Türk Tarix Qurumu
Türk Tarix Qurumu (abr. TTQ; türk. Türk Tarih Kurumu) — türk tarixinin ilk mənbələrdən araşdırılması məqsədi ilə Mustafa Kamal Atatürkün əmri ilə 12 aprel 1931-ci ildə qurulmuş bir araşdırma qurumu. 1983-cü ildən etibarən Atatürk Mədəniyyət, Dil və Tarix Yüksək Qurumuna bağlı bir orqandır
Türk Tarix Qurumu TTQ | |
---|---|
Türk Tarih Kurumu | |
Növü | Elmi |
Fəaliyyəti | Tarix |
Yaranma tarixi | 12 aprel, 1931-ci il |
Qeydiyyat tarixi | 12 aprel, 1931-ci il |
Rəsmi dili | Türk dili |
Mərkəzi | Ankara |
Sədr | Prof. Dr. Rəfiq Turan |
ttk.gov.tr | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
28 aprel 1930-cu ildə, Türk Ocaqlarının VI Qurultayının son iclasında Mustafa Kamal Atatürkün əmri ilə Afət İnan 40 imzalı bir təklif vermiş və bu təklifdəki Türk tarixini elmi olaraq araşdırmaq məqsədilə bir heyət qurulması istənmişdi. Eyni gün Türk Ocaqları Qanunu da bu mövzuda bir maddə əlavə etdi. Yaradılan 16 nəfərlik heyət ilk iclasının 4 iyun 1930-cu ildə edərək, idarə heyəti və üzvlərini müəyyən etdi. Bu heyət, Türk Tarix Qurumunun təməlini təşkil eddi.
Heyət, "Türk Tarixinin Əsas Xəttləri" adlı bir yazı yayımlamışdır. Kitab, Orta Asiyada bir Türk sivilizasiyası və bu mərkəzdən başlayan köçlərlə türklərin Çin, Hindistan, Mesopotomiya, Misir, İran, Anadoluya gedərək, o bölgələrin xalqlarını modernize etdiklərini ifadə edirdi və məqsəd, bu kitabın ifadə etdiklərinə uyğun məktəb kitablarının hazırlanması idi.
Türk Ocaqları, 29 mart, 1931-ci ildə özünü buraxmaq qərarı alınca, Türk Tarix Heyəti, 12 aprel, 1931-ci ildə "Türk Tarix Tədqiq Cəmiyyəti", 1935-ci ildən "Türk Tarixi Araşdırma Qurumu", daha sonra "Türk Tarix Qurumu" olaraq dəyişdi.
Qurum, Türk Tarix Qurumu adı ilə fəaliyyət göstərdiyi dövrdə 4 cildlik lisey tarix dərsliyini, İsmayıl Haqqı Uzunçarşılının "Anadolunun bəylikləri"ni, bəzi arxeoloji qazıntı məruzələrini, Piri Rəisin "Kitab-i Bəhriyyə" əsərini və özünün hazırladığı xəritəsini nəşr etmiş, 1937-ci ildən etibarən isə Belleten jurnalını yayımlamışdır. 2-11 avqust, 1932-ci il tarixləri arasında, "Türk Tarix Konqresi" adi ilə təşkil etdiyi ilk konqresin ardından bunu davamlı olaraq davam etdirməyi qərara aldı.
Beynəlxalq miqyasda ikinci Türk Tarix Konqresi 20-25 sentyabr, 1937-ci ildə keçirildi. 1935-ci ildə qurumun öz imkanları və işçiləriylə birlikdə Alacahöyük qazıntıları başladıldı.
Qurumun işləri ilə prezident Mustafa Kamal Atatürk şəxsən özü maraqlanmaqda və iclaslarına gəlməkdə idi. Mustafa Kamal Atatürkdən sonra gələn bütün prezidentlər də bir adət olaraq qurumun "qoruyucu başqanı" oldular. Mustafa Kamal Atatürk, 5 sentyabr, 1938-ci ildəki vəsiyyətnaməsi ilə, İş Bankındakı hissələrinin gəlirinin yarısını Türk Tarix Qurumuna bağışlamışdır. Qurum, 21 sentyabr 1940-cı il və 2/14556 saylı Nazirlər Kabineti sərəncamı ilə ictimaiyyət xeyrinə çalışan qurumlar siyahısına salınmışdır.
