Vikipediya azad ensiklopediya Adam Smit iqtisadi liberalizmin ilk tərəfdarlarından biri olmuşdur LiberalizmideyalarSiyas

Vikipediya azad ensiklopediya Adam Smit iqtisadi liberalizmin ilk terefdarlarindan biri olmusdur LiberalizmIdeyalarSiyasi azadliqKapitalizm Bazar iqtisadiyyatiInsan huquqlariHuquqi dovletIctimai muqavileBeraberlik MilletPluralizm DemokratiyaIdeyadaxili herekatlarLibertarianliqNeoliberalizmSosial liberalizm sablon KapitalizmKonsepsiyalarMuessise Is adami Kapital Sirket Korporasiya Iqtisadi liberalizm Sahibkarliq Investor Marjinalizm Pul Ozellesdirme Emek haqqiIqtisadi sistemlerAvtoritar Merkantilist Neoliberal OzelIqtisadi nezeriyyelerAvstriya MonetaristMenseyiMaarifcilik Dovru Feodalizm Senaye Inqilabi Merkantilizm FiziokratiyaInkisafiIlliberalIntellektuallarSmit Mill Rikardo Maltus Marks Fridman Keyns Marsall Pareto Valras fon Mizes Rand Rotbard Veblen Veber KouzElaqeli movzularBohran nezeriyyesi Nepotizm Qloballasma Bazar iqtisadiyyati FerziyyeIdeologiyalarAnarxo Avtoritar Klassik liberalizm Liberalizm Neoliberalizm Obyektivizmbr Iqtisadi liberalizm ve olub bazar iqtisadiyyatini ve istehsalin istehsal vasitelerinin ozel mulkiyyetine esaslanan sistemi mudafie edir Adam Smit iqtisadi liberalizmin ilkin esas muelliflerinden biri hesab olunur ve onun eserleri XIX esr liberalizminin iqtisadi ifadesi kimi qebul edilir bu xett qeder davam etmis XX esrde ise Keynscilikin yukselisi ile deyismisdir Tarixi baximdan iqtisadi liberalizm feodalizme ve merkantilizme qarsi reaksiyanin neticesi kimi yaranmisdir Iqtisadi liberalizm bazarlara ve ozel mulkiyyetine esaslanir Iqtisadi liberallar azad ticareti ve reqabeti mehdudlasdirdigi hallarda ve proteksionizme qarsi cixir lakin dovletin qorudugu yeni bazarlar acdigi ve ya bazarin inkisafini stimullasdirdigi habele bazar ugursuzlugunu aradan qaldirdigi mudaxileleri destekleye bilirler Onlar hemcinin kartellere monopoliyalara iqtisadiyyatin davranisina ve renta aktivler ve ya dovletin verdiyi imtiyazlar esasinda gelir qazanan semeresiz tebeqelere qarsi cixirlar Bu prinsiplerle idare olunan iqtisadiyyat liberal iqtisadiyyat ve ya liberal kapitalizm adlandirila biler Iqtisadi liberallar adeten asagi vergiler dovlet xerclerinin azaldilmasi ve minimum dovlet borcu kimi vasitelerle mehdudlasdirilmis fiskal siyaseti ve balanslasdirilmis budceni mudafie edirler Azad ticaret ozellesdirme ve da genis yayilmis movqelerdir Iqtisadi liberalizm proteksionizmle ziddiyyet teskil edir cunki o azad ticareti ve mudafie edir hemcinin planli iqtisadiyyatlara ve qeyri kapitalist iqtisadi sistemlere o cumleden kommunizme qarsi alternativ kimi formalasmisdir Muasir dovrde iqtisadi liberalizm cox zaman klassik liberalizm neoliberalizm ve bezi konservatizm mektebleri meselen liberal konservatizm ve elaqelendirilir Iqtisadi liberalizm klassik liberalizm ve fiskal konservatizm ile eyni felsefi yanasmani izleyir Mense ve erken tarix span Maarifcilik dovrunde xususile de Adam Smit terefinden inkisaf etdirilen iqtisadi liberalizm liberalizmin iqtisadi nezeriyyesi kimi formalasmis ve hokumetin iqtisadiyyata minimal mudaxilesini mudafie etmisdir Iqtisadi liberalizme dair arqumentler Maarifcilik dovrunde Smit ve diger muellifler terefinden feodalizme ve merkantilizme qarsi ireli surulmusdur Iqtisadi liberalizm ilk defe Adam Smit terefinden 1776 eserinde ireli surulmusdur Smit burada dovletin iqtisadiyyata minimal mudaxilesini mudafie etse de dovletin bezi esas temin etmesine tam qarsi cixmirdi Smitin fikrince eger her kes dovlet nezaretine meruz qalmadan oz iqtisadi fealiyyetini serbest heyata kecirse neticede daha harmonik