan İsaak Komninin hakimiyyətinə son vermişdir.

Osmanlı İmperiyası dövrü

 
1328-ci ildə kafedral olaraq açılan, lakin 1571-ci ildə Osmanlı İmperiyası tərəfindən bölgənin ehtiyaclarını ödəmək üçün məscidə çevrilən Lala Mustafa Paşa məscidi. Məscid, Kiprin fatehi olaraq bilinən Lələ Qara Mustafa Paşanın adını daşıyır.

Osmanlı İmperiyasının Kipr adasına olan marağı Rodos, KritMisiri ələ keçirdikdən sonra başladı. İmperiya Aralıq dənizində genişlənmiş və Kipr Osmanlıdan asılı vəziyyətə düşmüşdür. Strateji əhəmiyyətli adada quldurlar Osmanlı donanmasınaHəcc ziyarətinə gedən gəmilərə hücum etmişdir. Adaya rəhbərlik edən venesiyalıların Osmanlılara qarşı hazırladıqları planları və kiprlilərin Osmanlılardan yardım istəməsi, Osmanlıları buraya istiqamətləndirmişdir. 1489-cu ildə, venesiyalılar adanı ilhaq etdikdə, Osmanlı donanması Karpaz yarımadasına hücum edərək, çoxlu qənimət və əsir götürmüşdür. Yavuz Sultan Səlim 1517-ci ildə Misiri fəth etdikdən sonra, Kipr yenidən Osmanlı İmperiyası üçün gündəmə gəlmiş və venesiyalıların Kipr üçün məmlüklərə ödədikləri 8000 dukat vergisinin Osmanlıya ödənilməsi qərara alınmışdır. Sultan Süleyman Qanuninin dövründə, İstanbulda venesiyalılara yeni hüquqların verilməsi müqabilində Kiprdən alınan ümumi vergi 10.000 dukata qaldırıldı. Lakin Kipri itirməkdən qorxan venesiyalılar Osmanlılara qarşı çıxdı. 1521-ci ildə Rodosun Osmanlılar tərəfindən ələ keçirilməsindən sonra, venesiyalılar Kipri itirmək qorxusu ilə FamaqustaLefkoşa qalalarında istehkamlar qurmuş və xalqa qarşı təzyiqlərini daha da sərtləndirmişlər. Bununla birlikdə, venesiyalıların sadəcə Famaqusta, Lefkoşa və Kiriniyada möhkəmlənməsi və digər şəhərlərə əhəmiyyət verməməsi onları asanlıqla Osmanlıların ovuna çevirdi. 1539-cu ildə Osmanlılar Kipr, Limassola hücum edərək şəhəri yerləbir etmişdir. Osmanlılara qarşı riyakar siyasət yürüdən və quldurlarla birlikdə hərəkət edən venesiyalıların Kipri Aralıq dənizindəki pirat bazasına çevirməsi Osmanlıları Kipri ələ keçirməyə təhrik etdi. II Səlimin dövründə Misirdən ona göndərilən hədiyyələri daşıyan gəminin dəniz quldurları tərəfindən qarət edilməsi ilə birlikdə Osmanlı Kiprə yenidən ekspedisiya təşkil etmək məcburiyyətində qaldı. Ekspedisiya əsnasında qan tökülməməsi üçün Venesiyaya elçi göndərilmiş, lakin elçi həbs olunmuşdur. Buna qarşılıq olaraq Osmanlılar da öz torpaqlarında olan Venesiya elçilərini və tacirlərini həbs etdirmişdir.

 
XVI əsrin sonlarında adanı fəth edən Osmanlı ordusunun komandirinin adı şərəfinə inşa olunan Ərəb Əhməd məscidi. Klassik Osmanlı memarlığının bir nümunəsidir. 1845-ci ildə bərpa edilmişdir.

Osmanlılar 1570-ci ildə venesiyalılara kipri geri qaytarmağı təklif etmişdir. Lakin venesiyalılar bu təklifi rədd etdikdə, Osmanlılar adaya basqınlara başlamışdır. Lələ Qara Mustafa Paşanın komandanlığı altında, atlı və piyada olmaqla ümumilikdə 60.000 nəfərdən ibarət olan Osmanlı ordusu, 1570-ci il iyulun 2-də Limasola çatdı. 3 iyulda Tuzlanın ələ keçirilməsindən sonra Osmanlı ordusu Lefkoşanı mühasirəyə almaq üçün hərəkətə keçdi və 9 sentyabr 1570-ci ildə Lefkoşanı ələ keçirdi. Ada sakinlərinin Osmanlı ordusuna verdiyi dəstək xeyli fayda verdi və Kiriniya şəhəri mübarizəsiz ələ keçirildi. Osmanlı İmperiyası, bu köməyi, daha sonralar ada sakinlərinə müəyyən dərəcədə azadlıq hüquqları verərək mükafatlandırmışdır. Kiriniyadan sonra digər şəhərləri ələ keçirmək üçün hərəkətə keçən Osmanlı ordusu, Famaqustada müqavimətlə qarşılaşmış, 1570-ci ilin sentyabrında başlayan müqavimət, 4 avqust 1571-də Famaqusta qalasının komandirinin 5 maddəlik bir müqavilə ilə təslim olması ilə nəticələnmişdir. Famaqustanın ələ keçirilməsi Osmanlıların, yəni türklərin Kiprdəki suverenliyinin başlanğıcı olmuşdur. Osmanlılar adada tam rəhbərliyi ələ keçirdikdən sonra buradaki həyatı həm ümumi Osmanlı sisteminə, həm də adadakı quruluşa uyğun şəkildə qurmuşdur. Bir tərəfdən inzibati quruluş yaradarkən, digər tərəfdən Anadoludan olan türklər Kiprə yerləşdirilmişdir. Osmanlı hökmranlığından sonra adada yaşayan latınların əksəriyyəti ya ekspedisiya əsnasında öldürülmüş ya da adanı tərk etmişlər. Şəhər mərkəzlərində ümumilikdə 76 kənd və bir çox tarlalar boşaldıldı. Daha sonra, Anadolu türkləri boşaldılan ərazilərə gətirildi. 1572-ci ildə başlayan Osmanlı köçürmə siyasəti 1689-cu ildə sona çatdı. Osmanlıların hakimiyyəti dövründə Kiprin bütün sahələrinin inkişafına dəstək verilmiş, adada məscidlər, dərviş yurdları, hamamlar, fəvvarələr və müxtəlif ictimai binalar da inşa olunmuşdur. Bu gün, ikiyə ayrılan Kipr quruluşu içərisində bu abidələrin bir hissəsi Şimali Kipr, digər bir hissəsi isə Cənubi Kiprdə qalmışdır. Osmanlı dövrünə aid abidələr Şimali Kiprin Lefkoşa, Kiriniya, Lapta ve Lefka, Cənubi Kiprin isə Nikosiya, Larnaka, LimasolPafos şəhərlərində yer alır. Şimali Kiprdəki əsərlərə Bayraktar məscidi, Yeni məscid, Ərəb Əhməd məscidi, Turunçlu məscidi, İplik bazarı məscidi, Laləli məscidi, Böyük hamam, Qorqud hamamı, Ali Ruhi çeşməsi, Böyük mədrəsə çeşməsi, Piri Paşa məscidi, Seyid Məhməd ağa məscidi, Cəfər Paşa məscidi, İskele çeşməsi, Hüseyin Əfəndi çeşməsi, Osman Dərviş yurdu, Cəfər Paşa hamamı, Qırmızı hamam və Kərtikli hamamı aid edilə bilər. Cənubi Kiprdə yer alan Osmanlı əsərlərinə isə Taxtaqala məscidi, Öməriyyə hamamı, Zuhuri Tekke məscidi, Hacı Hamid bəy çeşməsi, Cami-i Kəbir, Köprülü İbrahim Ağa məscidi, Alban məscidi, Osmanlı çeşməsi, Aşağı məscid, Məhməd Əbu Bəkir hamamı aid edilə bilər.

Birləşmiş krallıq dövrü

 
Osmanlı İmperiyasının adanı Böyük Britaniyanın istəyi ilə icarəyə verməsindən sonra 12 iyul 1878-ci ildə ilk dəfə Lefkoşa qalalarında Böyük Britaniya bayrağı qaldırılmışdır.

Rusiya-Osmanlı müharibəsinin nəticəsi olaraq Rusiyaya məğlub olan Osmanlı İmperiyası adanı Birləşmiş Krallığın istəyi ilə 92.799 lirəyə icarəyə vermişdir. Ada Osmanlı mülkiyyəti olaraq qalsa da, idarəetmə tamamilə İngiltərənin əlinə keçmişdir. Ada "komissar" adlandırılan yüksək vəzifəli məmurlarla idarə olunmuşdur. 1914-cü ildə başlayan Birinci Dünya Müharibəsində, Osmanlı İmperiyası Almaniya ilə birlikdə İngiltərəyə qarşı müharibəyə başladıqdan sonra İngiltərə adanı ilhaq edərək və yeni qubernator təyin etmişdir. 1923-cü ildə imzalanan Lozanna Sülh Müqaviləsinin 21-ci maddəsinə uyğun olaraq, Birləşmiş Krallığın ilhaqı rəsmən tanındı. Kipr 1925-ci ildə kral koloniyası elan edildi və adada ilk Türkiyə Respublikası konsulluğu açıldı. 1931-ci ilin oktyabrında enozis hərəkatı əsasında yunanlar burada ingilis rəhbərliyinə qarşı qiyam qaldırdı. Belə olduqda, İngiltərə idarəetmə siyasəti daha da sərtləşdi. Yunan və türk tarixinin tədrisi, iki ölkənin bayraqlarının istifadəsi və milli qəhrəmanlarının nümayişi qadağan edildi. Daha sonradan, türk icması enozis hərəkatının əleyhinə olduqlarını açıqladı. 1943-cü ildə Kipr Türk Azlıq Təşkilatı quruldu. Lakin Kipr Türk Azlıq Təşkilatının fəaliyyətlərini yetərsiz olduğunu görən Fazıl Kiçik təşkilatdan ayrılaraq, Kipr Milli Türk Xalq Partiyasının əsasını qoydu.

II Dünya Müharibəsindən sonra, kolonializmin geniş yayıldığı dövrdə, Kipr provaslavı III Makarios seçilmişdir. 1954-cü ildə Yunanıstan, Kipr üçün millətlərin öz müqəddəratını təyin etmə hüquqlarını həyata keçirilməsi üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatına müraciət etdi. Türkiyənin də qarşı çıxdığı bu müraciət, daha sonradan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən rədd edilmişdir. 1 aprel 1955-ci ildə adada EOKA fəaliyyətə keçdi. Yunanlar arasında Enosisist–Anti-Enosisist qarşıdurması başladı. Türkiyə bu dəfə problemi həll etməyə razı oldu və 29 avqustda Londonda, İngiltərəYunanıstanın da iştirak etdiyi yığıncağa qatıldı. 15 noyabr 1957-cı ildə Türk Müqavimət Təşkilatı quruldu. 1958-ci ildə gündəmə gələn MacMillan planına əsasən Kipr, Millətlər Birliyinin üzvü olmuşdur.

Müasir dövr

 
Yavuz Çıxarma çimərliyində yerləşən, Kipr Sülh Əməliyyatı zamanı türk əsgərlərin ilk ayaq basdığı yeri simvolizə edən Qaraoğlanoğlu abidəsi.

1960-cı ildə qurulan Kipr Respublikasında, cəmiyyət qurumlarında 70% yunanlar və 30% türklər təmsil haqqına sahib olmuşdur. Lakin Kipr Respublikasının prezidenti III Makarios, 30 noyabr 1963-cü ildə 13 maddədən ibarət konstitusiya dəyişikliyi təkliflərini təqdim etdi. Maddələr arasında, Kipr türk sədrinin köməkçisinin veto hüququnun və türk bələdiyyələrinin ləğvi kimi bir çox konstitusiyanın dəyişdirilməz maddələri yer alırdı. ABŞ Prezidenti Kennedi, Makariosa bu dəyişiklik təklifini rədd etməyi məsləhət gördü və Türkiyənin bu dəyişiklikləri qəbul etməyəcəyini bildirdi. Kipr türklərinin bu dəyişikliyə qarşı çıxması ilə birlikdə 21 dekabr 1963-cü ildə Kipr türkləri ilə Kipr yunanları arasında icmalararası qarşıdurmalar baş tutdu. Bu qarşıdurmalarda Kipr türklərinin hökumətdəki təmsilçiliyi sona çatmış, bir çox yerlərdə türklərə qarşı soyqırımlar baş vermiş oldu. Təxminən 25.000 Kipr türkü qaçqın oldu və anklavlarda yaşamağa məcbur qaldı. Bu dövrdə yunan rəhbərliyinin Kipri ilhaq etməsi haqqında olan Akritas planı mətbuatda yayıldı və vəziyyət daha da gərginləşdi. 1967-ci ildə yenidən yunan hücumları başladı. Yunan ordusunun 15.000 əsgəri adada qeyri-rəsmi olaraq yerləşdirildi. YunanıstanTürkiyənin baş nazirləri arasında türklərə qarşı davam edən haqsızlıqları dayandırmaq üçün yığıncaq təşkil edildi və Türkiyə Ordusunun müdaxilə edəcəyi açıqlandı. Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökumətin Kiprə müdaxilə etməsinə icazə verdi. Türk təyyarələri Kipr üzərində uçmağa başladı. Donanma və desant birlikləri hərəkətə keçdi. Lakin ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Yunanıstan ordusunu geri çəkdi və Türkiyənin həyata keçirdiyi hərbi əməliyyat dayandırıldı. Yunanıstan qoşunları üç türk kəndindən geri çəkildi. Daha sonra, 1964-cü ildə Rauf Denktaş gizli şəkildə Kiprə getdi. Bir müddət sonra yunanlar tərəfindən həbs olunan Denktaş, TürkiyəABŞ-ın etirazı üzərinə sərbəst buraxılaraq Türkiyəyə göndərildi.

Kipr Sülh Hərəkatı zamanı şəhid olmuş türk əsgərlərinin şərəfinə tikilən Kiriniyada inşa edilmiş Qaraoğlanoğlu xiyabanı.

