Kirena (q.yun.Κυρήνη) — Liviyanın bugünkü Şaxxat qəsəbəsi yaxınlığında qədim Yunan və daha sonra Roma şəhəri. Bölgədəki beş Yunan şəhərinin ən qədimi və ən əhəmiyyətlisi idi. Bura Liviyanın şərqindəki Kirenaikaya müasir dövrlərə qədər saxladığı klassik adını vermişdir. Yaxınlığında Kirenanın qədim nekropolu yerləşir.
Kirene Cəbəl-Axdar dağlarındakı rütubətli bir dərəyə qədər uzanır. Şəhər adını yunanlarım Apollon üçün təqdis etdiyi Kire bulağından almışdır. Şəhərdə Sokratın şagirdi Aristipp tərəfindən qurulan və eramızdan əvvəl IV əsrdə məşhur bir fəlsəfə məktəbi olan Kirena məktəbi yerləşirdi.
Tarix
Heredota əsasən şəhərin salınması
Aesaniusun oğlu və Tira (Santorini) adasında padşah olan Qrinus Delfi oraklı Pifiyanı ziyarət edir. Pifiya ona Liviyada yeni şəhər tapmağı məsləhət görür.
Uzun illər keçdi, lakin məsləhət yerinə yetirilmədi. Tira dəhşətli bir quraqlıq keçirdi və bütün məhsullar və ağaclar tələf oldu. Yenidən Delfiyə qayıtdılar və Pifiyanın bir neçə il əvvəl söylədiklərini xatırlatdılar. Lakin bu dəfə o xüsusi olaraq Kirenaika torpağında bir qəsəbə tapdığını söylədi.
Liviyaya necə getməyi bilmədiklərindən, Kritə elçi göndərdilər ki, onları Liviyaya aparacaq birini tapsınlar. Elçilər Korobius adlı bir bənövşəyi boya taciri tapdılar. O, bir dəfə Liviya ərazisindən Plateya adasına səyahət etmişdi. Qrinus və Korobius Plateaya üz tutdular. Təyin etdikləri yerə çatdıqda aylıq təchizat qoyaraq Korobiusdan ayrıldılar və Qrinus yeni qurulan koloniyanın yerləşməsi üçün adam toplamağa görə Tiraya qayıtdı.Koloniyada iki il məskunlaşdıqdan sonra az uğur qazandılar və məsləhət almaq üçün Pifiyanın yanına qayıtdılar. Pifiya Liviya ərazisindən keçmək əvəzinə birbaşa Liviya ölkəsinə köçmək tövsiyəsini təkrarladı. Beləliklə onlar Aziris adlı bir yerə köçdülər. Altı il orada məskunlaşdılar və liviyalılar Aziris qəsəbəsini ziyarət edərək xalqı daha daxili ərazilərə getməyə inandırmağa müvəffəq oldular. Onlar liviyalıların tşviqi ilə köçərək indiki Kirenə yerləşdilər. Yunanlarım qəsəbəyə gəlməsi və genişlənməsi ilə Liviyalılar Kiren ətrafındakı bir çox torpaqlarını itirdilər.
Yunan dövrü
Yunan ənənəsinə görə Kirena e.ə. 631-ci ildə I Battus tərəfindən idarə olunan Tira adasından köçən yunanların məskunlaşması ilə qurulmuşdur.
Şəhərin qurulmasına dair ənənəvi təfərrüatlar HerodotunTarixlər əsərində yer alır. Kirena dərhal Liviyanın baş şəhərinə çevrilmiş və eramızdan əvvəl V əsrdə öz padşahlıqları altında çiçəklənmə zirvəsinə çatmışdır. Şəhər bütün Yunan şəhərləri ilə ticarət əlaqələri qurmuşdu. Bura eramızdan əvvəl 460-cı ildən bir müddət sonra bir respublika oldu. Eramızdan əvvəl 413-cü ildə Peloponnes müharibəsi zamanı Kirena Sparta qüvvələrini iki triyera və pilotla təmin etmişdi. Makedoniyalı İsgəndərin vəfatından sonra (e.ə. 323), Kirena respublikası Ptolemey sülaləsinə tabe oldu.