ve daha beraber bir cemiyyet formalasar ve rifah durmadan artar Bu yanasma XVIII esrin sonlarinda kapitalizme kecidi ve merkantilist sistemin tenezzulunu suretlendirdi Ozel mulkiyyet ve ferdi muqavileler iqtisadi liberalizmin esasini teskil edir Erken iqtisadi liberalizm nezeriyyesi ferdlerin iqtisadi fealiyyetlerinin esasen sexsi maraqlara uygun formalasdigi ve onlarin mehdudiyyetsiz fealiyyetine icaze verildikde hami ucun en yaxsi neticelerin yaranacagi ferziyyesine esaslanirdi Bu yalniz o halda mumkun hesab edilirdi ki cemiyyetde en azi minimal seviyyede ictimai melumatliliq ve edalet temin olunsun hec kesin basqasini mecbur etmesine ogurluga ve ya firildaqciliga yol verilmesin ve soz ve metbuat azadligi movcud olsun Bu ideologiya Ingilis huququnda da oz eksini tapirdi Ingilis muqavile huququnda yaxsi niyyet ohdeliyinin movcud olmadigini bildirerek danisiqlarda tereflerin eks maraqli movqede oldugunu vurgulayirdi Ilkin muxalifet span Ilk dovrlerde iqtisadi liberallar feodal aristokratiyanin imtiyazlarini zadeganliq enenelerini ve monarxlarin milli iqtisadiyyatlari oz sexsi maraqlarina uygun idare etmek huququnu mudafie eden arqumentlerle mubarize aparmali olmusdular XIX esrin sonu XX esrin evvellerine geldikde bu muxalifet Qerbin esas kapital bazarlarinda demek olar ki aradan qalxdi XVIII esrde Osmanli imperiyasi artiq liberal xarici ticaret siyaseti yurudurdu Bu siyasetin menseyi XVI esrde Fransayla imzalanmis ilk kommersiya muqavilelerine esaslanirdi Daha sonra 1673 ve 1740 ci il kapitulyasiyalari ile idxal ve ixrac rusumlari cemi 3 e endirilmis ve liberal ticaret munasibetleri genislendirilmisdi Osmanli ticaret siyaseti azad ticareti mudafie eden britaniyali iqtisadci terefinden 1834 cu ilde nesr olunan Dictionary of Commerce eserinde yuksek qiymetlendirilse de azad ticarete qarsi cixan Britaniya siyasetcileri xususile de Benjamin Dizraeli terefinden tenqid olunurdu Dizraeli 1846 ci il debatinda Osmanli imperiyasini nezaretsiz reqabetin vurdugu zererin numunesi kimi gostermis ve 1812 ci ilde dunyanin en yaxsi istehsallarindan bezilerini mehv etdiyini iddia etmisdi Diger iqtisadi felsefelerle ziddiyyet span Britaniya ve Amerika baxislari arasindaki ziddiyyet span Tarixci Ketlin Donohyu iddia edir ki XIX esr erzinde Britaniyadan ferqli olaraq xususi xususiyyetlere malik idi Avropada klassik liberal nezeriyyenin merkezinde laissez faire ideyasi dayanirdi Lakin Amerika klassik liberallarinin boyuk ekseriyyetine gore laissez faire tamamile hec bir hokumet mudaxilesi demek deyildi Eksine onlar istehsalcilarin xeyrine olan tariflere demir yolu subsidiyalarina ve daxili inkisaf layihelerine hokumetin destek vermesine tamamile hazir idiler Onlarin pislediyi ise istehlakcilarin xeyrine edilen mudaxileler idi Tesirin mehdudiyyetleri ve diger baxislara tesiri span Ilkin formalasmasi dovrunde iqtisadi liberalizm ozel mulkiyyet ve ticaret ideyasini ireli surmeye yonelmisdi lakin siyasetle bagli narahatliqlarin artmasi ile iqtisadi liberalizmin yukselisi hokumet mudaxilesine mueyyen qeder yer veren yeni bir liberalizm formasi sosial liberalizm ucun zemin yaratdi Smitin iqtisadi nezeriyyelerinin bir hissesi azad ticaret emek bolgusu ve ferdi tesebbus prinsipi sonraki muellifler terefinden genis sekilde teblig edilerek populyarlasdirildi ve bu da Smitin umumi siyasi liberalizm konsepsiyasindaki diger meqamlarin kolgede qalmasina sebeb oldu Meselen onun eserlerinde adi insanin oz mulkiyyetine sahib olub ticaret aparmaq huququ xususi vurgulanirdi ve Smit bele hesab edirdi ki bu huquq insanlarin cemiyyetdeki movqelerini tedricen oz ellerine almalarina imkan