Qurum işlərində Ankaradakı Türk Ocağı Xalq Evləri binasında başlamışdı. 1940-cı il sonunda Dil və Tarix Coğrafiya Fakültəsi binasına kpşmüş, 12 noyabr, 1967-ci ildə Turqut Cansevər və Ertur Yenər tərəfindən inşa edilmiş öz binasına köçmüşdür.
Türk Tarix Qurumu, 7 noyabr, 1982-ci ildə qəbul edilən Türkiyə Respublikası Konstitutsiyasının 134-cü maddəsi ilə təşkil edilən Atatürk Kültür, Dil, və Tarix Qurumuna daxil edildi.
Türk Tarix Qurumu, elmi araşdırma və yayınları ilə bərabər, birincisi 2-11 avqust, 1932-ci il tarixləri arasında toplanan və müəyyən fasilərlə günümüzə qədər XVI dəfə reallaşan, beynəlxalq səviyyədə "Türk Tarix Konqresləri" təşkil etməkdədir. 20-25 sentyabr, 1937-ci il tarixləri arasında, Dolmabaxça sarayında edilən II Konqres beynəlxaql xarakter almış, xarici elm adamları da bu konqresə dəvət edilmişdirlər. Bu konqres Türk tarixinin açıqlanması və sənədləşdirilməsi məqsədini daşıyır. Bundan əlavə, Konqres qədim dövrdən Cumhuriyyət dövrünə qədər Türkiyədə və Yaxın-Orta Şərqdə yaradılan sivilizasiyaları maketlər, rəsimlər və qrafiklərlə canlandıran sərgi təşkil etmiş və bu sərgini Mustafa Kamal Atatürkün ölümünə qədər Dolmabaxça sarayında qalmışdır.
Türk Tarix Qurumu, bundan sonrada beynəlxalq səviyyədə konqreslərini təşkil etmişdir:
15-20 noyabr, 1943-cü il | III |
10-14 noyabr, 1948-ci il | ıv |
12-17 aprel, 1956-cı il | V |
20=26 oktyabr, 1961-ci il | VI |
25-29 sentyabr, 1970-ci il | VII |
11-15 oktyabr, 1976-cı il | VIII |
21-25 sentyabr, 1981]]-ci il | IX |
22-26 sentyabr, 1986-cl il | X |
5-9 sentyabr, 1990-cı il | XI |
12-16 sentyabr, 1994-cü il | XII |
4-8 oktyabr, 1999-cu il | XIII |
9-13 sentyabr, 2002-ci il | XIV |
11-15 sentyabr, 2006-cl il | XV |
20-24 sentyabr, 2010-cu il | XVI |
15-17 sentyabr, 2014-cü il | XVII |
Bina
Turqut Cansevər və Ertur Yenərin 1951-ci ildə üzərində işləməyə başladıqları Türk Tarix Qurumunun binasının layihələşdirilməsi prosesi 1961-ci ildə sonlandırılmış, 1962-ci ildə binanın inşasına başlanmış, inşaat 1966-cı ildə tamamlandırılmışdır. 1967-ci ildən isə tam olaraq istifadəyə verilmişdir. 1980-ci ildə Ağa Xan Memarlıq Mükafatını qazanan bu layihə, Türkiyə memarlıq tarixinin ən mühim modern binalarından biri olaraq qəbul edilməkdədir. Alt mərtəbədə konfrans zalı, kitab anbarları, üst qatlarda kitabxana, oxu salonları və ofislər vardır.
Vəzifəsi
Türk və Türkiyə tarixini çağdaş sosial elmlər fonunda araşdırmaq və yaymaq, Türk və Türkiyə tarixi araşdırmalarını dünya tarix elmi ilə bütünləşdirmək, Türk tarixçiliyini qlobal səviyyədə ən üst səviyyəyə daşımaq, bu sahədəki araşdırmaları dəstəkləmək və cəmiyyətdəki tarix bilgisini inkişaf etdirməkdir.
Layihələri
Türk Tarix Qurumu, Türk tarixi və Türkiyə tarixini incələmək və nəticələri yaymaq üçün konfranslar, seminarlar, konqreslər, anim mərasimləri, sərgilər, arxeologi qazıntılar, kitab nəşrləri və s təşkil edirlər.
Nəşrləri
- 1937-ci ildən bəri nəşr edilən Belleten adlı jurnal, 4 aydan bir nəşr edilir.