1970-ci illərin əvvəllərində Yunanıstanı idarə edən hərbi xunta, II Makariosun apardığı siyasət və enoziya yolunda irəliləmənin olmamasından narazı qaldı. 15 iyul 1974-cü ildə hərbi xunta Kipr Milli Qvardiya Birliyinə, Kipr prezidentini istefaya göndərməyi və adanın yunan zabitləri tərəfindən idarə edilməsini əmr etdi. Həmin gün Lefkoşada yerləşən Prezident Sarayı Kipr Milli Qvardiya Birliyi tərəfindən basılmış və II Makarios istefaya göndərilmişdir. Daha sonra Nikos Sampson yeni hökumətin dövlət başçısı elan edilmişdir. Hər nə qədər milliyətçi yunanlar tərəfindən çevrilişlər baş tutsa da, Kipr Yunanıstanla birləşmədi və müstəqilliyi davam etdirildi. Lakin, Türkiyə Respublikası baş verən çevrilişlərdən narahatçılığını bildirmiş, 20 iyul 1974-cü ildə Türkiyə baş naziri Bülənt Əcəvitin həyata keçirdiyi plana uyğun olaraq, istifadə etdiyi "Ayşə tətilə getsin" şifrəsi ilə Kiprdə hava əməliyyatı başlatmışdır. Türk qoşunları adaya endikdən qısa müddət sonra adanın böyük şəhərlərindən biri olan Kiriniyaya daxil oldular və qısa müddət sonra Lefkoşaya doğru hərəkət etməyə başladılar. Lakin, qısa müddət sonra atəşkəs elan olundu və əməliyyat yarımçıq qaldı. Müvəqqəti atəşkəs elan olunsa da, yunan qoşunlarının bu atəşkəs qaydalarına tabe olmamaları nəticəsində, Türk qoşunları 13 avqustda yenidən irəliləməyə başladı. 14 avqustda paytaxt Lefkoşaya, 15 avqustda isə LefkaQazimağusaya daxil olan qoşunlar sürətlə hərəkət etməyə başladı. Ancaq, beynəlxalq təzyiqlər nəticəsində atəşkəs elan edildi və adanın 37%-i türklərin nəzarətinə keçdi. Şimalda yaşayan 170.000 Kipr yunanı ərazidən köçürüldü və qısa müddət sonra 50.000 Kipr türkü və daha sonra Türkiyəyə gələn immiqrantların çoxu buraya yerləşdirildi. Kipr əməliyyatından sonra 1976-cı ildə Kipr Türk Federal Dövləti quruldu. 15 noyabr 1983-cü ildə Kipr Türk Federasiya Dövlət Şurası, öz müqəddəratını təyin etmə hüququndan istifadə edərək yekdilliklə qəbul edilmiş bir qərarla Şimali Kipr Türk Respublikasını elan etdi. Qurucu prezident Rauf Denktaş, dövlətin qurulması haqqında bəyənnaməni oxudu. Şimali Kipr Türk Respublikasının qurulması, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurası da daxil olmaqla Kipr Respublikası, Yunanıstan və bir çox başqa dövlətlərin mənfi reaksiyalarına səbəb oldu. Təhlükəsizlik Şurası 18 noyabrda çıxardığı bir qərarla ölkənin müstəqillik qərarını qınadı. 13 may 1984-cü il tarixində isə Təhlükəsizlik Şurası 550 saylı qərarı ilə Şimali Kipr Türk Respublikasının separatçı bir hərəkat olduğunu elan etdi. Kipr münaqişəsi dünya gündəminə gəldiyindən bəri, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən adanı birləşdirmək üçün bir çox fəaliyyət həyata keçirildi. Lakin onlardan heç birində nəticə əldə olunmadı. Bu fəaliyyətlərdən ən böyüyü 2004 Annan Planı, Kipr yunanlarının rədd etməsi ilə reallaşmadı. 1 may 2004-cü ildə bütün adanı təmsil edən Kipr Respublikası Avropa İttifaqına daxil oldu.

Coğrafiya

Adanın üçdə birini təşkil edən Şimali Kipr, 3.355 kvadrat kilometr əraziyə sahibdir. Şimali Kipr ətrafındaki ölkələrdən Türkiyəyə 70 km, Suriyaya 110 km, Misirə 370 km, Yunanistanın Krit adasına 550 km məsafədə yerləşir.

Biomüxtəliflik

İqlim

İqtisadiyyat

Turizm

İnfrastruktur

Siyasət

Əhali

Təhsil

İnzibati bölgü

Şimali Kipr Türk Respublikası inzibati baxımdan altı ilçəyə bölünür. İlçələr, dövlətin ən yüksək inzibati vahididir. Bu ilçələr isə ümumilikdə on iki bucağa bölünmüşdür. Hər bir ilçə, milli hökumətin yerli təmsilçisi olan bələdiyyə başçısı tərəfindən idarə olunur. Bələdiyyə başçısı mərkəzi hökumət ilə əlaqə saxlayır və bölgədəki fəaliyyətləri mərkəzi hökumətə bildirir. İlçələr Türkiyə Daxili İşlər Nazirliyinə bağlıdır və bələdiyyə başçıları nazirlik tərəfindən seçilir. Parlament seçkilərində ilçələr seçim statusuna sahibdir və millət vəkilləri ilçə bazasında seçilir. Lakin bu sistemin regionalizmə səbəb olduğu və mənfi təsir göstərdiyi tənqid olunaraq və dəyişdirilməsi təklif edilmişdir.

Gözəlyurd və İskələ ilçələri 1998-ci ildə qurulmuşdur. Bu tarixdən əvvəl Gözəlyurd Lefkoşa ilçəsinin, İskələ isə Qazimağusa ilçəsinin tərkibində yer almışdır. Bu dövrdə Mehmetçik və Lefka ilçə statusunu almaq üçün namizəd göstərilsə də, daha sonradan seçilməmişdir. 27 dekabr 2016-cı il tarixli Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti Məclisinin yekdil qərarına əsasən, Lefka Gözəlyurd ilçəsindən ayrılaraq, ilçə statusu qazanmışdır.

 
Şimali Kipr Türk Respublikasının (çəhrayı) idarəetməsi altında olan 5 ilçə və Kipr Respublikası (ağ). İki ölkəni bir-birindən ayıran, həmçinin adanı yarıya bölən BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən çəkilən təhlükəsiz xətt (qara).
Gerb Ad Orijinal adı Əhali Sahəsi (km2) İnzibati mərkəzi
  Lefkoşa ilçəsi (türk. Lefkoşa) 85 579 502,19 Lefkoşa
  Qazimağusa ilçəsi (türk. Gazimağusa) 69 838 997,44 Qazimağusa
  Girnə ilçəsi (türk. Girne) 73 577 690,20 Girnə
  Gözəlyurd ilçəsi (türk. Güzelyurt) 18 946 381,23 Gözəlyurd
  İskələ ilçəsi (türk. İskele) 23 098 773,99 İskələ