Şəhəri I Ptolemeyin adı ilə şəhəri işğal edən general Ofellas, Ptolemeyin kürəkəni Kirenalı Maqas ərazinin qubernatorluğunu aldığı zaman, ölümünə qədər şəhəri demək olar ki, müstəqil şəkildə idarə etdi. Eramızdan əvvəl 276-cı ildə Maqas özünü padşah elan etdi və de-fakto müstəqillik elan etdi. O Selevkilər imperatorunun qızı ilə evləndi və Ptolomeylər Krallığını işğal etmək üçün onunla ittifaq qurdu.
İşğal uğursuz oldu və e.ə. 250-ci ildə Maqasın ölümündən sonra şəhər Ptolemey Misirində yenidən quruldu. Kirenaikaİsgəndəriyyədən idarə olunan Ptolemeylər imperiyasının bir hissəsi oldu və Ptolemey Apion Kirenaikanı Romaya vəsiyyət etdikdən sonra, e.ə. 96-da Roma ərazisinə çevrildi. Eramızdan əvvəl 74-cü ildə ərazi rəsmi olaraq Roma əyalətinə çevrildi.
Roma dövrü
Eramızdan əvvəl 74-cü ildə Kirena bir Roma əyalətinə çevrildi. Ptolemeylərin hakimiyyəti altında yəhudi sakinləri bərabər hüquqlara sahib olduqları halda, indiki muxtar və daha çox yunan əhalisi tərəfindən getdikcə daha çox təzyiqə məruz qaldıqlarını iddia etdilər. Vespasianın (73-cü il, Birinci Yəhudi-Roma Döyüşü) və xüsusilə Trayanın (e.ə. 117, Kitos müharibəsi) dövründə Kirena yəhudilərinin üsyanında gərginlik baş qaldırdı. Üsyanlar çox sayda mülki şəxs yəhudi üsyançıları tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirildikdən sonra Markis Turbo tərəfindən yatırıldı. Qeysəriyyəli Yevseviyə görə, yəhudi üsyanı Liviyanı o qədər boşaltmışdı ki, bir neçə il sonra imperator Adrian tərəfindən məskunlaşmanın davamlılığını təmin etmək üçün orada yeni koloniyalar qurulmalı idi.
Plutarx "De mulierum virtutibus" ("Qadınların Fəzilətləri haqqında") adlı əsərində Kirenanın zülmkarı Nikokratların e.ə. 50-ci ildə Kirenalı həyat yoldaşı Aretafila tərəfindən necə qovulduğunu təsvir edir.
Məşhur "Kirena Venerası", orjinal yunan versiyasının Yunanbir Roma nüsxəsi olan tanrıça Veneranın başsız mərmər heykəli,1913-cü ildə İtalyan əsgərləri tərəfindən tapıldı. Onlar heykəli 2008-ci ildə Liviyaya qaytarılana qədər qaldığı Romaya nəql etdilər. Kirenada kapitan Robert Murdoç Smit və komandiri Edvin A. Porçer tərəfindən XIX əsrin ortalarında çox sayda Roma heykəlləri və kitabələri aşakr edilmişdir və onları indi Britaniya Muzeyində görmək mümkündür. Bunlara Kirenanın Apollonu və bir Afrika kişisinin bənzərsiz bir tunc başlığı daxildir.