- Qurum tərəfindən 1964-cü ildən bəri Belgeler ( Sənədlər) adlı bir başqa jurnal isə Türk arxivindəki sənədləri açıqlamaq üçün nəşr etdirilir.
- 1991-ci ildən məruzələri nəşr olunur.
Qazıntıları
22 avqust, 1935-ci ildə, qurumun öz maddi vəsaitləri və öz işçiləri hesabına başlatdığı ilk qazı Alacahöyük qazısıdır. Bunu Trakya və Anadolunun müxtəlif bölgələrində edilən qazı və arxeolojik araşdırmalar davam etdirmişdir. Bu qazılardan çıxan əsərlər xeyli muzeydə sərgilənməkdədir..
Beynəlxalq elm qurumlarında üzvlük
Türk Tarix Qurumu, Beynəlxalq Akademiyalar Birliyinin ( International Union of Academies-İUA), Türkiyədəki tək üzvüdür
Kitabxana
Tarix və arxeoloji sahəsində ən böyük kitabxana Türk Tarix Qurumunun kitabxanasıdır. Qurum, Türkiyənin son dövrlər tarixi üçün də zəngin bir sənəd arxivinə sahibdir.
Rəhbərləri
Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
---|---|---|
Mustafa Kamal Atatürk ( Qurucu və qoruyucu rəhbəri) | 14 aprel, 1931 | 10 noyabr, 1938 |
Tevfik Bıyıklioğlu | 14 aprel, 1931 | 8 aprel, 1932 |
Prof. Dr. Yusif bəy Akçuralı | 8 aprel, 1932 | 11 mart, 1935 |
Həsən Cəmil Çəmbəl | 23 mart, 1935 | 17 dekabr, 1941 |
Prof. Dr. Şəmsəddin Günaltay | 17 dekabr, 1941 | 19 oktyabr, 1961 |
Prof. Dr.Şövkət Əziz Qansu | 28 aprel, 1962 | 21 aprel, 1973 |
Prof. Dr. Ənvər Ziya Karal | 21 aprel, 1973 | 18 yanvar, 1982 |
Prof. Dr. Sədat Alp | 16 aprel, 1982 | 17 oktyabr, 1983 |
Prof. Dr. Yaşar Yücəl | 17 oktyabr, 1983 | 16 mart, 1992 |
Prof. Dr. Neşat Qaradaş | 16 mart, 1982 | 21 yanvar, 1993 |
Prof. Dr. İbrahim Agah Çubuqçu | 21 yanvar, 1993 | 23 sentyabr, 1993 |
Prof. Dr. Yusif Xələcoğlu | 23 sentyabr, 1993 | 23 avqust, 2008 |
Prof. Dr. Əli Birinci | 27 avqust, 2008 | 13 sentyabr, 2011 |
Profş Dr. Bahəddin Yediulduz | 14 sentyabr, 2011 | 26 iyun, 2012 |
Prof. Dr. Mehmed Metin Hülakü | 26 iyun, 2012 | 23 iyun, 2014 |
Prof. Dr. Mehmed Ali Beyhan | 24 iyun, 2014 | 5 mart, 2015 |
Prof. Dr. Rəfiq Turan | 6 mart, 2015 | vəzifədə |
İstinadlar
- Kaynak: Etienne Copeaux. Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2. Baskı. İstanbul, 2000. ISBN 975-333-078-2 s. 39-40
- 2017 Yılı TBMM Bütçe Görüşmeleri". tbmm.gov.tr. 7 Aralık 2016. 14 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
- ↑ Tarihçe, Türk Tarih Kurumu web sitesi, Erişim tarihi:10.10.2012
- . Burçin Yıldırım. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011.
- . Ağa Han Mimarlık Ödülü resmi web sitesi (İngilizce). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011.
- . Arkitera.com. 16 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011.
- http://www.ttk.gov.tr/
- . 2019-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-26.
Xarici keçidlər
- Türk Tarih Kurumu genel ağ sayfası
- Türk Tarih Kurumu E-Mağaza ağ sayfası
- Türk Tarih Kurumu 100. Yılında I. Dünya Savaşı ağ sayfası
- Türk Tarih Kurumu Araştırmacı Bilgi Sistemi (AVES) ağ sayfası 2019-10-03 at the Wayback Machine
- Türk Tarih Kurumu Sosyal Medya Hesapları facebook / twitter / youtube