Din

Mədəniyyət

Musiqi və xalq rəqsləri

Ədəbiyyat

Kinematoqrafiya

Teatr

İdman

Mətbəx

Mənbə

İstinadlar

  1. Atasoy, Ahmet. "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin nüfus coğrafyası" (PDF). mku.edu.tr (türk). 6 oktyabr 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  2. "Kuzey Kıbrıs'ta Din ve İnanç". gezimanya.com (türk). 8 noyabr 2016. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  3. Hürriyet (6 oktyabr 2020). "KKTC nüfusu kaç? KKTC 2020 nüfus bilgileri". MSN (türk). 7 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2020.
  4. "KKTC Ekonomik Göstergeler raporu" (PDF). kei.gov.tr (türk). 1 iyul 2018. səh. 5. 7 oktyabr 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2020.
  5. Mort, Françoise Le (16 may 2016). "Kıbrıs Adası'nda çanak-çömleksiz neolitik dönemde görülen gömme uygulamaları". tubaar.tuba.gov.tr (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020. (#redundant_parameters)
  6. Vasıf, Şahoğlu (20 mart 2020). "Kıbrısın İlk Koalizasyonu Seramik Öncesi Neolitiğin Erken Dönemi" (PDF). acikders.ankara.edu.tr (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020. (#redundant_parameters)
  7. Bodet, Cédric. "Neolithic Cyprus: An isolated reflection of the mainland" (PDF). tinaturk.org (türk). səh. 8,9,10. 8 oktyabr 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  8. Bellwood, Peter (19 yanvar 2005). "First Farmers: The Origins of Agricultural Societies". researchgate.net (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020. (#redundant_parameters)
  9. Division, Claitors Publishing; Staff, Library of Congress, Federal Research Division; Division, Library of Congress Federal Research (1993). Cyprus: A Country Study (ingilis). Federal Research Division, Library of Congress. səh. 5. ISBN 978-0-8444-0752-4. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  10. Sarınay, Yusuf (2000). Osmanlı idaresinde Kıbrıs: nüfusu-arazi dağılımı ve Türk vakıfları (türk). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. səh. 8. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  11. Kretschmer, Paul (1896). "Einleitung in die Geschichte der griechischen Sprache". Kembric Universiteti (alman). səh. 505. 8 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  12. Karagiōrgēs, Basos; Karageorghis, Vassos (2002). Early Cyprus: Crossroads of the Mediterranean (ingilis). J. Paul Getty Museum. ISBN 978-0-89236-679-8. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  13. Karageorghis, Vassos (1969). Cyprus (ingilis). Barrie & Rockliff the Cresset P. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  14. Artam, Ksenia. "Britons in Cyprus, 1878-1914". academia.edu (ingilis). səh. 50. 6 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2020.
  15. Kaya, Kübra (8 may 2017). "Prehistorik Dönemde Kıbrıs Neolitiği". arkeopolis.com (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  16. Michalopoulos, Dimitris (6 fevral 1959). "Konstantinos Karamanlis and the Cyprus Issue, 1955-1959". academia.edu (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  17. Akçay, Ekrem Yaşar (2 noyabr 2018). "Roma Dönemi'nde Kıbrıs'ın Yaşadığı Dönüşüm". dergipark.org.tr (türk). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. səh. 138,139,141. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  18. "Kıbrıs'ta bakır endüstrisinin geçmişi". yeniduzen.com (türk). 6 noyabr 2013. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  19. Michaelides, Daellou; Kassianidou, Vasiliki; Merrillees, Robert (2009). Egypt and Cyprus in Antiquity (ingilis). Oxbow Books. ISBN 978-1-78297-301-0. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  20. Solsten, Eric (1943). "Cyprus : a country study". loc.gov (ingilis). Konqres Kitabxanası. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  21. "Cyprus History: Beginning of the Egyptian Rule in Cyprus". cypnet.co.uk (ingilis). 13 fevral 2006. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  22. Knapp, A. Bernard (11 sentyabr 2013). "Cyprus and Egypt in the Late Bronze Age". Journal of Ancient Egyptian Interconnections (ingilis). 1–9. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  23. Konqres Kitabxanası. "Ancient Period of Northern Cyprus". countrystudies.us (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  24. Kassianidou, Vasiliki; Michaelides, Demetrios; Merrillees, Robert (26 yanvar 2009). "Egypt and Cyprus in Antiquity". researchgate.net (ingilis). Research Gate. səh. 23,25. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020. (#redundant_parameters)
  25. "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti". iusarc.org (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  26. Kondakova Theodorou, Evgeniya (1 iyul 2018). "Ceramics and Pottery | Cyprus For Travellers". cyprusfortravellers.net (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  27. ODTÜ. "İlk Çağlarda Kıbrıs". users.metu.edu.tr (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  28. Maier, F. G. (1994). "Cyprus and Phoenicia". The Cambridge Ancient History: Volume 6: The Fourth Century BC (ingilis). Cambridge University Press. 297–336. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  29. Cannavò, Anna (13 fevral 2014). "The Cypriot Kingdoms in the Archaic Age: a Multicultural Experience in the Eastern Mediterranean". archives-ouvertes.fr (fransız). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  30. Rawlinson, George (2018). History of Phoenicia (ingilis). e-artnow. səh. 128. ISBN 978-80-272-4418-8. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  31. Hill, George (2010). A History of Cyprus (ingilis). Cambridge University Press. səh. 93,94,95. ISBN 978-1-108-02062-6. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  32. Rollin, Charles (1851). The Ancient History of the Egyptians, Carthaginians, Assyrians, Babylonians, Medes and Persians, Grecians, and Macedonians (ingilis). W. Tegg and Company. səh. 54. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  33. "Legends and Crusaders - North Cyprus Travel Guide". directtraveller.com (ingilis). 9 iyun 2018. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  34. Finegan, Jack (2014). The Archeology of the New Testament: The Mediterranean World of the Early Christian Apostles (ingilis). Routledge. səh. 75. ISBN 978-1-317-60505-8. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  35. Ring, Trudy; Watson, Noelle; Schellinger, Paul (2013). Southern Europe: International Dictionary of Historic Places (ingilis). Routledge. səh. 599. ISBN 978-1-134-25958-8. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  36. Cesnola, Luigi Palma di (2015). Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs, and Temples (ingilis). Cambridge University Press. səh. 28. ISBN 978-1-108-07861-0. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  37. Panteli, Stavros (2003). Place of Refuge: A History of the Jews in Cyprus (ingilis). Elliott & Thompson. səh. 17, 23, 107. ISBN 978-1-904027-07-2. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  38. Horst, Pieter Willem van der (2006). Jews and Christians in Their Graeco-Roman Context: Selected Essays on Early Judaism, Samaritanism, Hellenism, and Christianity (ingilis). Mohr Siebeck. səh. 27, 28, 29. ISBN 978-3-16-148851-1. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  39. "Cyprus Exploration Fund (Biographical details)". Britaniya muzeyi. 13 dekabr 2018 tarixində .
  40. "Cilicia, Cyprus, and Syria – Bible Mapper Blog". biblemapper.com (ingilis). 7 dekabr 2019. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  41. Museum, J. Paul Getty (1997). Chalcolithic Cyprus (ingilis). Getty Publications. səh. 167, 168, 169. ISBN 978-0-89236-207-3. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  42. "Ancient History of Cyprus". hellenicaworld.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  43. "Aphrodisias Kazıları - Hellenistik ve Augustus". aphrodisias.classics.ox.ac.uk (türk). 3 may 2019. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  44. Edmondson, Jonathan (2014). Augustus (ingilis). Edinburgh University Press. səh. 71. ISBN 978-0-7486-9538-6. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  45. Sherk, Robert K. (1984). Rome and the Greek East to the Death of Augustus (ingilis). Cambridge University Press. səh. 91, 92, 93. ISBN 978-0-521-27123-3. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  46. Karageorghis, Vassos; Peltenburg, E. J.; Swiny, Stuart; Museum, British (1979). Cyprus BC: 7000 Years of History (ingilis). British Museum Publications for the Trustees of the British Museum. ISBN 978-0-7141-1266-4. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  47. Early Christianity in Asia Minor and Cyprus: From the Margins to the Mainstream (ingilis). BRILL. 2019. ISBN 978-90-04-41080-0. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  48. Cobham, Claude Delaval (1908). "Excerpta Cypria: materials for a history of Cyprus; tr. and transcribed, with an appendix on the bibliography of Cyprus". archive.org (ingilis). Cambridge: University Press. səh. 44, 45. 8 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  49. "The Effects of the Diocletian Persecutions on Early Christianity". janetthomas.wordpress.com (ingilis). 16 may 2012. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  50. "The Tenth Persecution, Under Diocletian, A.D. 303 - Fox's Book of Martyrs". biblestudytools.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  51. Mirbagheri, Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus (ingilis). Scarecrow Press. səh. 201, 202. ISBN 978-0-8108-6298-2. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  52. "Byzantium in Cyprus". fergusmurraysculpture.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  53. "A brief history of Cyprus- Byzantine period". whatson-northcyprus.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  54. Konnari, Angel Nicolaou; Schabel, Christopher David (2005). Cyprus: Society And Culture 1191-1374 (ingilis). BRILL. səh. 346. ISBN 978-90-04-14767-6. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  55. Smallwood, E. Mary (2001). The Jews Under Roman Rule: From Pompey to Diocletian : a Study in Political Relations (ingilis). BRILL. səh. 412. ISBN 978-0-391-04155-4. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  56. Fuks, Alexander (1984). Social Conflict in Ancient Greece (ingilis). BRILL. səh. 350. ISBN 978-965-223-466-7. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  57. Syneleusis, Cyprus Hellēnikē Koinotikē (1964). Cyprus: A Handbook on the Island's Past and Present (ingilis). Publications Department, Greek Communal Chamber. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  58. Constantine, Gus (2015). Escaping Cyprus (ingilis). CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1-5075-4720-5. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  59. Cesnola, Alessandro Palma di (2015). Salaminia (Cyprus) (ingilis). Cambridge University Press. səh. 4, 5, 6. ISBN 978-1-108-07862-7. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  60. "The History of the Orthodox Church of Cyprus". atlantaserbs.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  61. Hackett, John (2018). A History of the Orthodox Church of Cyprus: From the Coming of the Apostles Paul and Barnabas to the Commencement of the British Occupation (A.D. 45-A (ingilis). FRANKLIN CLASSICS TRADE Press. ISBN 978-0-353-58840-0. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  62. Hackett, J. (1901). A History of the Orthodox Church of Cyprus, from the Coming of the Apostles Paul and Barnabas to the Commencement of the British Occupation (A.D. 45-A.D. 1878), Together with Some Account of the Latin and Other Churches Existing in the Island, by J. Hackett, ... (ingilis). Methuen. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  63. Varnava, Andrekos; Michael, Michalis N. (2013). The Archbishops of Cyprus in the Modern Age: The Changing Role of the Archbishop-Ethnarch, their Identities and Politics (ingilis). Cambridge Scholars Publishing. səh. 47. ISBN 978-1-4438-5081-0. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  64. Bey, Ali (1816). Travels of Ali Bey [pseud.] in Morocco, Tripoli, Cyprus, Egypt, Arabia, Syria, and Turkey: Between the Years 1803 and 1807 (ingilis). M. Carey. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  65. Darke, Diana (2008). North Cyprus (ingilis). Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-244-6. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  66. Rajan, V. G. Julie (2015). Al Qaeda's Global Crisis: The Islamic State, Takfir and the Genocide of Muslims (ingilis). Routledge. ISBN 978-1-317-64537-5. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  67. "St Barnabas Manastırı (İkon ve Arkeoloji Müzesi) - Magosa / Bilgi ve Fotoğraflar". kibris.com.tr (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  68. "St. Barnabas Manastırı". northcyprusuk.com (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  69. Gibb, Hamilton A. R. (1958). Arab-Byzantine Relations under the Umayyad Caliphate (ingilis). 219–233. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  70. Zavagno, Luca (13 oktyabr 2013). "Two hegemonies, one island: Cyprus as a "Middle Ground" between the Byzantines and the Arabs (650-850 A.D.)". researchgate.net (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  71. Applications, Creative Media (2004). The Middle East: Bahrain, Cyprus, Egypt (ingilis). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-32923-4. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  72. Demand, Nancy H. (2012). The Mediterranean Context of Early Greek History (ingilis). John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4051-5551-9. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  73. Cyprus Embassy Newsletter (ingilis). Embassy of Cyprus, Press & Information Office. 1997. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  74. Clune, Frank; Stephensen, Percy Reginald (1962). The Pirates of the Brig Cyprus (ingilis). Hart-Davis. 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  75. ODTÜ. "Kuzey Kıbrıs Bizans Dönemi". users.metu.edu.tr (türk). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  76. "Isaac Comnenos, the Emperor of Cyprus". newsincyprus.com (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  77. "Isaac Komnenos of Cyprus". Academic Dictionaries and Encyclopedias (ingilis). 8 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  78. Gazioğlu, Ahmet C. (1994). Kıbrıs'ta Türkler, 1570-1878: 308 yıllık Türk dönemine yeni bir bakış (türk). Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  79. Sicker, Martin (2000). The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna (ingilis). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-96892-2. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  80. Hürriyet ansiklopedik yıllığı (türk). Hürriyet. 1981. səh. 198. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  81. Özkul, Ali Efdal (2005). Kıbrıs'ın sosyo-ekonomik tarihi, 1726-1750 (türk). İletişim. səh. 38. ISBN 978-975-05-0352-8. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  82. Göyünç, Nejat (1997). Türk dünyası araştırmaları (türk). Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  83. Oberling, Pierre; Erdoğan, Mehmet (1987). Bellapais'e giden yol: Kıbrıs Türklerinin Kuzey Kıbrıs'a göçü (türk). Gnkur. Basımevi. ISBN 880330007. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  84. Afyoncu, Erhan (17 yanvar 2020). "The conquest of Cyprus 448 years ago and dominance in East Med". Daily Sabah (ingilis). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  85. Michael, Michalis N.; Gavriel, Eftihios; Kappler, Matthias (2009). Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture (ingilis). Otto Harrassowitz Verlag. səh. 52. ISBN 978-3-447-05899-5. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  86. Heikell, Rod and Lucinda (2018). Turkish Waters and Cyprus Pilot (ingilis). Imray, Laurie, Norie and Wilson Ltd. ISBN 978-1-78679-144-3. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  87. Jennings, Ronald (1992). Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640 (ingilis). NYU Press. ISBN 978-0-8147-4318-8. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  88. Hill, Sir George Francis (1940). A History of Cyprus: The Ottoman province; the British colony, 1571-1948 (ingilis). University Press. ISBN 978-0-521-05262-7. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  89. "A Brief History of Cyprus - Ottoman Period". whatson-northcyprus.com (ingilis). 3 mart 2011. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  90. "Kıbrıs 447 yıl önce II. Selim döneminde Türk hakimiyetine girdi". TRT Haber (türk). 31 iyul 2018. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  91. İslam Ensiklopediyası (9 may 2020). "Kıbrıs hakkında | Kıbrıs ne zaman fethedildi? Kıbrıs Türkleri ve Kıbrıs savaşı..." Sabah (türk). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  92. Özkül, Ali Efdal; Tufan, Hüseyin; Özsezer, Mete (2 mart 2017). (PDF). Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi (türk). Karabük Universiteti. VI cild (II buraxılış): 16. ISSN 2147-0626. 2020-10-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020. (#invalid_param_val)
  93. Afyoncu, Erhan (21 iyul 2019). "Osmanlı Devleti'nin Doğu Akdeniz'deki ana karaları ele geçirmesinin ardından Kıbrıs stratejik olarak önem kazanmıştı. II. Selim döneminde Doğu Akdeniz'deki hakimiyetin tamamlanması için 448 yıl önce Venedik'in kontrolündeki Kıbrıs bir yıl süren bir kuşatma sonucunda, binlerce şehit verilerek fethedilmiştir". Sabah (türk). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  94. "Kıbrıs Adası'nı Osmanlılar fethetti". havadiskibris.com (türk). 3 avqust 2013. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  95. Akbulut, İlhan (1998). Osmanlı İmparatorluğu döneminde Osmanlı ve Kıbrıs adalet düzeni (türk). Cem Ofset. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  96. ODTÜ (1 noyabr 2013). "Kıbrıs'ta Osmanlı Türk dönemi". users.metu.edu.tr (türk). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  97. Afyoncu, Erhan (16 fevral 2020). "Erhan Afyoncu - Kıbrıs'ı 70 bin şehit ve bir donanma kaybederek fethetmiştik". ahaber.com (türk). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  98. Oktay, H. Emre. Kıbrıs Sorunu: Türk Tarihinin Kayıp Yılları (türk). Akis Kitap. səh. 15, 16. ISBN 978-605-129-152-9. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  99. Akçam, Zeki (2017). Serdarlı (Çatoz) Köyü Monografisi ve Ağzı (türk). Hiperlink eğit.ilet.yay.san.tic.ve ltd.sti. ISBN 978-605-2015-48-3. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  100. Keser, Prof Dr Ulvi; Uğurtay, D. Uğur (2019). Psikolojik harp bağlamında Kıbrıs’ta stratejik güç; su (türk). Hiperlink Eğitim İletişim Yayım Sanayi Ticaret ve Toplumu. ISBN 978-605-281-214-3. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  101. Bağışkan, Tuncer (2005). Kıbrıs'ta Osmanlı-Türk eserleri (türk). Kuzey Kıbrıs Müze Dostları Derneği. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  102. Çağnan, Çiğdem (7 mart 2018). "Güney Lefkoşa'da Osmanlı Dönemi Camileri / Ottoman Period Mosques in South Nicosia". researchgate.net (ingilis). Journal of History Culture and Art Research. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  103. "Kıbrıs'ta Görülesi Osmanlı Eserleri". aysetatilde.com.tr (türk). 1 mart 2019. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  104. "KKTC Cumhurbaşkanı Akıncı, "Osmanlı döneminden kalma eserler bizim bu adadaki varlığımızın tapu senetleridir"". dunyabulteni.net (türk). 15 aprel 2018. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  105. Çağnan, Çiğdem (31 mart 2018). "Güney Lefkoşa'da Osmanlı Dönemi Camileri / Ottoman Period Mosques in South Nicosia". Journal of History Culture and Art Research (türk). 542–552. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  106. Acar, Ali (21 fevral 2018). "Renting to Cyprus to the United Kingdom | Ottoman Empire | Greece". Scribd (ingilis). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  107. Türk Tarix Qurumu (15 mart 2009). (PDF). ttk.org.tr (türk). 2011-11-24 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  108. Çetintaş, Cengiz (2019). LOZAN KONFERANSI VE LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI: TBMM Tutanaklarında Kurtuluş Savaşı (türk). Cengiz Çetintaş. ISBN 978-605-81383-9-1. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  109. Barosu, İstanbul (2007). 84. yılında Lozan antlaşması: Orhan Apaydın Konferans Salonu, 20 Temmuz 2007 (türk). İstanbul Barosu Yayınları. səh. 61. ISBN 978-9944-234-15-3. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  110. Mallinson, William (2020). Britain and Cyprus: Key Themes and Documents Since World War II (ingilis). Bloomsbury Academic. səh. 34. ISBN 978-1-350-16560-1. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  111. Doe, John (9 oktyabr 2017). "Historical Development". eacea.ec.europa.eu (ingilis). Eurydice - European Commission. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  112. Orhun, Fatma Çalik (2019). K.K.T.C. Cumhurbaşkanı Rauf R. Denktaş’ın Annan planı sürecindeki mücadelesi (ingilis). Hiperlink eğit.ilet.yay.san.tic.ve ltd.sti. səh. 61. ISBN 978-605-281-207-5. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  113. An, Ahmet (2006). Kıbrıslı Türklerin siyasal tarihi: (1930-1960) : basının aynasında Kıbrıslı Türklerin unutturulan siyasal geçmişi ve liderlik kavgaları (türk). A. An. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  114. Cyprus), Makarios III (Archbishop of (1965). Cyprus: Greek Expansionism Or Independence (ingilis). Turkish Tourism and Information Office. səh. 1, 2. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  115. Cyprus, Makarios III Archbishop of (1974). Archbishop Makarios on the Invasion of Cyprus (ingilis). 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  116. Books, LLC (2010). Cypriot Politicians: Makarios Iii, Nikos Sampson, Andreas Demetriou, Tassos Papadopoulos, Dimitris Christofias, Spyros Kyprianou (ingilis). General Books LLC. ISBN 978-1-157-09050-2. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  117. Carter, David (2010). Aphrodite's Killers: Cyprus, the EOKA Conflict and the Road to Partition (ingilis). Downlow Productions. ISBN 978-0-9537170-1-9. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  118. Hoffmeister, Frank (2006). Legal Aspects of the Cyprus Problem: Annan Plan And EU Accession (ingilis). Martinus Nijhoff Publishers. səh. 12. ISBN 978-90-04-15223-6. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  119. Varnava, Andrekos (1960). "Reinterpreting Macmillan's Cyprus Policy, 1957-1960". academia.edu (ingilis). səh. 79. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  120. "Yavuz Çıkartma Plajı'ndaki Özgürlük Anıtı yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya!". kibrispostasi.com (türk). 6 avqust 2018. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  121. "The Cyprus Conflict". 17 fevral 2007 tarixində .
  122. (PDF). Eastern Mediterranean University. 11 mart 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2014. The fact that the decision of the SCCC would not be implemented by Makarios was made quite clear. Non-implementation of the decision of a Constitutional Court is sufficient reason to compel the resignation of its President
  123. "Majority rule means war". 19 iyul 2011 tarixində .
  124. Stephen, Michael (1987). "Cyprus: Two Nations in One Island". Bow Educational Briefing №5. London. 1–7. 1 iyul 2007 tarixində .
  125. (yunan). Supreme Court of Cyprus. 25 mart 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2014.
  126. Çay, M. Abdulhalûk (1989). Kıbrıs'ta kanlı Noel, 1963 (türk). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. ISBN 978-975-456-019-0. 15 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2020.
  127. "Kanlı Noel katliamı unutulmadı". TRT Haber (türk). 22 dekabr 2019. 15 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2020.
  128. Keser, Ulvi (3 yanvar 2011). "21 Aralık 1963 Kumsal Faciası ve Bugüne Yansımaları". dergipark.org.tr (türk). 16 Ağustos 1960 tarihinde Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti Rumların Enosis hayalleri yüzünden uzun süre yaşamaz ve Kıbrıs tarihine Kanlı Noel olarak geçen ve 21 Aralık 1963 günü patlak veren saldırılar başlar. səh. 94. 15 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2020.
  129. Uras, Umut (8 iyun 2012). "Kıbrıs sorunu ve Türkiyeli göçmenler". Əl-Cəzirə (türk). 14 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.
  130. Konuk, Nebiye (3 may 2018). "Kıbrıslı Türklerin Göçmenlere Bakışı | Perspectives Of Turkish Cypriots Towards Immigrants". dergipark.org.tr (türk). Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi. 14 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.
  131. Konuk, Nebiye (1 iyun 2018). "Kıbrıslı Türklerin Göçmenlere Bakışı". researchgate.net (türk). 14 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.
  132. Keser, Ulvi (12 dekabr 2006). "Kıbrıs'da göç haraketleri ve 1974 sonrasında yaşanan haraketlilikler" (PDF). ataturkilkeleri.deu.edu.tr (türk). Kıbrıs adası neredeyse bütün tarih boyunca tam bir göçler adası olmuştur. Adanın 1878 yılında Osmanlı eline geçmesiyle başlayan süreç Birinci ve İkinci Dünya Savaşı, hemen ardından 1960 Kıbrıs olayları ile devam etmiş ve 1974 yılında Nikos Sampson’un kendisini de facto bir durumla Makarios’u devirip cumhurbaşkanı ilan ettiği döneme kadar gelmiştir. 14 oktyabr 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.
  133. . European Court of Human Rights. 10 sentyabr 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2014.
  134. "Cyprus — The Republic of Cyprus". Country Studies. Library of Congress. 12 oktyabr 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 9 fevral 2009.
  135. Solsten, Eric. "Cyprus — Intercommunal Violence". Country Studies. Library of Congress. 23 iyun 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 25 may 2012.
  136. Oberling, Pierre (1982). The road to Bellapais. Social Science Monographs. səh. 120. ISBN 9780880330008. 26 dekabr 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 9 fevral 2018. According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963–1964 crisis.
  137. Hadar, Leon (16 noyabr 2005). . Antiwar.com. 16 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 may 2007.
  138. "UNFICYP: a living fossil of the Cold War". Cyprus-Mail. 9 March 2014. 9 mart 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 18 mart 2014.
  139. "UN SG S/5950 Report" (PDF). 10 September 1964. paragraph 180. 24 sentyabr 2015 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 6 iyul 2014.
  140. "Karaoğlanoğlu Şehitliği'ne ilgi oldukça yoğun". kibrisligazetesi.net (türk). 14 iyul 2008. 3 yanvar 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  141. "Kıbrıs Barış Harekatı'nın ruhu burada yaşatılıyor". haber7.com (türk). 21 iyul 2020. 9 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2020.
  142. Carment, David; James, Patrick; Taydas, Zeynep (2006). Who Intervenes?: Ethnic Conflict and Interstate Crisis. Ohio State University Press. səh. 189. ISBN 978-0-8142-1013-0. 17 October 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2015.
  143. Cook, Chris; Diccon Bewes (1997). What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-century History. Routledge. səh. 65. ISBN 1-85728-533-6.
  144. Strategic Review, Volume 5. United States Strategic Institute. 1977. səh. 48.
  145. Allcock, John B. (1992). Border and territorial disputes. Longman Current Affairs. səh. 55. ISBN 978-0-582-20931-2.
  146. "Links to documents". United Nations. 9 September 2002. 2 noyabr 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 14 fevral 2014.
  147. Murat Metin Hakki (2007). The Cyprus Issue: A Documentary History, 1878–2006. I.B.Tauris. 194–195. ISBN 978-1-84511-392-6.
  148. Bahcheli, Tozun; Bartmann, Barry; Srebrnik, Henry Felix (2004). De Facto States: The Quest for Sovereignty. Psychology Press. səh. 168. ISBN 978-0-7146-5476-8. 5 September 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 20 iyun 2015. ...the number of settlers was disputed between Turkish and ...
  149. . Famagusta Gazette. 30 yanvar 2014. 18 mart 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 October 2014.
  150. Rainsford, Sarah (21 noyabr 2006). "Bones of Cyprus missing unearthed". BBC News Online. 3 February 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 14 fevral 2014.
  151. . Turkish Republic of Northern Cyprus Ministry of Foreign Affairs. 22 mart 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 aprel 2016.
  152. "Immovable object". The Economist. 21 oktyabr 2010. 7 dekabr 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 23 avqust 2012.
  153. Ker-Lindsay, James; Faustmann, Hubert (2008). The Government and Politics of Cyprus. Political Science. 253. ISBN 978-3-03911-096-4.
  154. Thompson, Wayne C. (2014). Western Europe. Rowman & Littlefield. səh. 307. ISBN 978-1-4758-1230-5.
  155. Sertoglu, Kamil; Ozturk, Ilhan (2003). Application of Cyprus to the European Union and the Cyprus Problem (ingilis). 54–70. 14 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.
  156. Nugent, Neill (1 mart 2006). "Cyprus and the European Union: The Significance of its Smallness, Both as an Applicant and a Member". Journal of European Integration (ingilis). 51–71. 14 oktyabr 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2020.