Xristianlıq
Xristianlıq əvvəldən Kirena ilə əlaqələri olmuşdur. Hər üç sinoptik İncildə Kirenalı Simonun İsanın çarmıxını daşımağa kömək etmək məcburiyyətində qaldığı bildirilir. Həvarilərin İşləri kitabında Kirenalıların Müqəddəs Üçlük günün Yerusəlimdə olması haqqında məlumatlar var. Kopt Pravoslav Kilsəsinin ənənəsinə görə, kilsənin qurucusu olan Müqəddəs Mark Kirena şəhərindən idi və Kirenanın ilk yepiskopunu təyin etmişdi. Roma Martirologiyası iyulun 4-də Diokletianın təqibi zamanı Kirena yepiskopu Teodorun döyüldüyünü və dilinin kəsildiyini söylədi. Kirenalı yepiskop Sinezinin 67-ci məktubunda Afanasi tərəfindən qınanılan Kirenalı yepiskop Filo tərəfindən həyata keçirilən nizamsız bir yepiskopal təyinatdan bəhs olunur. Kirenanın o vaxt artıq dağılmasına baxmayaraq 449-cu ildə keçirilən İkinci Efes Məclisində Kirena yepiskopunun adı Rufus idi. İsgəndəriyyəli Yunan Patriarxı Evloqiyin dövründə (580–607) Kirenanın yepiskopu Leonti idi.
İstinadlar
"Platæa". Get A Map. 1 December 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 23 Nov 2017.
"Internet History Sourcebooks". sourcebooks.fordham.edu. 2016-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-12-03.
Osborne, Robin (2009). Greece in the Making: 1200–479 BC. London: Routledge. səh. 8.
Cassius Dio, lxviii. 32
Plutarch. De Mulierum Virtutibus (Loeb Classical Library, Plutarch III) 1931. Retrieved February 2008.
"Venus of Cyrene – Italy and Libya — Centre du droit de l'art". plone.unige.ch. 2013-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-09.
British Museum Collection
"British Museum Highlights". 2015-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-22.
"British Museum Highlights". 2015-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-22.
Raymond Janin, v. Cyrène in Dictionnaire d'Histoire et de Géographie ecclésiastiques, vol. XIII, Paris 1956, coll. 1162–1164
Avqust 12, 2021
kirena, Κυρήνη, liviyanın, bugünkü, şaxxat, qəsəbəsi, yaxınlığında, qədim, yunan, daha, sonra, roma, şəhəri, bölgədəki, beş, yunan, şəhərinin, qədimi, əhəmiyyətlisi, bura, liviyanın, şərqindəki, ikaya, müasir, dövrlərə, qədər, saxladığı, klassik, adını, vermiş. Kirena q yun Kyrhnh Liviyanin bugunku Saxxat qesebesi yaxinliginda qedim Yunan ve daha sonra Roma seheri Bolgedeki bes Yunan seherinin en qedimi ve en ehemiyyetlisi idi Bura Liviyanin serqindeki Kirenaikaya muasir dovrlere qeder saxladigi klassik adini vermisdir Yaxinliginda Kirenanin qedim nekropolu yerlesir KirenaKyrhnh32 49 sm e 21 51 s u Yer Saxxat El Cebel el Exdar Kirenaika Liviya LiviyaTip Yasayis menteqesiTarixInsaatci I Battusun basciligi altindaki Santorini kolonistleriEsasi qoyulub E e 631Terk edilib Eramizin IV esriMedeniyyetler Arxaika ve Roma ImperiyasiYer qeydleriUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Archaeological Site of CyreneTipiMedeniKriteriyaii iii viRegionEreb dovletleriKirena Vikianbarda elaqeli mediafayllarKirene Cebel Axdar daglarindaki rutubetli bir dereye qeder uzanir Seher adini yunanlarim Apollon ucun teqdis etdiyi Kire bulagindan almisdir Seherde Sokratin sagirdi Aristipp terefinden qurulan ve eramizdan evvel IV esrde meshur bir felsefe mektebi olan Kirena mektebi yerlesirdi Mundericat 1 Tarix 1 1 Heredota esasen seherin salinmasi 1 2 Yunan dovru 1 3 Roma dovru 1 4 Xristianliq 2 IstinadlarTarix RedakteHeredota esasen seherin salinmasi