verecek Iqtisadi liberalizm ve fiskal liberalizm konservatizm span Iqtisadi liberalizm ABS de ve ya iqtisadi libertarizm adlandirilan fiskal liberalizmden daha genis anlayisdir Iqtisadi liberalizmin maliyye aspektini vurgulayan ideologiya fiskal liberalizm adlanir ve o esasen azad ticareti desteklemek kimi mueyyenlesdirilir Dovlet mudaxilesine munasibet span Iqtisadi liberallar dovletin iqtisadiyyata mudaxilesine eger bu mudaxile onlarin qeyri semereli hesab etdikleri neticelere getirib cixarirsa qarsi cixirlar Onlar mulkiyyet huququnu qoruyan ve muqavilelerin icrasini temin eden guclu dovleti destekleyirler Hemcinin bazar ugursuzluqlarini aradan qaldirmaq ucun dovlet mudaxilesini destekleye bilerler ve klassik liberalizme esaslanan muxtelif sosial liberalizm mektebleri dovletin daha genis rolunu qebul edir lakin ozel sahibkarligi ve azad bazarlari ve iqtisadi planlasdirma ile evez etmeye calismirlar serbest qiymet sistemine ve ozel mulkiyyete esaslanan eyni zamanda bazarlarda reqabeti tesviq eden ve bazar neticeleri sebebinden yaranan azaltmaq ucun sosial rifah proqramlarini destekleyen genis azad bazar modelidir Istinadlar span Adams 2001 seh 20 Oatley Thomas International Political Economy Sixth Edition ingilis Routledge 2019 25 34 35 ISBN 978 1351034647 21 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 iyul 2021 Simmons Beth A Dobbin Frank Garrett Geoffrey Introduction The International Diffusion of Liberalism International Organization 60 4 2006 781 810 doi 10 1017 S0020818306060267 ISSN 1531 5088 Boudreaux Don Milton Friedman on the Real World Effects of Labor Unions Cafe Hayek 31 mart 2015 25 noyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 oktyabr 2020 Brown Wendy Edgework Critical Essays on Knowledge And Politics ingilis Princeton University Press 2005 39 Gamble Andrew Neo Liberalism and Fiscal Conservatism Thatcher Mark Schmidt Vivien A redaktorlar Resilient Liberalism in Europe s Political Economy Cambridge University Press 2013 53 77 ISBN 978 1107041530 Aaron Eric 2003 What s Right Dural Australia Rosenberg Publishing p 75 Butler 2015 seh 10 Walford v Miles 1992 2 A C 128 Economics and World History Myths and Paradoxes University of Chicago Press 1995 31 32 12 oktyabr 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 avqust 2017 Scribd vasitesile Donohue Kathleen G Freedom from Want American Liberalism and the Idea of the Consumer Johns Hopkins University Press 2005 seh 2 ISBN 978 0801883910 1 fevral 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 dekabr 2016 Fujii George 2013 Liberalism Encyclopedia of the Cold War Routledge ISBN 978 1135923112 Peter Ghosh Lawrence Goldman redaktorPolitics and Culture in Victorian Britain Essays in Memory of Colin Matthew OUP Oxford 2006 seh 56 ISBN 978 0191514449 Hence the emphasis today on the study of political economy and the identification of Gladstone with fiscal liberalism defined above all as the liberalism of free trade Turner 2008 seh 60 61 Turner 2008 seh 83 84 Balaam Dillman 2015 seh 48 Biblioqrafiya span Adams Ian Political Ideology Today Manchester University Press 2001 ISBN 978 0719060205 Balaam David N Dillman Bradford Introduction to International Political Economy Routledge 2015 ISBN 978 1317347309 Butler Eamonn Classical Liberalism A Primer Do Sustainability 2015 ISBN 978 0255367080 Turner Rachel S Neo Liberal Ideology History Concepts and Policies Edinburgh University Press 2008 ISBN 978 0748688685 Kateqoriyalar Iqtisadi liberalizmKlassik liberalizmIqtisadi qloballasmaIqtisadi ideologiyalarAzad bazarKapitalizmin ideologiyalariLiberalizmSiyasi ideologiyalar