Biblioqrafiya

Xarici keçidlər

  • Zypern Times: Şimali Kipr Xəbərləri
  • Şimali Kipr Türk Respublikası Prezidenti

Həmçinin bax

şimali, kipr, türk, respublikası, şimali, kipr, türk, kuzey, kıbrıs, rəsmi, adı, ilə, quzey, qıbrıs, türk, cümhuriyyəti, türk, kuzey, kıbrıs, türk, cumhuriyeti, kipr, adasının, şimalında, yerləşən, fakto, dövlət, yalnız, türkiyə, tərəfindən, tanınan, şimali, k. Simali Kipr turk Kuzey Kibris ve ya resmi adi ile Simali Kipr Turk Respublikasi Quzey Qibris Turk Cumhuriyyeti turk Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Kipr adasinin simalinda yerlesen de fakto dovlet Yalniz Turkiye terefinden taninan Simali Kipr beynelxalq ictimaiyyet terefinden Kipr Respublikasinin bir hissesi olaraq qebul edilir Simali Kipr simal serqde Karpaz yarimadasindan Morfu korfezine cenub qerbde ise Qorucam burnundan Erenkoye qeder uzanir En cenub noqtesi Axincilar kendidir Birlesmis Milletler Teskilatinin nezareti altindaki tehlukesizlik xetti Simali Kiprle adanin diger hissesi arasinda uzanir ve adanin en boyuk seheri olan Nikosiyani iki hisseye bolur Simali Kipr Turk RespublikasiKuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Turk Simali KiprBayragi GerbiHimni Istiklal Marsi Istiqlal Marsi source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track StatusuSadece Turkiye ve Naxcivan Muxtar Respublikasi terefinden taninirPaytaxtiSimali Nikosiya 35 10 37 sm e 33 21 48 s u En boyukLefkosa 35 10 21 sm e 33 21 54 s u Resmi dilleriTurk diliEtnik qruplari 2020 1 Turkler 99 2 Yunanlar 0 3 Ingilisler 0 2 Maronitler 0 2 Diger 0 1 Dini 2020 2 Islam 99 1 Xristianliq 0 5 Diger 0 4 Demonim ler iKipr turkuIdareetme formasiUnitar yari prezident respublikasi PrezidentErsin Tatar Bas nazirErsan SanerQanunverici orqaniRespublika MeclisiKipr Respublikasindan musteqillikTarixi Kipr Sulh Herekati20 iyul 1974 Kipr Muxtar Turk idaresi1 oktyabr 1974 Kipr Turk Federativ Dovleti13 fevral 1975 Yaranmasi1983Erazisi Umumi3 355 km2 Su 2 7 Ehalisi 2017 texmini326 542 3 Sixliq86 km2 222 7 kv mil UDM AQP 2018 texmini Umumi 4 234 milyard 4 Adam basina 14 942 4 ValyutasiTurk liresi TRY Saat qursagiUTC 2 EET Yay DST UTC 3 UTC Yolun hereket istiqametisolTelefon kodu 90 392Kipr adasinda ilk insan meskunlasmasinin e e 10 000 ci illerde basladigi texmin edilir Adanin cenub sahilinde Aetokremnos qerb sahilinde ise Akamas bolgelerinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani burada yasayan ovcu icmalarindan ibaret ilk insanlarin neolit dovrunde meskunlasdigi melum olmusdur Medeni inkisaf ve ticaret sebebile ciceklenen iqtisadiyyat bir terefden Kipr ucun serfeli olsa da adanin kifayet qeder mudafiesiz olmasi servetinden istifade etmek isteyen guclu qonsulari celb etmisdir Ada Roma Bizans ve Osmanli Imperiyasinin tabeliyi altinda qalmis deniz quldurlarinin hucumlarina meruz qalmisdir 1970 ci illerin evvelerinde turklere qarsi irqciliyin genislenmesi ve Yunanistanin isgalciliq planlari Turkiyenin ordusunu bu erazilere yeritmeye ve musteqil bir respublika elan etmesine sebeb olmusdur Lakin Simali Kipr Turk Respublikasinin qurulmasi Birlesmis Milletler Teskilati Tehlukesizlik Surasi da daxil olmaqla Kipr Respublikasi Yunanistan ve bir cox basqa dovletlerin menfi reaksiyalarina sebeb olmusdur Kipr munaqisesine hell yolu tapmaq cehdlerinin bir coxu ugursuzluqla neticelenmisdir Hal hazirda Simali Kiprde Turkiye Silahli Quvvelerine mexsus esgerlerinin yerlesdirilmesi bu munaqise helli yolunu daha da lengidir Movcudlugu Simali Kipr hokumeti terefinden desteklense de Kipr Respublikasi da daxil olmaqla butovlukde Avropa Birliyi ve beynelxalq ictimaiyyet terefinden isgal olaraq qiymetlendirilir ve Birlesmis Milletler Teskilatinin Tehlukesizlik Surasinin bir nece qetnamesinde bu isgalciliq pislenilir Simali Kipr beynelxalq cemiyyet terefinden resmen taninmadigi ucun iqtisadiyyat neqliyyat ve idman kimi bir cox aparici sahelerde embarqolar tetbiq olunur Simali Kipr muxtelif sivilizasiyalari ozunde cemlesdiren medeni irse mexsus xidmet sektorunun ustunluk teskil etdiyi iqtisadiyyata malik yari prezident demokratik respublikasidir Iqtisadiyyat 2000 ve 2010 cu illerde suretle boyumeye baslamis adambasina dusen UDM geliri uc defeden cox artmisdir Tetbiq olunan embarqolarla elaqeder olaraq iqtisadiyyat baximindan Turkiyeden asili hala gelmisdir Resmi dil turk dilidir lakin muxtelif bolgelerde ferqli yerli lehcelerden de istifade olunur Ehalinin boyuk ekseriyyeti sunni muselmanlardan ibaretdir Simali Kipr dunyevi dovletdir ve butun din numayendecilerine azadliq teqdim olunur Simali Kipr Iqtisadi Emekdasliq Teskilati ve Islam Emekdasliq Teskilatinin musahideci uzvu Avropa Surasi Parlament Assambleyasinin ise tam huquqlu uzvlerinden biridir Mundericat 1 Tarix 1 1 Eramizdan evvel 1 2 Qedim dovr 1 3 Roma Imperiyasi dovru 1 4 Bizans Imperiyasi dovru 1 5 Osmanli Imperiyasi dovru 1 6 Birlesmis kralliq dovru 1 7 Muasir dovr 2 Cografiya 2 1 Biomuxteliflik 2 2 Iqlim 3 Iqtisadiyyat 3 1 Turizm 3 2 Infrastruktur 4 Siyaset 5 Ehali 5 1 Tehsil 5 2 Inzibati bolgu 5 3 Din 6 Medeniyyet 6 1 Musiqi ve xalq reqsleri 6 2 Edebiyyat 6 3 Kinematoqrafiya 6 4 Teatr 6 5 Idman 6 6 Metbex 7 Menbe 7 1 Istinadlar 7 2 Biblioqrafiya 8 Xarici kecidler 9 Hemcinin baxTarix RedakteEramizdan evvel Redakte Kiriniya muzeyinde neolit dovrune aid ilk insanlarin meskunlasma terzini gosteren heykel Kipr adasinda ilk insan meskunlasmasinin e e 10 000 ci illerde basladigi texmin edilir 5 Adanin cenub sahilinde Aetokremnos qerb sahilinde ise Akamas bolgelerinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani burada yasayan ovcu icmalarindan ibaret ilk insanlarin neolit dovrunde meskunlasdigi melum olmusdur 6 7 Beser tarixinde qida menbelerinin yaninda ilk defe meskunlasan icmalarin yarandigi bu dovrde adanin ilk sakinleri Anadolunun cenubundan gelmis e e 7000 6500 cu illerde Suriya ve Felestine koc etmisdir 8 9 Adanin ilk sakinlerinin Anadoludan gelmesi fikrini daha da quvvetlendiren diger bir faktor adanin simalinda Karpaz yarimadasinda aparilan qazintilar neticesinde elde edilen saxsi qablarinin Hacilar ve Catalhoyuk yasayis meskenlerinde aparilan qazintilar zamani elde edilmis saxsi qablara olduqca benzemesidir 10 11 Kecmisde sulhun hakim oldugu Kipr adasi e e 3000 ci illerde mis yataqlarinin kesfi ve o dovrde hazirlanan bir cox aletler ucun misin istifade edilmesi ile adaya yaxin bolgelerden Misir Suriya ve Felestinden insanlar kocerek meskunlasmisdir 12 13 Misle birlikde adanin tebii serveti Araliq denizi bolgesinde yasayan insanlarin da maragini artirmis ve bu veziyyet ada aborigenlerinin min iller boyunca ferqli dovletlerin suverenliyi altinda heyatlarinin davam etmesine sebeb olmusdur 14 15 Tunc dovrunde Krit adalarindan olan minoslu tacirler Kipre gelmeye baslamis ve bu ticaret elaqeleri adada Minoy sivilizasiyasinin yaranmasina sebeb olmusdur Minoslu tacirler ada ile ticaretde istifade etmek ucun bir elifba da hazirlamisdir 13 Lakin bu elifba bir cox arasdirmalara baxmayaraq aciqlana bilmemisdir 11 12 16 Qedim dovr Redakte Tuzlada aparilan arxeoloji qazintilar zamani tapilan ve hal hazirda Luvr muzeyinde saxlanan e e 1000 ci illere aid Kipr minoa mixi yazili kitabe 12 13 Medeni inkisaf ve suretle artan ticaret sebebile ciceklenen iqtisadiyyat Kipr ucun serfeli olsa da adanin kifayet qeder qorunmamasi servetinden istifade etmek isteyen guclu qonsulari ozune celb etmisdir 9 Son tunc dovrunde Misir fironu III Tutmos Kipr adasini ele kecirdi 17 18 19 Lakin ada ile uzun muddetdir maraqlanan xetler Misirle vurusaraq bu torpaqlari ele kecirmeyi bacarmisdir III Tufaliyanin dovrunde Kipr Xet Kralliginin hakimiyyeti altina girmis ve 120 il onun hakimiyyeti altinda qalmisdir Xet menbelerinde Kipr Alasiya adi ile verilmisdir 20 21 Xususile Karpaz yarimadasindaki Nitoviklada meskunlasan xetler hakimiyyetleri dovrunde mis ehtiyaclarini buradan qarsilamis hemcinin burani surgun adasi olaraq istifade etmisler 20 Emisi III Hattusili terefinden taxtdan endirilen III Mursili Uhri Tesup da daha sonradan bu adaya surgun olunmusdur Kiprde xetlerin hakimiyyeti e e 1200 cu ilde Xet Kralliginin suqutu ile basa catdi ve ada yeniden Misir fironlarinin hakimiyyeti altina kecdi 9 Hem Misir hem de xet hakimiyyeti dovrunde Kiprin ehemiyyetli bir ticaret meskenine cevrilmesi sebebile esasen de Dori istilasindan sonra Egey ve Anadoludan bir cox milletler Kipre kocerek mustemlekeler qurmusdur 22 23 24 Belelikle ada sivilizasiya merkezlerinden birine cevrilmisdir Yeni gelenler oz dillerini yaymis ve ticareti genislendirmek ucun bir cox elifbalar hazirlamislar 25 26 27 Bu muddetde adada hem de dulusculuq carxi vasitesile bir cox qablar hazirlanaraq xarici olkelere satilmisdir E e 1200 1500 cu illerde adaya gelen yunanlar Dori istilasi neticesinde zeifleyen mikeniyalilarin yerini almislar Lakin e e 1150 1050 ci iller arasinda bas veren zelzeleler adanin bir cox meskunlasma merkezlerinin dagilmasina sebeb olmus ve adanin tarixi mueyyen derecede qaranliq bir dovre qedem qoymusdur Anadoludan gelen semit menseli finikiyalilar adanin cenub serq sahillerinde meskunlasaraq burada koloniyalar qurmus ve butun adaya hakim olmuslar 28 29 Finikiyalilar terefinden kitim adlandirilan Kipr turkleri adadaki serq medeniyyetinin yunan medeniyyetinden daha qedim oldugunu subut etmek ucun finikiyalilarin gelisinden istifade edirler 10 30 31 Bu iddialara esasen hal hazirki Kipr turklerinin ecdadlarinin finikiyalilara qeder gedib cixmasi melum olur Finikiyalilarin hakimiyyeti dovrunde adada meskunlasan diger koloniyalar seher kralliqlarina cevrilmis ve adada 7 seher kralligi qurulmusdur Bu kralliqlar daha cox Egey ve Araliq denizi menseli koloniyalardan ibaret olmusdur Bu sebebden Kipr yunanlari adada ellinizm gostericilerinin bu dovrde formalasdigini ve daha sonralar enozis herekati altinda adanin bir hissesinin Yunanistan ile birlesmeli oldugunu bildirmisler 32 Kiprde Misir hakimiyyeti II Amasisin olumu ve fars krali I Kambizin burani ele kecirmesi ile bitmisdir 33 E e 525 ci ilde Kipr Fars Imperiyasinin beyliklerinden birine cevrilmisdir E e 333 cu ilde Makedoniyali Isgenderin Iss vurusmasinda farslari meglub etmesi ile bu bolgede farslarin hegemonluguna son qoyulmusdur 9 E e 323 cu ilde Makedoniyali Isgenderin olumunden sonra ise varisleri ada uzerinde muharibe baslatmis ve Kipr kralliqlarinin qisa muddetli muxtar idareciliyi bu dovrde basa catmisdir Makedoniyali Isgenderin olumu ile Makedoniya Imperiyasi parcalanmis ve bu miras ugrunda boyuk doyusler olmusdur 9 34 35 Isgenderin satraplarindan biri olan I Ptolemey Misirde Ptolomey xanedanligini qurmus ve Kipri de oz serhedine qatmisdir 36 Bu dovrde de medeni tedbirler davam etdi ve Kiprde qarisiq bir medeniyyetin esasi qoyuldu Ptolemeyler dovrunde e e 320 ci ilde Qudsun alinmasindan sonra yehudiler Kipre gonderilmisdir Yehudiler ise uzun muddet bu adada misgerlik ile mesgul olmusdur 26 37 38 Roma Imperiyasi dovru Redakte 1952 1974 ci iller arasinda Famaqusta seherinin 6 km simalinda aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde ortaya cixan antik Salamin seherinde Roma Imperiyasina aid bir cox tarixi abideye rast gelmek mumkundur 39 Kipr Roma Imperiyasi terefinden feth edildikden sonra ada Anadoludaki Kilikiya eyaletinin bir hissesi olaraq idare edilmis ve boyuk natiq olaraq qebul edilen Mark Tulli Siseron bir muddet Kipr bascisi olaraq vezife etmisdir 40 41 Adanin rehberliyi daha sonra Roma senatina tehvil verilmis ve bir general qubernator terefinden idare edilmisdir Bu dovrde ada dord bolgeye Amatus Lapafus Pafos ve Salamine bolunmusdur 42 Idareetme merkezi Pafos ticaret merkezi ise Salamin olmusdur 11 E e 15 ci ilde Pafos seheri dagildiqdan sonra sahile texminen 17 km mesafede Avqusta adi altinda yeni seher salinmisdir Imperator Avqust Pafosda yer alan Afrodisias mebedi esasinda Roma tanrisi Veneranin serefine yeni mebed insa etdirmisdir 43 44 45 Marium Qolqoy Amafus Tamassos ve Soli seherlerinde boyuk meden merkezleri qurulmusdur Roma dovrunde adada sulh temin edilmis medencilik senaye ve ticaret inkisaf etdirilmis elde edilen gelirin bir hissesi Kiprlilere firavanliq temin ederken diger hissesi de eyni zamanda Roma xezinesine kocurulmusdur 46 Bundan elave bu dovrde yeni yollar limanlar ve ictimai binalar da tikilmisdir Roma dovrunde Kipr xristianliqla tanis olmus ve bu din tedricen butperestliyi evez etmisdir 47 Xristianliq Imperator Klavdinin dovrunde Hevari Paul ve Salaminden ellinistlesmis bir yehudi ailesinden gelen Levit Levi terefinden 45 ci ilde suretle yayilmisdir 41 48 Iki missioner imperatorun tolerantligi ile xristianligi butun Kipre yaymaq ucun calismis ve yalniz xalqi deyil hem de bir cox Roma hokmdarlarini bu dine inandirmagi bacarmislar Paulus Roma Imperiyasinda xristianligi qebul eden ilk roma esilli qubernator olmusdur 49 50 Buna gore de Kipr Roma Imperiyasinda xristian terefinden idare olunan ilk bolge adini qazanmisdir 41 Roma imperatorlari arasinda Diokletiandan sonra Konstantin de xristianligi qebul etmisdir 41 324 cu ilde Roma Imperiyasi iki hisseye bolunmus I Konstantin Bosfor sahilindeki Konstantinopol adlandirilan muasir Istanbul seherini paytaxt etmekle Bizans Imperiyasinin esasini qoymusdur Bele olduqda Kipr de Bizans Imperiyasinin payina dusmusdur 51 52 53 Roma dovrunde inkisaf eden diger maraqli bir hadise ise 70 ci ilde Quds dagidildiqdan sonra cox sayda yehudinin Kipre gelmesi olmusdur 54 115 ci ilde Kirenada baslayan Yehudi usyani tezlikle Misir ve butun Kipre yayilmisdir Artemionun rehberlik etdiyi yehudiler Salamisdeki butun insanlari qetle yetirmisdir 55 56 Imperator Adrian ve Liviya surasi bu qiyami yatirmis lakin yehudilerin boyuk ekseriyyeti oldurulmus ve yehudilerin Kipre gelmesi qadagan edilmisdir Lakin sonradan yehudiler az sayda da olsa adaya gelerek ticaretle mesgul olmuslar 37 38 Bizans Imperiyasi dovru Redakte 647 649 ci illerde Larnaka seherinin yaxinligindaki duz golunun sahilinde insa olunan Hala Sultan Xanegahi Kipr adasinda yerlesen en meshur muselman din merkezlerinden biri hesab olunur Bizans Imperiyasinin bir hissesi olan Kipr 800 il boyunca Finikiya Felestin Suriya ve Kilikiya eyaletlerine bagli olaraq bizanslilar terefinden idare edilmisdir 40 Bizans dovrunde Kipr seliblerin yuruslerine qeder sakit bir dovr kecirmisdir 52 53 Bizans rehberliyi ictimai qurulusu qanunlarla oz anlayisina uygun sekilde duzeltmisdir 57 Imperator Konstantin terefinden cixarilan qanuna esasen insanlar serfciler halina getirilmis ve onlarin dogulduqlari erazilerden cixmalari qadagan edilmisdir Torpaqlari terk eden qacaqlar ise zencirlenerek cezalara mehkum olunurdu 58 59 Merkezi idareetme sistemine esasli olaraq dovlet memurlari birbasa imperatora bagli idiler Xalqa bele bir qanunlar qoyulsa da zengin torpaq sahibleri ve tacirler ile bagli qanunlar quvveye minmedi ve kohne dovrlerden beri imtiyazlari qorunub saxlandi Bu dovrde kilse ve ruhanilerle elaqeli ehemiyyetli inkisaflar bas tutdu ve kilse ile dovlet arasindaki elaqe inkisaf etdirildi 60 Bizans dovrunde Hevari Pavel Varnava ve Markin ilk missionerlikleri sayesinde Kiprde yayilmis xristianliq ada sakinlerinin heyatina her cehetden tesir etmis eyni zamanda adada pravoslav kilsesinin qurulmasina tekan vermisdir 61 62 63 Kiprde guclu bir movqeye sahib olan bu kilse xalqdan dovlet memurlarindan ve ya varli insanlardan biri terefinden zorla haqsizliga meruz qalan sakinlerin menafelerini mudafie eden