Redakte Aesaniusun oglu ve Tira Santorini adasinda padsah olan Qrinus Delfi orakli Pifiyani ziyaret edir Pifiya ona Liviyada yeni seher tapmagi meslehet gorur Uzun iller kecdi lakin meslehet yerine yetirilmedi Tira dehsetli bir quraqliq kecirdi ve butun mehsullar ve agaclar telef oldu Yeniden Delfiye qayitdilar ve Pifiyanin bir nece il evvel soylediklerini xatirlatdilar Lakin bu defe o xususi olaraq Kirenaika torpaginda bir qesebe tapdigini soyledi Liviyaya nece getmeyi bilmediklerinden Krite elci gonderdiler ki onlari Liviyaya aparacaq birini tapsinlar Elciler Korobius adli bir benovseyi boya taciri tapdilar O bir defe Liviya erazisinden Plateya adasina seyahet etmisdi 1 Qrinus ve Korobius Plateaya uz tutdular Teyin etdikleri yere catdiqda ayliq techizat qoyaraq Korobiusdan ayrildilar ve Qrinus yeni qurulan koloniyanin yerlesmesi ucun adam toplamaga gore Tiraya qayitdi Koloniyada iki il meskunlasdiqdan sonra az ugur qazandilar ve meslehet almaq ucun Pifiyanin yanina qayitdilar Pifiya Liviya erazisinden kecmek evezine birbasa Liviya olkesine kocmek tovsiyesini tekrarladi Belelikle onlar Aziris adli bir yere kocduler Alti il orada meskunlasdilar ve liviyalilar Aziris qesebesini ziyaret ederek xalqi daha daxili erazilere getmeye inandirmaga muveffeq oldular Onlar liviyalilarin tsviqi ile kocerek indiki Kirene yerlesdiler Yunanlarim qesebeye gelmesi ve genislenmesi ile Liviyalilar Kiren etrafindaki bir cox torpaqlarini itirdiler 2 Yunan dovru Redakte Yunan enenesine gore Kirena e e 631 ci ilde I Battus terefinden idare olunan 3 Tira adasindan kocen yunanlarin meskunlasmasi ile qurulmusdur Seherin qurulmasina dair enenevi teferruatlar Herodotun Tarixler eserinde yer alir Kirena derhal Liviyanin bas seherine cevrilmis ve eramizdan evvel V esrde oz padsahliqlari altinda ciceklenme zirvesine catmisdir Seher butun Yunan seherleri ile ticaret elaqeleri qurmusdu Bura eramizdan evvel 460 ci ilden bir muddet sonra bir respublika oldu Eramizdan evvel 413 cu ilde Peloponnes muharibesi zamani Kirena Sparta quvvelerini iki triyera ve pilotla temin etmisdi Makedoniyali Isgenderin vefatindan sonra e e 323 Kirena respublikasi Ptolemey sulalesine tabe oldu Seheri I Ptolemeyin adi ile seheri isgal eden general Ofellas Ptolemeyin kurekeni Kirenali Maqas erazinin qubernatorlugunu aldigi zaman olumune qeder seheri demek olar ki musteqil sekilde idare etdi Eramizdan evvel 276 ci ilde Maqas ozunu padsah elan etdi ve de fakto musteqillik elan etdi O Selevkiler imperatorunun qizi ile evlendi ve Ptolomeyler Kralligini isgal etmek ucun onunla ittifaq qurdu Isgal ugursuz oldu ve e e 250 ci ilde Maqasin olumunden sonra seher Ptolemey Misirinde yeniden quruldu Kirenaika Isgenderiyyeden idare olunan Ptolemeyler imperiyasinin bir hissesi oldu ve Ptolemey Apion Kirenaikani Romaya vesiyyet etdikden sonra e e 96 da Roma erazisine cevrildi Eramizdan evvel 74 cu ilde erazi resmi olaraq Roma eyaletine cevrildi Roma dovru Redakte Eramizdan evvel 74 cu ilde Kirena bir Roma eyaletine cevrildi Ptolemeylerin hakimiyyeti altinda yehudi sakinleri beraber huquqlara sahib olduqlari halda indiki muxtar ve daha cox yunan ehalisi terefinden getdikce daha cox tezyiqe meruz qaldiqlarini iddia etdiler Vespasianin 73 cu il Birinci Yehudi Roma Doyusu ve xususile Trayanin e e 117 Kitos muharibesi dovrunde Kirena yehudilerinin usyaninda gerginlik