Kipr Hərəkatı (türk.Kıbrıs Harekâtı; digər adları türk.Attila Harekatı, yun.Τουρκική εισβολή στην Κύπρο "Kipr Türk İşgalı") — 20 iyul 1974-cü ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Kiprdə başlatdığı və 14 avqust tarixində türk silahlı birləşmələrinin paytaxt Nikosiyaya daxil olması ilə nəticələnən əməliyyat.
George Karayannis Michael Georgitsis Konstantinos Kombokis Nikolaos Nikolaides
Nurəttin Ersin Bedrettin Dəmirəl Osman Fazıl Polat Süleyman Tuncer Sabri Dəmirbağ Sabri Evrən Rauf Denktaş
Tərəflərin qüvvəsi
54000 əsgər 35 tank
40000 əsgər 180 tank
Ölənlər və yaralananlar
4000 ölü 12000 yaralı
498 ölü 2200 yaralı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Türkiyə hökuməti bu əməliyyatın Sürix və London müqaviləsinin 4-cü maddəsinə istinadən yerinə yetirildiyini bildirmişdir. Buna baxmayaraq BMT və Avropa Şurası bunu işğal olaraq qiymətləndirmişdir.
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının 29 iyul 1974-cü il tarixli 573 saylı qərarında və Afinadakı Apelyasiya Məhkəməsinin 21 mart 1979-cu il tarixli qərarında Türkiyənin müdaxiləsinin qanuni olduğu vurğulanmışdır. Ancaq, beynəlxalq qərarların çoxu bunu "işğal" olaraq adlandırmışdır.
Birinci hərəkat
20 iyul 1974-cü ildə, səhər saat 06:45-də Türkiyə ordusu adaya desantlar atmış və dənizdən hücuma başlamışdır. Kiprə ilk ayaq basan da paraşütçülər olmuşdur. Desant briqadasının 1-ci taboru Pınarbaşına, 2-ci taboru Gönyeliyə enmişdir. İlk taborlar enəndə ciddi müqavimətə rast gəlməmişlər. Dənizdən hücum isə dəniz piyadaları briqadası tərəfindən Pentemilli plajında həyata keçirilmişdir.
Saat 11:15-də 3-cü tabor Pınarbaşına, 4-cü tabor isə Gönyelinə enmişdir. 3-cü və 4-cü taborlar ağır artilleriya və minaatan atəşinə məruz qalmışlar.
1974-cü ildə türk əsgərinin adaya ayaq basmasını təsvir edən heykəl
Komando briqadası da 20 iyul səhəri hərəkata qoşulmuşdur. 1-ci komando taboru saat 08:20-də Pınarbaşına ayaq basmışdır. 2-ci komando taboru, Gönyelinə enən 3-cü komando taboru və Hamitköyə enən Nevşehir komando taboru da həmin gün adaya ayaq basmışlar.
Əməliyyatın ikinci günü rumlar müxtəlif istiqamətlərdən irəliləyən türk birliklərinin birləşməsinin qarşısını almaq və bu birlikləri məhv etmək məqsədilə əməliyyata başladı. Müharibə davam edərkən birliklər arasında əlaqə və koordinasiya çatışmazlığından Kocatepe mina gəmisi türk qırıcıları tərəfindən batırıldı və nəticədə gəmidə olan 54 əsgər həlak oldu.
Xarici təzyiqlərin artması nəticəsində Türkiyə hökuməti BMT Təhlükəsizlik Şurasının 353 saylı qərarını qəbul edərək 22 iyul saat 17:00-dan etibarən atəşkəsə qərar verdi. Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin bu hücumu nəticəsində Yunanıstandakı hərbi-siyasi rejim və Kiprdəki Nikos Sampson hökuməti istefa verdi. Yunanıstandakı hərbi-siyasi rejim istefa verdi və yeddi ilə yaxın Fransada mühacirətdə olan Konstantin Karamanlis hökuməti qurması üçün ölkəyə çağrıldı. Konstantin Karamanlisin 24 iyul 1974-cü ildə hökuməti qurması ilə Yunanıstanda 1967-ci ildən bəri davam edən hərbi-siyasi rejim sonuna çatdı.
Cenevrə görüşü və ikinci hərəkat
BMT-nin 353 saylı qərarının 5-ci maddəsinə görə Türkiyə, Yunanıstan və İngiltərə Kiprdə konstitusiyanın yenidən hazırlanması məqsədilə dərhal danışıqlara başlaması lazım idi. Buna görə də Birinci Cenevrə Konfransı 25 iyul 1974-cü ildə toplandı. 6 gün davam edən danışıqlar 30 iyulda imzalanan Cenevrə müqaviləsi ilə başa çatdı. Üç ölkənin xarici işlər naziri Kiprdə iki avtonom idarənin mövcud olduğunu qəbul etdilər və gələcək görüşmələr üçün razılaşdılar.