musteqil quvve olmusdur 13 Bizans dovrunde Kipr adasi ereb dovletlerinin de diqqetini cekmis ve 632 964 cu iller arasinda Kipr dord defe muhasireye alinmisdir 64 Osman ibn Effanin dovrunde Demesq qubernatoru Muaviye ibn Ebu Sufyan Emeviler sulalesini qurmus ve muselmanlarin 5 ci xelifesi olmusdur 1700 gemiden ibaret donanmasi ile 649 cu ilde Kipri ele kecirmis ve muqavile ile muselmanlarin bu erazide suverenliyini qebul etdirmisdir Muqavileye gore kiprliler Bizans Imperiyasina verdikleri 7200 qizilin muselmanlara Bizansla muharibede komek etmemesi ucun verilmesine razi oldular ve muselmanlarin adadan baza olaraq istifade etmelerini qebul etdiler 65 66 477 ci ilde insa olunan hal hazirda neolit dovrunden Roma Imperiyasi dovrune qeder olan bir cox tarixi eseri ozunde cemlesdiren Muqeddes Barnabas muzeyi 67 68 Lakin kiprliler muharibe zamani Bizansa komek etdikleri ucun muselmanlar 653 cu ilde adaya 2 ci defe ekspedisiya teskil ederek muqavileni yeniden quvveye mindirdiler 69 Bu ekspedisiyadan sonra bezi esgerler adada qalsa da I Yezidin dovrunde butun esgerler geri cagrildi 688 ci ilde xelife Ebdulmelik bin Mervan imperator II Yustinian ile muqavile imzalayaraq ve Kiprden alinan verginin iki dovlet arasinda paylanmasina razi olmusdur 70 Lakin verginin bolusdurulmesinde problem yasandiqda Bizans ve Ereb muselmanlari arasinda muharibe bas verdi Daha sonra Emeviler dovleti qurulduqdan sonra vergi odemesi muqabilinde Kipre muxtariyyet verildi ve bu veziyyet Abbasiler dovrunde de davam etdi 66 300 il davam eden muselmanlarin hakimiyyeti dovrunde Kiprde istehsal ve ticaret inkisaf etmis ada Araliq denizindeki ehemiyyetli ticaret meskenlerinden birine cevrilmisdir 71 72 73 Ereblerden basqa adaya quldurlar da hucum etmis neticede bir cox kiprli oldurulmus mulkleri talan edilmis ve Bizans dovrunde tikilen kilseler mehv edilmisdir 74 965 ci ilde II Nikiforos Kofanin dovrunde Kipr yeniden Bizans hakimiyyeti altina girdi Bizans Imperiyasinin siyasi ve herbi zeiflemesi torpaq itkisine sebeb oldu ve bu Kipre de tesir etdi XII esrde Bizans Imperatorunun qardasi oglu Tarsus qubernatoru Isaak Komnin ermenilerle muharibede esir goturulmus ve serbest buraxilmasi ucun teleb olunan xeracin I Andronik Komninin dovrunde Kiprin gelirlerinden odenilmesine qerar verilmisdir 11 24 Teleb olunan xeracin bir hissesini odedikden sonra serbest buraxilan Tarsus qubernatoru Isaak Komnin saxta senedler hazirlayaraq ozunu Kipr qubernatoru olaraq gostermis ve Kipr xalqina xeracin qalan hissesini toplamaq ucun tapsiriq vermisdir Kipr xalqi Isaak Komninin zalim hakimiyyeti ve istedikleri agir vergiler altinda cetin bir dovr kecirdiler 10 Ucuncu Selib yurusune rehberlik eden ingilis krali I Ricard adada 7 il zalim ve cani kimi meshur olan Isaak Komninin hakimiyyetine son vermisdir 75 76 77 Osmanli Imperiyasi dovru Redakte 1328 ci ilde kafedral olaraq acilan lakin 1571 ci ilde Osmanli Imperiyasi terefinden bolgenin ehtiyaclarini odemek ucun mescide cevrilen Lala Mustafa Pasa mescidi Mescid Kiprin fatehi olaraq bilinen Lele Qara Mustafa Pasanin adini dasiyir Osmanli Imperiyasinin Kipr adasina olan maragi Rodos Krit ve Misiri ele kecirdikden sonra basladi 10 78 Imperiya Araliq denizinde genislenmis ve Kipr Osmanlidan asili veziyyete dusmusdur Strateji ehemiyyetli adada quldurlar Osmanli donanmasina ve Hecc ziyaretine geden gemilere hucum etmisdir 79 Adaya rehberlik eden venesiyalilarin Osmanlilara qarsi hazirladiqlari planlari ve kiprlilerin Osmanlilardan yardim istemesi Osmanlilari buraya istiqametlendirmisdir 1489 cu ilde venesiyalilar adani ilhaq etdikde Osmanli donanmasi Karpaz yarimadasina hucum ederek coxlu qenimet ve esir goturmusdur 10 Yavuz Sultan Selim 1517 ci ilde Misiri feth etdikden sonra Kipr yeniden Osmanli Imperiyasi ucun gundeme gelmis ve venesiyalilarin Kipr ucun memluklere odedikleri 8000 dukat vergisinin Osmanliya odenilmesi qerara alinmisdir 80 Sultan Suleyman Qanuninin dovrunde Istanbulda venesiyalilara yeni huquqlarin verilmesi muqabilinde Kiprden alinan umumi vergi 10 000 dukata qaldirildi Lakin Kipri itirmekden qorxan venesiyalilar Osmanlilara qarsi cixdi 78 1521 ci ilde Rodosun Osmanlilar terefinden ele kecirilmesinden sonra venesiyalilar Kipri itirmek qorxusu ile Famaqusta ve Lefkosa qalalarinda istehkamlar qurmus ve xalqa qarsi tezyiqlerini daha da sertlendirmisler 81 82 83 Bununla birlikde venesiyalilarin sadece Famaqusta Lefkosa ve Kiriniyada mohkemlenmesi ve diger seherlere ehemiyyet vermemesi onlari asanliqla Osmanlilarin ovuna cevirdi 84 1539 cu ilde Osmanlilar Kipr Limassola hucum ederek seheri yerlebir etmisdir Osmanlilara qarsi riyakar siyaset yuruden ve quldurlarla birlikde hereket eden venesiyalilarin Kipri Araliq denizindeki pirat bazasina cevirmesi Osmanlilari Kipri ele kecirmeye tehrik etdi 85 86 II Selimin dovrunde Misirden ona gonderilen hediyyeleri dasiyan geminin deniz quldurlari terefinden qaret edilmesi ile birlikde Osmanli Kipre yeniden ekspedisiya teskil etmek mecburiyyetinde qaldi 87 Ekspedisiya esnasinda qan tokulmemesi ucun Venesiyaya elci gonderilmis lakin elci hebs olunmusdur Buna qarsiliq olaraq Osmanlilar da oz torpaqlarinda olan Venesiya elcilerini ve tacirlerini hebs etdirmisdir 88 XVI esrin sonlarinda adani feth eden Osmanli ordusunun komandirinin adi serefine insa olunan Ereb Ehmed mescidi Klassik Osmanli memarliginin bir numunesidir 1845 ci ilde berpa edilmisdir Osmanlilar 1570 ci ilde venesiyalilara kipri geri qaytarmagi teklif etmisdir 89 Lakin venesiyalilar bu teklifi redd etdikde Osmanlilar adaya basqinlara baslamisdir Lele Qara Mustafa Pasanin komandanligi altinda atli ve piyada olmaqla umumilikde 60 000 neferden ibaret olan Osmanli ordusu 1570 ci il iyulun 2 de Limasola catdi 90 91 3 iyulda Tuzlanin ele kecirilmesinden sonra Osmanli ordusu Lefkosani muhasireye almaq ucun herekete kecdi ve 9 sentyabr 1570 ci ilde Lefkosani ele kecirdi 92 Ada sakinlerinin Osmanli ordusuna verdiyi destek xeyli fayda verdi ve Kiriniya seheri mubarizesiz ele kecirildi 93 94 Osmanli Imperiyasi bu komeyi daha sonralar ada sakinlerine mueyyen derecede azadliq huquqlari vererek mukafatlandirmisdir 95 Kiriniyadan sonra diger seherleri ele kecirmek ucun herekete kecen Osmanli ordusu Famaqustada muqavimetle qarsilasmis 1570 ci ilin sentyabrinda baslayan muqavimet 4 avqust 1571 de Famaqusta qalasinin komandirinin 5 maddelik bir muqavile ile teslim olmasi ile neticelenmisdir 78 96 97 98 Famaqustanin ele kecirilmesi Osmanlilarin yeni turklerin Kiprdeki suverenliyinin baslangici olmusdur 99 Osmanlilar adada tam rehberliyi ele kecirdikden sonra buradaki heyati hem umumi Osmanli sistemine hem de adadaki qurulusa uygun sekilde qurmusdur 92 98 Bir terefden inzibati qurulus yaradarken diger terefden Anadoludan olan turkler Kipre yerlesdirilmisdir 91 Osmanli hokmranligindan sonra adada yasayan latinlarin ekseriyyeti ya ekspedisiya esnasinda oldurulmus ya da adani terk etmisler 98 Seher merkezlerinde umumilikde 76 kend ve bir cox tarlalar bosaldildi 91 Daha sonra Anadolu turkleri bosaldilan erazilere getirildi 1572 ci ilde baslayan Osmanli kocurme siyaseti 1689 cu ilde sona catdi 78 91 100 Osmanlilarin hakimiyyeti dovrunde Kiprin butun sahelerinin inkisafina destek verilmis adada mescidler dervis yurdlari hamamlar fevvareler ve muxtelif ictimai binalar da insa olunmusdur 101 Bu gun ikiye ayrilan Kipr qurulusu icerisinde bu abidelerin bir hissesi Simali Kipr diger bir hissesi ise Cenubi Kiprde qalmisdir Osmanli dovrune aid abideler Simali Kiprin Lefkosa Kiriniya Lapta ve Lefka Cenubi Kiprin ise Nikosiya Larnaka Limasol ve Pafos seherlerinde yer alir 102 Simali Kiprdeki eserlere Bayraktar mescidi Yeni mescid Ereb Ehmed mescidi Turunclu mescidi Iplik bazari mescidi Laleli mescidi Boyuk hamam Qorqud hamami Ali Ruhi cesmesi Boyuk medrese cesmesi Piri Pasa mescidi Seyid Mehmed aga mescidi Cefer Pasa mescidi Iskele cesmesi Huseyin Efendi cesmesi Osman Dervis yurdu Cefer Pasa hamami Qirmizi hamam ve Kertikli hamami aid edile biler 103 104 Cenubi Kiprde yer alan Osmanli eserlerine ise Taxtaqala mescidi Omeriyye hamami Zuhuri Tekke mescidi Haci Hamid bey cesmesi Cami i Kebir Koprulu Ibrahim Aga mescidi Alban mescidi Osmanli cesmesi Asagi mescid Mehmed Ebu Bekir hamami aid edile biler 105 Birlesmis kralliq dovru Redakte Osmanli Imperiyasinin adani Boyuk Britaniyanin isteyi ile icareye vermesinden sonra 12 iyul 1878 ci ilde ilk defe Lefkosa qalalarinda Boyuk Britaniya bayragi qaldirilmisdir 106 Rusiya Osmanli muharibesinin neticesi olaraq Rusiyaya meglub olan Osmanli Imperiyasi adani Birlesmis Kralligin isteyi ile 92 799 lireye icareye vermisdir 106 Ada Osmanli mulkiyyeti olaraq qalsa da idareetme tamamile Ingilterenin eline kecmisdir Ada komissar adlandirilan yuksek vezifeli memurlarla idare olunmusdur 10 1914 cu ilde baslayan Birinci Dunya Muharibesinde Osmanli Imperiyasi Almaniya ile birlikde Ingiltereye qarsi muharibeye basladiqdan sonra Ingiltere adani ilhaq ederek ve yeni qubernator teyin etmisdir 31 1923 cu ilde imzalanan Lozanna Sulh Muqavilesinin 21 ci maddesine uygun olaraq Birlesmis Kralligin ilhaqi resmen tanindi 107 108 109 Kipr 1925 ci ilde kral koloniyasi elan edildi ve adada ilk Turkiye Respublikasi konsullugu acildi 1931 ci ilin oktyabrinda enozis herekati esasinda yunanlar burada ingilis rehberliyine qarsi qiyam qaldirdi Bele olduqda Ingiltere idareetme siyaseti daha da sertlesdi 110 Yunan ve turk tarixinin tedrisi iki olkenin bayraqlarinin istifadesi ve milli qehremanlarinin numayisi qadagan edildi Daha sonradan turk icmasi enozis herekatinin eleyhine olduqlarini aciqladi 111 1943 cu ilde Kipr Turk Azliq Teskilati quruldu Lakin Kipr Turk Azliq Teskilatinin fealiyyetlerini yetersiz oldugunu goren Fazil Kicik teskilatdan ayrilaraq Kipr Milli Turk Xalq Partiyasinin esasini qoydu 112 113 II Dunya Muharibesinden sonra kolonializmin genis yayildigi dovrde Kipr provaslavi III Makarios secilmisdir 114 1954 cu ilde Yunanistan Kipr ucun milletlerin oz muqedderatini teyin etme huquqlarini heyata kecirilmesi ucun Birlesmis Milletler Teskilatina muraciet etdi 115 Turkiyenin de qarsi cixdigi bu muraciet daha sonradan Birlesmis Milletler Teskilati terefinden redd edilmisdir 1 aprel 1955 ci ilde adada EOKA fealiyyete kecdi 116 Yunanlar arasinda Enosisist Anti Enosisist qarsidurmasi basladi Turkiye bu defe problemi hell etmeye razi oldu ve 29 avqustda Londonda Ingiltere ve Yunanistanin da istirak etdiyi yigincaga qatildi 117 15 noyabr 1957 ci ilde Turk Muqavimet Teskilati quruldu 1958 ci ilde gundeme gelen MacMillan planina esasen Kipr Milletler Birliyinin uzvu olmusdur 118 119 Muasir dovr Redakte Yavuz Cixarma cimerliyinde yerlesen Kipr Sulh Emeliyyati zamani turk esgerlerin ilk ayaq basdigi yeri simvolize eden Qaraoglanoglu abidesi 120 1960 ci ilde qurulan Kipr Respublikasinda cemiyyet qurumlarinda 70 yunanlar ve 30 turkler temsil haqqina sahib olmusdur Lakin Kipr Respublikasinin prezidenti III Makarios 30 noyabr 1963 cu ilde 13 maddeden ibaret konstitusiya deyisikliyi tekliflerini teqdim etdi 121 Maddeler arasinda Kipr turk sedrinin komekcisinin veto huququnun ve turk belediyyelerinin legvi kimi bir cox konstitusiyanin deyisdirilmez maddeleri yer alirdi 122 ABS Prezidenti Kennedi Makariosa bu deyisiklik teklifini redd etmeyi meslehet gordu ve Turkiyenin bu deyisiklikleri qebul etmeyeceyini bildirdi 123 124 Kipr turklerinin bu deyisikliye qarsi cixmasi ile birlikde 21 dekabr 1963 cu ilde Kipr turkleri ile Kipr yunanlari arasinda icmalararasi qarsidurmalar bas tutdu 125 Bu qarsidurmalarda Kipr turklerinin hokumetdeki temsilciliyi sona catmis bir cox yerlerde turklere qarsi soyqirimlar bas vermis oldu 126 127 128 Texminen 25 000 Kipr turku qacqin oldu ve anklavlarda yasamaga mecbur qaldi 129 130 131 132 Bu dovrde yunan rehberliyinin Kipri ilhaq etmesi haqqinda olan Akritas plani metbuatda yayildi ve veziyyet daha da gerginlesdi 1967 ci ilde yeniden yunan hucumlari basladi Yunan ordusunun 15 000 esgeri adada qeyri resmi olaraq yerlesdirildi 133 134 Yunanistan ve Turkiyenin bas nazirleri arasinda turklere qarsi davam eden haqsizliqlari dayandirmaq ucun yigincaq teskil edildi ve Turkiye Ordusunun mudaxile edeceyi aciqlandi 135 Turkiye Boyuk Millet Meclisi hokumetin Kipre mudaxile etmesine icaze verdi Turk teyyareleri Kipr uzerinde ucmaga basladi Donanma ve desant birlikleri herekete kecdi 121 136 Lakin ABS in vasiteciliyi ile Yunanistan ordusunu geri cekdi ve Turkiyenin heyata kecirdiyi herbi emeliyyat dayandirildi Yunanistan qosunlari uc turk kendinden geri cekildi 137 Daha sonra 1964 cu ilde Rauf Denktas gizli sekilde Kipre getdi Bir muddet sonra yunanlar terefinden hebs olunan Denktas Turkiye ve ABS in etirazi uzerine serbest buraxilaraq Turkiyeye gonderildi 138 139 Kipr Sulh Herekati zamani sehid olmus turk esgerlerinin serefine tikilen Kiriniyada insa edilmis Qaraoglanoglu xiyabani 140 141 1970 ci illerin evvellerinde Yunanistani idare eden herbi xunta II Makariosun apardigi siyaset ve enoziya yolunda irelilemenin olmamasindan narazi qaldi 142 15 iyul 1974 cu ilde herbi xunta Kipr Milli Qvardiya Birliyine Kipr prezidentini istefaya gondermeyi ve adanin yunan zabitleri terefinden idare edilmesini emr etdi 143 Hemin gun Lefkosada yerlesen Prezident Sarayi Kipr Milli Qvardiya Birliyi terefinden basilmis ve II Makarios istefaya gonderilmisdir 144 145 Daha sonra Nikos Sampson yeni hokumetin dovlet bascisi elan edilmisdir Her ne qeder milliyetci yunanlar terefinden cevrilisler bas tutsa da Kipr Yunanistanla birlesmedi ve musteqilliyi davam etdirildi 146 147 Lakin Turkiye Respublikasi bas veren cevrilislerden narahatciligini bildirmis 20 iyul 1974 cu ilde Turkiye bas naziri Bulent Ecevitin heyata kecirdiyi plana uygun olaraq istifade etdiyi Ayse tetile getsin sifresi ile Kiprde hava emeliyyati baslatmisdir Turk qosunlari adaya endikden qisa muddet sonra adanin boyuk seherlerinden biri olan Kiriniyaya daxil oldular ve qisa muddet sonra Lefkosaya dogru hereket etmeye basladilar 148 Lakin qisa muddet sonra ateskes elan olundu ve emeliyyat yarimciq qaldi Muveqqeti ateskes elan olunsa da yunan qosunlarinin bu ateskes qaydalarina tabe olmamalari neticesinde Turk qosunlari 13 avqustda yeniden irelilemeye basladi 14 avqustda paytaxt Lefkosaya 15 avqustda ise Lefka ve Qazimagusaya daxil olan qosunlar suretle hereket etmeye basladi 149 Ancaq beynelxalq tezyiqler neticesinde ateskes elan edildi ve adanin 37 i turklerin nezaretine kecdi Simalda yasayan 170 000 Kipr yunani eraziden kocuruldu ve qisa muddet sonra 50 000 Kipr turku ve daha sonra Turkiyeye gelen immiqrantlarin coxu buraya yerlesdirildi 150 Kipr emeliyyatindan sonra 1976 ci ilde Kipr Turk Federal Dovleti quruldu 15 noyabr 1983 cu ilde Kipr Turk Federasiya Dovlet Surasi oz muqedderatini teyin etme huququndan istifade ederek yekdillikle qebul edilmis bir qerarla Simali Kipr Turk Respublikasini elan etdi 151 152 153 Qurucu prezident Rauf Denktas dovletin qurulmasi haqqinda beyennameni oxudu Simali Kipr Turk Respublikasinin qurulmasi Birlesmis Milletler Teskilati Tehlukesizlik Surasi da daxil olmaqla Kipr Respublikasi Yunanistan ve bir cox basqa dovletlerin menfi reaksiyalarina sebeb oldu Tehlukesizlik Surasi 18 noyabrda cixardigi bir qerarla olkenin musteqillik qerarini qinadi 154 13 may 1984 cu il tarixinde ise Tehlukesizlik Surasi 550 sayli qerari ile Simali Kipr Turk Respublikasinin separatci bir herekat oldugunu elan etdi