bas qaldirdi Usyanlar cox sayda mulki sexs yehudi usyancilari terefinden vehsicesine qetle yetirildikden sonra Markis Turbo terefinden yatirildi 4 Qeyseriyyeli Yevseviye gore yehudi usyani Liviyani o qeder bosaltmisdi ki bir nece il sonra imperator Adrian terefinden meskunlasmanin davamliligini temin etmek ucun orada yeni koloniyalar qurulmali idi Plutarx De mulierum virtutibus Qadinlarin Feziletleri haqqinda adli eserinde Kirenanin zulmkari Nikokratlarin e e 50 ci ilde Kirenali heyat yoldasi Aretafila terefinden nece qovuldugunu tesvir edir 5 Meshur Kirena Venerasi orjinal yunan versiyasinin Yunanbir Roma nusxesi olan tanrica Veneranin bassiz mermer heykeli 1913 cu ilde Italyan esgerleri terefinden tapildi Onlar heykeli 2008 ci ilde Liviyaya qaytarilana qeder qaldigi Romaya neql etdiler 6 Kirenada kapitan Robert Murdoc Smit ve komandiri Edvin A Porcer terefinden XIX esrin ortalarinda cox sayda Roma heykelleri ve kitabeleri asakr edilmisdir ve onlari indi Britaniya Muzeyinde gormek mumkundur 7 Bunlara Kirenanin Apollonu ve bir Afrika kisisinin benzersiz bir tunc basligi daxildir 8 9 Xristianliq Redakte Xristianliq evvelden Kirena ile elaqeleri olmusdur Her uc sinoptik Incilde Kirenali Simonun Isanin carmixini dasimaga komek etmek mecburiyyetinde qaldigi bildirilir Hevarilerin Isleri kitabinda Kirenalilarin Muqeddes Ucluk gunun Yeruselimde olmasi haqqinda melumatlar var 10 Kopt Pravoslav Kilsesinin enenesine gore kilsenin qurucusu olan Muqeddes Mark Kirena seherinden idi ve Kirenanin ilk yepiskopunu teyin etmisdi Roma Martirologiyasi 11 iyulun 4 de Diokletianin teqibi zamani Kirena yepiskopu Teodorun doyulduyunu ve dilinin kesildiyini soyledi Kirenali yepiskop Sinezinin 67 ci mektubunda Afanasi terefinden qinanilan Kirenali yepiskop Filo terefinden heyata kecirilen nizamsiz bir yepiskopal teyinatdan behs olunur Kirenanin o vaxt artiq dagilmasina baxmayaraq 449 cu ilde kecirilen Ikinci Efes Meclisinde Kirena yepiskopunun adi Rufus idi Isgenderiyyeli Yunan Patriarxi Evloqiyin dovrunde 580 607 Kirenanin yepiskopu Leonti idi 12 13 Istinadlar Redakte Plataea Get A Map 1 December 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 Nov 2017 Internet History Sourcebooks sourcebooks fordham edu 2016 12 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 12 03 Osborne Robin 2009 Greece in the Making 1200 479 BC London Routledge seh 8 Cassius Dio lxviii 32 Plutarch De Mulierum Virtutibus Loeb Classical Library Plutarch III 1931 Retrieved February 2008 Venus of Cyrene Italy and Libya Centre du droit de l art plone unige ch 2013 12 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 09 British Museum Collection British Museum Highlights 2015 10 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 07 22 British Museum Highlights 2015 10 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 07 22 Acts 2 10 Martyrologium Romanum Typographia Vaticana 2001 ISBN 978 88 209 7210 3 Michel Le Quien Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus Arxivlenmis suret Archived from the original on 2017 10 10 Istifade tarixi 2020 06 14 Paris 1740 Vol II coll 621 624 Raymond Janin v Cyrene in Dictionnaire d Histoire et de Geographie ecclesiastiques vol XIII Paris 1956 coll 1162 1164Menbe https az wikipedia org w index php title Kirena amp oldid 5534934, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