Protokolda II Cenevrə Konfransının 8 avqust 1974-cü ildə keçirilməsi planlaşdırılmışdı. İkinci konfransa qədər rum və yunan əsgərlərin türk bölgələrindən çəkilməsi lazım idi, lakin bu baş tutmadı. Hətta onlar türklər yaşayan ərazilərə hücumlarını davam etdirib bir çox türkü əsir almış, xüsusilə Muratağa, Atlılar, Sandallar kimi yerlərdə türk əhalini mühasirəyə almışdı.
İkinci Cenevrə Konfransı 8 avqustda başladı. Türk tərəfi bu konfransda coğrafi əsasa bağlı federativ dövlətin yaradılmasını təklif etdi, lakin bunu rum tərəfi qəbul etmədi. Türk hərbi səlahiyyətliləri rumlara daha çox vaxt qazandırmamaq, türklər yaşayan kəndlərin təhlükəsizliyini təmin etmək, birinci hərəkatdan sonra qazanılan üstünlüyü itirməmək üçün, Türkiyə hökuməti isə türklərə qarşı soyqırımı baş verməsi xəbərlərindən sonra 14 avqustda ikinci hərəkata başlamağa qərar verdilər.
Cenevrədə davam edən danışıqlarda razılaşmanın əldə olunmaması təsdiqləşdikdən sonra əməliyyatın yenidən başlayacağı mənasına gələn "Ayşe Tatile Çıksın" (Ayşə, Turan Günəşin qızıdır) kod adını Türkiyə XİN Turan Günəş baş nazir Bülent Ecevitə bildirdi.
14 avqust saat 04:30-da Kiprdəki türk birlikləri hərəkətə keçdilər. Şərq istiqamətində başlayan bu hücum hərəkatını Komando briqadasının qərb istiqamətindəki hücumu izlədi və türk birlikləri Kiprin şimal sahilində şərqdən qərbə doğru dördbucaq çəkdi. Bu dördbucağın bir tərəfi şimal sahili, digər kənarı isə Atilla xətti olaraq bilinən mərkəzi Nikosiya olmaq üzrə şərqə və qərbə yayılan xətdi. Çatılması planlanan son hədəflər şərqdə Maqosa, qərbdə isə Lefke idi. İkinci hərəkatın üçüncü günü sonunda Kipr torpaqlarının 38%-i ələ keçirildi. Ancaq, rumlar geri çəkilərkən keçdikləri türk kəndlərini yandıraraq türk əhalini qətliama məruz qoydular. Toplu qətliamlar hərəkatın sonunda ortaya çıxarıldı.
Kipr Sülh hərəkatından sonra
Reaksiyalar
Kipr türklərinin mövqeyi
Kipr türkləri, hərəkatdan dərhal sonra sistematik qırğınlardan xilas olmuş, yenidən qurulan asayişin təsiriylə 70-ci illərdən əvvəlki stabilliyə geri dönə bilmişdir. Kiprli Türklərə görə Zurih müqaviləsinin verdiyi hüquqlara istinadən Türkiyə adaya haqlı olaraq müdaxilə etmiş, adanın Türk əhalisinə qarşı məqsədyönlü hücumların bitməsində təsirli güc olmuşdur.
Kipr rumlarının mövqeyi
Kipr rumlarının böyük hissəsi, hərəkatdan dərhal əvvəlki hadisələri, Türk və Yunan/Rum tərəfinin çəkdiyi ağrıları unutmuş, adada ŞKTR'nin qurduğu hakimiyyəti separatçı bir hərəkət olaraq xarakterizə etmiş və Türk Ordusunu işğalçılıqla günahlandırmışdır. Rum tərəfinə görə Türkiyə burada adadakı Türklərin hüquqlarını müdafiə etməməkdə, imperialist məqsədlər güdməkdə və Kiprdə söz haqqı almağa çalışır.
BMT-nin mövqeyi
BMT adada təkcə Kipr Respublikasını tanıyır. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 550 saylı qərarı BMT üzvü dövlətlərdən ŞKTR tanımamağı istəyir. BMT-yə görə türk əsgəri adada işğalçı qüvvədir və adanın bir hissəsini heç bir beynəlxalq razılığa əsaslanmadan işğal etmişdir. Bu qərarın təsiri ilə ŞKTR-i Türkiyədən başqa heç bir dövlət tanımamışdır.