Kipr munaqisesi dunya gundemine geldiyinden beri Birlesmis Milletler Teskilati terefinden adani birlesdirmek ucun bir cox fealiyyet heyata kecirildi Lakin onlardan hec birinde netice elde olunmadi Bu fealiyyetlerden en boyuyu 2004 Annan Plani Kipr yunanlarinin redd etmesi ile reallasmadi 1 may 2004 cu ilde butun adani temsil eden Kipr Respublikasi Avropa Ittifaqina daxil oldu 155 156 Cografiya RedakteAdanin ucde birini teskil eden Simali Kipr 3 355 kvadrat kilometr eraziye sahibdir Simali Kipr etrafindaki olkelerden Turkiyeye 70 km Suriyaya 110 km Misire 370 km Yunanistanin Krit adasina 550 km mesafede yerlesir Biomuxteliflik Redakte Iqlim RedakteIqtisadiyyat RedakteTurizm Redakte Turunclu mescidi Sarayonu mescidi Bellapais monastiri Mehmet Akif prospekti Dervis Pasa malikanesi Girne darvazasi Erebehmed medeniyyet ve incesenet evi Samanbahce mehellesi Selimiyye mescidi Mehkemeler binasi Sultan II Mahmud kitabxanasiInfrastruktur RedakteSiyaset RedakteEhali RedakteTehsil Redakte Inzibati bolgu Redakte Simali Kipr Turk Respublikasi inzibati baximdan alti ilceye bolunur Ilceler dovletin en yuksek inzibati vahididir Bu ilceler ise umumilikde on iki bucaga bolunmusdur Her bir ilce milli hokumetin yerli temsilcisi olan belediyye bascisi terefinden idare olunur Belediyye bascisi merkezi hokumet ile elaqe saxlayir ve bolgedeki fealiyyetleri merkezi hokumete bildirir Ilceler Turkiye Daxili Isler Nazirliyine baglidir ve belediyye bascilari nazirlik terefinden secilir Parlament seckilerinde ilceler secim statusuna sahibdir ve millet vekilleri ilce bazasinda secilir Lakin bu sistemin regionalizme sebeb oldugu ve menfi tesir gosterdiyi tenqid olunaraq ve deyisdirilmesi teklif edilmisdir Gozelyurd ve Iskele ilceleri 1998 ci ilde qurulmusdur Bu tarixden evvel Gozelyurd Lefkosa ilcesinin Iskele ise Qazimagusa ilcesinin terkibinde yer almisdir Bu dovrde Mehmetcik ve Lefka ilce statusunu almaq ucun namized gosterilse de daha sonradan secilmemisdir 27 dekabr 2016 ci il tarixli Simali Kipr Turk Cumhuriyyeti Meclisinin yekdil qerarina esasen Lefka Gozelyurd ilcesinden ayrilaraq ilce statusu qazanmisdir Simali Kipr Turk Respublikasinin cehrayi idareetmesi altinda olan 5 ilce ve Kipr Respublikasi ag Iki olkeni bir birinden ayiran hemcinin adani yariya bolen BMT Tehlukesizlik Surasi terefinden cekilen tehlukesiz xett qara Gerb Ad Orijinal adi Ehali Sahesi km2 Inzibati merkezi Lefkosa ilcesi turk Lefkosa 85 579 502 19 Lefkosa Qazimagusa ilcesi turk Gazimagusa 69 838 997 44 Qazimagusa Girne ilcesi turk Girne 73 577 690 20 Girne Gozelyurd ilcesi turk Guzelyurt 18 946 381 23 Gozelyurd Iskele ilcesi turk Iskele 23 098 773 99 IskeleDin RedakteMedeniyyet RedakteMusiqi ve xalq reqsleri Redakte Edebiyyat Redakte Kinematoqrafiya Redakte Teatr Redakte Idman Redakte Metbex RedakteMenbe RedakteIstinadlar Redakte Atasoy Ahmet Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nin nufus cografyasi PDF mku edu tr turk 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 Kuzey Kibris ta Din ve Inanc gezimanya com turk 8 noyabr 2016 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 Hurriyet 6 oktyabr 2020 KKTC nufusu kac KKTC 2020 nufus bilgileri MSN turk 7 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 oktyabr 2020 1 2 KKTC Ekonomik Gostergeler raporu PDF kei gov tr turk 1 iyul 2018 seh 5 7 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 7 oktyabr 2020 Mort Francoise Le 16 may 2016 Kibris Adasi nda canak comleksiz neolitik donemde gorulen gomme uygulamalari tubaar tuba gov tr ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 redundant parameters Vasif Sahoglu 20 mart 2020 Kibrisin Ilk Koalizasyonu Seramik Oncesi Neolitigin Erken Donemi PDF acikders ankara edu tr turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 redundant parameters Bodet Cedric Neolithic Cyprus An isolated reflection of the mainland PDF tinaturk org turk seh 8 9 10 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Bellwood Peter 19 yanvar 2005 First Farmers The Origins of Agricultural Societies researchgate net ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 redundant parameters 1 2 3 4 5 Division Claitors Publishing Staff Library of Congress Federal Research Division Division Library of Congress Federal Research 1993 Cyprus A Country Study ingilis Federal Research Division Library of Congress seh 5 ISBN 978 0 8444 0752 4 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 1 2 3 4 5 6 Sarinay Yusuf 2000 Osmanli idaresinde Kibris nufusu arazi dagilimi ve Turk vakiflari turk T C Basbakanlik Devlet Arsivleri Genel Mudurlugu Osmanli Arsivi Daire Baskanligi seh 8 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 1 2 3 4 Kretschmer Paul 1896 Einleitung in die Geschichte der griechischen Sprache Kembric Universiteti alman seh 505 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 3 Karagiōrges Basos Karageorghis Vassos 2002 Early Cyprus Crossroads of the Mediterranean ingilis J Paul Getty Museum ISBN 978 0 89236 679 8 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 1 2 3 4 Karageorghis Vassos 1969 Cyprus ingilis Barrie amp Rockliff the Cresset P 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 Artam Ksenia Britons in Cyprus 1878 1914 academia edu ingilis seh 50 6 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 oktyabr 2020 Kaya Kubra 8 may 2017 Prehistorik Donemde Kibris Neolitigi arkeopolis com turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Michalopoulos Dimitris 6 fevral 1959 Konstantinos Karamanlis and the Cyprus Issue 1955 1959 academia edu turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Akcay Ekrem Yasar 2 noyabr 2018 Roma Donemi nde Kibris in Yasadigi Donusum dergipark org tr turk Istanbul Gelisim Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi seh 138 139 141 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Kibris ta bakir endustrisinin gecmisi yeniduzen com turk 6 noyabr 2013 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Michaelides Daellou Kassianidou Vasiliki Merrillees Robert 2009 Egypt and Cyprus in Antiquity ingilis Oxbow Books ISBN 978 1 78297 301 0 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Solsten Eric 1943 Cyprus a country study loc gov ingilis Konqres Kitabxanasi 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cyprus History Beginning of the Egyptian Rule in Cyprus cypnet co uk ingilis 13 fevral 2006 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Knapp A Bernard 11 sentyabr 2013 Cyprus and Egypt in the Late Bronze Age Journal of Ancient Egyptian Interconnections ingilis 1 9 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Konqres Kitabxanasi Ancient Period of Northern Cyprus countrystudies us ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Kassianidou Vasiliki Michaelides Demetrios Merrillees Robert 26 yanvar 2009 Egypt and Cyprus in Antiquity researchgate net ingilis Research Gate seh 23 25 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 redundant parameters Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti iusarc org turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Kondakova Theodorou Evgeniya 1 iyul 2018 Ceramics and Pottery Cyprus For Travellers cyprusfortravellers net ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 ODTU Ilk Caglarda Kibris users metu edu tr turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Maier F G 1994 Cyprus and Phoenicia The Cambridge Ancient History Volume 6 The Fourth Century BC ingilis Cambridge University Press 297 336 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cannavo Anna 13 fevral 2014 The Cypriot Kingdoms in the Archaic Age a Multicultural Experience in the Eastern Mediterranean archives ouvertes fr fransiz 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Rawlinson George 2018 History of Phoenicia ingilis e artnow seh 128 ISBN 978 80 272 4418 8 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Hill George 2010 A History of Cyprus ingilis Cambridge University Press seh 93 94 95 ISBN 978 1 108 02062 6 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Rollin Charles 1851 The Ancient History of the Egyptians Carthaginians Assyrians Babylonians Medes and Persians Grecians and Macedonians ingilis W Tegg and Company seh 54 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Legends and Crusaders North Cyprus Travel Guide directtraveller com ingilis 9 iyun 2018 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Finegan Jack 2014 The Archeology of the New Testament The Mediterranean World of the Early Christian Apostles ingilis Routledge seh 75 ISBN 978 1 317 60505 8 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Ring Trudy Watson Noelle Schellinger Paul 2013 Southern Europe International Dictionary of Historic Places ingilis Routledge seh 599 ISBN 978 1 134 25958 8 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cesnola Luigi Palma di 2015 Cyprus Its Ancient Cities Tombs and Temples ingilis Cambridge University Press seh 28 ISBN 978 1 108 07861 0 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Panteli Stavros 2003 Place of Refuge A History of the Jews in Cyprus ingilis Elliott amp Thompson seh 17 23 107 ISBN 978 1 904027 07 2 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Horst Pieter Willem van der 2006 Jews and Christians in Their Graeco Roman Context Selected Essays on Early Judaism Samaritanism Hellenism and Christianity ingilis Mohr Siebeck seh 27 28 29 ISBN 978 3 16 148851 1 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cyprus Exploration Fund Biographical details Britaniya muzeyi 13 dekabr 2018 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 Cilicia Cyprus and Syria Bible Mapper Blog biblemapper com ingilis 7 dekabr 2019 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 3 4 Museum J Paul Getty 1997 Chalcolithic Cyprus ingilis Getty Publications seh 167 168 169 ISBN 978 0 89236 207 3 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Ancient History of Cyprus hellenicaworld com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Aphrodisias Kazilari Hellenistik ve Augustus aphrodisias classics ox ac uk turk 3 may 2019 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Edmondson Jonathan 2014 Augustus ingilis Edinburgh University Press seh 71 ISBN 978 0 7486 9538 6 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Sherk Robert K 1984 Rome and the Greek East to the Death of Augustus ingilis Cambridge University Press seh 91 92 93 ISBN 978 0 521 27123 3 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Karageorghis Vassos Peltenburg E J Swiny Stuart Museum British 1979 Cyprus BC 7000 Years of History ingilis British Museum Publications for the Trustees of the British Museum ISBN 978 0 7141 1266 4 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Early Christianity in Asia Minor and Cyprus From the Margins to the Mainstream ingilis BRILL 2019 ISBN 978 90 04 41080 0 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cobham Claude Delaval 1908 Excerpta Cypria materials for a history of Cyprus tr and transcribed with an appendix on the bibliography of Cyprus archive org ingilis Cambridge University Press seh 44 45 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 The Effects of the Diocletian Persecutions on Early Christianity janetthomas wordpress com ingilis 16 may 2012 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 The Tenth Persecution Under Diocletian A D 303 Fox s Book of Martyrs biblestudytools com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Mirbagheri Farid 2009 Historical Dictionary of Cyprus ingilis Scarecrow Press seh 201 202 ISBN 978 0 8108 6298 2 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Byzantium in Cyprus fergusmurraysculpture com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 A brief history of Cyprus Byzantine period whatson northcyprus com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Konnari Angel Nicolaou Schabel Christopher David 2005 Cyprus Society And Culture 1191 1374 ingilis BRILL seh 346 ISBN 978 90 04 14767 6 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Smallwood E Mary 2001 The Jews Under Roman Rule From Pompey to Diocletian a Study in Political Relations ingilis BRILL seh 412 ISBN 978 0 391 04155 4 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Fuks Alexander 1984 Social Conflict in Ancient Greece ingilis BRILL seh 350 ISBN 978 965 223 466 7 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Syneleusis Cyprus Hellenike Koinotike 1964 Cyprus A Handbook on the Island s Past and Present ingilis Publications Department Greek Communal Chamber 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Constantine Gus 2015 Escaping Cyprus ingilis CreateSpace Independent Publishing Platform ISBN 978 1 5075 4720 5 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cesnola Alessandro Palma di 2015 Salaminia Cyprus ingilis Cambridge University Press seh 4 5 6 ISBN 978 1 108 07862 7 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 The History of the Orthodox Church of Cyprus atlantaserbs com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Hackett John 2018 A History of the Orthodox Church of Cyprus From the Coming of the Apostles Paul and Barnabas to the Commencement of the British Occupation A D 45 A ingilis FRANKLIN CLASSICS TRADE Press ISBN 978 0 353 58840 0 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Hackett J 1901 A History of the Orthodox Church of Cyprus from the Coming of the Apostles Paul and Barnabas to the Commencement of the British Occupation A D 45 A D 1878 Together with Some Account of the Latin and Other Churches Existing in the Island by J Hackett ingilis Methuen 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Varnava Andrekos Michael Michalis N 2013 The Archbishops of Cyprus in the Modern Age The Changing Role of the Archbishop Ethnarch their Identities and Politics ingilis Cambridge Scholars Publishing seh 47 ISBN 978 1 4438 5081 0 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Bey Ali 1816 Travels of Ali Bey pseud in Morocco Tripoli Cyprus Egypt Arabia Syria and Turkey Between the Years 1803 and 1807 ingilis M Carey 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Darke Diana 2008 North Cyprus ingilis Bradt Travel Guides ISBN 978 1 84162 244 6 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 Rajan V G Julie 2015 Al Qaeda s Global Crisis The Islamic State Takfir and the Genocide of Muslims ingilis Routledge ISBN 978 1 317 64537 5 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 St Barnabas Manastiri Ikon ve Arkeoloji Muzesi Magosa Bilgi ve Fotograflar kibris com tr turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 St Barnabas Manastiri northcyprusuk com turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Gibb Hamilton A R 1958 Arab Byzantine Relations under the Umayyad Caliphate ingilis 219 233 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Zavagno Luca 13 oktyabr 2013 Two hegemonies one island Cyprus as a Middle Ground between the Byzantines and the Arabs 650 850 A D researchgate net ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Applications Creative Media 2004 The Middle East Bahrain Cyprus Egypt ingilis Greenwood Publishing Group ISBN 978 0 313 32923 4 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Demand Nancy H 2012 The Mediterranean Context of Early Greek History ingilis John Wiley amp Sons ISBN 978 1 4051 5551 9 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Cyprus Embassy Newsletter ingilis Embassy of Cyprus Press amp Information Office 1997 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Clune Frank Stephensen Percy Reginald 1962 The Pirates of the Brig Cyprus ingilis Hart Davis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 ODTU Kuzey Kibris Bizans Donemi users metu edu tr turk 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Isaac Comnenos the Emperor of Cyprus newsincyprus com ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 Isaac Komnenos of Cyprus Academic Dictionaries and Encyclopedias ingilis 8 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 oktyabr 2020 1 2 3 4 Gazioglu Ahmet C 1994 Kibris ta Turkler 1570 1878 308 yillik Turk donemine yeni bir bakis turk Kibris Arastirma ve Yayin Merkezi CYREP 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Sicker Martin 2000 The Islamic World in Ascendancy From the Arab Conquests to the Siege of Vienna ingilis Greenwood Publishing Group ISBN 978 0 275 96892 2 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Hurriyet ansiklopedik yilligi turk Hurriyet 1981 seh 198 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Ozkul Ali Efdal 2005 Kibris in sosyo ekonomik tarihi 1726 1750 turk Iletisim seh 38 ISBN 978 975 05 0352 8 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Goyunc Nejat 1997 Turk dunyasi arastirmalari turk Turk Dunyasi Arastirmalari Vakfi 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Oberling Pierre Erdogan Mehmet 1987 Bellapais e giden yol Kibris Turklerinin Kuzey Kibris a gocu turk Gnkur Basimevi ISBN 880330007 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Afyoncu Erhan 17 yanvar 2020 The conquest of Cyprus 448 years ago and dominance in East Med Daily Sabah ingilis 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Michael Michalis N Gavriel Eftihios Kappler Matthias 2009 Ottoman Cyprus A Collection of Studies on History and Culture ingilis Otto Harrassowitz Verlag seh 52 ISBN 978 3 447 05899 5 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Heikell Rod and Lucinda 2018 Turkish Waters and Cyprus Pilot ingilis Imray Laurie Norie and Wilson Ltd ISBN 978 1 78679 144 3 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Jennings Ronald 1992 Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World 1571 1640 ingilis NYU Press ISBN 978 0 8147 4318 8 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Hill Sir George Francis 1940 A History of Cyprus The Ottoman province the British colony 1571 1948 ingilis University Press ISBN 978 0 521 05262 7 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 A Brief History of Cyprus Ottoman Period whatson northcyprus com ingilis 3 mart 2011 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Kibris 447 yil once II Selim doneminde Turk hakimiyetine girdi TRT Haber turk 31 iyul 2018 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 1 2 3 4 Islam Ensiklopediyasi 9 may 2020 Kibris hakkinda Kibris ne zaman fethedildi Kibris Turkleri ve Kibris savasi Sabah turk 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 1 2 Ozkul Ali Efdal Tufan Huseyin Ozsezer Mete 2 mart 2017 Osmanli Donemi nden Ingiliz Idaresine Kibris Turk Temel Egitimi nin Modernlesmesi ve Toplumsallasmasi PDF Tarih Kultur ve Sanat Arastirmalari Dergisi turk Karabuk Universiteti VI cild II buraxilis 16 ISSN 2147 0626 2020 10 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 invalid param val Afyoncu Erhan 21 iyul 2019 Osmanli Devleti nin Dogu Akdeniz deki ana karalari ele gecirmesinin ardindan Kibris stratejik olarak onem kazanmisti II Selim doneminde Dogu Akdeniz deki hakimiyetin tamamlanmasi icin 448 yil once Venedik in kontrolundeki Kibris bir yil suren bir kusatma sonucunda binlerce sehit verilerek fethedilmistir Sabah turk 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Kibris Adasi ni Osmanlilar fethetti havadiskibris com turk 3 avqust 2013 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Akbulut Ilhan 1998 Osmanli Imparatorlugu doneminde Osmanli ve Kibris adalet duzeni turk Cem Ofset 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 ODTU 1 noyabr 2013 Kibris ta Osmanli Turk donemi users metu edu tr turk 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Afyoncu Erhan 16 fevral 2020 Erhan Afyoncu Kibris i 70 bin sehit ve bir donanma kaybederek fethetmistik ahaber com turk 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 1 2 3 Oktay H Emre Kibris Sorunu Turk Tarihinin Kayip Yillari turk Akis Kitap seh 15 16 ISBN 978 605 129 152 9 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Akcam Zeki 2017 Serdarli Catoz Koyu Monografisi ve Agzi turk Hiperlink egit ilet yay san tic ve ltd sti ISBN 978 605 2015 48 3 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Keser Prof Dr Ulvi Ugurtay D Ugur 2019 Psikolojik harp baglaminda Kibris ta stratejik guc su turk Hiperlink Egitim Iletisim Yayim Sanayi Ticaret ve Toplumu ISBN 978 605 281 214 3 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Bagiskan Tuncer 2005 Kibris ta Osmanli Turk eserleri turk Kuzey Kibris Muze Dostlari Dernegi 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Cagnan Cigdem 7 mart 2018 Guney Lefkosa da Osmanli Donemi Camileri Ottoman Period Mosques in South Nicosia researchgate net ingilis Journal of History Culture and Art Research 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Kibris ta Gorulesi Osmanli Eserleri aysetatilde com tr turk 1 mart 2019 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 KKTC Cumhurbaskani Akinci Osmanli doneminden kalma eserler bizim bu adadaki varligimizin tapu senetleridir dunyabulteni net turk 15 aprel 2018 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Cagnan Cigdem 31 mart 2018 Guney Lefkosa da Osmanli Donemi Camileri Ottoman Period Mosques in South Nicosia Journal of History Culture and Art Research turk 542 552 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 1 2 Acar Ali 21 fevral 2018 Renting to Cyprus to the United Kingdom Ottoman Empire Greece Scribd ingilis 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Turk Tarix Qurumu 15 mart 2009 Lozan Antlasmasi PDF ttk org tr turk 2011 11 24 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Cetintas Cengiz 2019 LOZAN KONFERANSI VE LOZAN BARIS ANTLASMASI TBMM Tutanaklarinda Kurtulus Savasi turk Cengiz Cetintas ISBN 978 605 81383 9 1 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Barosu Istanbul 2007 84 yilinda Lozan antlasmasi Orhan Apaydin Konferans Salonu 20 Temmuz 2007 turk Istanbul Barosu Yayinlari seh 61 ISBN 978 9944 234 15 3 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Mallinson William 2020 Britain and Cyprus Key Themes and Documents Since World War II ingilis Bloomsbury Academic seh 34 ISBN 978 1 350 16560 1 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Doe John 9 oktyabr 2017 Historical Development eacea ec europa eu ingilis Eurydice European Commission 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Orhun Fatma Calik 2019 K K T C Cumhurbaskani Rauf R Denktas in Annan plani surecindeki mucadelesi ingilis Hiperlink egit ilet yay san tic ve ltd sti seh 61 ISBN 978 605 281 207 5 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 An Ahmet 2006 Kibrisli Turklerin siyasal tarihi 1930 1960 basinin aynasinda Kibrisli Turklerin unutturulan siyasal gecmisi ve liderlik kavgalari turk A An 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Cyprus Makarios III Archbishop of 1965 Cyprus Greek Expansionism Or Independence ingilis Turkish Tourism and Information Office seh 1 2 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Cyprus Makarios III Archbishop of 1974 Archbishop Makarios on the Invasion of Cyprus ingilis 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Books LLC 2010 Cypriot Politicians Makarios Iii Nikos Sampson Andreas Demetriou Tassos Papadopoulos Dimitris Christofias Spyros Kyprianou ingilis General Books LLC ISBN 978 1 157 09050 2 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Carter David 2010 Aphrodite s Killers Cyprus the EOKA Conflict and the Road to Partition ingilis Downlow Productions ISBN 978 0 9537170 1 9 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Hoffmeister Frank 2006 Legal Aspects of the Cyprus Problem Annan Plan And EU Accession ingilis Martinus Nijhoff Publishers seh 12 ISBN 978 90 04 15223 6 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Varnava Andrekos 1960 Reinterpreting Macmillan s Cyprus Policy 1957 1960 academia edu ingilis seh 79 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Yavuz Cikartma Plaji ndaki Ozgurluk Aniti yikilma tehlikesiyle karsi karsiya kibrispostasi com turk 6 avqust 2018 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 1 2 The Cyprus Conflict 17 fevral 2007 tarixinde arxivlesdirilib Pre Rejection of SCCC decision by Makarios PDF Eastern Mediterranean University 11 mart 2012 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2014 The fact that the decision of the SCCC would not be implemented by Makarios was made quite clear Non implementation of the decision of a Constitutional Court is sufficient reason to compel the resignation of its President Majority rule means war 19 iyul 2011 tarixinde arxivlesdirilib Stephen Michael 1987 Cyprus Two Nations in One Island Bow Educational Briefing 5 London 1 7 1 iyul 2007 tarixinde arxivlesdirilib FAQ yunan Supreme Court of Cyprus 25 mart 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2014 Cay M Abdulhaluk 1989 Kibris ta kanli Noel 1963 turk Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu ISBN 978 975 456 019 0 15 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 oktyabr 2020 Kanli Noel katliami unutulmadi TRT Haber turk 22 dekabr 2019 15 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 oktyabr 2020 Keser Ulvi 3 yanvar 2011 21 Aralik 1963 Kumsal Faciasi ve Bugune Yansimalari dergipark org tr turk 16 Agustos 1960 tarihinde Turkiye Yunanistan ve Ingiltere nin garantorlugunde kurulan Kibris Cumhuriyeti Rumlarin Enosis hayalleri yuzunden uzun sure yasamaz ve Kibris tarihine Kanli Noel olarak gecen ve 21 Aralik 1963 gunu patlak veren saldirilar baslar seh 94 15 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 oktyabr 2020 Uras Umut 8 iyun 2012 Kibris sorunu ve Turkiyeli gocmenler El Cezire turk 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 Konuk Nebiye 3 may 2018 Kibrisli Turklerin Gocmenlere Bakisi Perspectives Of Turkish Cypriots Towards Immigrants dergipark org tr turk Kibris Arastirmalari ve Incelemeleri Dergisi 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 Konuk Nebiye 1 iyun 2018 Kibrisli Turklerin Gocmenlere Bakisi researchgate net turk 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 Keser Ulvi 12 dekabr 2006 Kibris da goc haraketleri ve 1974 sonrasinda yasanan haraketlilikler PDF ataturkilkeleri deu edu tr turk Kibris adasi neredeyse butun tarih boyunca tam bir gocler adasi olmustur Adanin 1878 yilinda Osmanli eline gecmesiyle baslayan surec Birinci ve Ikinci Dunya Savasi hemen ardindan 1960 Kibris olaylari ile devam etmis ve 1974 yilinda Nikos Sampson un kendisini de facto bir durumla Makarios u devirip cumhurbaskani ilan ettigi doneme kadar gelmistir 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 HUDOC Search Page European Court of Human Rights 10 sentyabr 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2014 Cyprus The Republic of Cyprus Country Studies Library of Congress 12 oktyabr 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 fevral 2009 Solsten Eric Cyprus Intercommunal Violence Country Studies Library of Congress 23 iyun 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 may 2012 Oberling Pierre 1982 The road to Bellapais Social Science Monographs seh 120 ISBN 9780880330008 26 dekabr 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 fevral 2018 According to official records 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963 1964 crisis Hadar Leon 16 noyabr 2005 In Praise of Virtual States Antiwar com 16 March 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 may 2007 UNFICYP a living fossil of the Cold War Cyprus Mail 9 March 2014 9 mart 2014 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 mart 2014 UN SG S 5950 Report PDF 10 September 1964 paragraph 180 24 sentyabr 2015 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 6 iyul 2014 Karaoglanoglu Sehitligi ne ilgi oldukca yogun kibrisligazetesi net turk 14 iyul 2008 3 yanvar 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Kibris Baris Harekati nin ruhu burada yasatiliyor haber7 com turk 21 iyul 2020 9 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Carment David James Patrick Taydas Zeynep 2006 Who Intervenes Ethnic Conflict and Interstate Crisis Ohio State University Press seh 189 ISBN 978 0 8142 1013 0 17 October 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 oktyabr 2015 Cook Chris Diccon Bewes 1997 What Happened Where A Guide to Places and Events in Twentieth century History Routledge seh 65 ISBN 1 85728 533 6 Strategic Review Volume 5 United States Strategic Institute 1977 seh 48 Allcock John B 1992 Border and territorial disputes Longman Current Affairs seh 55 ISBN 978 0 582 20931 2 Links to documents United Nations 9 September 2002 2 noyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2014 Murat Metin Hakki 2007 The Cyprus Issue A Documentary History 1878 2006 I B Tauris 194 195 ISBN 978 1 84511 392 6 Bahcheli Tozun Bartmann Barry Srebrnik Henry Felix 2004 De Facto States The Quest for Sovereignty Psychology Press seh 168 ISBN 978 0 7146 5476 8 5 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 iyun 2015 the number of settlers was disputed between Turkish and Weekly UNFICYP trip to enclaved Cypriots a respite from daily hardships Famagusta Gazette 30 yanvar 2014 18 mart 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 October 2014 Rainsford Sarah 21 noyabr 2006 Bones of Cyprus missing unearthed BBC News Online 3 February 2014 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2014 Historical Background Turkish Republic of Northern Cyprus Ministry of Foreign Affairs 22 mart 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 aprel 2016 Immovable object The Economist 21 oktyabr 2010 7 dekabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 avqust 2012 Ker Lindsay James Faustmann Hubert 2008 The Government and Politics of Cyprus Political Science 253 ISBN 978 3 03911 096 4 Thompson Wayne C 2014 Western Europe Rowman amp Littlefield seh 307 ISBN 978 1 4758 1230 5 Sertoglu Kamil Ozturk Ilhan 2003 Application of Cyprus to the European Union and the Cyprus Problem ingilis 54 70 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 Nugent Neill 1 mart 2006 Cyprus and the European Union The Significance of its Smallness Both as an Applicant and a Member Journal of European Integration ingilis 51 71 14 oktyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 oktyabr 2020 Biblioqrafiya RedakteXarici kecidler Redakte Vikianbarda Simali Kipr Turk Respublikasi ile elaqeli mediafayllar var Zypern Times Simali Kipr Xeberleri Simali Kipr Turk Respublikasi PrezidentiHemcinin bax Redakte Kipr ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Simali Kipr Turk Respublikasi amp oldid 6074666, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.