kipr, hərəkatı, türk, kıbrıs, harekâtı, digər, adları, türk, attila, harekatı, Τουρκική, εισβολή, στην, Κύπρο, kipr, türk, işgalı, iyul, 1974, ildə, türkiyə, silahlı, qüvvələrinin, kiprdə, başlatdığı, avqust, tarixində, türk, silahlı, birləşmələrinin, paytaxt,. Kipr Herekati turk Kibris Harekati diger adlari turk Attila Harekati yun Toyrkikh eisbolh sthn Kypro Kipr Turk Isgali 20 iyul 1974 cu ilde Turkiye Silahli Quvvelerinin Kiprde baslatdigi ve 14 avqust tarixinde turk silahli birlesmelerinin paytaxt Nikosiyaya daxil olmasi ile neticelenen emeliyyat Kipr Sulh HerekatiTarix 20 iyul 14 avqust 1974Yeri Kipr adasiNeticesi Simali Kipr Turk Respublikasinin yaradilmasiMunaqise terefleriKipr Yunanistan Kipr turkleri TurkiyeKomandan lar George Karayannis Michael Georgitsis Konstantinos Kombokis Nikolaos Nikolaides Nurettin Ersin Bedrettin Demirel Osman Fazil Polat Suleyman Tuncer Sabri Demirbag Sabri Evren Rauf DenktasTereflerin quvvesi54000 esger 35 tank 40000 esger 180 tankOlenler ve yaralananlar4000 olu 12000 yarali 498 olu 2200 yarali Vikianbarda elaqeli mediafayllarTurkiye hokumeti bu emeliyyatin Surix ve London muqavilesinin 4 cu maddesine istinaden yerine yetirildiyini bildirmisdir Buna baxmayaraq BMT ve Avropa Surasi bunu isgal olaraq qiymetlendirmisdir Avropa Surasi Parlament Assambleyasinin 29 iyul 1974 cu il tarixli 573 sayli qerarinda ve Afinadaki Apelyasiya Mehkemesinin 21 mart 1979 cu il tarixli qerarinda Turkiyenin mudaxilesinin qanuni oldugu vurgulanmisdir Ancaq beynelxalq qerarlarin coxu bunu isgal olaraq adlandirmisdir Mundericat 1 Birinci herekat 2 Cenevre gorusu ve ikinci herekat 3 Reaksiyalar 3 1 Kipr turklerinin movqeyi 3 2 Kipr rumlarinin movqeyi 3 3 BMT nin movqeyi 4 Hemcinin baxBirinci herekat Redakte20 iyul 1974 cu ilde seher saat 06 45 de Turkiye ordusu adaya desantlar atmis ve denizden hucuma baslamisdir Kipre ilk ayaq basan da parasutculer olmusdur Desant briqadasinin 1 ci taboru Pinarbasina 2 ci taboru Gonyeliye enmisdir Ilk taborlar enende ciddi muqavimete rast gelmemisler Denizden hucum ise deniz piyadalari briqadasi terefinden Pentemilli plajinda heyata kecirilmisdir Saat 11 15 de 3 cu tabor Pinarbasina 4 cu tabor ise Gonyeline enmisdir 3 cu ve 4 cu taborlar agir artilleriya ve minaatan atesine meruz qalmislar 1974 cu ilde turk esgerinin adaya ayaq basmasini tesvir eden heykel Komando briqadasi da 20 iyul seheri herekata qosulmusdur 1 ci komando taboru saat 08 20 de Pinarbasina ayaq basmisdir 2 ci komando taboru Gonyeline enen 3 cu komando taboru ve Hamitkoye enen Nevsehir komando taboru da hemin gun adaya ayaq basmislar Emeliyyatin ikinci gunu rumlar muxtelif istiqametlerden irelileyen turk birliklerinin birlesmesinin qarsisini almaq ve bu birlikleri mehv etmek meqsedile emeliyyata basladi Muharibe davam ederken birlikler arasinda elaqe ve koordinasiya catismazligindan Kocatepe mina gemisi turk qiricilari terefinden batirildi ve neticede gemide olan 54 esger helak oldu Xarici tezyiqlerin artmasi neticesinde Turkiye hokumeti BMT Tehlukesizlik Surasinin 353 sayli qerarini qebul ederek 22 iyul saat 17 00 dan etibaren ateskese qerar verdi Turkiye Silahli Quvvelerinin bu hucumu neticesinde Yunanistandaki herbi siyasi rejim ve Kiprdeki Nikos Sampson hokumeti istefa verdi Yunanistandaki herbi siyasi rejim istefa verdi ve yeddi ile yaxin Fransada muhaciretde olan Konstantin Karamanlis hokumeti qurmasi ucun olkeye cagrildi Konstantin Karamanlisin 24 iyul 1974 cu ilde hokumeti qurmasi ile Yunanistanda 1967 ci ilden beri davam eden herbi siyasi rejim sonuna catdi Cenevre gorusu ve ikinci herekat RedakteBMT nin 353 sayli qerarinin 5 ci maddesine gore Turkiye Yunanistan ve Ingiltere Kiprde konstitusiyanin yeniden hazirlanmasi meqsedile derhal danisiqlara baslamasi lazim idi Buna gore de Birinci Cenevre Konfransi 25 iyul 1974 cu ilde toplandi 6 gun davam eden danisiqlar 30 iyulda imzalanan Cenevre muqavilesi ile basa catdi Uc olkenin xarici isler naziri Kiprde iki avtonom idarenin movcud oldugunu qebul etdiler ve gelecek gorusmeler ucun razilasdilar Protokolda II Cenevre Konfransinin 8 avqust 1974 cu ilde kecirilmesi planlasdirilmisdi Ikinci konfransa qeder rum ve yunan esgerlerin turk bolgelerinden cekilmesi lazim idi lakin bu bas tutmadi Hetta onlar turkler yasayan erazilere hucumlarini davam etdirib bir cox turku esir almis xususile Murataga Atlilar Sandallar kimi yerlerde turk ehalini muhasireye almisdi Ikinci Cenevre Konfransi 8 avqustda basladi Turk terefi bu konfransda cografi esasa bagli federativ dovletin yaradilmasini teklif etdi lakin bunu rum terefi qebul etmedi Turk herbi selahiyyetlileri rumlara daha cox vaxt qazandirmamaq turkler yasayan kendlerin tehlukesizliyini temin etmek birinci herekatdan sonra qazanilan ustunluyu itirmemek ucun Turkiye hokumeti ise turklere qarsi soyqirimi bas vermesi xeberlerinden sonra 14 avqustda ikinci herekata baslamaga qerar verdiler Cenevrede davam eden danisiqlarda razilasmanin elde olunmamasi tesdiqlesdikden sonra emeliyyatin yeniden baslayacagi menasina gelen Ayse Tatile Ciksin Ayse Turan Gunesin qizidir kod adini Turkiye XIN Turan Gunes bas nazir Bulent Ecevite bildirdi 14 avqust saat 04 30 da Kiprdeki turk birlikleri herekete kecdiler Serq istiqametinde baslayan bu hucum herekatini Komando briqadasinin qerb istiqametindeki hucumu izledi ve turk birlikleri Kiprin simal sahilinde serqden qerbe dogru dordbucaq cekdi Bu dordbucagin bir terefi simal sahili diger kenari ise Atilla xetti olaraq bilinen merkezi Nikosiya olmaq uzre serqe ve qerbe yayilan xetdi Catilmasi planlanan son hedefler serqde Maqosa qerbde ise Lefke idi Ikinci herekatin ucuncu gunu sonunda Kipr torpaqlarinin 38 i ele kecirildi Ancaq rumlar geri cekilerken kecdikleri turk kendlerini yandiraraq turk ehalini qetliama meruz qoydular Toplu qetliamlar herekatin sonunda ortaya cixarildi Kipr Sulh herekatindan sonraReaksiyalar RedakteKipr turklerinin movqeyi Redakte Kipr turkleri herekatdan derhal sonra sistematik qirginlardan xilas olmus yeniden qurulan asayisin tesiriyle 70 ci illerden evvelki stabilliye geri done bilmisdir Kiprli Turklere gore Zurih muqavilesinin verdiyi huquqlara istinaden Turkiye adaya haqli olaraq mudaxile etmis adanin Turk ehalisine qarsi meqsedyonlu hucumlarin bitmesinde tesirli guc olmusdur Kipr rumlarinin movqeyi Redakte Kipr rumlarinin boyuk hissesi herekatdan derhal evvelki hadiseleri Turk ve Yunan Rum terefinin cekdiyi agrilari unutmus adada SKTR nin qurdugu hakimiyyeti separatci bir hereket olaraq xarakterize etmis ve Turk Ordusunu isgalciliqla gunahlandirmisdir Rum terefine gore Turkiye burada adadaki Turklerin huquqlarini mudafie etmemekde imperialist meqsedler gudmekde ve Kiprde soz haqqi almaga calisir BMT nin movqeyi Redakte BMT adada tekce Kipr Respublikasini taniyir BMT Tehlukesizlik Surasinin 550 sayli qerari BMT uzvu dovletlerden SKTR tanimamagi isteyir BMT ye gore turk esgeri adada isgalci quvvedir ve adanin bir hissesini hec bir beynelxalq raziliga esaslanmadan isgal etmisdir Bu qerarin tesiri ile SKTR i Turkiyeden basqa hec bir dovlet tanimamisdir Hemcinin bax RedakteSimali Kipr Sulh Herekati Kipr bohraniMenbe https az wikipedia org w index php title Kipr Herekati amp oldid 6108870, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
